به طور کلی گرافیک، سهم بسزایی در طراحی تیتراژ دارد و عناصر بصری متعددی در ساخت عنوان بندی دخالت دارند. یکی از این عناصر که بخش جدایی ناپذیر تیتراژ محسوب می شود، نوشتار است. بنابراین برای یک طراحی مناسب، شناخت خصوصیات و قابلیت های حروف لازم می باشد. در این پژوهش، بحث تایپوگرافی و ارتباط تصویری، اساس طراحی تایپ در زبان فارسی و عربی، دسته بندی فونت ها، ریخت شناسی نوشتار فارسی و … مورد بررسی قرار گرفته است.

نتیجه بدست آمده از پژوهش حاضر، نمایانگر عرصه وسیع کاربرد تایپوگرافی در طراحی عنوان بندی بوده و این نکته را مطرح می کند که تایپوگرافی، تنها جنبه اطلاع رسانی نداشته بلکه علاوه بر آن، با استفاده از قابلیت های حروف، می توان فضای تصویری مناسب عنوان بندی فیلم را طراحی نمود و ارزش های بصری نوشتار را نمایان ساخت.

 واژه های کلیدی

عنوان بندی، تایپوگرافی، گرافیک، فیلم

 

 

 

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                 صفحه

مقدمه……………………………………………………………………………………………….1

فصل اول: کلیات طرح

1-1 بیان مسئله……………………………………………………………………………………..4

1-2 اهمیت موضوع تحقیق و دلایل انتخاب آن…………………………………………………………………..5

1-3 سؤالات یا فرضیه های تحقیق……………………………………………………………………………………5

1-4 اهداف تحقیق………………………………………………………………………………………………………….6

1-5 روش تحقیق……………………………………………………………………………………………………………6

1-6 چهارچوب نظری تحقیق…………………………………………………………………………………………..7

1-7 پیشینه تحقیق…………………………………………………………………………………………………………..7

فصل دوم: مطالعات نظری

درباره تایپوگرافی

2-1 نوشتار……………………………………………………………………………………………………………………8

2-2خوشنویسی…………………………………………………………………………………………………………….11

2-3 کهکشان گوتنبرگ…………………………………………………………………………………………………..13

2-4 تایپوگرافی…………………………………………………………………………………………………………….17

2-5 تایپ و تایپ فیس…………………………………………………………………………………………………24

2-5-1 در تایپ شما چه نکاتی باید رعایت شود؟…………………………………………………………….26

الف

2-6 اساس تایپ در غرب………………………………………………………………………………………………29

2-6-1 ساختار الگویی…………………………………………………………………………………………………..30

2-7     گریدبندی……………………………………………………………………………………………………………..35

2-8 تایپوگرافی و ارتباط تصویری…………………………………………………………………………………..36

2-9 سرآغاز تایپ های عربی و فارسی…………………………………………………………………………….39

2-10 اساس طراحی تایپ در زبان عربی و فارسی…………………………………………………………….40

2-11  تعیین سلسله مراتب و ارزش گذاری محتویات……………………………………………………….43

2-12دسته بندی فونت های فارسی…………………………………………………………………………………45

2-12-1 تایپ های متن…………………………………………………………………………………………………46

2-12-2 تایپ های تیتر…………………………………………………………………………………………………46

2-12-3 تایپ هایDisplayed Form…………………………………………………………………………46

2-13 فاصله گذاری………………………………………………………………………………………………………47

2-13-1 فاصله گذاری و فواصل بجا مانده از تایپ های سربی…………………………………………..47

2-13-2 فاصله گذاری فرم و ضدفرم – تیرگی و فضای منفی – درون متن…………………………..47

2-13-3 فضای بین کلمات و پدیده جویبار……………………………………………………………………..48

2-13-4 فاصله بین خطی/ فاصله بصری بین خطوط…………………………………………………………51

2-14 ریخت شناسی نوشتار فارسی…………………………………………………………………………………51

2-14-1  دسته بندی نمودگان فارسی براساس جای قرار گیری در پاره کلمه………………………..53

