فهرست مطالب 

عنوان
  

 

فهرست مطالب 

عنوان
  

 

صفحه

 
1-6- کشت و تولید شلغم(شرایط آب و هوایی کشت شلغم)………….
19
1-7- شرایط اقلیمی برای کشت و تیمار نمودن شلغم…………..
19
1-8- طریقه بذر…………………………………………………………………….
20
1-9- وقت بذر شلغم…………………………………………….
20
1-10- مقدار کود………………………………………………..
21
1-11- آبیاری……………………………………………………………
21
1-12- جمع آوری و نگهداری محصولات………………………………….
22
 1-13- تجارت شلغم………………………………………………
22
1-14- اهمیت جهانی گونه های براسیکا( شلغم)……………………
23
1-15-  مهمترین عوامل  انتخاب شلغم و افزایش تولید……………..
24
1-16- دلایل بررسی تاریخ کاشت شلغم……………….
25
1-17- کود های شیمیایی و محلول پاشی با بر……………………………
25
1-17-1-  خواص شیمیایی بر) (B……………………………….
26
 1-17-1-1- کودهای عناصرکم محلول پاشی…………..
28
1-17-1-2-  بر در  خاک ها……………………..
29
 1-17-1-3- فراکسیون ها………………………..
29
1-17-1-4-  بر در گیاهان…………………………..
30
1-17-1-5-  دلایل بررسی بر در گیاهان(شلغم)
30
فهرست مطالب 

عنوان
  

 

صفحه

 
فصل دوم:  مروری بر تحقیقات انجام شده……………………..
33
 2-1- تحقیقات انجام شده………………………………
34
2-1-1- تحقیقات انجام شده در خارج کشور………
34
2-1-2- تحقیقات انجام شده در داخل کشور…………..
42
فصل سوم:  مواد وروش ها………………..
51
3-1- موقعیت جغرافیایی محل آزمایش……………………….
52
3-2-آب وهوای منطقه……………………………………..  
52
 3-3- خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک………………………
54
3-4- مشخصات طرح آزمایش………………………………
55
3-5- تیمار های آزمایش…………………………………….
57
3-6- مراحل اجرای آزمایش……………………….  
58
3-7- صفات مورد اندازه گیری………………………………  
59
3-7-1- عملکرد غده ها (کیلو گرم در هکتار)………..
59
3-7-2-  عملکرد وزن تر برگ(کیلو گرم در هکتار)…………..
59
3-7-3- عملکرد وزن خشک برگ(کیلو گرم در هکتار)….
59
3-9- محاسبه های آماری…………………………..
6
فهرست مطالب 

عنوان
  

 

صفحه

 
فصل چهارم:   نتایج و بحث و پیشنهادات………………………….
61
4- نتایج و بحث و پیشنهادات…………………………………………..
62
4-1- اثرتیمارهای تاریخ کشت بر عملکرد غده درگیاه شلغم………………… 
62
4-2- اثرتیمارهای تاریخ کشت بر وزن تر برگ درگیاه شلغم…… 
63
4-3- اثرتیمارهای تاریخ کشت بر وزن خشک برگ درگیاه شلغم…………
64
4-4- اثرتیمارهای تاریخ کشت بر وزن مخصوص درگیاه شلغم….. 
65
4-5- اثرتیمارهای دفعات محلول پاشی کود بر بر عملکرد غده درگیاه شلغم……..
66
4-6- اثرتیمارهای دفعات محلول پاشی کود بر بر وزن تر برگ درگیاه شلغم..
67
4-7- اثرتیمارهای دفعات محلول پاشی کود بر بر وزن خشک برگ درگیاه شلغم..
68
4-8- اثرتیمارهای دفعات محلول پاشی کود بر بر وزن مخصوص درگیاه شلغم……
69
4-9- اثر متقابل سطوح تاریخ کشت و دفعات کود پاشی بر بر عملکرد غده…..
70
4-10- اثر متقابل سطوح تاریخ کشت و دفعات کود پاشی بر بر وزن تر برگ………
71
4-11- اثر   متقابل سطوح تاریخ کشت و دفعات کود پاشی بر بر وزن خشک برگ…….
72
4-12- اثر متقابل سطوح تاریخ کشت و دفعات کود پاشی بر بر وزن مخصوص……….
73
4-13- همبستگی بین صفات مورد بررسی……………………………….
77
4-14-  نتیجه گیری……………………………………………….
78
4-15- پیشنهادها………………………………………….
81
فهرست منابع………………………………………………………….
 
چکیده

این پژوهش به‌ منظور بررسی تاریخ کاشت و محلول پاشی “بر” بر کیفیت، عملکرد تک بوته و تولید در واحد سطح شلغم (Brassica rapa L.) در نجف آباد یاسوج بصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با دو تیمار زمانی و کود در چهار تکرار انجام شده کود “بر” در چهار سطح یک بار، دو بار، سه بار و چهار بار محلول پاشی با غلظت یک در هزار (گرم کود خالص در هکتار) و تاریخ کاشت در روزهای 1، 8، 15 و 22 خرداد انجام شد. نتایج آزمایش نشان داد که کاربرد تاریخ کشت زودتر باعث افزایش معنی دار عملکرد غده، وزن تر برگ و خشک برگ شلغم(Brassica rapa L.) گردید(p<%1). اما کاربرد کود  “بر” باعث افزایش معنی دار عملکرد غده، وزن تر برگ، وزن خشک برگ و وزن مخصوص  شلغم نگردید(p>%1). بیشترین اثر افزایشی تاریخ کشت بهاره بر عملکرد غده، وزن تر و خشک برگ شلغم اغلب در سطح، ) D4تاریخ کشت چهارم)، به دست آمده است. همچنین اثر متقابل تیمارهای تاریخ کشت- محلول پاشی کود”بر” بر وزن تر برگ، وزن خشک برگ در گیاه شلغم درسطح برهمکنشی)D4B4تاریخ کشت چهارم + چهار بار محلول پاشی “بر”)، دارای بیشترین اثر افزایشی می باشد. به این ترتیب سطح D4B4، بازخوردی عالی از ترکیب تیمارهای تاریخ کشت بهاره و تعداد کودپاشی “بر” می باشد. جالب این که وزن مخصوص شلغم در این سطح کمترین میانگین را دارد و با سایر صفات  مورد بررسی در این تحقیق دارای رابطه ی معکوس می باشد. در اکثر صفات مورد ارزیابی کاربرد تاریخ چهارم کشت(22/03/91 ) به همراه محلول پاشی کود “بر” (بیش از یک بار4،3،2 بار) سبب افزایش عملکرد و اجزای عملکرد شلغم گردید. عملكرد غده شلغم همبستگی مثبت و معنی­داری با وزن خشک برگ (**982/0=r)، و  همچنین  عملكرد غده همبستگی مثبت و معنی­داری با وزن تر برگ (**940/0=r)، داشت. در ضمن همبستگی وزن مخصوص با عملكرد غده، وزن خشک برگ، وزن تر برگ منفی می باشد.(حدود**85/0- =r)

کلمات کلیدی:

 شلغم .Brassica rapa L، تاریخ کاشت، “بر”، عملکرد.

مقدمه:

متوسط افت عملکرد سالانه شلغم به واسطه عدم تاریخ کشت مناسب در جهان حدود 17 درصد بوده که تا بیش از 70 درصد در هر سال می تواند افزایش یابد. ازسال1998،  25  میلیون هکتار از اراضی جهان به کشت ارقام شلغم وخردل اختصاص داشته است. اعتقاد بر این است که زراعت شلغم و خردل در اروپا از اوایل قرون وسطی آغاز گردیده و از اوایل قرن شانزدهم زراعت و تجارت شلغم راپا و شلغم ناپوس در هلند ثبت شده است. در آن زمان از روغن این گیاه بعنوان سوخت چراغ وروان کننده ماشینهای بخار استفاده می گردیده است. کشت تجاری شلغم از سال 1942 در قسمت شمالی قاره امریکا یعنی کشور کانادا شروع گردیده وامکان استفاده از روغن خوراکی در سال 1948 مورد توجه قرار گرفت و منجر به استخراج روغن خوراکی در سالهای 1956 و 1957 گردیده است. در سال 1968 اولین رقم شلغم با میزان اسید اروسیک پایین در کانادا تولید شده و هم اکنون کانادا به یک تولید کننده عمده شلغم تبدیل گردیده است. زراعت شلغم در استرالیا از سال 1969 آغاز و رقمهای مورد کشت متعلق به هر دو گونه شلغم .Brassica rapa L و شلغم براسیکا ناپوس می باشد که از ژاپن و کانادا به این کشور وارد گردیده اند. در سالهای 1972 تا 1977 میزان اسیداروسیک روغن رقمهای شلغم Brassica rapa L و شلغم براسیکا ناپوس به کمتر از 2 0/0 کاهش یافت.

در سال 1974 رقم Tower بعنوان اولین رقم دو صفر شلغم که هم میزان اسیداروسیک و هم میزان گلوکوزینولات آن پایین بود معرفی شد. در سال 1981 تولید رقمهای شلغم با میزان گلوزینولات بالا تقریبا متوقف گردید . در دو دهه گذشته در ایران آزمایشهای به نژادی و به زراعی متعدد و متنوعی در بخش تحقیقات دانه های روغنی موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر بر روی گیاه شلغم صورت گرفته است. جمهوری اسلامی ایران با 17240 هکتار اراضی زیر کشت شلغم حدود 06/0  درصد زمینهای زیر کشت شلغم جهان را در اختیار دارد و با تولید 17010تن سهمی برابر 04/0   درصد از تولید شلغم  جهان را به خود اختصاص داده است. در استان کهگیلویه و بویراحمد آمار دقیقی ازکشت شلغم وجود ندارد و در حال حاضرعمده کشت آن در مناطق سردسیر استان می باشد. در شهرستان یاسوج نیز روند افزایشی در تولید شلغم طی چند سال اخیر به وجود آمده است. حدود 7/96 درصد از اراضی ایران در محدوده آب و هوایی خشک و نیمه خشک قرار گرفته که از این مقدار 7/2 درصد جزء مناطق بسیار خشک، 7/64 درصد جزء مناطق خشک و 3/29 درصد جزء مناطق نیمه خشک قرار دارد. لذا استفاده صحیح از منابع موجود و فاکتورهای مؤثر کشاورزی به اولویت مهم این بخش تبدیل شده است. تا حداکثر بهره‌ وری به دست آید.

تمام عملیات اجرائی در خصوص پرورش گیاهان رسیدن به هدف بهره وری از آن است که بسته به نوع پرورش، خواسته‌های پرورش‌دهنده و همچنین نیاز جامعه متفاوت می باشد. لذا هر پرورش دهنده‌ای حداکثر سعی و تلاش خویش را معطوف می‌دارد تا با استفاده از امکانات صنع بشر و مواد طبیعی اعم از پتانسیل‌های منطقه‌ای و بهره‌وری بهینه از پتانسیل ژنتیکی بالقوه گیاه بتواند همه آن ها را در یک راستا همخوان کرده و با بالفعل کردن آن ها حداکثر بهره‌وری کمی و کیفی را داشته باشد. در این میان می‌توان بیان نمود هدف اصلی و بنیادی کاشت شلغم تولید غده سالم (بدون پوکی) می‌باشد. نظر به اینکه «تاریخ کشت مناسب» و عوامل مؤثر در آن می تواند به یک عامل مثبت تبدیل شده و منجر به تأثیر گذاری معنی داری در تولید کمی و کیفی این محصول در واحد سطح بشود. به همین دلیل استفاده از “تاریخ کشت مناسب” و محلول پاشی با عنصر” بر” می تواند تأثیر به سزائی در  افزایش تولید غدد سالم و فاقد پوکی این محصول داشته باشد. در این تحقیق« بررسی تاثیر تاریخ کاشت و محلول پاشی کود “بر” بر کیفیت و عملکرد تک بوته و عملکرد واحدسطح شلغم[1] درمنطقه یاسوج» در همین راستا انجام گرفت.

فرضیه های تحقیق:

1- کود “بر” با عث جلوگیری از پوکی در غده شلغم شده و باعث محکم شدن و بالا رفتن وزن غده می شود.

2- تاریخ کشت نامطلوب باعث ورود زود هنگام به مرحله زایشی و پوکی غده شلغم می شود.

3- اثر متقابل تاریخ کشت شلغم و محلول پاشی کود “بر” بر کیفیت و عملکرد تک بوته و عملکرد واحد سطح شلغم می تواند معنی دار باشد.

هدف :

به طور کلی هدف از اجرای این تحقیق به طور خاص بررسی تأثیر تاریخ کشت و محلول پاشی باعنصر” بر” در افزایش کیفیت و عملکرد تک بوته و عملکرد واحد سطح در گیاه شلغم می‌باشد. ولی هدف خاص این آزمایش بررسی دو فاکتور فوق بر روی عملکرد کمی شلغم با موضوع قرار دادن موارد ذیل می باشد که می تواند اهداف علمی و کاربردی مسئله را پوشش دهد .

تعیین مناسب ترین مراحل کاربرد کود “بر” بر عملکرد شلغم.
بررسی اثر تاریخ کاشت گیاهی بر روی کیفیت و عملکرد تک بوته و عملکرد واحد سطح در شلغم.
بررسی اثر کاربرد محلول پاشی کود “بر” در زمان های مختلف و دفعات متفاوت بر عملکرد شلغم.
تعیین مناسب ترین تیمار کودی”بر” و بهترین تاریخ کاشت(اثر متقابل) برای دستیابی به حداکثر عملکرد و جلوگیری از پوکی وافزایش وزن غده شلغم.
امکان بهره مندی از افزایش عملکرد در واحد سطح با بکارگیری امکانات و دانش نوین و یافته های تحقیقاتی جهت کشاورزان منطقه .
1-4- کلیات گیاه شناسی شلغم:

شلغم   Var.rapa) Brassica rapa L.)در كتب طب سنتی با نام « شلجم » كه معرب « شلغم » است نامبرده شده است.جینور(135)، شلغم به فرانسوی Navet و انواع علوفه ای آن را Raves و Rabioules گویند و به انگلیسی غده آن را Turnip و برگ های سبز آن   green Turnip نامیده می شود.

Brassica napus L. Var. nappus

شلغم غده ای جزء تیره Cruciferae جنس Brassica و دارای گونه های مختلفی است . گونه هایی با ریشه مدور و شلغمی شكل و ریشه دراز که  Brassica rapa L. Var.rapa  و Brassica napus Var. napobrassica   و سرانجام گونه های علوفه ای، ترب، تربچه و خردل سفید و غیره جزء این جنس می باشند که برای استفاده از اندام های رویشی کشت  می گردند.

 Brassica napus L. var.napus   یا کلزا  و var.silvstris Brassica rapa یا شلغم روغنی جزء گیاهان روغنی می باشند (Geisler Gerhard 1980 ) .  برخی از گیاه شناسان شلغم را به نام علمی     L. Var. Rapa Brasssica rapa و نوعی از آن به نام Chou navet یا كلم سوئدی (Rutabagas ) را Brassica rapa یا B. napo brassica نامگذاری كرده اند و اصولأ در نامگذاری جنس Brassica اتفاق نظر بین تمام گیاه شناسان وجود ندارد(اصلانی،1383).

