1-6- فرضیه های تحقیق. 7
1-7- متغیرهای تحقیق. 7
1-7-1- متغیر وابسته………………………………… …………………………………………………………………… 7
1-7-2- متغیر مستقل. 8
1-8- قلمرو تحقیق:………………………………….. ………………………………………………………………………. 11
1-9- استفاده کنندگان از تحقیق. 11
1-10- تعاریف نظری و عملیاتی. 11
فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه تحقیق…………………. 14
2-1- مقدمه 15
2-2- سرمایه گذاری و بازارهای مالی. 15
2-2-1- ماهیت سرمایه گذاری. 15
2-2-2- بازارهای مالی. 15
2-2-3- بازار پول و سرمایه. 16
2-2-4- بازارهای اولیه و ثانویه. 17
2-2-5- بازار بورس و بازار خارج از بورس. 18
2-3- تأثیر بورس در رشد اقتصادی. 18
2-4-بازار سرمایه ایران. 19
2-5- بورس اوراق بهادار تهران. 19
2-6- رابطه متغیرهای اقتصادی با قیمت و بازده سهام. 20
2-6-1- رابطه نرخ تورم و قیمت سهام:. 21
2-6-3- رابطه نرخ رشد نقدینگی و قیمت سهام:. 22
2-6-4- رابطه نرخ بهره و قیمت سهام. 23
2-7- رابطه متغیرهای اقتصادی با بازده سهام. 23
2-7-1- تورم و بازده سهام. 23
2-7-2- نرخ بهره و بازده سهام. 26
2-7-3-نرخ ارز و بازده سهام. 27
2-7-4- حجم پول و بازده سهام. 29
2-8- آیا بازار سهام تابع فعالیتهای اقتصادی است یا بالعکس؟. 29
2-9- پیش بینی های کلان اقتصادی:. 30
2-10- شناخت بازار سهام:. 31
2-11- عوامل تعیین کننده قیمت سهام:. 31
2-11-1- نرخ بهره…………………………………… ………………………………………………………………………… 32
2-11-2- شاخص بهای کالاها وخدمات مصرفی((CPI 33
2-11-3- نرخ ارز:…………………………………… ………………………………………………………………………… 33
2-11-4- شاخص حجم پول در گردش:. 34
2-12- سیاست های پولی و مالی:. 35
2-12-1- سیاست مالی. 36
2-12-2- سیاست پولی. 36
2-13- پیشینه تحقیق…………………………………. …………………………………………………………………….. 38
2-13-1-تحقیقات انجام شده در داخل کشور. 38
2-13-2- تحقیقات انجام شده در خارج از کشور. 41
فصل سوم: روش تحقیق ………………………………… 46
3-1- مقدمه 47
3-2- روش تحقیق…………………………………….. ……………………………………………………………………………. 47
3-3- جامعه آماری………………………………….. ………………………………………………………………………. 48
3-4- قلمرو زمانی و مکانی تحقیق. 49
3-5- چگونگی جمع آوری داده ها. 49
3-6- متغیرهای تحقیق و چگونگی اندازه گیری آنها. 50
3-7- آمار توصیفی داده ها. 51
3-8- چگونگی بررسی فرضیه ها. 52
3-8-1- آزمون نرمال بودن داده ها. 52
3-8-2-آزمون ایستایی (مانایی)متغیرهای تحقیق. 52
3-8-3- مدل رگرسیونی خطی و چندگانه. 53
3-8-3-1- رگرسیون خطی. 53
3-8-3-2- رگرسیون چندگانه. 55
3-8-4- آزمون معنی داری همبستگی. 55
3-8-5- آزمون معنی دار بودن الگوی رگرسیون…………….. 56
3-8-6- آزمون های خود همبستگی. 57
