1-2- ضرورت تحقیق.. 6

1-3-پیشینه‌ی تحقیق.. 7

1-4- روش تحقیق.. 7

 

فصل دوم: قصه‌های بازنویسی شده

 

2-1- مَتَتی.. 9

2-2- زن “لیلی” درست کن.. 18

2-3- سر اره و پا تیشه. 29

2-4- “کَچَلَک”. 37

2-5- دختر دال.. 52

2-6- علی سینا 59

2-7- مهرهی مار. 68

2-8- بز و میش…. 75

2-9- گنجشک ناقلا.. 78

2-10- درویش احمد.. 83

2-11- ولی کور. 100

2-12- دست و پا چوبی یا قصه دو برادر. 103

2-13- پند پدر. 109

2-15- سه شاهزاده. 120

 

فصل سوم:  معرفی و تحلیل شخصیتها

 

3-1- قهرمان.. 132

3-2- زنان.. 134

3-3- پیرزنان.. 138

3-4- دختران.. 139

3-5- موجودات فرا زمینی.. 144

3-6- دیو. 146

 

فصل چهارم: تحلیل مضامین قصه‌ها

 

4-1 محتوا و مضمون قصه‌ها 149

4-2-1- باورهای قومی در قصه‌ها 152

4-1-2- روابط خانوادگی در قصه‌ها 154

4-2- مضمون قصه‌ی دختر دال.. 155

4-3- مفهوم عشق در قصه ها 157

4-4- تحلیل قصه‌ی سر اره و پا تیشه. 161

4-5- تحلیل قصه‌ی متتی.. 163

 

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادها و فهرست منابع و مآخذ

 

5-1- نتیجه گیری.. 168

منابع و مآخذ.. 170

ABSTRACT.. 173

چکیده

 

قصه‌های محلی یکی از شاخه‌های ادبیات عامیانه است که در فرهنگ عامیانه‌ی همه ملت‌ها دیده می‌شود. این قصه‌ها به شکل روایی اندیشه‌ها و جهان ‌بینی ملت‌ها را بیان می‌کنند. کهگیلویه و بویراحمد، با قدمت تاریخی چند هزارساله گنجینه‌ی بی همتایی از فرهنگ عامیانه است و قصه‌های محلی آن، از کهن‌ترین نمونه‌های تفکر و تخیل مردم این استان است که کیفیت و مباحث ذهنی و غم   و اندوه آن‌ها را نشان می‌دهد و به منزله‌ی سند معتبر و سودمندی از تاریخ اجتماعی این مردم است.

تحلیل این قصه‌ها نشان می‌دهد که وضعیت اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و جغرافیایی استان در بوجود آمدن قصه‌ها نقش داشته است.

پژوهشگر ابتدا چند قصه از قصه‌های رایج استان را گردآوری و بازنویسی کرده است و سپس به معرفی و تحلیل قصه پرداخته و در پایان کار رایج‌ترین قصه‌ی محلی استان را به طور جداگانه تحلیل و بررسی کرده است.

واژه‌ی‌های کلیدی: فرهنگ عامیانه، ادبیات عامیانه، کهگیلویه و بویراحمد، قصه‌های محلی.

 مقدمه

“قصه در اصطلاح بی معنی حکایت و سرگذشت است. اثری که تأکید اصلی آن بر پایه‌ی حوادث شگفت انگیز و خارق العاده است.

در گذشته قصه برای اقوامی که خط نداشتند، نوعی تاریخ نگاری بود و امروز نیز در نگارش تاریخ اجتماعی جامعه‌ها به منزله‌ی سندی معتبر و سودمند به کار می‌رود.

قصه بیان واقعه در امتداد زمان است. سالیان درازی است که زندگی و آداب و رسوم جامعه‌ی ما با هزاران قصه مملو و ممزوج شده‌است. قصه‌ها با هر محیط اجتماعی و محلی انطباق می‌یابند. “(آموزگار، 1389، ص 67).