2-14-2 سواری پاره کلمات…………………………………………………………………………………………..54

2-14-3 سواری نمودهای فارسی……………………………………………………………………………………55

2-14-4 هیکل و ریخت کلمات……………………………………………………………………………………..56

2-15 اهداف تایپوگرافی………………………………………………………………………………………………..59

2-16 قابلیت های تایپوگرافی………………………………………………………………………………………….62

2-16-1 کمک به جایگیری نوشته و موضوع در ذهن وخاطره مخاطب………………………………..62

2-16-2 عینی و محسوس کردن نوشتار…………………………………………………………………………..63

2-16-3 برانگیزی کنجکاوی مخاطب در جهت درک ظرفیت های بصری نوشتار………………….63

2-16-4 قوه تخیل مخاطب را فراسوی نوشتار قرار دادن……………………………………………………63

2-17 رنگ و سلسله مراتب تایپوگرافی……………………………………………………………………………64

2-18 محتوا…………………………………………………………………………………………………………………66

2-19 ترکیب حروف و تصویر………………………………………………………………………………………..68

2-20 تایپ و تصویر، تصویر و تایپ………………………………………………………………………………71

2-21 ارتباط دادن تایپ و تصویر……………………………………………………………………………………72

2-22 فرم…………………………………………………………………………………………………………………….74

2-22-1 مجاورت و تناسب فرمی…………………………………………………………………………………..74

2-22-2 تضاد فرمی……………………………………………………………………………………………75

2-22-3 تغییر فرم Form Alternation……………………………………………………………………….76

2-22-4 ترکیب فرم Form Combination………………………………………………………………….78

2-22-5 جانشینی فرم Form Substitution………………………………………………………………..79

2-22-6 مصورسازی Visualization……………………………………………………………………………80

2-22-7 تزئین و تجرید…………………………………………………………………………………………………81

2-23 روش های حساسیت بخشیدن به حروف………………………………………………………………..82

2-23-1 مثبت و منفی……………………………………………………………………………………………………82

2-23-2 اختصار، حذف بخش هایی از حروف…………………………………………………………………82

2-23-3 تکرار یک حرف و یا قسمتی از یک حرف در کل ترکیب کلمه……………………………..83

2-23-4 روی هم قرار گرفتن یا تماس پیدا کردن حروف…………………………………………………..84

2-23-5  دنبال هم قرار گرفتن مجموع یا بخشی از حروف یک کلمه………………………………….84

2-23-6 تغییر اندازه از قوت به ضعف یا از تاریک به روشن………………………………………………85

2-23-7 قرار گرفتن حروف در مجموعه ای از سطوح………………………………………………………85

2-23-8 اضافه کردن عناصر بصری به کلمه یا یک حرف از کلمه……………………………………….86

2-23-9 طراحی حروف جدید……………………………………………………………………….86

2-23-10 ویژه کردن – تأکید کردن بر بخشی از کلمه یا حروف…………………………………………86

2-23-11 نوشتن بدون فکر قبلی – فی البداهگی………………………………………………………………87

2-23-12 کار با (نقطه) در ترکیب یک نوشتار………………………………………………………………….87

2-23-13 ایجاد ریتم در ترکیب کلمه………………………………………………………………………………87

2-23-14 ایجاد تعادل در کلمه……………………………………………………………………………………….88

2-23-15 استفاده از رنگ………………………………………………………………………………………………88

2-23-16 گنجاندن در یک قالب…………………………………………………………………………………….89

2-23-17 کار با اعداد……………………………………………………………………………………………………90

2-23-18 عمق…………………………………………………………………………………………………………….91

2-23-19 اتصال…………………………………………………………………………………………………………..95

2-24 کاربرد حروف در طراحی عنوان و عنوان بندی فیلم………………………………………………….96

2-25 خلاصه فصل……………………………………………………………………………………………………..106

فصل سوم: روش شناسی (متدولوژی)