3-8-6-1- آزمون دوربین واتسون. 57
3-8-6-2- آزمون h دوربین واتسون. 58
3-9- انواع داده های آماری. 59
3-10- مدل داده های تابلوئی (PANEL DATA ). 60
فصل چهارم: تجزیه وتحلیل داده ها……………………… 61
4-1- مقدمه 62
4-2- یافته های توصیفی. 62
4-3- آزمون نرمال بودن داده‌ها. 71
4-4- آزمون مانایی متغیرها. 74
4-5- آزمون فرضیات تحقیق. 77
4-5-1- آزمون فرضیات مربوط به صنایع فلزات اساسی. 77
4-5-2-آزمون فرضیات مربوط به صنایع پتروشیمی. 88
4-6- نتیجه گیری……………………………………. ………………………………………………………………………….. 90
فصل پنجم: نتیجه گیری وپیشنهادات……………………. 91
5-1- مقدمه 92
5-2- جمع بندی تحقیق. 92
5-3- تفسیر یافته های تحقیق و مطابقت با یافته های دیگران. 95
5-4- نتیجه گیری کلی از تحقیق. 97
5-5- محدودیت های تحقیق. 98
5 – 6- پیشنهادهای تحقیق. 98
ضمایم 100
ضمیمه 1 : پیوست داده ها. 101
ضمیمه 2 : خروجی آماری. 122
منابع و مآخذ……………………………………… ……………………………………………………………………………… 130
منابع فارسی 130
منابع انگلیسی……………………………………… ……………………………………………………………………………… 132
چکیده انگلیسی……………………………………… ……………………………………………………………………………… 134
ثبات اقتصادی از جمله مهمترین عوامل اثرگذار بر سرمایه گذاری در هر کشوری می باشد.از جمله مسائلی که بازارهای سرمایه در دنیا را تحت تأثیر قرار می دهد و همچنین بر روی میزان سرمایه گذاری در این بازار ها نقش دارند متغیرهای کلان اقتصادی می باشند که نوسانات آن روی بازدهی سهام اثر
می گذارد. در دوران رونق اقتصادی همراه با ثبات نسبی قیمتها و با توجه به این که در این دوران پس انداز کنندگان و سرمایه گذاران و سوداگران پول و بورس سه گروه مختلف هستند و بر اساس انگیزه های مختلف رفتار می کنند سرمایه گذاری تولیدی روند معمولی خود را طی می کند و در قالب آن سرمایه گذاران برای ساخت کارخانه، خرید وسایل تولید و افزایش موجودی انبار هزینه می کنند و بنابراین ظرفیت اقتصادی مرتب بالا می رود و منجر به افزایش کارایی اقتصادی می شود از آنجا که شرکتها و بنگاههای تولیدی نقش بسزایی در شکوفایی اقتصادی هر کشوری دارند؛ لذا شناخت فاکتورها و عواملی که باعث رشد و توسعه آنها می شود، اهمیت زیادی دارد و بررسی متغیرهای کلان اقتصادی از جمله این عوامل است. هدف اساسی این تحقیق بررسی تأثیر متغیرهای کلان اقتصادی بر بازده و قیمت سهام شرکت های فلزات اساسی و پتروشیمی در بورس اوراق بهادار تهران است.متغیرهای نرخ ارز، نرخ بهره، نرخ تورم و حجم نقدینگی به عنوان متغیرهای کلان اقتصادی در نظر گرفته شده است و رابطه این متغیرها با قیمت و بازده سهام شرکت ها مورد بررسی قرار می گیرد.