شلغم[2] گیاهی است دو ساله با برگ های کشیده و بیضی شکل و کمی خشن ناصاف پوشیده از تك وتوك كرك پراكنده یا بدون كرك ، با بریدگی های زیاد به رنگ سبز و سفید.محل اصلی و اولیه این گیاه مشخص نیست. گل های این گیاه به صورت خوشه ای و روی شاخه های متعدد که برروی ساقه قرار دارند بوجود می آیند. رنگ گل ها زرد و به شکل صلیب می باشد. غلاف حامل دانه های آن پهن و طویل و هریک دارای ۱۵ تا ۲۰ دانه می باشد. ریشه آن متورم و به دو شكل گرد و پهن ویا دراز به رنگ سفید با لكه ای بنفش و یا كاملا سفید است. میوه آن غلافی باریك دراز كه در آن چند دانه سیاه قرار دارد. تكثیر شلغم ا زطریق كاشت تخم آن صورت می گیرد. واریته های زودرس در ایران از اویل بهار تا اواسط بهار كاشته می شوند و پس از ۵۰ -۴۰ روز قبل از این كه گرمای شدید تابستان برسد برداشت می شود. ، زیرا شلغم در هوای گرم خوب رشد نمی كند و برعكس در هوای سرد خوب رشد می کند و ارقام دیر رس در اواخر تابستان كاشته می شود  كه برداشت ریشه در پاییز صورت می گیرد و معمولا پس از دو ماه ریشه آن آماده برداشت خواهد بود. قسمت برجسته و گوشتی این گیاه به صورت پخته مورد محلول پاشی قرار می گیرد .(Bowman et al.,2000) طعم آن گاهی ملایم و شیرین و گاهی تند است. این گیاه انواع مختلفی دارد که بعضی از آن ها برای محلول پاشی و خوراک حیوانات اهلی و برخی دیگر برای محلول پاشی در غذاهای انسان استفاده می شود. انواعی که برای محلول پاشی خوراک انسان هستند عبارتند از: شلغم سفید بلند، شلغم سفید بشقابی، شلغم سفید کُرَوی، شلغم زرد، شلغم قرمز میلون، شلغم خاکستری یا سیاه، آب و هوا و خاک این گیاه در مناطق مرطوب و معتدل به خوبی عمل می آید و احتیاج به آب فراوان دارد. بهترین خاک برای کشت این گیاه زمین هایی هستند که شنی رُسی باشند. این گیاه را با توجه به درجه حرارت محیط از اول فروردین ماه تا اول تیرماه می کارند تا محصول پیش رس به دست آورند. ولی برای کشت عادی مناسب ترین زمان کشت شلغم، پائیز و اوایل شهریور ماه است، که محصول بهتری عاید می شود. در کشت عادی بایستی مراقبت شود که بذر انواع پیش رس را در ماههای شهریور و مهرماه و بذر انواع دیر رس را از مردادماه تا شهریورماه بکارند. کاشت این گیاه به صورت دستپاش ( کرتی ) یا ردیفکاری ( خطی ) صورت می گیرد. واضح است در صورتی که از روش ردیفکاری استفاده شود، از نظر زیبائی سطح کشت و آبیاری و سایرعملیات زراعی مزیت دارد.نحوه کاشت به این طریق است که بذر را به یکی از دو روش فوق در زمین اصلی می پاشند، سپس با دندانه بذر را زیر خاک نموده آنگاه آبیاری می کنند. وجین کردن و تُنُک کردن و تعداد دفعات آبیاری اثر مستقیم در رشد گیاه خواهد داشت. زمانی که بوته ها چند برگه شدند، بوته های اضافی را از زمین خارج می سازند، به طوری که فاصله بین دو بوته از یکدیگر ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتر و فاصله خطوط در ردیفکاری ۲۰ سانتیمتر باشد(.(Bowman et al.,2000 در تابستان و روزهای گرم آب بیشتری به زمین می دهند تا محصول آبدار و خوش طعم گردد. برای بذرگیری ازبوته های شلغم، در پائیز که برداشت انجام می شود، از میان شلغم ها، سالمترین و بهترین آن ها را از نظر اندازه و ترکیب نگهداری و در محلی سرپوشیده زیر خاک یا ماسه خشک نگهداری می کنند. به ترتیبی که آن ها یخ نزنند و برای جلوگیری از یخ زدن روی خاک را با کاه و یا برگ های خشک و یا پوشال می پوشانند. در اوایل فروردین ماه آن ها را خارج ساخته و در زمینی که قبلا آماده کرده اند و دارای خاک خوب و قوی باشد به فاصله ۴۰ تا ۵۰ سانتیمتر از یکدیگر می کارند. برای آن که بخواهند بذر انواع مختلف این گیاه را تهیه کنند بایستی هرنوع آن را به فاصله زیاد و جدا از نوع دیگر بکارند. به این منظور بایستی مزرعه مناسبی داشت تا از تداخل انواع مختلف پرهیز شود و از دورگه شدن بذر شلغم ها جلوگیری گردد. اما اگر منظور فقط بذرگیری از یک نوع باشد نیازی به این احتیاط ها نیست. پس از آن که بوته های شلغم به گل رفت نوک خوشه های گل را قطع می کنند، تا غلاف های پائینی بهتر تغذیه

صفحه

 
1-6- کشت و تولید شلغم(شرایط آب و هوایی کشت شلغم)………….
19
1-7- شرایط اقلیمی برای کشت و تیمار نمودن شلغم…………..
19
1-8- طریقه بذر…………………………………………………………………….
20
1-9- وقت بذر شلغم…………………………………………….
20
1-10- مقدار کود………………………………………………..
21
1-11- آبیاری……………………………………………………………
21
1-12- جمع آوری و نگهداری محصولات………………………………….
22
 1-13- تجارت شلغم………………………………………………
22
1-14- اهمیت جهانی گونه های براسیکا( شلغم)……………………
23
1-15-  مهمترین عوامل  انتخاب شلغم و افزایش تولید……………..
24
1-16- دلایل بررسی تاریخ کاشت شلغم……………….
25
1-17- کود های شیمیایی و محلول پاشی با بر……………………………
25
1-17-1-  خواص شیمیایی بر) (B……………………………….
26
 1-17-1-1- کودهای عناصرکم محلول پاشی…………..
28
1-17-1-2-  بر در  خاک ها……………………..
29
 1-17-1-3- فراکسیون ها………………………..
29
1-17-1-4-  بر در گیاهان…………………………..
30
1-17-1-5-  دلایل بررسی بر در گیاهان(شلغم)
30
فهرست مطالب 

عنوان
  

 

صفحه

 
فصل دوم:  مروری بر تحقیقات انجام شده……………………..
33
 2-1- تحقیقات انجام شده………………………………
34
2-1-1- تحقیقات انجام شده در خارج کشور………
34
2-1-2- تحقیقات انجام شده در داخل کشور…………..
42
فصل سوم:  مواد وروش ها………………..
51
3-1- موقعیت جغرافیایی محل آزمایش……………………….
52
3-2-آب وهوای منطقه……………………………………..  
52
 3-3- خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک………………………
54
3-4- مشخصات طرح آزمایش………………………………
55
3-5- تیمار های آزمایش…………………………………….
57
3-6- مراحل اجرای آزمایش……………………….  
58
3-7- صفات مورد اندازه گیری………………………………  
59
3-7-1- عملکرد غده ها (کیلو گرم در هکتار)………..
59
3-7-2-  عملکرد وزن تر برگ(کیلو گرم در هکتار)…………..
59
3-7-3- عملکرد وزن خشک برگ(کیلو گرم در هکتار)….
59
3-9- محاسبه های آماری…………………………..
6
فهرست مطالب 

عنوان
  

 

صفحه

 
فصل چهارم:   نتایج و بحث و پیشنهادات………………………….
61
4- نتایج و بحث و پیشنهادات…………………………………………..
62
4-1- اثرتیمارهای تاریخ کشت بر عملکرد غده درگیاه شلغم………………… 
62
4-2- اثرتیمارهای تاریخ کشت بر وزن تر برگ درگیاه شلغم…… 
63
4-3- اثرتیمارهای تاریخ کشت بر وزن خشک برگ درگیاه شلغم…………
64
4-4- اثرتیمارهای تاریخ کشت بر وزن مخصوص درگیاه شلغم….. 
65
4-5- اثرتیمارهای دفعات محلول پاشی کود بر بر عملکرد غده درگیاه شلغم……..
66
4-6- اثرتیمارهای دفعات محلول پاشی کود بر بر وزن تر برگ درگیاه شلغم..
67
4-7- اثرتیمارهای دفعات محلول پاشی کود بر بر وزن خشک برگ درگیاه شلغم..
68
4-8- اثرتیمارهای دفعات محلول پاشی کود بر بر وزن مخصوص درگیاه شلغم……
69
4-9- اثر متقابل سطوح تاریخ کشت و دفعات کود پاشی بر بر عملکرد غده…..
70
4-10- اثر متقابل سطوح تاریخ کشت و دفعات کود پاشی بر بر وزن تر برگ………
71
4-11- اثر متقابل سطوح تاریخ کشت و دفعات کود پاشی بر بر وزن خشک برگ…….
72
4-12- اثر متقابل سطوح تاریخ کشت و دفعات کود پاشی بر بر وزن مخصوص……….
73
4-13- همبستگی بین صفات مورد بررسی……………………………….
77
4-14-  نتیجه گیری……………………………………………….
78
4-15- پیشنهادها………………………………………….
81
فهرست منابع………………………………………………………….
 
چکیده

این پژوهش به‌ منظور بررسی تاریخ کاشت و محلول پاشی “بر” بر کیفیت، عملکرد تک بوته و تولید در واحد سطح شلغم (Brassica rapa L.) در نجف آباد یاسوج بصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با دو تیمار زمانی و کود در چهار تکرار انجام شده کود “بر” در چهار سطح یک بار، دو بار، سه بار و چهار بار محلول پاشی با غلظت یک در هزار (گرم کود خالص در هکتار) و تاریخ کاشت در روزهای 1، 8، 15 و 22 خرداد انجام شد. نتایج آزمایش نشان داد که کاربرد تاریخ کشت زودتر باعث افزایش معنی دار عملکرد غده، وزن تر برگ و خشک برگ شلغم(Brassica rapa L.) گردید(p<%1). اما کاربرد کود  “بر” باعث افزایش معنی دار عملکرد غده، وزن تر برگ، وزن خشک برگ و وزن مخصوص  شلغم نگردید(p>%1). بیشترین اثر افزایشی تاریخ کشت بهاره بر عملکرد غده، وزن تر و خشک برگ شلغم اغلب در سطح، ) D4تاریخ کشت چهارم)، به دست آمده است. همچنین اثر متقابل تیمارهای تاریخ کشت- محلول پاشی کود”بر” بر وزن تر برگ، وزن خشک برگ در گیاه شلغم درسطح برهمکنشی)D4B4تاریخ کشت چهارم + چهار بار محلول پاشی “بر”)، دارای بیشترین اثر افزایشی می باشد. به این ترتیب سطح D4B4، بازخوردی عالی از ترکیب تیمارهای تاریخ کشت بهاره و تعداد کودپاشی “بر” می باشد. جالب این که وزن مخصوص شلغم در این سطح کمترین میانگین را دارد و با سایر صفات  مورد بررسی در این تحقیق دارای رابطه ی معکوس می باشد. در اکثر صفات مورد ارزیابی کاربرد تاریخ چهارم کشت(22/03/91 ) به همراه محلول پاشی کود “بر” (بیش از یک بار4،3،2 بار) سبب افزایش عملکرد و اجزای عملکرد شلغم گردید. عملكرد غده شلغم همبستگی مثبت و معنی­داری با وزن خشک برگ (**982/0=r)، و  همچنین  عملكرد غده همبستگی مثبت و معنی­داری با وزن تر برگ (**940/0=r)، داشت. در ضمن همبستگی وزن مخصوص با عملكرد غده، وزن خشک برگ، وزن تر برگ منفی می باشد.(حدود**85/0- =r)

کلمات کلیدی:

 شلغم .Brassica rapa L، تاریخ کاشت، “بر”، عملکرد.

مقدمه:

متوسط افت عملکرد سالانه شلغم به واسطه عدم تاریخ کشت مناسب در جهان حدود 17 درصد بوده که تا بیش از 70 درصد در هر سال می تواند افزایش یابد. ازسال1998،  25  میلیون هکتار از اراضی جهان به کشت ارقام شلغم وخردل اختصاص داشته است. اعتقاد بر این است که زراعت شلغم و خردل در اروپا از اوایل قرون وسطی آغاز گردیده و از اوایل قرن شانزدهم زراعت و تجارت شلغم راپا و شلغم ناپوس در هلند ثبت شده است. در آن زمان از روغن این گیاه بعنوان سوخت چراغ وروان کننده ماشینهای بخار استفاده می گردیده است. کشت تجاری شلغم از سال 1942 در قسمت شمالی قاره امریکا یعنی کشور کانادا شروع گردیده وامکان استفاده از روغن خوراکی در سال 1948 مورد توجه قرار گرفت و منجر به استخراج روغن خوراکی در سالهای 1956 و 1957 گردیده است. در سال 1968 اولین رقم شلغم با میزان اسید اروسیک پایین در کانادا تولید شده و هم اکنون کانادا به یک تولید کننده عمده شلغم تبدیل گردیده است. زراعت شلغم در استرالیا از سال 1969 آغاز و رقمهای مورد کشت متعلق به هر دو گونه شلغم .Brassica rapa L و شلغم براسیکا ناپوس می باشد که از ژاپن و کانادا به این کشور وارد گردیده اند. در سالهای 1972 تا 1977 میزان اسیداروسیک روغن رقمهای شلغم Brassica rapa L و شلغم براسیکا ناپوس به کمتر از 2 0/0 کاهش یافت.

در سال 1974 رقم Tower بعنوان اولین رقم دو صفر شلغم که هم میزان اسیداروسیک و هم میزان گلوکوزینولات آن پایین بود معرفی شد. در سال 1981 تولید رقمهای شلغم با میزان گلوزینولات بالا تقریبا متوقف گردید . در دو دهه گذشته در ایران آزمایشهای به نژادی و به زراعی متعدد و متنوعی در بخش تحقیقات دانه های روغنی موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر بر روی گیاه شلغم صورت گرفته است. جمهوری اسلامی ایران با 17240 هکتار اراضی زیر کشت شلغم حدود 06/0  درصد زمینهای زیر کشت شلغم جهان را در اختیار دارد و با تولید 17010تن سهمی برابر 04/0   درصد از تولید شلغم  جهان را به خود اختصاص داده است. در استان کهگیلویه و بویراحمد آمار دقیقی ازکشت شلغم وجود ندارد و در حال حاضرعمده کشت آن در مناطق سردسیر استان می باشد. در شهرستان یاسوج نیز روند افزایشی در تولید شلغم طی چند سال اخیر به وجود آمده است. حدود 7/96 درصد از اراضی ایران در محدوده آب و هوایی خشک و نیمه خشک قرار گرفته که از این مقدار 7/2 درصد جزء مناطق بسیار خشک، 7/64 درصد جزء مناطق خشک و 3/29 درصد جزء مناطق نیمه خشک قرار دارد. لذا استفاده صحیح از منابع موجود و فاکتورهای مؤثر کشاورزی به اولویت مهم این بخش تبدیل شده است. تا حداکثر بهره‌ وری به دست آید.