درباره گرافیک متحرک

3-1 مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………108

3-2 ادراک بصری………………………………………………………………………………………………………115

3-3 حرکت و زمان…………………………………………………………………………………………………….118

د

3-3-1 زمان……………………………………………………………………………………………………………….119

3-3-2 عوامل دیدن حرکت (نور و بازتاب آن)……………………………………………………………….120

3-3-3 چگونگی درک حرکت……………………………………………………………………………………..121

3-3-4 حرکت در فلسفه……………………………………………………………………………………………..121

3-3-5 حرکت در اسطوره……………………………………………………………………………………………123

3-3-6 حرکت در ارتباط تصویری………………………………………………………………………………..125

3-3-7 روح حرکت در خوشنویسی ایرانی…………………………………………………………………….126

3-3-8 حرکت در دوره های مختلف…………………………………………………………………………….128

3-4 تاریخچه و اختراعات در صنعت تصویر متحرک………………………………………………………135

3-4-1 زوتروپ…………………………………………………………………………………………………………135

3-4-2 تاماتروپ………………………………………………………………………………………………………..136

3-4-3 پرکسینوسکوپ……………………………………………………………………………………………….137

3-4-4 کتاب چرخان (Flip Book)…………………………………………………………………………….138

3-4-5 موتوسکوپ…………………………………………………………………………………………………….139

3-4-6 قرن نوزدهم و چشم اندازهای جدید در صنعت تصویر متحرک……………………………..139

3-4-7 انیمیشن…………………………………………………………………………………………………………..144

3-4-8 انیمیشن تجربی………………………………………………………………………………………………..148

3-5 تکنیک های تولید تصویر متحرک…………………………………………………………………………..149

3-5-1 انیمیشن فریم به فریم……………………………………………………………………………………….149

3-5-2 سِل انیمیشن……………………………………………………………………………………………………150

3-5-3 مستقیم بر روی فیلم…………………………………………………………………………………………151

3-5-4 انیمیشن دست آزاد (Free Hand)……………………………………………………………………152

3-5-5 استاپ – موشن……………………………………………………………………………………………….154

ه

3-5-6 پیکسلیشن……………………………………………………………………………………………………….155

3-5-7 روتوسکوپی…………………………………………………………………………………………………….155

3-6 گرافیک متحرک در عنوان بندی فیلم………………………………………………………………………156

3-7 خلاصه فصل……………………………………………………………………………………………………….164

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل

درباره عنوان بندی فیلم سینمایی

4-1 مقدمه…………………………………………………………………………………………………165

4-2 تعابیر مختلف درباره تعریف عنوان بندی…………………………………………………………………166

4-3 تاریخچه عنوان بندی در سینمای جهان و ایران………………………………………………………..170

4-3-1 عنوان بندی در سینمای جهان…………………………………………………………………………….170

4-3-2 عنوان بندی در سینمای اروپا……………………………………………………………………………..176

4-3-3 عنوان بندی در سینمای ایران……………………………………………………………………………..177

4-4 دسته بندی عنوان بندی…………………………………………………………………………………………192

4-4-1 تیتراژ آغازین…………………………………………………………………………………………………..192

4-4-2 عنوان های اعتباری…………………………………………………………………………………………..193

4-4-3 تیتراژ پایانی……………………………………………………………………………………………………..194

4-4-4 مقایسه تیتراژ سینمایی و تلویزیونی…………………………………………………………………….196

4-5 ویژگی های یک عنوان بندی خوب………………………………………………………………………..200

4-5-1 خلاقیت………………………………………………………………………………………………………….201

4-5-2 گیرایی و جذابیت…………………………………………………………………………………………….204

4-5-3 فضاسازی………………………………………………………………………………………………………..204

4-5-4 اتصال تیتراژ به فیلم………………………………………………………………………………………….205

4-5-5 هماهنگی تیتراژ آغازین و پایانی…………………………………………………………………………211

4-5-6 تناسب نوع حروف با فضای فیلم……………………………………………………………………….212

4-5-7 خوانایی…………………………………………………………………………………………………………..214

4-5-8 زمان بندی تیتراژ………………………………………………………………………………………………220

4-5-9 تصویر؛ هماهنگ با صدا……………………………………………………………………………………222

4-5-10تدوین تیتراژ…………………………………………………………………………………………………..226

4-6 لزوم طراحی عنوان بندی برای فیلم………………………………………………………………………..231

4-7 مسائل ساخت عنوان بندی…………………………………………………………………………………….233

4-8 گونه های عنوان بندی…………………………………………………………………………………………..241

4-9 تکنیک های ساخت عنوان بندی…………………………………………………………………………….247

4-9-1 کپشن و فیکس فریم…………………………………………………………………………………………248

4-9-2 حک روی فیلم………………………………………………………………………………………………..250

4-9-3 گرافیک متحرک……………………………………………………………………………………………….251

4-9-4 انیمیشن…………………………………………………………………………………………………………..252

4-10 تطابق های سینما و گرافیک…………………………………………………………………………………253

4-10-1 تطبیق خط کرسی در گرافیک با خط فرضی در سینما…………………………………………253

4-10-2 تطبیق رنگ در گرافیک با صدا در سینما……………………………………………………………256

4-11 گرافیک سینمایی………………………………………………………………………………………………..257

4-12 عنوان بندی در سینمای امروز………………………………………………………………………………259

4-12-1 … در سینمای ایران…………………………………………………………………………………………262

4-13 نگاهی به آثار طراحان برتر…………………………………………………………………………………..265

 

4-14 مصاحبه با جناب آقای اصغر فرهادی

 (فیلمنامه نویس، کارگردان و تهیه کننده)………………………………………………………………………..287

4-15 خلاصه فصل……………………………………………………………………………………………………..292

فصل پنجم: نتیجه گیری

5-1 نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………………………294

پروژه عملی……………………………………………………………………………………………………………….300

منابع و مآخذ……………………………………………………………………………………………………………..303

منابع تصویری…………………………………………………………………………………………………………….306

چکیده انگلیسی………………………………………………………………………………………………………….307

مقدمه

        همواره هنر در خدمت بشر و بشر در خدمت هنر بوده است. هنر در جنبه های مختلف زندگی انسان نقش دارد. هنر برای هنر، هنر در صنعت، هنر به عنوان تزئین و زیبایی، هنر برای برقراری ارتباط و …