قصه‌های محلی استان کهگیلویه و بویراحمد یکی از شاخه‌های ادبیات عامیانه یا همان فولکلوراست که به طور شفاهی از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود. این قصه‌ها روایت آرزوها، باورها و تجربه‌ها و غم و اندوه نیاکان این قوم است که با چاشنی خیال، طنز، تمثیل و رمز در قالب قصه بیان شده است.

بخش عمده‌ای از ادبیات عامیانه‌ی استان، قصه هایی است که قدمت بعضی از آن‌ها به گذشته‌های دور و حتی پیش از تاریخ برمی گردد که سینه به سینه از گذشتگان به آیندگان رسیده است. نیاکان و اجداد ما دور چاله‌ها یا زیر لحاف‌های کرسی، در چله‌ی زمستان، شروع به متیل گفتن می‌کردند و کودکان با اشتیاق فراوان با صدای شرشر باران آن‌ها را در سینه‌ی خود حفظ می‌کردند تا روزی آن‌ها هم راویان این قصه‌ها باشند.

قصه‌های محلی استان کهگیلویه و بویراحمد از کهن‌ترین نمونه‌های تفکر و تخیل مردم این استان است که کیفیت و مباحث ذهنی و غم و اندوه این قوم را نشان می‌دهد. تحلیل این قصه‌ها نشان می‌دهد که وضعیت اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و جغرافیایی استان در بوجود آمدن قصه‌ها، نقش موثری داشته است به طوری که به جرأت می‌توان گفت هدف از خلق بسیاری از قصه‌ها نه فقط سرگرمی، بلکه وحدت قوم و قبیله و بازگو کردن اهداف سیاسی خود به زبان رمز با بیانی زیرکانه، بوده است.

فضای قصه‌ها ساده و ابتدایی است و شخصیت پردازی در این قصه‌ها بسیار کم رنگ است.

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                                          صفحه

 فصل اول: مقدمه و کلیات

1-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………… 2

1-1-1- بیان مسأله……………………………………………………………………………………………………………. 4

1-1-2- سؤال تحقیق………………………………………………………………………………………………………… 5

1-1-3- فرضیه­ها……………………………………………………………………………………………………………… 5

1-1-3-1- فرضیه­های تحقیق…………………………………………………………………………………………….. 5

1-1-3-2- فرضیه­های آماری…………………………………………………………………………………………….. 6

1-1-4- اهداف تحقیق………………………………………………………………………………………………………. 6

1-2- کلیات……………………………………………………………………………………………………………………… 6

1-2-1- اصطلاحات آتش­سوزی………………………………………………………………………………………… 6

فصل دوم: مرور منابع

2-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………….. 10

2-2- تأثیر آتش­سوزی بر تراکم و تاج­پوشش گونه­های گیاهی………………………………………………. 11

2-3- تأثیر آتش­سوزی بر تنوع گونه­های گیاهی…………………………………………………………………… 13

2-4- بررسی اثر آتش­سوزی بر کلاس خوشخوراکی و ترکیب گیاهی…………………………………… 14

2-5- بررسی اثر آتش­سوزی بر ارزش غذایی و کیفیت علوفه………………………………………………. 18

2-6- بررسی اثر آتش­سوزی بر روند توالی و گرایش مرتع………………………………………………….. 20

2-7- بررسی اثر آتش­سوزی بر خاک لخت مرتع………………………………………………………………… 21

2-8- تأثیر زمان آتش­سوزی بر پوشش گیاهی سوخته شده………………………………………………….. 22

2-9- جمع­بندی………………………………………………………………………………………………………………. 23

 فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                                   صفحه

 فصل سوم: مواد و روش­ها

3-1- مواد………………………………………………………………………………………………………. 26

3-1-1- موقعیت استان لرستان………………………………………………………………………………. 26

3-1-1-1- موقعیت منطقه مورد مطالعه……………………………………………………………………… 27

3-1-2- وضعیت اقلیمی منطقه مورد مطالعه………………………………………………………………………… 28

 