تمام عملیات اجرائی در خصوص پرورش گیاهان رسیدن به هدف بهره وری از آن است که بسته به نوع پرورش، خواسته‌های پرورش‌دهنده و همچنین نیاز جامعه متفاوت می باشد. لذا هر پرورش دهنده‌ای حداکثر سعی و تلاش خویش را معطوف می‌دارد تا با استفاده از امکانات صنع بشر و مواد طبیعی اعم از پتانسیل‌های منطقه‌ای و بهره‌وری بهینه از پتانسیل ژنتیکی بالقوه گیاه بتواند همه آن ها را در یک راستا همخوان کرده و با بالفعل کردن آن ها حداکثر بهره‌وری کمی و کیفی را داشته باشد. در این میان می‌توان بیان نمود هدف اصلی و بنیادی کاشت شلغم تولید غده سالم (بدون پوکی) می‌باشد. نظر به اینکه «تاریخ کشت مناسب» و عوامل مؤثر در آن می تواند به یک عامل مثبت تبدیل شده و منجر به تأثیر گذاری معنی داری در تولید کمی و کیفی این محصول در واحد سطح بشود. به همین دلیل استفاده از “تاریخ کشت مناسب” و محلول پاشی با عنصر” بر” می تواند تأثیر به سزائی در  افزایش تولید غدد سالم و فاقد پوکی این محصول داشته باشد. در این تحقیق« بررسی تاثیر تاریخ کاشت و محلول پاشی کود “بر” بر کیفیت و عملکرد تک بوته و عملکرد واحدسطح شلغم[1] درمنطقه یاسوج» در همین راستا انجام گرفت.

فرضیه های تحقیق:

1- کود “بر” با عث جلوگیری از پوکی در غده شلغم شده و باعث محکم شدن و بالا رفتن وزن غده می شود.

2- تاریخ کشت نامطلوب باعث ورود زود هنگام به مرحله زایشی و پوکی غده شلغم می شود.

3- اثر متقابل تاریخ کشت شلغم و محلول پاشی کود “بر” بر کیفیت و عملکرد تک بوته و عملکرد واحد سطح شلغم می تواند معنی دار باشد.

هدف :

به طور کلی هدف از اجرای این تحقیق به طور خاص بررسی تأثیر تاریخ کشت و محلول پاشی باعنصر” بر” در افزایش کیفیت و عملکرد تک بوته و عملکرد واحد سطح در گیاه شلغم می‌باشد. ولی هدف خاص این آزمایش بررسی دو فاکتور فوق بر روی عملکرد کمی شلغم با موضوع قرار دادن موارد ذیل می باشد که می تواند اهداف علمی و کاربردی مسئله را پوشش دهد .

تعیین مناسب ترین مراحل کاربرد کود “بر” بر عملکرد شلغم.
بررسی اثر تاریخ کاشت گیاهی بر روی کیفیت و عملکرد تک بوته و عملکرد واحد سطح در شلغم.
بررسی اثر کاربرد محلول پاشی کود “بر” در زمان های مختلف و دفعات متفاوت بر عملکرد شلغم.
تعیین مناسب ترین تیمار کودی”بر” و بهترین تاریخ کاشت(اثر متقابل) برای دستیابی به حداکثر عملکرد و جلوگیری از پوکی وافزایش وزن غده شلغم.
امکان بهره مندی از افزایش عملکرد در واحد سطح با بکارگیری امکانات و دانش نوین و یافته های تحقیقاتی جهت کشاورزان منطقه .
1-4- کلیات گیاه شناسی شلغم:

شلغم   Var.rapa) Brassica rapa L.)در كتب طب سنتی با نام « شلجم » كه معرب « شلغم » است نامبرده شده است.جینور(135)، شلغم به فرانسوی Navet و انواع علوفه ای آن را Raves و Rabioules گویند و به انگلیسی غده آن را Turnip و برگ های سبز آن   green Turnip نامیده می شود.

Brassica napus L. Var. nappus

شلغم غده ای جزء تیره Cruciferae جنس Brassica و دارای گونه های مختلفی است . گونه هایی با ریشه مدور و شلغمی شكل و ریشه دراز که  Brassica rapa L. Var.rapa  و Brassica napus Var. napobrassica   و سرانجام گونه های علوفه ای، ترب، تربچه و خردل سفید و غیره جزء این جنس می باشند که برای استفاده از اندام های رویشی کشت  می گردند.

 Brassica napus L. var.napus   یا کلزا  و var.silvstris Brassica rapa یا شلغم روغنی جزء گیاهان روغنی می باشند (Geisler Gerhard 1980 ) .  برخی از گیاه شناسان شلغم را به نام علمی     L. Var. Rapa Brasssica rapa و نوعی از آن به نام Chou navet یا كلم سوئدی (Rutabagas ) را Brassica rapa یا B. napo brassica نامگذاری كرده اند و اصولأ در نامگذاری جنس Brassica اتفاق نظر بین تمام گیاه شناسان وجود ندارد(اصلانی،1383).

شلغم[2] گیاهی است دو ساله با برگ های کشیده و بیضی شکل و کمی خشن ناصاف پوشیده از تك وتوك كرك پراكنده یا بدون كرك ، با بریدگی های زیاد به رنگ سبز و سفید.محل اصلی و اولیه این گیاه مشخص نیست. گل های این گیاه به صورت خوشه ای و روی شاخه های متعدد که برروی ساقه قرار دارند بوجود می آیند. رنگ گل ها زرد و به شکل صلیب می باشد. غلاف حامل دانه های آن پهن و طویل و هریک دارای ۱۵ تا ۲۰ دانه می باشد. ریشه آن متورم و به دو شكل گرد و پهن ویا دراز به رنگ سفید با لكه ای بنفش و یا كاملا سفید است. میوه آن غلافی باریك دراز كه در آن چند دانه سیاه قرار دارد. تكثیر شلغم ا زطریق كاشت تخم آن صورت می گیرد. واریته های زودرس در ایران از اویل بهار تا اواسط بهار كاشته می شوند و پس از ۵۰ -۴۰ روز قبل از این كه گرمای شدید تابستان برسد برداشت می شود. ، زیرا شلغم در هوای گرم خوب رشد نمی كند و برعكس در هوای سرد خوب رشد می کند و ارقام دیر رس در اواخر تابستان كاشته می شود  كه برداشت ریشه در پاییز صورت می گیرد و معمولا پس از دو ماه ریشه آن آماده برداشت خواهد بود. قسمت برجسته و گوشتی این گیاه به صورت پخته مورد محلول پاشی قرار می گیرد .(Bowman et al.,2000) طعم آن گاهی ملایم و شیرین و گاهی تند است. این گیاه انواع مختلفی دارد که بعضی از آن ها برای محلول پاشی و خوراک حیوانات اهلی و برخی دیگر برای محلول پاشی در غذاهای انسان استفاده می شود. انواعی که برای محلول پاشی خوراک انسان هستند عبارتند از: شلغم سفید بلند، شلغم سفید بشقابی، شلغم سفید کُرَوی، شلغم زرد، شلغم قرمز میلون، شلغم خاکستری یا سیاه، آب

&nbsp;

<a href="http://zusa.ir/%d8%af%d8%a7%d9%86%d9%84%d9%88%d8%af-%d9%be%d8%a7%db%8c%d8%a7%d9%86-%d9%86%d8%a7%d9%85%d9%87-%d8%a7%d8%b1%d8%b4%d8%af-%d8%a8%d8%b1%d8%b1%d8%b3%db%8c-%d8%aa%d8%a7%d8%b1%db%8c%d8%ae-%da%a9%d8%a7/"><img class="alignnone size-medium wp-image-170861″ src="https://arshadfile.ir/wp-content/uploads/2019/08/erer_001-300x254-300x254.png” alt="برای دانلود متن کامل پایان نامه ها اینجا کلیک کنید” width="300″ height="254″ /></a>

 

و هوا و خاک این گیاه در مناطق مرطوب و معتدل به خوبی عمل می آید و احتیاج به آب فراوان دارد. بهترین خاک برای کشت این گیاه زمین هایی هستند که شنی رُسی باشند. این گیاه را با توجه به درجه حرارت محیط از اول فروردین ماه تا اول تیرماه می کارند تا محصول پیش رس به دست آورند. ولی برای کشت عادی مناسب ترین زمان کشت شلغم، پائیز و اوایل شهریور ماه است، که محصول بهتری عاید می شود. در کشت عادی بایستی مراقبت شود که بذر انواع پیش رس را در ماههای شهریور و مهرماه و بذر انواع دیر رس را از مردادماه تا شهریورماه بکارند. کاشت این گیاه به صورت دستپاش ( کرتی ) یا ردیفکاری ( خطی ) صورت می گیرد. واضح است در صورتی که از روش ردیفکاری استفاده شود، از نظر زیبائی سطح کشت و آبیاری و سایرعملیات زراعی مزیت دارد.نحوه کاشت به این طریق است که بذر را به یکی از دو روش فوق در زمین اصلی می پاشند، سپس با دندانه بذر را زیر خاک نموده آنگاه آبیاری می کنند. وجین کردن و تُنُک کردن و تعداد دفعات آبیاری اثر مستقیم در رشد گیاه خواهد داشت. زمانی که بوته ها چند برگه شدند، بوته های اضافی را از زمین خارج می سازند، به طوری که فاصله بین دو بوته از یکدیگر ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتر و فاصله خطوط در ردیفکاری ۲۰ سانتیمتر باشد(.(Bowman et al.,2000 در تابستان و روزهای گرم آب بیشتری به زمین می دهند تا محصول آبدار و خوش طعم گردد. برای بذرگیری ازبوته های شلغم، در پائیز که برداشت انجام می شود، از میان شلغم ها، سالمترین و بهترین آن ها را از نظر اندازه و ترکیب نگهداری و در محلی سرپوشیده زیر خاک یا ماسه خشک نگهداری می کنند. به ترتیبی که آن ها یخ نزنند و برای جلوگیری از یخ زدن روی خاک را با کاه و یا برگ های خشک و یا پوشال می پوشانند. در اوایل فروردین ماه آن ها را خارج ساخته و در زمینی که قبلا آماده کرده اند و دارای خاک خوب و قوی باشد به فاصله ۴۰ تا ۵۰ سانتیمتر از یکدیگر می کارند. برای آن که بخواهند بذر انواع مختلف این گیاه را تهیه کنند بایستی هرنوع آن را به فاصله زیاد و جدا از نوع دیگر بکارند. به این منظور بایستی مزرعه مناسبی داشت تا از تداخل انواع مختلف پرهیز شود و از دورگه شدن بذر شلغم ها جلوگیری گردد. اما اگر منظور فقط بذرگیری از یک نوع باشد نیازی به این احتیاط ها نیست. پس از آن که بوته های شلغم به گل رفت نوک خوشه های گل را قطع می کنند، تا غلاف های پائینی بهتر تغذیه

الف. بیان مسأله………………………….. .2

ب. اهمیت و ضرورت تحقیق……………………. .4

پ. اهداف تحقیق…………………………… .4

ت. سؤال های تحقیق………………………… .5

ث. پیشینه تحقیق………………………….. .5

ج. روش انجام تحقیق ………………………. 15

چ. ابزار گردآوری اطلاعات ………………….. 15

ح. محدوده زمانی و مکانی تحقیق …………….. 16

خ. سازمان دهی فصول تحقیق …………………. 16

فصل دوم: مفاهیم و مبانی نظری ………………………………………………………………………….. 17

مقدمه .…………………………………………………………………………………………..………………… 18

الف. مفهوم، ابعاد و انواع هویت دینی……………………………………………………………………. 18  

مفهوم هویت دینی ……………………………………………………………………………………. 18
1. مفهوم هویت ………………………………………………………………………………………………. 18
2. مفهوم دین …………………………………………………………………………………………………. 21
3. مفهوم هویت دینی ………………………………………………………………………………………. 22
مؤلفه های هویت دینی ………………………………………………………………………………… 25
ابعاد هویت دینی …………………………………………………………………………………………. 26
 عنوان                                                                                                            صفحه

    3 . 1. بعد دینداری ( نگرشی)…………… 26

2. بعد فرهنگی (تعهدی)……………….. 27
3. بعد تاریخی (تعلقی)……………….. 27
انواع هویت دینی………………………. 28
1. هویت دینی سنتی ……………………………………………………………………………………………….28
2. هویت دینی بازتابی ……………………………………………………………………………………………28
ب. مبانی نظری هویت زن مسلمان…………………………………………………………………………..29

مبانی نظری هویت زن مسلمان در اندیشه اسلام……………………………………………..29
1. بعد انسانی هویت زن مسلمان در اندیشه اسلام……………………………………….. 29
1. 1. آفرینش انسان ……………………………………………………………………………………………..29
1. 2. فلسفه آفرینش زن ………………………………………………………………………………………..30
1. 3. احیاء شخصیت زن ……………………………………………………………………………………….32
1. 4. مقام خلافت و جانشینی …………………………………………………………………………………34
1. 5. اشتراک زن و مرد در انسانیت ………………………………………………………………………..35
1. 6. عنصرگناه بودن زن ………………………………………………………………………………………36
1. 7. بهره مندی از ارزش های انسانی ……………………………………………………………………..37
1. 8. تکامل و اوج گرایی …………………………………………………………………………………….38
1. 9. کرامت زن در معرفت و شناخت …………………………………………………………………….39
1. 10. کرامت زن در قابلیت هدایت ………………………………………………………………………..41
1. 11. زنان اسوه و الگو ………………………………………………………………………………………..42
 عنوان                                                                                                            صفحه

1. 11. 1. حضرت خدیجه(س) …………………………………………………………………………44
          1.1. 11. 2. حضرت فاطمه(س) ……………………………………………………………………………45

1. 11. 3. حضرت مریم(س) …………………………………………………………………………… 46
          1.1. 11. 4. آسیه …………………………………………………………………………………………………46

2. بعد خانوادگی هویت زن مسلمان در اندیشه اسلام………………………………………………47
2. 1. موازنه حقوق و تکالیف ………………………………………………………………………………….47
2. 2. تکریم زن در جایگاه دختر ……………………………………………………………………………..48
2. 3. تکریم زن در جایگاه همسر ……………………………………………………………………………49
/>2. 4. تکریم زن در جایگاه مادر ………………………………………………………………………………..50
3. بعد اجتماعی هویت زن مسلمان در اندیشه اسلام…………………………………………………51
3. 1. حیاء و عفاف ………………………………………………………………………………………………. 51
3. 2. تعلیم و تعلم …………………………………………………………………………………………………53
4. بعد اقتصادی هویت زن مسلمان در اندیشه اسلام……………………………………………….. 54
1. 1. حق مالکیت ………………………………………………………………………………………………….54
     1 . 4. 2. حق اشتغال …………………………………………………………………………………………………57 