رشد و توسعه در گرو سرمایه گذاری بیشتر بوده و واحد های تجاری برای رسیدن به این امر نیاز به تامین مالی دارند .توجه به این که تورم بر بازده سرمایه گذاری تاثیر می گذارد می تواند یکی از عوامل مؤثر در تصمیم گیری اقتصادی و مالی تلقی گردد.هدف اساسی این تحقیق آن است که آیا بین متغیرهای کلان اقتصادی و قیمت و بازده سهام در بورس اوراق بهادار تهران رابطه ای وجود دارد؟ اگر وجود دارد. نوع رابطه چگونه است؟
مقدمه
بورس اوراق بهادار بازاری جهت سرمایه گذاری می باشد و تعداد زیادی از مردم سرمایه های خود را به سمت بورس هدایت می کنند و بورس اوراق بهادار تحت تأثیر عوامل دیگری نیز می باشد، عوامل اقتصادی و متغیرهای کلان اقتصادی همواره بورس را تحت تأثیر قرار می دهند، متغیرهایی که تأثیر آن بر قیمت و بازده سهام بررسی خواهد شد عبارت اند از: نرخ ارز، نرخ تورم، حجم نقدینگی و نرخ بهره.در این فصل مطالبی در مورد موضوع تحقیق، اهمیت وضرورت تحقیق، فرضیه ها، متغیرهای مستقل و متغیرهای وابسته بیان می شود.
1-2- بیان مسأله
بورس اوراق بهادار ایران نیز در راستای سیاست های کلان اقتصادی دولت، پس از پایان جنگ و برای جلب مشارکت مردم در سرمایه گذاری و سوق دادن سرمایه های راکد و غیر مولد به سوی فعالیتهای مولد اقتصادی و تامین نیازهای مالی بنگاههای تولیدی و به تبع آن تامین کالاهای مورد نیاز جامعه ، فعالیت دوباره ی خود را به شکل گسترده تری از سال 1369 آغاز کرد(سجادی، فرازمند، صوفی 1389؛124).
از آن سال تاکنون به دلیل شرایط اقتصادی پس از جنگ و تاثیر تغییرات حاصل از متغیرهای کلان اقتصادی از جمله نرخ تورم و نرخ ارز بر شاخص بازار سهام ، این بازار شاهد نوسانات زیادی بوده است. با در نظر گرفتن نقش عمدهی دولت در ادارهی اقتصاد و تصمیمگیری ها و تاثیرگذاری شدید سیاستهای دولت بر بازار سهام، میتوان نتیجه گرفت که مطالعه دربارهی تاثیر عوامل کلان اقتصادی از قبیل نرخ تورم، نرخ بهره بانکی، نرخ ارز، نرخ نقدینگی و… بر قیمتگذاری های سهام، می تواند راهگشای درک جدیدی در این خصوص باشد، به نحوی که سرمایهگذاران و سهامداران بتوانند اثرات ناشی از تصمیمهای کلان اقتصادی را بر تغییرات شاخص و قیمت سهام پیش بینی کنند.
در اینجا متغیرهای اقتصادی که قرار است تأثیر آن روی قیمت و بازده سهام مورد بررسی قرار گیرد بیان
می شود.
نرخ تورم: به طور ساده تورم عبارت است از افزایش سطح عمومی قیمتهاست معیار اندازه گیری این افزایش نرخ تورم است. نرخ تورم عبارت از درصد تغییر سالانه در شاخص قیمت ها می باشد.
نرخ ارز: پول رایج کشورهای خارجی برای یک کشور ارز نامیده می شود. بهای پرداختی برای یک واحد از پول خارجی برحسب پول رایج داخلی(نرخ ارز) نامیده می شود(روزبهان،1383؛243).
نرخ بهره: بهره عبارت است از قیمتی که باید در ازای استفاده از پول در یک دوره پرداخت کرد. نرخ بهره داد و ستد ها وعملیات مالی را معمولاً اعلام می کنند.
حجم نقدینگی: منظور از حجم نقدینگی مجموع پول و شبه پول در جامعه می باشد. حجم نقدینگی در کشور اگر از یک میزانی کمتر باشد باعث کاهش تولید می شود.واگر از یک میزانی بیشتر شود افزایش سطح قیمت ها را در بر دارد(روزبهان،1383؛187).