3-1-2-1- نزولات جوی…………………………………………………………………………………………………… 28

3-1-2-2- رطوبت نسبی منطقه مورد مطالعه………………………………………………………………………. 30

3-1-2-3- درجه حرارت منطقه مورد مطالعه……………………………………………………………………… 30

3-1-2-4- تعیین اقلیم منطقه مورد مطالعه………………………………………………………………………….. 33

3-1-2-4-1- روش آمبرژه جهت تعیین اقلیم منطقه……………………………………………………………. 33

3-1-2-4-2- منحنی آمبروترمیک منطقه مورد مطالعه………………………………………………………….. 34

3-1-3- وضعیت خاک منطقه مورد مطالعه………………………………………………………………………….. 35

3-1-4- وضعیت پوشش گیاهی منطقه مورد مطالعه……………………………………………………………… 35

3-2- روش­ها……………………………………………………………………………………………………………………. 36

3-2-1- آماده­سازی داده­های اولیه………………………………………………………………………………………. 36

3-2-1-1- جمع­آوری و تهیه اطلاعات مربوطه…………………………………………………………………….. 36

3-2-1-2- عملیات میدانی………………………………………………………………………………………………… 36

3-2-1-3- تجزیه و تحلیل داده­ها……………………………………………………………………………………….. 37

3-2-2- تشریح روش کار…………………………………………………………………………………………………… 37

3-2-2-1- روش نمونه­برداری و انتخاب محل ترانسکت­ها…………………………………………………… 38

 فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                             صفحه