4. 3. حق ارث ……………………………………………………………………………………………………..58
4. 4. حق مهریه ……………………………………………………………………………………………………61
4. 5. حق نفقه ………………………………………………………………………………………………………63
4. 6. حق دیه ………………………………………………………………………………………………………65
 عنوان                                                                                                              صفحه

5. بعد سیاسی هویت زن مسلمان در اندیشه اسلام………………………………………………….67
5. 1. بیعت …………………………………………………………………………………………………………67
5. 2. هجرت ………………………………………………………………………………………………………68
5. 3. جهاد …………………………………………………………………………………………………………70
5. 4. حکومت ……………………………………………………………………………………………………72
5. 5. امر به معروف و نهی ……………………………………………………………………………………73
5. 6. شورا ……………………………………………………………………………………………………….74
مبانی نظری هویت زن مسلمان در اندیشه امام خمینی(ره) ………………………………………75
1. هویت زن مسلمان در اندیشه امام خمینی(ره) ……………………………………………….75
1. 1.تجربه تاریخی زندگی امام خمینی(ره) و تأثیرآن در بازسازی هویت زن مسلمان ……..77
1. 2. نقش هستی شناسی امام خمینی(ره) و تأثیرآن در بازسازی هویت زن مسلمان………….78
1. 3. نقش اسلام شناسی امام خمینی(ره) و تأثیرآن در باز سازی هویت زن مسلمان…………79
1. 4. نقش انسان شناسی امام خمینی(ره) و تأثیرآن در بازسازی هویت زن مسلمان …………79
1. 4. 1. ویژگی های انسان در اندیشه امام خمینی(ره)………………………………………………..80
1 .4. 1. 1. جلوه رحمت الهی و خلیفه اللهی انسان ………………………………………………..82
1 .4. 1. 2. حقیقت جویی و سعادت طلبی انسان ……………………………………………………82
1 .4. 1. 3. اختیار و آزادی انسان …………………………………………………………………………83
1 .4. 1. 4. عدالت خواهی انسان ………………………………………………………………………….85
1 .4. 1. 5. تربیت پذیری و تهذیب نفس انسان ……………………………………………………. 85
عنوان                                                                                                            صفحه

1 .4. 1. 6. جامعیت و لایتناهی بودن انسان …………………………………………………………87
1 .4. 1. 7. دو بعدی بودن انسان ……………………………………………………………………….88
1 .4. 1. 8.. فطرت کمال گرایانه انسان…………………………………………………………………90
1 .4. 1. 9. آزادی خواهی انسان ………………………………………………………………………….92
1. 5. هویت اسلامی _ انسانی در اندیشه امام خمینی(ره) …………………………………………92
1. 6. هویت زن مسلمان در اندیشه امام خمینی(ره) ………………………………………………..96
      جمع بندی ………………………………………………………………………………………………………..98

                فصل سوم: بعد اجتماعی ـ اقتصادی هویت زن مسلمان دراندیشه امام خمینی(ره)……100

مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………….101

الف. الگوی مشارکت اجتماعی زن مسلمان در اندیشه امام خمینی(ره) …………………………101   

حضرت فاطمه(س) الگوی مشارکت اجتماعی زن مسلمان …………………………………….101
 ب. بعد اجتماعی هویت زن مسلمان در اندیشه امام خمینی(ره)…………………………………..105

مشارکت اجتماعی زنان با حفظ جهات شرعی ……………………………………………………….108
زمینه های مشارکت اجتماعی زنان ……………………………………………………………………111
1. مشارکت در سازندگی جامعه ……………………………………………………………………….111
2. مشارکت در عرصه علمی و فرهنگی ……………………………………………………………..114
پ. بعد اقتصادی هویت زن مسلمان در اندیشه امام خمینی(ره) …………………………………..118

فعالیت اقتصادی زن …………………………………………………………………………………………….118
 عنوان                                                                                                            صفحه

 

1. استقلال در مالکیت ………………………………………………………………………………………..120
2. برخورداری از حق اشتغال ………………………………………………………………………………..122
جمع بندی …………………………………………………………………………………………………………124

فصل چهارم: بعد سیاسی هویت زن مسلمان دراندیشه امام خمینی(ره)  ……………………….125

مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………….126

الف. الگوی مبارزه سیاسی زن مسلمان در اندیشه امام خمینی(ره) ……………………………….126

حضرت فاطمه (س) اسوه مجاهده، مخاطبه و محاکمه با حکومت های وقت ……………….126
حضرت زینب(س) اسوه مبارزه سیاسی با حکومت یزید …………………………………………..129
ب . مشارکت سیاسی زنان مسلمان در نهضت اسلامی در اندیشه امام خمینی(ره)………….130

   1.اقدامات تأثیرگذار رژیم پهلوی (اول و دوم) درمشارکت زنان درنهضت اسلامی …….137  

1. واقعه کشف حجاب ………………………………………………………………………………………130
انقلاب سفید (لایحه انجمن های ایالتی و ولایتی) ………………………………………………….134
پ. مشارکت سیاسی زنان در دوره مشروطه در اندیشه امام خمینی(ره) ……………………….140

ت. مشارکت سیاسی زنان در صحنه انقلاب اسلامی در اندیشه امام خمینی(ره) …………….141

تحول سیاسی زنان در انقلاب اسلامی ……………………………………………………………………..144
حضور در تظاهرات ……………………………………………………………………………………………..146
حجاب نماد هویت زن مسلمان در مبارزه با رژیم پهلوی ………………………………………….149
کمک های مالی به مستضعفان ……………………………………………………………………………..151
 عنوان                                                                                                            صفحه

 

هدایت گری و تشویق مردان …………………………………………………………………………………..151
ث. مشارکت سیاسی زنان پس از پیروزی انقلاب اسلامی در اندیشه امام خمینی(ره)……….152  

ابعاد و زمینه های مشارکت سیاسی زنان در اندیشه امام خمینی(ره) ………………………..153
1. حضور در تصمیم گیری های سیاسی …………………………………………………………………153
2. حضور در صحنه انتخابات ………………………………………………………………………………..155
3. حق دخالت در تعیین سرنوشت جامعه ………………………………………………………………..156
4. برخورداری از آزادی …………… ………………………………………………………………………. 157                                        
4. 1. آزادی زن در رژیم پهلوی ………………………………………………………………………158
4. 2. آزادی زن در نظام اسلامی ………………………………………………………………………..162
ج. مشارکت سیاسی زنان در دفاع مقدس در اندیشه امام خمینی(ره)……………………………..164 

وجوب دفاع از اسلام و مملکت اسلامی …………………………………………………………………..164
ایثار و فداکاری …………………………………………………………………………………………………….166
جهاد زنان در پشت جبهه وپشتیبانی از رزمندگان ……………………………………………………….166
روحیه شهادت طلبی ………………………………………………………………………………………………167
جمع بندی …………………………………………………………………………………………………………… 168

فصل پنجم: بعد تربیتی ـ خانوادگی هویت زن مسلمان دراندیشه امام خمینی(ره)………………170

مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………..171

 عنوان                                                                                                            صفحه

 

الف.  الگوی تربیتی زن مسلمان در اندیشه امام خمینی(ره)  ………………………………………171

حضرت فاطمه(س) اسوه‌ ساده زیستی ……………………………………………………………………171
حضرت فاطمه(س) اسوه فرزند پروری ………………………………………………………………..172
ب. جایگاه خانواده در نظام تربیتی در اندیشه امام خمینی(ره) ……………………………………173

توجه جدی اسلام به همه ابعاد زندگی خانوادگی ……………………………………………………174
نقش خانواده در تربیت صحیح فرزند …………………………………………………………………..177
سعادت و انحطاط جامعه در گرو تربیت صحیح فرزند در خانواده …………………………..178
پ. جایگاه محوری مادر در خانواده در اندیشه امام خمینی(ره) …………………………………..182

تربیت فرزند شغل اصیل و شریف زنان …………………………………………………………………..182
انسان سازی شغل مادر، همانند شغل انبیاء ……………………………………………………………..184
دامن مادر، اولین و بهترین محل تربیت کودک ……………………………………………………….187
الگو گیری و تقلید کودک از مادر ………………………………………………………………………..189
نقش مادر در پرورش مذهبی فرزند ……………………………………………………………………..191
نقش مادر در مهذّب ساختن فرزند ……………………………………………………………………….193
آسیب های ناشی از خلاء وجود مادر……………………………………………………………………195
جمع بندی ………………………………………………………………………………………………………..198

نتیجه گیری ……………………………………………………………………………………………………….199

پیشنهادات ………………………………………………………………………………………………………..203

 منابع ……………………………………………………………………………………………………………….204

الف. بیان مسأله

با استقرارسلطنت پهلوی و آغاز فرایند نوسازی در ایران، به تدریج با رواج ارزش های غربی در ساختار فرهنگی جامعه، هویت زن مسلمان ایرانی مورد تهدید قرارگرفت و زمینه انحطاط این قشر در جامعه فراهم شد. درچنین فضایی امام خمینی(ره) از منظر یک مصلح و احیاگر، گفتمان مبتنی بر «بازگشت به آموزه های اصیل دینی» را مطرح کرده ونگرش نوینی را در مورد زن ارائه کردند. چشم انداز نوین امام خمینی(ره)، که راندن زنان ازعرصه عمومی را تجویز نمی کرد و در عین حال استفاده ابزاری از زن را برنمی تابید و ابتکار ایشان، در راستای بهره وری از دستاوردهای مثبت حضور زن، مورد استقبال زنان ایرانی قرارگرفت و زمینه حضور ایشان را در عرصه های مختلف فراهم کرد.

    در دوران حکومت پهلوی، همچون عصر جاهلیت، شخصیت زن در زیر چرخ های بی عدالتی و تبعیض خُرد می شد و زن بازیچه ای در دست هوس بازان بود. از نظرشاهان پهلوی، زن باید فریبا باشد. زنِ فریبا نسخه بدلی و استعاری از تصویر زن در جامعه غربی بود که درآن کرامت و شخصیت واقعی زن در مسلخ فلسفه مادی غرب، قربانی شده بود. امام خمینی(ره) هوشیارانه، نقش زن فریبا را در ابتذال جامعه و خود باختگی جوامع اسلامی درک نمود و در برابر این دسیسه چینی، قاطعانه ایستاد و با آن مقابله نمود.

    امام به احیای شخصیت زن مسلمان پرداخت و در چهارچوب جهان بینی توحیدی و مقام انسانی زن که صاحب کرامت است،‌ جایگاه و نقش زن در اجتماع را تبیین نمود. امام، زن را نه مظهر فریب و بازیچگی، که مبدأ خیرات و سعادت می دانست و می خواست از وجود زن در ارتقاء و تعالی جامعه استفاده کند، او را موجودی با کرامت و عظمت می دید که سعادت و شقاوت جامعه تا حد زیادی به دست اوست براین اساس جامعه خوشبخت، جامعه ای است که زنانش خوب تربیت شده باشند و در جهت پرورش و هدایت پیشرو و نمونه باشند (شریفی، 1390: 22).

    امام خمینی(ره) با علم به حاکمیت نظام ارزشی منحط پهلوی و با شناخت عمیق از آموزه های دینی، رسالت خود و انقلاب اسلامی را دستیابی زنان به مقام والای انسانی معرفی می کند، به گونه ای که این احساس شخصیت مقدمه دخالت در تعیین سرنوشت اجتماعی ـ سیاسی آنها خواهد بود. حضورگسترده زنان در تظاهرات ضد رژیم با پوشش اسلامی،‌ به خوبی نمایانگر درک و شناخت آنان نسبت به اهتمام جدی مرجعیت دینی به مسائل زنان بود و نشان می داد که حجاب نه تنها فضای حرکت و تنفس اجتماعی،  سیاسی، فرهنگی و اقتصادی را محدود نمی نماید، بلکه با حذف جاذبه های جنسی و نگرش های جنسیتی در روابط اجتماعی، زن را به عنوان عنصری انسانی و متعالی در فعالیت های اجتماعی ـ سیاسی شرکت  می دهد (عطارزاده، 1386: 16 – 17).

   در شناخت اندیشه امام خمینی(ره) درمقوله “هویت” آگاهی از هستی شناسی و جهان بینی ایشان لازم و ضروری است. نگاه امام به مقوله هویت برآرمان گرایی و واقع گرایی مبتنی است. از منظرآرمان گرایی ایشان به دنبال کمال مطلوب و از منظر واقع گرایی، ایشان واقعیات موجود جامعه را در حدی که مغایر با اصول وآرمان ها نباشد می پذیرد.

    در بحث هویت فردی و جمعی از دیدگاه امام خمینی(ره) ایشان مهمترین عنصرسازنده در هویت یک انسان را حرکت براساس ارزش های فطرت و اسلامی می دانند و لازمه شکل گیری یک هویت درست را پرورش انسان براساس ارزش های اسلامی می دانند؛ ایشان واحدهای اجتماعی موجود در جوامع از جمله خانواده، مدرسه، محله، قومیت و ملیت را در هویت بخشی به انسان مؤثر می دانند؛ اما از نظر ایشان هویت اصیل و بادوام هویتی است که مبتنی برمؤلفه های فرهنگی و اعتقادی باشد.

   در خصوص هویت ملی ایرانیان، ایشان به هویت اسلامی و انسانی معتقد بودندکه پیش از آن منسوخ  و تحریف شده بود و همواره در سخنان خود بر لزوم شناخت و احیای این هویت تأکید می کردند؛ زیرا احیای آن را زمینه ساز خود باوری، استقلال، عدم سلطه پذیری، رمز پایداری و پیشرفت کشور می دانستند ( فوزی،1385 : 168 – 165). 

   رویکرد امام خمینی(ره) نسبت به مقوله هویت زن دارای دو بعد است. ایشان در یک بعد تبیینی به فرو افکنی دیدگاه های نادرست نسبت به زن پرداخته و جایگاه زن را در تفکر اصلاحی خویش معین ساخته و در بعد دوم ساختار اجرایی، تربیتی و تهذیبی مناسب با شخصیت زن را ارائه کردند. امام خمینی(ره) در پرتو قرآن کریم، زن را هم چون مرد در پیشگاه پروردگار دانسته که هردو توان رسیدن به بالاترین مراحل رشد وکمال را دارند و در عالی ترین مراحل کمال زن الگو و اسوه شده (حضرت فاطمه (س)) و مردان نیز باید به وی اقتدا کنند. تعبیرات امام خمینی(ره) از مقام و منزلت حضرت فاطمه (س) و معرفی ایشان به عنوان نمونه انسان کامل برای معرفی الگوی برگزیده زن در اسلام ریشه در این تفکر دارد (غروی نائینی، 1386: 128).

 با گذشت سه دهه از پیروزی انقلاب اسلامی و ورود به عرصه نوین، به رغم دستاوردهایی که در طول سال های پس از پیروزی انقلاب به دست آمده، شاهد رشد مجدد الگوهای فرهنگی غربی در بین جوانان و به خصوص قشر زنان هستیم، ازجمله رشد ناهنجاریهای اجتماعی و رواج بدحجابی که حکایت ازکم رنگ شدن ارزش ها و اعتقادات دینی در بین این قشر است.