1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق
یکی از ویژگی های کشورهای توسعه یافته، وجود بازارها و نهادهای مالی کارآمد است . این نهادها ضمن ایفای نقش مهم در اقتصاد این کشورها، زمینه ساز رشد و توسعه اقتصادی آنان نیز می باشند. رشد اقتصادی کشورها ارتباط مستقیمی با میزان سرمایه درگیر در تولید جامعه دارد و در میان اهمیت بورس اوراق بهادار و عوامل مؤثر بر آن به عنوان تخصیص دهنده بهینه منابع برکسی پوشیده نیست. علت این امر را میتوان در اهمیت سرمایه گذاری و انباشت سرمایه در تحول اقتصادی کشور دانست. بدون شک بورس اوراق بهادار یکی از مناسبترین جایگاهها برای جذب سرمایه های کوچک و استفاده از آنها برای رشد یک شرکت و در سطح کلان، رشد اقتصادی جامعه میباشد. از طرف دیگر طبق تئوریهای مالی بازدهی بیشتر پاداش تحمل ریسک بیشتر می باشد. لذا، با عنایت به اهمیت بورس اوراق بهادار در جذب سرمایه های مردم و تخصیص بهینه آن، شناسایی عوامل مؤثر بر بازدهی بازار بورس به عنوان عامل ایجاد جاذبه ورود به بازار بورس اوراق بهادار لازم و ضروری به نظر می آید.
از طرفی بازار بورس اوراق بهادار نقشی کلیدی در جذب سرمایه های راکد مردم و تخصیص آن به شرکتها و درنتیجه افزایش انباشت سرمایه جامعه و نهایتاً رشد اقتصادی کشور دارد . لذا ، همواره یکی از عوامل رشد اقتصادی یک کشور را در میزان توسعه یافتگی بازارهای مالی آن دانسته اند. درنتیجه ، شناسایی عوامل تأثیرگذار بر بازار بورس اوراق بهادار به عنوان یکی از نهادهای جذب کننده سرمایه راکد و هدایت آن به سمت تولید ، لازم و ضروری به نظر می آید(زاهدی تهرانی و صادقی شریف،1391؛67).
1-4- سؤالات تحقیق
آیا بین تورم و قیمت سهام شرکتهای فلزات و پتروشیمی رابطه معناداری وجوددارد؟
آیا بین نرخ بهره و قیمت سهام شرکتهای فلزات و پتروشیمی رابطه معناداری وجوددارد؟
آیا بین نرخ ارز و قیمت سهام شرکتهای فلزات و پتروشیمی رابطه معناداری وجوددارد؟
آیا بین حجم نقدینگی و قیمت سهام شرکتهای فلزات و پتروشیمی رابطه معناداری وجوددارد؟
آیا بین تورم و بازده سهام شرکتهای فلزات و پتروشیمی رابطه معناداری وجوددارد؟
آیا بین نرخ بهره و بازده سهام شرکتهای فلزات و پتروشیمی رابطه معناداری وجوددارد؟
آیا بین نرخ ارز و بازده سهام شرکتهای فلزات و پتروشیمی رابطه معناداری وجوددارد؟
آیا بین حجم نقدینگی و بازده سهام شرکتهای فلزات و پتروشیمی رابطه معناداری وجوددارد؟
1-5- اهداف تحقیق
عملکرد بازار بورس میتواند تأثیر قابل توجهی در رشد اقتصادی کشورها داشته باشد از طرفی بر اساس مدل ارزش گذاری سهام ، ممکن است متغیرهای اقتصاد کلان تأثیرات سیستماتیکی بر قیمت سهام از طریق تأثیر بر سود سهام آینده مورد انتظار تنزیل شده داشته باشند. هدف اصلی از انجام این تحقیق بررسی تأثیر متغیرهای کلان اقتصادی بر قیمت و بازده سهام شرکتهای فلزات و پتروشیمی است.
اهداف بعدی به شرح زیر است:
معرفی شاخص های کلان اقتصادی به محققان و پژوهشگران
دستیابی به نتایجی در مورد ویژگی هایی که بر بازدهی شرکت ها در ایران مؤثر است.