با نگاهی به تاریخ درمی یابیم که بشر حتی برای بیان درونیات و نیازهای خود نیز از هنر بهره برده است. نقاشی های غارها به خوبی بیانگر این نکته هستند که انسان نخستین نیز بدون هیچگونه پیشینه آموزشی برای مقاصد مختلف خود از هنر بهره برده است. بشر نخستین برای تمرین شکار و یا حمله در برابر بیگانه از نقاشی استفاده کرده است و این استفاده به نوعی جنبه کاربردی هنر را از همان ابتدا مشخص می کند. تصاویر درون غارها، زندگی و مسائل انسان نخستین را نشان می دهند و در واقع بشر برای بروز درونیات و خواسته های خود از تصویر استفاده کرده است. به مرور زمان و با کسب تجربه، انسان توانست به حروف دست یابد. حروف الفبایی امروز حاصل مسیری طولانی است که خط، طی کرده است و از تصویرنگاری به حروف رمزگذاری شده و سپس به حروف الفبایی رسیده است.

سیر تحول خط، تلاش انسان را برای بیان کلام و اندیشه خود نشان می دهد و ضرورت وجود خط و حروف از دیرباز رو به فزونی است. امروزه نوشتار در همه وجوه زندگی حضور دارد. حروف به شکل های مختلفی در پوشاک، زیورآلات، صنایع دستی و حتی دکوراسیون داخلی حضور پررنگ دارند. همچنین شاهد استفاده از آنها در طراحی پوستر، مجلات و نشریات، وب سایت ها، تلویزیون و سینما، فضاهای مجازی و… هستیم. بنابراین حروف از زندگی امروز جدا نیست. به دلیل بهره عظیم و چند جانبه از حروف، نیاز به شناخت قابلیت های آنها بیش از پیش احساس می شود. با توجه به مطالبی که گفته شد، در این پژوهش ابتدا به بررسی نوشتار پرداخته ام. همچنین امکانات و قابلیت های حروف فارسی را مورد مطالعه قرار داده ام. در قسمتی دیگر از این بحث، به بررسی حروف هم در جایگاه خط و هم در جایگاه تصویر و چگونگی ارتباط و بهره گیری این دو از یکدیگر مبادرت نموده ام.

در طی بررسی حروف بیش از هر چیز، حضور آنها در آثار گرافیکی مشهود است به طوری که شاید نتوان اثر گرافیکی را بدون حروف تصور کرد. با پیشرفت دانش و تکنولوژی، امروزه بیش از هر زمان دیگری در طول تاریخ، شاهد حضور و کاربرد گرافیک در دنیای پیرامون خود هستیم. اگر یک روز زندگی خود را از صبح تا هنگام شب بازبینی کنیم، متوجه حضور گرافیک در طول یک روز زندگی خود می شویم. بررسی گستره وسیع کاربرد گرافیک نیاز به دسته بندی دارد، زیرا با وجود اینکه گرافیک یک رشته هنری است اما شاخه های زیادی را شامل می شود و به گونه ای در دیگر رشته های هنری و حتی ادبی حضور می یابد.

همواره کاربرد گرافیک ساکن را در حوزه های مختلفی مانند تبلیغات (پوستر، بیلبورد، بروشور و …)، کتب، نشریات و مجلات، و… شاهد بوده ایم، اما حوزه کاربرد گرافیک متحرک نیز بسیار وسیع و چه بسا جذاب تر است. امروزه گرافیک متحرک حضور پررنگ تر و بیشتری در زندگی روزمره دارد، زیرا در اپلیکیشن های تلفن همراه، بازی های کامپیوتری، وب سایت ها، تلویزیون، سینما و … دائماً شاهد کاربرد گرافیک متحرک هستیم. بنابراین گرافیک متحرک بخش اعظمی از زندگی روزمره بشر را فرا گرفته است. در اینجا لزوم شناخت و آگاهی بیشتر از این شاخه گرافیک وجود دارد. بنابراین در بخشی دیگر عنصر حرکت را که همواره برای بشر جذابیت داشته است و همچنین درک وی از این عنصر و تأثیر آن در شکل گیری تصاویر متحرک را مورد مطالعه قرار داده ام. در این بخش قلمروهای گرافیک ایستا و متحرک، ادراک بصری حرکت، سیر شکل گیری و تحول تصویر متحرک، تکنیک های تولید تصویر متحرک و کاربرد آن و … به تفصیل توضیح داده شده است.

یکی از کاربردهای گرافیک متحرک در بخش سینما و فیلم های سینمایی است. امروزه از تکنیک های مختلف گرافیک متحرک، هم در جریان تولید فیلم و هم در ساخت عنوان