     بنابراین، نیاز جامعه جوان ما به توسعه فرهنگ دینی و نهادینه سازی فضایل انسانی، تبیین راه های تقویت باورهای دینی را بیش از پیش مورد توجه قرار داده است؛ به طوری که پویایی وکارآمدی نظام اسلامی درگرو تقویت باورهای دینی و توسعه فضایل اخلاقی در قشرجوان می باشد بنابراین سؤال اصلی این است که ابعاد هویت زن مسلمان در اندیشه امام خمینی (ره) چیست؟ تا از طریق بازنگری در اندیشه ایشان، راهکارهای عملی برای دست اندرکاران امر ارائه شود.

ب. اهمیت و ضرورت تحقیق

1-  فواید نظری

1-1- بازشناسی ابعاد نظری هویت زن مسلمان از دیدگاه امام خمینی(ره)

1-2- شناخت آسیب های هویت زن مسلمان از دیدگاه امام خمینی(ره)

 2- فواید عملی

 2-1- تلاش برای آشنا ساختن نسل جوان با اندیشه امام خمینی(ره) در زمینه ابعاد هویت زن مسلمان

  2-2- بسترسازی مناسب جهت رویارویی با چالش های عمده فرا روی هویت زن مسلمان

 2-3- استفاده از نتایج و ارائه راهکارها ی مناسب به دست اندرکاران امرجهت تقویت باورهای زن مسلمان

پ. اهداف تحقیق

1-  هدف اصلی

شناخت ابعاد هویت زن مسلمان در اندیشه امام خمینی(ره)

2-  اهداف فرعی

2-1-  شناخت مبانی نظری هویت زن مسلمان در اندیشه اسلامی و امام خمینی(ره)؛                                         

 2-2-  شناخت بعد اجتماعی – اقتصادی هویت زن مسلمان در اندیشه امام خمینی (ره)؛

2-3-  شناخت بعد سیاسی هویت زن مسلمان در اندیشه امام خمینی (ره)؛

2-4-  شناخت بعد تربیتی – خانوادگی هویت زن مسلمان در اندیشه امام خمینی (ره)؛

ت. سوال های تحقیق

1-  سوال اصلی

ابعاد هویت زن مسلمان در اندیشه امام خمینی(ره) چگونه تجلی یافته است ؟

 2-  سوالهای فرعی

2- 1-  مبانی نظری هویت زن مسلمان در اسلام و اندیشه امام خمینی(ره) چیست ؟

2-2-  بعد اجتماعی –  اقتصادی هویت زن مسلمان در اندیشه امام خمینی (ره) چیست؟ 

2-3-  بعد سیاسی هویت زن مسلمان در اندیشه امام خمینی(ره) چیست؟

           2- 4-  بعد تربیتی –  خانوادگی هویت زن مسلمان در اندیشه امام خمینی(ره) چیست؟

 ث. پیشینه تحقیق

– اسدی (1386) در پایان نامه خود تحت عنوان «مسأله هویت زنان با تأکید برگفتمان خمینی(ره)» با استفاده از روش تحلیل گفتمان و نظریه لاکلا و موفه اینگونه  نتیجه گیری می نماید که گفتمان امام خمینی (ره) با به وجود آوردن فضای استعاره ای، دال های شناوری مانند آزادى، مشارکت سیاسی و برابری در حقوق را به عنوان هویت زنان مفصل بندی کرد. در حالی که با اُبژه شدن، فساد و عدم تعقل گرایی زنان مخالف بود. به این ترتیب راهکار امام برای ورود زنان به عرصه عمومی و اُبژه نشدن آن ها، با ورود دال های عفت و حجاب خاتمه پیدا کرد. ارتقای مقام انسانی زن، جلوگیری از فساد زنان، برابری زنان با مردان درتحصیل، تصدی امور اجرایی، حق مالکیت و … در نظام اسلامی ایران نشان دهنده این است که گفتمان امام، آرمان های مدرنیته را با کمترین هزینه در قالب هویتی بومی برای زنان مفصل بندی کرده است. لذا پژوهش حاضر از لحاظ هدف اصلی، روش و سازماندهی با این اثر متفاوت است.

– کاشف الغطاء (1385) در پایان نامه خود با عنوان «مشارکت سیاسی زنان از دیدگاه امام خمینی(ره)» با استفاده از روش کتابخانه ای برای گردآوری داده ها و استفاده از چارچوب مطرح شده درکتاب مشارکت سیاسی میلبراث، به بررسی دیدگاه امام خمینی(ره) در این زمینه پرداخته و اینگونه نتیجه گیری می کند که امام با ارائه تصویرصحیحی از زن مسلمان، زنان ایرانی را به تداوم حضورسیاسی مؤثردر چارچوب احکام و فرامین شرعی و قانونی دعوت کردند و معتقد بودند تحت شرایط فعلی حضور آنان در صحنه های سیاسی نه تنها حق بلکه تکلیف الهی است. به این ترتیب، برخورداری از تحصیلات و شغل مناسب درکنار عامل مذهب و در پیوند با ارتقاء سایر شاخص ها در کنار رفع موانع حقوقی و ساختاری باعث تحول اساسی در وضعیت مشارکت سیاسی زنان در ایران شده است. لذا پژوهش حاضر به لحاظ هدف اصلی و نتایج کاملتر و جامع تر از اثر موجود است.

– حسین آبادی (1387) در پایان نامه خود تحت عنوان «مشارکت سیاسی اجتماعی زن از دیدگاه اسلام و اندیشه امام خمینی(ره)» با استفاده از روش تحلیلی و توصیفی و براساس اسناد و مدارک دینی و تاریخی و  بررسی نظرات امام که صورت گرفته است و با بهره گیری از منابع دینی و سایر نظرات و دیدگاه های مختلف و ادله مخالفین و موافقین مشارکت اجتماعی زنان و مقایسه‌ آنها با نظرات امام خمینی(ره)، این گونه نتیجه گیری می نماید که دین اسلام بر مشارکت زنان در عرصه اجتماع و حضور زنان درصدر اسلام و در عصر نبوی در صحنه های اجتماعی و سیاسی نظیر بیعت، ‌هجرت، جهاد و … صحه  گذاشته و همچنین امام خمینی(ره) نیز برمشارکت زنان درعرصه اجتماع و سیاست تأکید می نمایند. لذا پژوهش حاضر از لحاظ هدف اصلی و سازماندهی فصول از این اثر کامل تر است.

– صفری (1370) درپایان نامه خود تحت عنوان «مدل اجتماعی پایگاه و نقش زن مسلمان در جامعه اسلامی براساس دیدگاه حضرت امام خمینی(ره)» با استفاده از روش تحلیل محتوا می نویسد آنچه تا کنون از طرف نویسندگان، به عنوان پایگاه و نقش اجتماعی زنان در ایران و سایرکشورهای اسلامی مطرح شده، عمدتاً همان معرّف ها ومعیارهای جوامع غربی است در حالی که باید زمینه فرهنگی، اجتماعی و تاریخی این کشورها را در نظرگرفت، زیرا نظام رفتاری هر جامعه طبق مدل فرهنگی مخصوص به آن جامعه شکل گرفته و رشد می یابد. وی به بررسی نقش جهان بینی توحیدی و اسلام به عنوان مهم ترین مؤلفه تعیین کننده مدل اجتماعی پایگاه و نقش زنان در جامعه اسلامی و تجزیه و تحلیل داده ها بر مبنای بیانات امام خمینی(ره) پرداخته و اینگونه نتیجه گیری می نماید از آنجا که ولی فقیه در جامعه اسلامی ایران عهده دار سرپرستی و هدایت جامعه به سوی رشد و تعالی است، می تواند با تصرف در زمان و مکان تبیین کننده مسائل مبتلا به جامعه و به ویژه زنان باشد. لذا پژوهش حاضر از لحاظ هدف اصلی و روش  با این اثر متفاوت است.

– جوانی مطلق (1386) در پایان نامه خود تحت عنوان «حق اشتغال زنان با تأکید بردیدگاه های امام خمینی(ره)» که با استفاده از شیوه کتابخانه ای انجام شده است. پس از بررسی آراء ونظریات فقهی پیرامون حق اشتغال زن، از طریق پیامدهای جامعه شناختی و روانشناختی موضوع، این گونه نتیجه می گیرد که با ملاحظه اصول و مبانی فقه اسلامی اشتغال زنان درجامعه امروز یک ضرورت غیرقابل انکار است و نصوصی که اشتغال زن را ممنوع می داند ناظر به مواردی است که با حقوق مرد در خانواده تعارض پیدا  می کند یا شخصیت و شأنیت زن را خدشه دار می سازد. بنابراین، اسلام هرگز مخالف فعالیت اجتماعی زن نیست و زنان می توانند با رعایت موازین شرعی درزمینه های مختلف به فعالیت بپردازند. امام خمینی(ره) نیز همواره زنان را تشویق می کردند همراه با مردان، در تمام زمینه ها درکشور فعالیت کنند. لذا پژوهش حاضر از لحاظ هدف اصلی و نتایج حاصله کاملتر و جامع تر است.

– رفعت جاه و فائزه روح افزا (1391) در مقاله خود با عنوان «مطالعه عوامل اجتماعی و فرهنگی مؤثر بر نگرش به هویت دینی زن مسلمان» بیان می کند که شناخت نگرش موجود به هویت زن مسلمان در شرایط کنونی جامعه ایران که از یک سو با گرایش های سکولاریستی مواجه است و از سوی دیگر در معرض افکار رادیکال فمنیستی قرار دارد و هویت زن ایرانی را با چالش های گوناگونی مواجه نموده است  می تواند در جهت بازشناسی و احیای هویت دینی زن مسلمان مؤثر باشد. یافته های پژوهش که با استفاده از روش تحلیل اسنادی و انجام مطالعات پیمایشی صورت گرفته است نشان دهنده بیشترین نگرش مثبت به بعد انسانی هویت زن و سپس به بعد خانوادگی و بعد اجتماعی ـ اقتصادی وکمترین توافق درباره بعد سیاسی هویت زن مسلمان مشاهده می شود. لذا پژوهش حاضر از لحاظ موضوع، هدف، روش و یافته ها با اثر موجود تفاوت دارد.

– نیکخواه و صادقی (1391) درمقاله خود باعنوان «زنان فراتر از نقش های سنتی: بررسی جایگاه زن درکلام امام خمینی(ره)» تلاش کرده اند تا با استفاده از روش تحلیل تاریخی ـ گفتمانی نشان دهند که جنسیت به عنوان یک برساخته گفتمانی چگونه از دو دهه پیش از انقلاب اسلامی و دوران استقرار نظام جمهوری اسلامی درسرمایه کلامی امام خمینی(ره) به گونه ای متفاوت از ظرفیت نظام زبانی، مناسبات قدرت، مقاومت مندرج درگفتمان های سنتی و مدرنیزاسیون دوران پیش از انقلاب درون بستری از رخدادهای سیاسی و اجتماعی ساخته شده و مرزهای تعیین کننده هویت های زنانه / مردانه را تثبیت یا متحول نموده است. و اینگونه دریافته اندکه زن درکلام امام خمینی(ره) در پیوند با مقولاتی چون ارزشهای اسلامی، حق و تکلیف مشارکت در تعیین سرنوشت خود و… به عنوان سوژه ای آگاه، انتخابگر و مسئول شناخته شده است و در همه شئون عهده دار وظیفه ساخت و حفاظت از نظم سیاسی مبتنی براسلام معرفی می شود. لذا پژوهش حاضر به لحاظ موضوع، هدف، روش و سازماندهی با این اثر تفاوت دارد.

– شریفی (1390) درمقاله خود با عنوان «جایگاه زن درارتقاء معنوی جامعه ازدیدگاه امام خمینی(ره)» با استفاده از روش تحلیل اسنادی گفتمان امام خمینی(ره) در مورد زنان را در زمینه هایی مانند، خودباوری زنان، تعلیم وتعلم، تهذیب و تقوا و انسان ساز بودن که با معنویت و نقش اجتماعی زنان ارتباط دارد بررسی کرده و اینطور نتیجه گیری نموده که امام خمینی(ره) باور داشت که زن با تربیت صحیح خویش، انسان می سازد و زنان باید درکسب کمالات روحی و معنوی تلاش نمایند چرا که در رشد دادن معنویت در جامعه نقش شایانی دارند. لذا پژوهش حاضر از لحاظ موضوع، هدف اصلی و نتایج کاملتر از این اثر است.

– فاضلی (1391) درمقاله خود تحت عنوان  «گفتمان امام خمینی(ره) و مسئله هویت: عرفان فقیهانه، اصالت امت و اعتبار ملت» به بررسی مسئله هویت یا هویت دوگانه ملی و هویت امتی درآرای امام خمینی(ره) پرداخته است. وی برآن است که «عرفان فقیهانه»، فرا نظریه یا روح کلی آثار وآرای امام خمینی(ره) است و از این مجراست که ساختار و عناصر افکار ایشان ماهیتی «امت محور» می یابد و از میان عناصر هویت ملی با برجسته کردن عنصر«دین» در ایران، بازسازی هویت ایرانی را بر بنیاد دین میسر می داند. بر این اساس رویکرد عرفانی و سیاست شرعی امام خمینی(ره) را در ارتباط با مسئله هویت مورد تحلیل قرار داده و معتقد است که در این گفتمان وجود «امت» اصالت می یابد و سایر هویت های جمعی و مبانی آنها ( نژاد، زبان، تاریخ و … ) در حاشیه قرار می گیرند. لذا پژوهش حاضر از لحاظ موضوع، هدف اصلی، سازماندهی و نتایج حاصله  با این اثرتفاوت دارد.    

– خسروی (1389) در مقاله خود با عنوان «امام خمینی(ره) و بازسازی هویت (از هویت ملی تا هویت سیاسی)» با استفاده از روش تحلیل اسنادی به نحوه تأثیرگذاری تجربه های تاریخی، تعلق به گفتمان بازگشت به خویشتن و فهم خاص امام خمینی(ره) از اسلام بر نگرش ایشان به هویت، چگونگی بازسازی هویت توسط امام پس از انقلاب اسلامی، چگونگی پیوند میان هویت دینی با هویت سیاسی و پیامدهای آن پرداخته است. وی نتیجه گیری نموده که این عوامل موجب شدند تا امام خمینی(ره) در اولویت گذاری مؤلفه های هویت ساز، بیش از همه بر اسلام و فرهنگ دینی تأکید کرده و در بازسازی هویت ملی از زاویه دین به این مهم بنگرد. لذا برداشت و نگرش امام به دین موجب می شود تا هویت دینی مترادف با هویت سیاسی شود. لذا پژوهش حاضر از لحاظ موضوع، هدف اصلی و نتایج حاصله با این اثرتفاوت دارد.