دستیابی به راهکارهایی برای افزایش بازده سهام شرکت ها
ارائه اطلاعاتی به سرمایه گذاران و مدیران درباره متغیرهای کلان اقتصادی جهت اتخاذ تصمیمات اقتصادی
1-6- فرضیه های تحقیق
بر مبنای نظری و پژوهش های انجام شده، در این تحقیق فرضیه هایی به شرح زیر در نظر گرفته شده است:
فرضیه اول: بین تورم و قیمت سهام شرکتهای فلزات و پتروشیمی رابطه معناداری وجوددارد.
فرضیه دوم: بین نرخ بهره و قیمت سهام شرکتهای فلزات و پتروشیمی رابطه معناداری وجوددارد.
فرضیه سوم: بین نرخ ارز و قیمت سهام شرکتهای فلزات و پتروشیمی رابطه معناداری وجوددارد.
فرضیه چهارم: بین حجم نقدینگی و قیمت سهام شرکتهای فلزات و پتروشیمی رابطه معناداری وجوددارد.
فرضیه پنجم: بین تورم و بازده سهام شرکتهای فلزات و پتروشیمی رابطه معناداری وجوددارد.
فرضیه ششم: بین نرخ بهره و بازده سهام شرکتهای فلزات و پتروشیمی رابطه معناداری وجوددارد.
فرضیه هفتم: بین نرخ ارز و بازده سهام شرکتهای فلزات و پتروشیمی رابطه معناداری وجوددارد.
فرضیه هشتم: بین حجم نقدینگی و بازده سهام شرکتهای فلزات و پتروشیمی رابطه معناداری وجوددارد.
1-7- متغیرهای تحقیق
1-7-1- متغیر وابسته
در این تحقیق دو متغیر قیمت و بازده سهام به عنوان متغیر وابسته مطرح شده است.
قیمت سهام:
شاخص قیمت، نماگر روند عمومی قیمت شرکتهای مشمول شاخص است و تغییرات سطح عمومی قیمتها را نسبت به تاریخ مبدأ نشان می دهد. کلیه بورس های معتبر به محاسبه این شاخص می پردازند و اکثراً از شیوه های مشابهی برای محاسبه وتعدیل آن پیروی می کنند(زاهدی تهرانی و صادقی شریف،1391؛72 ).
بازده سهام:
بازده در فرایند سرمایه گذاری نیرو محرکه ایست که ایجاد انگیزه می کند و پاداشی برای سرمایه گذاران
می باشد(چارلز پی جونز،1391؛113).
بازده از دو بخش تشکیل می شود: سود دریافتی و سود(زیان سرمایه)(چارلز پی جونز،1391؛115).
بازده ماهانه سهام:
برای محاسبه بازده ماهانه سهام شرکتها به اطلاعاتی در مورد قیمت آخر ماه سهام، میزان افزایش سرمایه، سود نقدی اعلام شده برای هر سهم نیاز بود. با توجه به اینکه افزایش سرمایه ممکن است از محل سهام جایزه یا حق تقدم باشد، بنابراین فرمول زیر یرای محاسبه بازده مورد استفاده قرار گرفت.
: بازده سهام عادی در طول دوره t
: قیمت سهام عادی در زمان t
: قیمت سهام عادی در زمان t+1
: سود نقدی سهام عادی طی دوره t
α: درصد افزایش سرمایه(از محل اندوخته یا آورده نقدی ومطالیات)
C : آورده نقدی به هنگام افزایش سرمایه(مجتهدزاده وطارمی1384؛122)
جهت محاسبه بازده ماهانه ، اطلاعات مربوط به قیمت پایان ماه شرکت از سایت بورس اوراق یهادار و سایر اطلاعات از صورت جلسات مجمعهای تشکیل شده شرکتها در سایت کدال استخراج گردید.