– رئوفی (1389) درمقاله خود با عنوان «مؤلفه های هویت دینی» با استفاد از روش تحلیل اسنادی بیان نموده که به سبب اهمیت فوق العاده و نقش بسزایی که هویت دینی در هویت بخشی به افراد جامعه ایفا می کند و با توجه به اثرگذاری منحصر به فرد این بعد ازهویت انسانی، لازم است تا این مفهوم، به طوردقیق در جامعه مورد سنجش و ارزیابی قرارگیرد. وی تلاش نموده تا ضمن ارائه تعریفی از مفهوم هویت دینی به تبیین عناصر و مؤلفه های هویت دینی که عبارتند از: مؤلفه های شناختی، مؤلفه های عاطفی، مؤلفه های اجتماعی ومؤلفه های فرهنگی بپردازد تا چارچوب مناسبی برای پژوهش های عملی در این زمینه فراهم گردد. لذا پژوهش حاضر به لحاظ موضوع، هدف و نتایج کامل تر و جامع تر از اثر موجود است.

– مؤدب (1386) در مقاله خود با عنوان «کرامت انسانی و مبانی قرآنی آن از نگاه امام» با استفاده از روش تحلیل اسنادی و با هدف بررسی دیدگاه امام خمینی(ره) در خصوص کرامت نفس و اهم مبانی قرآنی آن این گونه نتیجه گیری نموده که در اندیشه های قرآنی و عرفانی امام، انسان دارای کرامت نفس است که برخواسته از ساختار معرفتی انسان، جلوه رحمت الهی وخلیفه اللهی، خصیصه حقیقت جویی و کمال و سعادت طلبی انسان، اختیار وآزادی انسان، عدالت خواهی، تربیت پذیری و تهذیب نفس و … می باشد. لذا پژوهش حاضر از لحاظ موضوع، هدف اصلی و نتایج با این اثر تفاوت دارد.

– جودوی و هادوی (1386) درمقاله خود با عنوان «هویت و کرامت انسانی زن در قرآن» با استفاده از روش تحلیل اسنادی و با هدف بررسی هویت انسانی زن از دیدگاه قرآن نتیجه گیری می کنندکه قرآن زن را انسانی تکریم شده می داند با وجودی کامل و شایستگی بسیار که خداوند ابزارهای هدایت را در اختیارش گذاشته تا به سعادت و کمال برسد. او رسالتی عظیم در عرصه زندگی بردوش دارد و از حقوقی انسانی برخوردار است و می تواند به مقامی برسد که خداوند او را به عنوان اسوه برای افراد با ایمان معرفی کند. لذا پژوهش حاضر از لحاظ موضوع، هدف اصلی و نتایج با این اثر تفاوت دارد.

– غروی نائینی (1386) در مقاله خود با عنوان «کرامت زن در قرآن و سخن امام خمینی(ره)» با استفاده از روش تحلیل اسنادی برآن است تا با طرح کردن نحوه آفرینش زن، به کمک آیات قرآن و سخنانی از امام خمینی(ره) درباره زن، جایگاه او را در زندگی، در مسئولیت ها، درنزدیکی به خدا  و … مطرح کرده و نشان دهد که جایگاه و نقش زن در خلقت جدای از موقعیت مرد نیست و او نیز انسانی است با کرامت و مقام والای انسانیت و می تواند به مراتب عالی انسانیت دست یابد، همانگونه که زهرای اطهر(س) در درجات عالی انسانیت بود؛ زنان هم می توانند با تأسی به روش زندگی و سیره آن بزرگوار به مدارج عالی انسانیت برسند. لذا پژوهش حاضر از لحاظ موضوع، هدف اصلی و نتایج با این اثر تفاوت دارد.

– عطارزاده (1386) درمقاله خود با عنوان «زن ایرانی درگفتمان بازگشت به اصل» برآن است تا ساز وکار احیاگرانه امام خمینی(ره) در جریان طرح و پیگیری گفتمان «بازگشت به اصل خود» در جذب زنان به جنبش اجتماعی را مورد بررسی قرار دهد. وی با استفاده از روش تحلیل اسنادی اینگونه نتیجه گیری کرده است که در دوران پهلوی انتقال آموزه های غربی به جامعه ایرانی زمینه انحطاط بیشتر زنان را فراهم کرد. درچنین فضایی، ابتکار امام خمینی(ره) مبتنی برگفتمان «بازگشت به اصل» در راستای بهره وری از دستاوردهای مثبت حضور زن در عرصه عمومی، مورد استقبال زنان ایرانی قرارگرفت. لذا پژوهش حاضر به لحاظ موضوع، هدف و نتایج حاصله کامل تر و جامع تر است.

– خلیلی (1385) در مقاله خود با عنوان «تکوین تعاملی دین و هویت در اندیشه امام خمینی(ره)» با استفاده از روش تحلیل اسنادی درصدد به کارگیری رهیافت گفتمانی برای تبیین رابطه دین و هویت در اندیشه امام خمینی(ره) است. نویسنده به این نتیجه دست یافته که تکوین اندیشه امام خمینی(ره) نتیجه تعامل دین و هویت درگفتمان بازگشت به خویشتن و در رویارویی با گفتمان غرب گرایی بوده است. در نتیجه چنین شرایطی بوده که امام خمینی(ره) با نقش آفرینی فکری و عملی خود درگفتمان بازگشت به خویشتن، رویارویی با حکومت غربگرای پهلوی را رقم زده و به تکوین گفتمان بازگشت به خویشتن در قالب انقلاب و جمهوری اسلامی نائل می شود. لذا پژوهش حاضر از لحاظ موضوع، هدف اصلی و نتایج با این اثر متفاوت است.

– جوانی(1384) درمقاله خود با عنوان «هویت دینی یا هویت های دینی» به شیوه روش تحلیل اسنادی به دنبال ارائه توصیفی از چهار رهیافت عمده فقهی، اخلاقی، ایدئولوژیک و عرفانی در تحلیل هویت دینی است و معتقد است که حیات انسان دیندار برمبنای هر یک از این رهیافت ها واجد ویژگی های خاصی است. یافته های تحقیق نشان می دهدکه تفاوت هر یک از رهیافت های فوق به دین منجر به تبعات وآثار فردی و اجتماعی متفاوتی می شود. لذا پژوهش حاضراز لحاظ موضوع، هدف اصلی و نتایج حاصله جامعتر و کامل تر از این اثر است. 

– نگارش (1380) در مقاله خود تحت عنوان «هویت دینی انقلاب اسلامی و تهاجم بیگانگان» بیان           می کندکه مهم ترین ویژگی انقلاب اسلامی هویت دینی و رسالت فرهنگی آن است. استراتژی بلند مدت استکبار جهانی برای مقابله با انقلاب اسلامی و پیام فرهنگی آن، ایجاد استحاله فرهنگی در جهت از بین بردن هویت دینی و ایجاد انقطاع فرهنگی بین سه نسل انقلاب است. وی معتقد است تنها راه مقابله با دشمن، بازگشت به هویت دینی و فرهنگی خویش است زیرا فرهنگ اسلامی به دلیل برخورداری از اندیشه دینی و ملی قوی و پایدار همواره مورد تهاجم بیگانگان بوده است و باید تلاش نمود تا ندای بازگشت به فرهنگ اصیل اسلامی را نه تنها در جامعه بلکه در جهان طنین اندازکرد. لذا پژوهش حاضر از لحاظ هدف اصلی و نتاج با این اثر تفاوت دارد.

–  مهدوی راد و فتاحی زاده (1380) در مقاله خود با عنوان «مبانی شخصیت زن از دیدگاه اسلام» با استفاده از روش تحلیل اسنادی و با هدف بررسی مبانی شخصیت زن از منظرآیات و روایات به این نتایج دست یافته اند که زن و مرد از هویت واحد برخوردارند و زنان مانند مردان قابلیت رشد و استکمال دارند و شریعت اسلام در روابط انسان ها بر بعد انسانی تکیه دارد و در فرهنگ قرآن، دستیابی به ارزش های معنوی برای زن و مرد میسر است. قرآن کریم تفاوتی در شخصیت زن و مرد قائل نیست و هر دو را در جوهره انسانی یکسان می داند و اصل و ریشه زنان همچون مردان، طهارت و پاکی است. لذا پژوهش حاضر به لحاظ موضوع، هدف اصلی و نتایج حاصله از اثر موجود کاملتر و جامعتر است.

– آخوندی (1378) در مقاله خود با عنوان  «نقش زنان در انقلاب اسلامی درکلام امام خمینی(ره)» با استفاده از روش تحلیل اسنادی و با بهره گیری از سخنان امام خمینی(ره) در چهار محور «تحول فکری و روحی زنان»، «حضور زنان در صحنه انقلاب اسلامی»، «انگیزه زنان از حضور در صحنه»، «ویژگی های زنان انقلابی»، به بررسی نقش و سهم بزرگ زنان در پیروزی انقلاب اسلامی می پردازد. وی اینگونه نتیجه گیری می نماید که هنر انقلاب اسلامی این بود که زنان جامعه را متحول ساخت و در مسیر اسلام و ارزشهای الهی هدایت کرد و از بی هویتی و ابتذال به سوی عزت خواهی وکمال جویی هدایت کرد. زنان نه تنها در پیروزی بلکه در تثبیت و تداوم انقلاب اسلامی سهم بزرگی داشته و با حضور در عرصه های فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و … توطئه های دشمنان را از بین بردند. لذا پژوهش حاضر از لحاظ موضوع، هدف اصلی و نتایج حاصله کاملتر و جامعتر از اثر موجود است.

– مرتضوی (1378) در مقاله خود با عنوان «امام خمینی(ره)؛ و الگوهای دین شناختی در مسایل زنان» با استفاده از روش تحلیل اسنادی تلاش نموده تا آن دسته از الگوها و معیارهایی که از نگاه امام(ره) در حوزه مسایل زنان مطرح است را ارائه نماید و به بررسی مواردی از جمله: انسانیت عنصرمساوی و مشترک میان زن و مرد، یکسانی زن و مرد در دستیابی به هدایت و سعادت، نقش تعیین کننده بانوان در جایگاه تربیت و رشد انسانی جامعه، نقش مهم الگوطلبی و الگوسازی در شکل گیری شخصیت بانوان، جایگاه محوری نهاد خانواده و جایگاه ویژه مقام مادری، توجه به اصل نقش تکمیلی متقابل زن و مرد در زندگی و در جامعه، توجه به ارزش های اصیل اسلامی در ارزشگذاری به شخصیت زن، اصل همسانی زن و مرد در جایگاه اجتماعی و حضور در عرصه سازندگی و مراکز علمی و آموزشی با توجه به دیدگاه امام(ره) بپردازد. لذا پژوهش حاضر به لحاظ موضوع و هدف اصلی کامل تر و جامعتر است.

چکیده

این پایان نامه به بررسی سطح تعارض بین افراد و واحدهای سازمانی در شرکت پایانه های نفتی خارگ واحد عملیات دریایی می پردازد. هدف اصلی اجرای این تحقیق ارئه راهکارهای مناسبی جهت مدیریت تعارض با توجه به مولفه های شخصیتی، سبک مدیریت، اهداف فردی، سیستم ارتباطات، عوامل صف و ستاد و تحصیلات عالیه و تجربه برای دستیابی به اهداف سازمانی می باشد. بدین منظور شش سوال فرعی در مورد تعارض بین ویژگی های شخصیتی با ساختار سازمانی، سبک مدیریت و انتظارات کارکنان، اهداف فردی با اهداف سازمانی، نارسایی سیستم ارتباطات، عوامل صف و ستاد و تحصیلات عالیه و تجربه به عنوان متغیرهای مستقل و یک سوال اصلی به عنوان متغیر وابسته سطح تعارض در سازمان را بررسی می نماید. برای بررسی رابطه بین متغیرها جامعه آماری در بین کارکنان رسمی دارای مدرک کارشناسی و بالاتر عملیات دریایی انتخاب و با استفاده از روش نمونه گیری ساده از بین 103 نفر تعداد 81 نفر به عنوان نمونه آماری برگزیده شدند. روش تحقیق در این پژوهش، براساس از نوع کاربردی و از نظر ماهیت            توصیفی – پیمایشی بوده و داده ها توسط پرسشنامه ای محقق ساخته و جمع آوری شد. برای روایی پرسشنامه از تایید متخصصان امر و برای تعیین پایایی آن از روش آلفای کرونباخ استفاده گردید و سپس به وسیله نرم افزار Spss و با استفاده از آزمون T دو نمونه مستقل و آنالیز واریانس و آزمون رتبه بندی فریدمن به همراه سطح معنی داری برای آزمون فرض های تکمیلی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. بر اساس یافته های این پژوهش چنین نتیجه گیری شد که در حال حاضر بیشترین تعارض در نارسایی سیستم ارتباطات و کمترین تعارض میان تحصیلات و تجربه وجود دارد. همچنین سایر مولفه ها ما بین این دو وضعیت قرار دارند. در پایان پیشنهاداتی در جهت مدیریت تعارضات موجود برای تعالی و بهبود سازمان ارائه شده است. ضمن اینکه پیشنهاداتی برای تحقیقاتی آتی نیز ارائه گردید.

 

کلید واژه ها: تعارض، سبک مدیریت، ساختار سازمانی، مدیریت تعارض، پایانه نفتی

 
فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                               شماره صفحه

فصل اول، کلیات تحقیق

مقدمه. 2

1-1. بیان مساله تحقیق… 3

1-2. اهمیت و ضرورت تحقیق… 4

1-3. اهداف پژوهش…. 4

1-3-1. هدف اصلی… 4

1-3-2. اهداف فرعی… 4

1-4. سوال های تحقیق… 5

1-5. فرضیه های پژوهش…. 5

1-6. قلمرو تحقیق… 5

1-7. تعاریف نظری و عملیاتی واژه های تحقیق… 6

1-7-1.تعاریف نظری.. 6

1-8. ساختار کلی تحقیق… 7

فصل دوم، مروری بر پیشینه تحقیق

مقدمه. 10

2-1. قسمت اول: تعارض (تعاریف، تاریخچه و رویکردها). 11

2-1-1. تعریف گروه. 11

2-1-2. انواع گروه ها 12

2-1-3. شبکه های رسمی و غیر رسمی… 13

2-1-4. سرشت سازمان های غیر رسمی… 14

2-1-5. رهبران غیر رسمی… 15

2-2. تعارض…. 16

2-2-1. دیدگاه های تعارض…. 19

2-2-2. انواع تعارض…. 20

2-2-3. منابع تعارض…. 21

2-2-3-1. نتایج تعارض بین گروهی… 22

 

2-2-3-2. تعارض کارآمد و غیر کارآمد.. 23

2-2-4. مدیریت تعارض…. 24

2-2-5. نوع شناسی و اصطلاحات تعارض…. 26

2-2-6. جایگاه تعارض در مدیریت… 27

2-2-7. تقسیم بندی تعارضات سازمانی… 27

2-2-7-1. تعارض بر حسب طرف‌های تعارض…. 27

2-2-7-2. تعارض سازنده در برابر تعارض مخرب… 28

2-2-8. ارزیابی منشأ تعارضات سازمانی… 28

2-2-9. استراتژی ایجاد تعارض سازنده در سازمان.. 30

2-2-10. مراحل تعارض در سازمان ها 31

2-2-11. انواع تعارض سازمانی… 31

2-2-12. تعارض و مدیریت تعارض از دیدگاه تئوریهای مدیریت… 38

2-2-13. استراتژی های مدیریت تعارض…. 41

2-3. پیشینه تحقیقات… 46

فصل سوم، روش اجرای تحقیق

مقدمه. 60

3-1. جامعه آماری.. 60

3-2. تعیین حجم نمونه: 60

3-3. روش تحقیق… 61

3-4. شیوه اجرای پژوهش…. 61

3-5. مدل مفهومی تحقیق… 62

3-6. ابزار جمع آوری اطلاعات… 63

3-7. روایی ابزار اندازه‌گیری.. 63

3-8. پایایی ابزار اندازه‌گیری.. 64

3-9. روش های آماری این پژوهش…. 65

فصل چهارم، تجزیه و تحلیل داده ها

مقدمه. 67

4-1- تحلیل توصیفی داده های تحقیق… 67

4-1-1-تحلیل توصیفی داده های جمعیت شناختی پاسخ دهندگان.. 67

4-1-1-1-تحلیل توصیفی جنسیت پاسخ دهندگان.. 67

4-1-1-2-تحلیل توصیفی سن پاسخ دهندگان.. 68

4-1-1-3- تحلیل توصیفی سابقه کار پاسخ دهندگان.. 69

4-1-1-4 تحلیل توصیفی میزان تحصیلات پاسخ دهندگان.. 70

4-1-2-شاخص های توصیفی متغیرهای پژوهش…. 71

4-2- بررسی فرضیه های پژوهش…. 72

4-3-رتبه بندی متغیر ها 76

فصل پنجم، بحث و نتیجه گیری

مقدمه. 72

5-1- خلاصه موضوع و روش پژوهش…. 72

5-2- بحث و تفسیر نتایج.. 72

5-3- پیشنهادهای کاربردی.. 76

5-4-  پیشنهادهایی برای تحقیقات آتی… 77

5-5-  محدودیت های پژوهش…. 78

5-5-1- محدودیت های در اختیار. 78

5-5-2- محدودیت های خارج از اختیار. 79

منابع و مأخذ.. 80

پیوست… 86

 

 

 

فهرست جداول

عنوان                                                                                                                              شماره صفحه

جدول (3-1) تناظر سئوالات با شاخص های تحقیق 63

جدول (3-2) ضریب آلفای کرونباخ برای محاسبه پایایی پرسشنامه­هاو و متغیرهای پژوهش 64

جدول (4-1) توزیع فراوانی و درصد فرآوانی نمونه برحسب جنسیت… 67

جدول (4-2) توزیع فراوانی نمونه مورد مطالعه بر حسب سن.. 68

جدول (4-3) توزیع فراوانی نمونه بر حسب سابقه کار. 69

جدول (4-4) توزیع فراوانی نمونه مورد مطالعه بر حسب میزان تحصیلات… 70

جدول (4-5) مقادیر شاخص های توصیفی در خصوص چالش های پیش روی مدیران و ابعاد آن 71

جدول (4-6) آزمون کولموگروف-اسمیرنوف 72

جدول (4-7) نتایج آزمون برای ویژگی های شخصیتی 73

جدول (4-8) نتایج آزمون برای سبک مدیریت 74

جدول (4-9) نتایج آزمون برای اهداف فردی 74

جدول (4-10) نتایج آزمون برای نارسایی سیستم ارتباطات 75

جدول (4-11) نتایج آزمون برای صف و ستاد 75

جدول (4-12) نتایج آزمون برای تحصیلات عالیه 76

جدول (4-13) نتایج آزمون فریدمن 76

جدول (4-14) آزمون فریدمن و میانگین رتبه عوامل 77
 

فهرست اشکال

عنوان                                                                                                                               شماره صفحه

شکل (3-1): مدل پژوهشی تحقیق (برگرفته از ادبیات و پیشینه تحقیق) 62

شکل (4-1) توزیع نمونه مورد مطالعه بر حسب جنسیت 68

شکل (4-2) ترکیب جمعیتی نمونه مورد مطالعه بر حسب سن.. 69

شکل (4-3) ترکیب جمعیتی نمونه مورد مطالعه بر حسب سابقه کار 70

شکل (4-4) ترکیب جمعیتی نمونه مورد مطالعه بر حسب میزان تحصیلات. 71

 

فصل اول
کلیات تحقیق
مقدمه
کلمه تعارض به شکل های گوناگون معنی و تفسیر شده است که همه آنها دارای وجوه مشترکی هستند و به معنی مخالفت، تضاد، مانع و اختلاف آمده اند که باعث نزاع و کشمکش بین فرد با فرد، فرد با گروه، گروه با گروه و فرد با سازمان می گردد. در دنیای امروز منابع انسانی به عنوان مهمترین دارایی های سازمان محسوب می گردد و وجود همکاری و هم فکری بین آنها در رسیدن به اهداف سازمانی بسیار مفید و ضروری است. لذا چگونگی برخورد با تعارض در ایجاد همفکری و همدلی بسیار مهم و حیاتی است.

تعارض به علل گوناگون بین افراد و گروه ها به وجود می آید. تفاوت های ادراکی، شخصی، اعتقادی، سیاسی و عقلی و حتی ظاهری افراد از یک سو و استنباط های مختلف در مورد هدف های فرد، سازمان و جامعه از سویی دیگر تعارض های گوناگون را در محیط کار جمعی از جمله دانشگاه به وجود می آورد. در این راستا شناسایی علل موثر در برخورد مناسب با این تعارض ها ضروری است. مدیریت تعارض مانند سایر رفتارهای سازمانی، به شدت از عوامل فردی، ساختاری، ارتباطی و غیره تاثیر می گیرد. هر کدام از سبکهایی که مدیران برای حل تعارض انتخاب کنند ممکن است با تعدادی از این عوامل مرتبط باشد (ابزری و نجفی، 1386).

استفاده صحیح و موثر از تعارض موجب بهبود عملکرد و ارتقای سطح سلامتی سازمان می گردد و استفاده غیر موثر از آن موجب کاهش عملکرد و ایجاد کشمکش و تشنج در سازمان می شود. استفاده موثر از تعارض مستلزم شناخت و درک کامل ماهیت آن و همچنین علل خلق کننده و کسب مهارت در اداره کنترل آن است که البته امروزه به عنوان یکی از مهمترین مهارت های مدیریت به شمار می آید. توانایی برخورد با تعارض و اداره آن در موفقیت مدیران سازمان نقش ارزنده ای دارد (کاظم پور، 1384).

در این تحقیق سعی می شود با بررسی سطح تعارض بین افراد و واحدهای سازمانی شرکت پایانه نفتی خارگ و شناخت عوامل آن در صورت وجود تاثیرات مخرب ناشی از این تعارض راه کارهای مناسبی جهت مدیریت آن ارائه گردد. در ادامه ی این فصل بیان طرح موضوع و مساله ی اصلی پژوهش و تبیین ویژگی های تحقیق است که در پی آن جهت گیری کلی پژوهش مشخص شده است. سپس اهمیت و ضرورت پژوهش، اهداف و فرضیات و مدل پژوهش، معرفی متغیرهای پژوهش و در آخر نیز تعاریف نظری و عملیاتی واژه های تحقیق در این فصل مورد اشاره قرار گرفته است.

 

 

1-1. بیان مساله تحقیق

(1-6-1 استراتژی ………………………………………………………………….……………………. 5

(2-6-1 برنامه ریزی ………………………………………………………………..…………………… 6

(3-6-1 فرایند برنامه ریزی ………………………………………………………….…………………. 6

(4-6-1 مدت برنامه‌ریزی …………………………………………………………….…………………. 7

(5-6-1 درک مفاهیم استراتژی ……………………………………………………..………………… 7

(6-6-1 برنامه ریزی استراتژیک ……………………………………………………..………………… 7

(7-6-1 فرایند برنامه ریزی استراتژیک .………………………………………………………………. 9

(8-6-1مراحل برنامه ریزی استراتژیک …………………………………………….…….…………… 10

(9-6-1تفاوت برنامه ریزی استراتژیک و برنامه ریزی عملیاتی …………………..………..……….. 10

(10-6-1اجزای برنامه ریزی استراتژیک ……………………………………………………………… 10

(1-10-6-1رسالت سازمان …………………………………………………………………………….10

(2-10-6-1 دورنمایاچشم انداز ……………………………………………………..………………… 11

(3-10-6-1 ارزش های محوری …………………………………………………….…..……………. 12

(4-10-6-1 اهداف …………………………………………………………………………………….. 12

(11-6-1ویژگی های برنامه ریزی استراتژیک …………………………………….……..………….. 13

(12-6-1 تفکر استراتژیک …………………………………………………………….………………. 14

(13-6-1مدیریت استراتژیک ………………………………………………………..….…………….. 15

(14-6-1موانع پیاده سازی استراتژی در سازمان­ها …….………………………………………..……… 16

(15-6-1مکتب طراحی………..……………………………………………… 17

(7-1 چهار چوب فصول آتی ……………………………………………………………………………….. 19

 

فصل دوم: مروی بر پیشینه تحقیق

(1-2 مقدمه …………………………………………………………………………………………………… 21

(2-2 ظهور استراتژی در دانشگاه ها ………………………………………………….…….……………….. 21

(3-2 تاریخچه آموزش عالی، تحقیقات و فناوری در ایران ……………………..………..………………. 22

(4-2آموزش عالی وماهیت آن …………………………………………..…….…………………………… 23

(5-2 اهداف آموزش عالی …………………………………………………..………………………………. 23

(6-2 مطالعات تطبیقی ………………………………………………………..……………………………….. 24

2-6-1) پیشینه استراتژی در آموزش عالی …………………………….……………………………….. 24

(2-6-2محیط در حال تغییر آموزش عالی …………………………….……….………………………. 24

(3-6-2 مفهوم و نقش برنامه ریزی استراتژیک در آموزش عالی ……………………………………. 25

(4-6-2برنامه ریزی استراتژیک پژوهشی در آموزش عالی …………………………………………… 26

(7-2 مروری برپیشینه تحقیق …………………………………………………………………………………. 26

(8-2 بررسی دانش در برنامه چهارم و سندچشم انداز …………………………………………………….. 28

(1-8-2 ماده 45………………………………………………………………………………………….. 29

(2-8-2 ماده 57 …………………………………………………………………………………………. 29

(3-8-2 ماده43 …………………………………………………………………………………………. 30

(4-8-2 ماده46 ………………………………………………………………………………………….. 30

(9-2 سیاست های برنامه پنجم توسعه ………………………………………………………………………. 31

(1-9-2 امور علمى و فناورى ………………………………………………………………………….. 31

 

(2-9-2نگاهی به برنامه پنجم توسعه در حوزه آموزشی و پژوهشی دانشگاه ها …………………… 31

(1-2-9-2 ماده19 ………………………………………………………………………………………. 31

(2-2-9-2ماده20 ……………………………………………………………………………………… 32

(3-2-9-2ماده24 ……………………………………………………………………………………… 32

(10-2وضعیت شاخص های تحقیقاتی کشور ……………………………………………………………. 32

(1-10-2 شاخص اعتبارات پژوهشی ………………………………………………………………… 32

(2-10-2 شاخص منابع انسانی ………………………………………………………………………… 33

(3-10-2شاخص تولیدات علمی …………………………………………………………………….. 34

(4-10-2 نسبت تولید علمی به تولید ناخالص ملی …………………………………………………. 35

(5-10-2نسبت تولید علمی به بودجه تحقیق و توسعه …………………………………………….. 36

(11-2بررسی جایگاه فعلی و عملکرد حوزه پژوهش و فناوری در رتبه­بندی دانشگاه­ها …………..….. 37

(12-2 عملکرد پژوهش در سطح کشور ………………………………………………………………..… 38

(1-12-2 رده بندی دانشگاه­های ایران درجهان توسط موسسه سایماگو درسال2010 ……….…… 38

(13-2 معیارهای رتبه بندی جهان اسلام و اهمیت پژوهش ………………………………………………. 40

(14-2 خلاصه نتایج مطالعات انجام شده ………………………………………………………………….. 41

فصل سوم: روش شناسی تحقیق

3-1) مقدمه …………………………………………………………………………………………………. 43

3-2) روش انجام پژوهش …………………………………………………………………………………. 43

3-3) عوامل داخلی …………………………………………………………………………………………. 44

3-4) عوامل خارجی ………………………………………………………………………………………… 44

3-5 (فرایند طراحی و تدوین برنامه ی استراتژیک ………………………………………………………… 45

3-6( مدل سازی استراتژی وتجزیه وتحلیل محیط ……………………………………………………….. 46

3-6-1)ماتریس ارزیابی عوامل خارجی ………………………………………………………..…….. 46

3-6-2)ماتریس ارزیابی عوامل داخلی ……………………………………………………………….. 46

3-6-3( ماتریس قوت ضعف فرصت تهدید …………………………………………………..…….. 46

3-6-4( ماتریس داخلی و خارجی …………………………………………………………………… 48

3 -7( جامعه و نمونه آماری تحقیق ……………………………………………………………………….. 48

3-8) قلمرو پژوهش ……………………………………………………………………………………….. 48

3-8-1)قلمرو موضوعی ……………………………………………………………………………… 48

3-8-2 (قلمرو مکانی ………………………………………………………………………………… 48

3-8-3) قلمرو زمانی …………………………………………………………………………………. 48

3-9( روش گرد آوری اطلاعات وداده ها ……………………………………………………….……… 49

3-10) ابزار پژوهش ………………………………………………………………………………….……. 49

3-11( الگو و روش تجزیه و تحلیل داده ها ………………………………………………………………. 50

3-12) خلاصه فصل ………………………………………………………………………..………………. 50

فصل چهارم:یافته های تحقیق

4-1) مقدمه ………………………………………………………………………………………………….. 52

4-2) تجزیه و تحلیل داده های پژوهش …………………………………………………………………… 52

4-3)یافته های توصیفی …………………………………………………………………………………….. 52

4-3-1)معرفی حوزه پژوهش و فناوری دانشگاه ………………………………………..……………. 52

4-3-11-) اهم فعالیت­های حوزه پژوهش و فناوری ………………………………………………… 53

4-3-12-) اهم وظایف مدیریت امور پژوهش ……………………………………………………… 53

4-3-13-) اهم وظایف مدیریت ارتباط با صنعت وکار آفرینی ……………………………………. 54

4-3-14-) اهم وظایف مدیریت خدمات علمی وفناوری ………………………………………….. 54

4-3-2) عملکرد کمی جامعه تحت بررسی …………………………………………………………. 55

4-4)یافته های پژوهش ……………………………………………………………………………………. 59

4-4-1)بیانیه ارزش ……………………………………………………………………………………. 60

4-4-2) بیانیه رسالت ………………………………………………………………………………….. 61

4-4-3)بیانیه چشم انداز ………………………………………………………………………………. 62

4-4-4) ماتریس ارزیابی عوامل داخلیIFE ……………………………………………………. 63

4-4-4-1) نحوه تهیه ماتریس ارزیابی عوامل داخلیIFE …………………………………………… 64

4-4-5)ماتریس ارزیابی عوامل خارجی EFE ………………………………………………………. 64

4-4-5-1) نحوه تهیه ماتریس ارزیابی عوامل خارجی ……………………………………………… 66

4-4-6)ماتریس مدل نه خانه ای مدل دیوید …………………………………………………………. 68

4-5)راهبردها و اقدامات عملیاتی حوزه پژوهش و فناوری دانشگاه ارومیه ……………………………… 70