1-7-2- متغیر مستقل
این تحقیق شامل چهار متغیر مستقل است که عبارتند از : « نرخ رشد بهای کالا و خدمات مصرفی (تورم)» ، « نرخ ارز» ، « نرخ بهره« و « نرخ رشد نقدینگی».
نرخ رشد بهای کالا وخدمات مصرفی:
تعریف تورم : به طور ساده تورم عبارت است از افزایش سطح عمومی قیمتهاست معیار اندازه گیری این افزایش نرخ تورم است. نرخ تورم عبارت از درصد تغییر سالانه در شاخص قیمت هاست(روزبهان،1383 ؛221).
برای محاسبه تورم از چند شاخص قیمت استفاده می شود که عبارت است از:
شاخص تعدیل کننده قیمت
شاخص قیمت تولید
شاخص قیمت مصرف کننده(جهانخانی و پارسائیان 1380؛22)
CPI = شاخص قیمت کالا وخدمات مصرفی
نرخ بهره(سود سپرده):
بهره عبارت است از قیمتی که باید در ازای استفاده از پول در یک دوره پرداخت کرد. نرخ بهره داد و ستد ها و عملیات مالی را معمولاً اعلام می کنند ، برای مثال یک صندوق پس انداز اعلام می کند که به پس اندازهای مردم در یک سال 6.5 درصد بهره می پردازد. گاهی نرخ بهره به طور آشکار بیان نمی شود بلکه میزان آن به طور تلویحی یا ضمنی محاسبه می شود که برخی آن را نرخ بهره واقعی
می نامند( جهانخانی و پارسائیان 1380؛217).
ratto= نرخ بهره(سود سپرده)
نرخ ارز:
نرخ ارز نیز می تواند به عنوان یک متغیر کلان اقتصادی، بازار سهام را تحت تأثیر قرار دهد. اگر در یک تقسیم بندی کلی شرکتها را سه دسته صادراتی ، وارداتی، صادراتی- وارداتی تقسیم نمائیم می توان هریک از این دسته شرکتها را به صورت زیر مورد بررسی قرار داد: (زاهدی تهرانی-صادقی شریف 1391؛69 )
شرکتهای صادراتی با افزایش نرخ ارز ، درآمد بیشتری را از صادرات کسب نموده که این امر باعث افزایش حاشیه سود و نهایتاٌ بالا رفتن سود هر سهم خواهد شد. اگر این امر تداوم داشته باشد، می تواند قیمت سهام شرکت را نیز در بازار سهام با رشد مواجه سازد. به طور کلّی داریم:
قیمت سهم = سود هر سهم = حاشیه سود = درآمد شرکت های صادراتی = نرخ ارز
شرکتهای وارداتی که مواد اولیه ماشین آلات و…. را وارد می کنند با افزایش نرخ ارز ، بهای تمام شده محصولات آنها بالا می رود، پس حاشیه سود شرکت کم خواهد شد در نتیجه سود هر سهم و قیمت سهام در بازار با افت مواجه خواهد شد.
نرخ ارز = بهای تمام شده محصولات = حاشیه سود =سود هر سهم = قیمت سهام
بر عکس، با پایین آمدن نرخ ارز به دلیل کاهش بهای تمام شده ، حاشیه سود و در نتیجه سود هر سهم افزایش یافته و در نهایت با ثابت ماندن سایر عوامل قیمت سهام نیز بالا خواهد رفت.
شرکتهای صادراتی-وارداتی نیز بسته به میزان صادرات و واردات محصولات، مواد وماشین آلات مورد نیاز خود می بایست در صورتهای مالی خود، تغییرات نرخ ارز را لحاظ نموده ودر نهایت با تعدیلEPS مشخص خواهد شد که قیمت سهام این شرکتها افزایش می یابد یا با کاهش مواجه خواهد شد(زاهدی تهرانی و صادقی شریف 1391؛69).
نرخ ارز= EX