فصل پنجم: نتایج تحقیق

5-1) مقدمه ………………………………………………………………………………………………….. 73

5-2) خلاصه تحقیق …………………………………………………………………………………………. 73

5-3) نتایج ویافته های تحقیق ……………………………………………………………………………….. 74

5-3-1) بیانیه ماموریت حوزه پژوهش وفناوری دانشگاه ارومیه ……………………………………… 74

5-3-2) بیانیه چشم انداز حوزه پژوهش وفناوری دانشگاه ارومیه ……………………………………. 74

5-3-3) نقاط قوت حوزه پژوهش وفناوری دانشگاه ارومیه ………………………………………….. 74

5-3-4) نقاط ضعف حوزه پژوهش وفناوری دانشگاه ارومیه ………………………………………… 74

5-3-5) فرصت های حوزه پژوهش وفناوری دانشگاه ارومیه ………………………………………… 75

5-3-6) تهدید های حوزه پژوهش وفناوری دانشگاه ارومیه …………………………………………. 75

5-3-7) ارزش های محوری حوزه پژوهش وفناوری دانشگاه ارومیه ……………………………….. 75

5-3-8) اهداف بلند مدت حوزه پژوهش وفناوری دانشگاه ارومیه ………………………………….. 76

5-3-9) استراتژی های حوزه پژوهش وفناوری دانشگاه ارومیه ……………………………………… 76

5-3-9-1) استراتژی های تهاجمی SO ………………………………………………………….. 76

5-3-9-2) استراتژی های رقابتی ST ……………………………………………………………. 76

5-3-9-3) استراتژی های محافظه کارانه WO ………………………………………………………. 77

5-3-9-4) استراتژی های تدافعی WT ………………………………………………………….. 77

5-3-10) برنامه های عملیاتی حوزه پژوهش وفناوری دانشگاه ارومیه ……………………………… 77

5-3-11) شاخص های کلیدی عملکرد حوزه پژوهش وفناوری دانشگاه ارومیه ………………….. 78

5-4) محدودیت های پژوهش …………………………………………………………………………….. 79

5-5) بحث ونتیجه گیری …………………………………………………………………………………… 79

5-6) پیشنهادات برخاسته از پژوهش ………………………………………………………………………. 79

5-7) پیشنهادات برای پژوهش های آتی …………………………………………………………………… 80

 

فهرست فارسی …………………………………………………………………………………………… 82

فهرست انگلیسی …………………………………………………………………………………………. 86

پیوست­ها و محاسبات

پیوست 1 ………………………………………………………………………………………………… 88

پیوست 2 ………………………………………………………………………………………………… 90

پیوست 3 ……………………………………………………………………………………………….. 91

پیوست 4 ………………………………………………………………………………………………… 92

محاسبات …………………………………………………………………………………………. 93

چکیده انگلیسی …………………………………………………………………………………………. 98

 

شکل1-1: الگوی تفکر استراتژیک …………………………………………………………………………………….15

شکل1-2:موانع اساسی پیاده سازی استراتژی در سازمان­ها …………………………………………………….. 16

شکل 1-3: مدل مکتب طراحی ………………………………………………………………………………………….. 19

شکل2-1:سهم اعتبارات پژوهشی کشورازتولیدناخالص داخلی دربخش دولتی ……………………..33

شکل 2–2: تعدادمحققین به ازای یک میلیون نفرجمعیت ……………………………………………………..34

شکل2-3:نسبتتولیداتعلمیبهتولیدناخالصملیدربرخیازکشورهایدرحالتوسعه…….. 36

شکل2-4:تعدادتولیدبه­ازایصدنفرنیرویتحقیقوتوسعهدربرخیازکشورهایدرحالتوسعه ..36

شکل2-5: نمای کلی شاخص ها و وزن ها در رتبه بندی جهان اسلام ……………………………………….. 40

شکل 3-1:مدل تدوین برنامه استراتژیک حوزه پژوهش و فناوری دانشگاه ارومیه ……………………….. 45

شکل3-2:تحلیل ماتریسSWOT…………………………………………………………………………….. 47

شکل 3-3:الگویتجزیهوتحلیلاطلاعات………………………………………………………………………. 50

شکل4-1:مقالات (کامل و چکیده) ارائه شده در کنفرانس­ها …………………………………………………. 56

شکل 4-2:تعداد مقالات ISI دانشگاه ارومیه ……………………………………………………………………… 56

شکل4-3: تعداد مقالات چاپ شده در مجلات علمیپژوهشی دانشگاه ارومیه …………………………. 57

شکل 4-4: مجلات متقاضی اخذ مجوز علمی پژوهشی، به تفکیک دانشکده ……………………………… 57

شکل 4-5:آمار کتب تالیفی دانشگاه ارومیه ………………………………………………………………………. 58

شکل4-6:آمار اختراعات ثبت شده ازسال 87 در دانشگاه ارومیه …………………………………………… 58

شکل4-7: توزیع اعضای هیات علمی در دانشکده ها ومراکز ………………………………………………..59

شکل 4-8:وضعیت رتبه علمی کارکنان هیات علمی دانشگاه ارومیه ………………………………………. 59

شکل 4-9: بیانیه ارزش حوزه پژوهش وفناوری دانشگاه ارومیه ……………………………………………… 60

شکل 4-10:بیانیه رسالت حوزه پژوهش وفناوری دانشگاه ارومیه …………………………………………….. 61

شکل 4-11:بیانیه چشم انداز حوزه پژوهش وفناوری دانشگاه ارومیه ……………………………………….. 62

شکل 4-12:نمره نهایی ماتریس عوامل داخلی وخارجی حوزه پژوهش و فناوری دانشگاه ارومیه …… 68

شکل4-13: نمره نهایی ماتریس وتعیین نوع راهبرد سازمانیدر ماتریس نه خانه ای دیوید ……………. 69

 

چکیده

دانشگاه­ها به عنوان سازمان­های غیرانتفاعی همچون سازمان­های انتفاعی، با محیطی پیچیده ومتلاطم روبرو هستند محیطی که منابع اثرات وانتظارات آن دائماً در حال تغییروتحول است. هدایت صحیح دانشگاه ازمیان این ناآرامی­ها جهت نیل به دورنمای خود نیازمند شناخت ودرک صحیح ازمحیط وتحولات­آن، ارزیابی واقع­گرایانه از قابلیت­ها و ضعف­های داخلی سازمان واتخاذ تصمیم­های راهبردی هوشمندانه می باشد. در این مطالعه ابتد ا به ضرورت و اهمیت برنامه­ریزی استراتژیک در اثربخشی سازمان­های امروزی پرداخته شده و سپس با بیان تعریف و ویژگی­های برنامه­ریزی استراتژیک، به فرهنگ سازی این موضوع در دانشگاه تاکید شده است. مقصود از انجام این پژوهش طراحی وتدوین برنامه استراتژیک حوزه پژوهش وفناوری دانشگاه ارومیه بوده واز نظر هدف، تحقیقی کاربردی و از نظرگردآوری و پردازش اطلاعات، استنباطی و تولید داده با استفاده از ابزارپرسشنامه و شناسایی نقاط قوت، ضعف وشناخت فرصت ها، تهدیدات و تجزیه وتحلیل آن در مدلSWOT با روش خبرگان بوده ودر نهایت نمره نهایی ماتریس ارزیابی عوامل داخلی468/2 و نمره نهایی ماتریس ارزیابی عوامل خارجی667/2 استخراج شد که نشان از جایگاه راهبردی درمنطقه WO برای حوزه پژوهش وفناوری داشته و این موقعیت حکایت از اتخاذ استراتژی های حفظ ونگه داری وضع موجود در ماتریس نه خانه ای مدل دیوید را دارد. شناسایی عوامل موفقیت در برنامه ریزی استراتژیک در حوزه پژوهش وفناوری به میزان اثربخشی عوامل سازمانی در این فرایند بستگی دارد. همچنین استفاده از برنامه ریزی استراتژیک به عنوان یک ضرورت دردانشگاه مطرح شده و به کمک این برنامه ریزی، مدیریت قادر می شود جهت گیری های خود را در آینده معین ساخته و دانشگاه را در مقابل تغییرات وتحولات فردا مجهز سازد. در راستای حرکت سریع دانشگاه ارومیه به سوی چشم انداز آینده خود، مطالعه وبررسی اسناد بالادستی وسند چشم انداز در افق 1404، نقشه جامع علمی کشور، سیاست های­کلی برنامه پنجم توسعه در زمینه پژوهش وفناوری، جهت­گیری­های وزارت علوم تحقیقات وفناوری دراین زمینه، مطالعه وبررسی وضعیت موجود و مشخص شدن موقعیت وجایگاه سازمان، 4 راهبرد ذیل برای حوزه پژوهش وفناوری پیشنهاد گردید:

هدایت منابع، امکانات­ و­ فعالیت­های پژوهشی به سمت تحقیقات کاربردی و رفع نیازهای استان و منطقه.
توسعه فعالیت­های فناورانه و حمایت ازکار آفرینی.
حمایت از تحقیقات بنیادی به منظورارتقای سهم و جایگاه دانشگاه در تولید و مرجعیت علمی در کشور.
ارتقای وجهه و رتبه ملی دانشگاه.
مقدمه

اساساً انسان موجودی برنامه­دار است. او خودآگاه یا ناخودآگاه برای فعالیت­ها و تعاملات فردی و اجتماعی خود پیش­نگری می­کند. شاید به­توان گفت قسمت قابل توجهی از این رفتارها به طور ناخودآگاه برنامه­ریزی می­شود. لکن وقتی­که درتعاملات و مناسبات با دیگران اعم از خانواده، مدرسه، سازمان، دانشگاه گام می­نهیم؛ برای برقراری یک ارتباط مؤثر به افکار و پیش نگری­های خود نظم و انسجام می­بخشیم، این ساده ترین و ابتدایی­ترین نمود برنامه­ریزی در زندگی است.

وقوع تغییرات مداوم و اغلب غیر قابل پیش بینی در سازمان­ها، و محدودیت امکانات و منابع، امکان اقدام و فعالیت در عرصه­های مختلف زندگی را بسیار مشکل نموده ونیاز به

نشانه های افسردگی تب قطبی                                                          9

1-نشانه های بد جانی                                                                       9

2-نشانه های شناختی                                                                      9

3-نشانه های انگیزشی                                                                     9

4-نشانه های بدنی                                                                           9

طبقه بندی افسردگی                                                                       10

دوره افسردگی                                                                                10

فصل سوم
جامعه تحقیق                                                                                  12

نمونه برداری                                                                                   12

نمودار شماره 1                                                                                14

نمودار شماره 2                                                                                16

نمودار شماره 2                                                                                18

نمودار شماره 4                                                                                20

ابزار تحقیق                                                                                     21

نمودار شماره 5                                                                               22

نمودار شماره 6                                                                                23

دستور اجرا                                                                                      24

نحوه نمره گذاری                                                                               24

جدول تحقیق میزان افسردگی                                                             24

جدول شماره 1                                                                                 25

طرح آزمایشی                                                                                  25

الف – متغیر مستقل                                                                          26

ب – متغیر وابسته                                                                             26

شیوه اندازه گیری                                                                              26

کنترل ها                                                                                          27

نمودار شماره 7                                                                                 28

نمودار شماره 8                                                                                 29

فصل چهارم
تحلیل نتایج                                                                                      34

شیوه اندازه گیری                                                                              34

شیوه گروه بندی                                                                                34

جدول شماره 1                                                                                  35

جدول شماره 2                                                                                 37

محاسبه لایه های آماری گروه اول                                                         39

محاسبه لایه های آماری گروه دوم                                                         37

جدول شماره 3                                                                                 40

جدول شماره 4                                                                                  40

الف تدوین فرضیه                                                                               40

مسأله                                                                                             40

فرضیه                                                                                              40

آزمون و مقایسه میانگین دو گروه مستقل                                                 41

خطای استاندارد                                                                                 41

جدول شماره 5                                                                                   41

فرضیه در این بخش                                                                             42

فرضیه صفر                                                                                        42

فرض خلاف                                                                                       42

نتیجه                                                                                              42

فصل پنجم
بحث و نتیجه گیری                                                                             45

خلاصه فصول                                                                                    46

 

مشکلات و محدودیتها                                                                        47

پیشنهادات                                                                                      49

منابع                                                                                             50

فصل اول

1-روش انجام تحقیق

2-پیش فرض

3-جامعه آماری دقیق

4-نمونه دقیق و چگونگی نمونه برداری ها

5-مقدمه

6-هدف کل تحقیق

7-فرضیه

8-روش آماری تحقیق

9-تعریف واژه ها

     الف – افسردگی چیست ؟

     ب – تعریف ورزش

مقدمه:

در حال حاضر جوامع بشری با همه پیشرفت و جهش که در کلیه متون و علوم مختلف بشری است توجه ناچیزی به جنبه های روانی، تربیتی، عاطفی، اخلاقی، اجتماعی و بهداشت روانی افراد نموده است.

پیچیدگی و گرفتاریهای جوامع انسانی امروز آگاهی لازم در زمینه های یاد شده را اجتناب نا پذیر و ضروری می نماید. به نظر می رسد اوضاع و احوال شرایط زندگی مدرن و پیچیدگی حاصل از آن انزوا و فرد گرایی همراه با آن از عوامل عمده ای است که زمینه ابتلاء به بیماری روانی از جمله افسردگی را فراهم می کنند.

موضوع تحقیق:

الف – مسأله: آیا رابطه بین افسرگی و فعالیت های ورزشی موجود است.

هدف کلی و آرمانی تحقیق:

1– هدف این تحقیق بررسی رابطه بین تمرینات ورزشی و افسردگی کمتر است.

2- ارائه کارهای مناسب و پیشنهادات مؤثر در زمینه اثرات مثبت فعالیت های ورزشی در درمان و کاهش افسردگی و میزان خودکشی.

ب – فرضیه:

افرادی که به فعالیت ورزشی می پردازند افسردگی کمتری را نسبت به افرادی که ورزش نمی کنند نشان می دهند.

فایده تحقیق:

افسردگی یکی از شایع ترین اختلالات روانی است که در حال حاضر هر فرد ممکن است آنرا در طول زندگی خود بطور متناوب یا مستمر تجربه کند.

این موضوع صرفاً محدود به زمان و مکان خاصی هم نمی باشد بلکه واکنشی است که در مقابل فشارات عصبی و مشکلات ناشی از جوامع مدرن یا نیمه مدرن کنونی موجود و گویای حالتی است که در هر دوره زمان برای هر کس ممکن است روی دهد.

به صراحت می توان اعلام نمود که تعدادی از افراد بالغ در دوره ای از عمر خود دچار این حالت گردیده و عده ای بیشتری از این افراد به افسردگی خود آگاه نیستند و اگر این حالت روانی ادامه پیدا کند منجر به بعضی مشکلات روانی و بدنی می شود و ادامه در آخر منجر به خودکشی فرد می گردد.

اگر اطلاعات به افراد داده شود تا این حالات روانی نامساعد را تشخیص دهند،‌ زودتر اقدام به رفع می نمایند.