3-2-2-2- بررسی صفات پوشش گیاهی و نحوه اندازه­گیری آن­ها………………………………………… 38

3-2-2-2-1- محاسبه تاج­پوشش………………………………………………………………………………………… 38

3-2-2-2-2- محاسبه تراکم………………………………………………………………………………………………. 38

3-2-2-2-3- محاسبه ترکیب…………………………………………………………………………………………….. 39

3-2-2-2-4- محاسبه فراوانی……………………………………………………………………………………………. 39

3-2-2-2-5- محاسبه گرایش…………………………………………………………………………………………….. 39

3-2-2-2-6- ارزیابی کلاس خوشخوراکی………………………………………………………………………….. 39

 فصل چهارم: نتایج

4-1- مقدمه………………………………………………………………………………………………… 42

4-2- گونه­های گیاهی موجود در منطقه مورد مطالعه……………………………………………………………. 42

4-3- ارزیابی داده­های نمونه­برداری شده ……………………………………………………………………………. 44

4-4- نتایج حاصل از مطالعات پوشش گیاهی بر اساس گونه­های موجود در منطقه ………………… 45

4-4-1- بررسی اثر آتش بر درصد تاج­پوشش گونه­های موجود در مرتع ……………………………….. 45

4-4-1-1- اثر آتش بر تاج­پوشش گیاهان جنس Astragalus……………………………………………… 45

4-4-1-2- اثر آتش بر تاج­پوشش گیاهsterigosa Picris و Centaurea virgata……………… 46

4-4-1-3- اثر آتش بر تاج­پوشش گیاهBromus tomemtellus  ………………………………………… 46

4-4-1-4- اثر آتش بر تاج­پوشش گیاهان جنس Poa, Agropayron, festuca………………….. 46

4-4-1-5- اثر آتش بر تاج­پوشش گیاه .Agrostis sp………………………………………………………….. 46

4-4-2- بررسی اثر آتش بر تراکم گونه­های موجود در مرتع ………………………………………………… 48

4-4-2-1-  اثر آتش بر تراکم گیاهان جنس Astragalus……………………………………………………. 48

4-4-2-2- اثر آتش بر تراکم گیاه sterigosa Picris و Centaurea virgata…………………… 48

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                صفحه

4-4-2-3- اثر آتش بر تراکم گیاهBromus tomemtellus  ……………………………………………….. 48

4-4-2-4- اثر آتش بر تراکم گیاهان جنس Poa, Agropayron, festuca…………………………. 49

4-4-2-5- اثر آتش بر تراکم گیاه .Agrostis sp………………………………………………………………… 49

4-5- نتایج حاصل از مطالعات پوشش گیاهی بر اساس فرم رویشی ……………………………………… 49

4-5-1- بررسی اثر آتش بر درصد تاج­پوشش گونه­های گیاهی بر اساس فرم رویشی………………. 50

4-5-1-1- بررسی اثر آتش بر تاج­پوشش فورب­های یکساله…………………………………………………. 50

4-5-1-3- بررسی اثر آتش بر تاج­پوشش بوته­های خشبی…………………………………………………….. 50

4-5-1-4- بررسی اثر آتش بر تاج­پوشش فورب­های چندساله………………………………………………. 50

4-5-1-5- بررسی اثر آتش بر تاج­پوشش گندمیان یکساله…………………………………………………….. 50

4-5-1-6- بررسی اثر آتش بر تاج­پوشش گندمیان چندساله………………………………………………….. 51

4-5-1-7- بررسی اثر آتش بر تاج­پوشش درختچه­ها……………………………………………………………. 51

4-5-2- بررسی اثر آتش بر تراکم گونه­های گیاهی بر اساس فرم رویشی……………………………….. 52

4-5-2-1- بررسی اثر آتش بر تراکم بوته­های خشبی…………………………………………………………… 52

4-5-2-2- بررسی اثر آتش بر تراکم فورب­های چندساله……………………………………………………… 52

4-5-2-3- بررسی اثر آتش بر تراکم گندمیان چندساله………………………………………………………… 52

4-5-2-4- بررسی اثر آتش بر تراکم درختچه­ها…………………………………………………………………… 52

4-6- بررسی اثر آتش بر ترکیب گیاهی مرتع ……………………………………………………………………… 53

4-6-1- بررسی اثر آتش بر ترکیب فورب­های یکساله………………………………………………………….. 54

4-6-3- بررسی اثر آتش بر ترکیب بوته­های خشبی……………………………………………………………… 54

4-6-4- بررسی اثر آتش بر ترکیب فورب­های چندساله……………………………………………………….. 54

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                            صفحه

4-6-5- بررسی اثر آتش بر ترکیب گندمیان یکساله……………………………………………………………. 55

4-6-6- بررسی اثر آتش بر ترکیب گندمیان چندساله…………………………………………………………. 55

4-6-7- بررسی اثر آتش بر ترکیب درختچه­ها…………………………………………………………………… 55

4-7- بررسی اثر آتش بر پوشش سطحی و حفاظت خاک……………………………………………………. 56

4-8- بررسی اثر آتش بر درصد فراوانی گیاهان…………………………………………………………………. 56

4-9- بررسی اثر آتش بر کلاس خوشخوراکی پوشش گیاهی……………………………………………….. 58

4-10- بررسی اثر آتش بر گرایش مرتع…………………………………………………………………………….. 59

4-11- جمع­بندی…………………………………………………………………………………………………………….. 61

 فصل پنجم: بحث و نتیجه­گیری

5-1- بحث……………………………………………………………………………………………………………………… 64

5-2- نتیجه­گیری……………………………………………………………………………………………………………… 66

5-3- پیشنهادات……………………………………………………………………………………………………………… 67

5-3-1- پیشنهادهای اجرایی…………………………………………………………………………………………….. 67

5-3-2- پیشنهادهای پژوهشی…………………………………………………………………………………………… 67

منابع………………………………………………………………………………………………………………….. 70

مقدمه

            مراتع بیش از نصف اراضی کشور را در بر می­گیرند و نقش بسیار مهمی در تأمین نیاز غذایی دام‌های اهلی دارند. بهره­برداری از مراتع کشور سابقه­ای بس طولانی دارد (مصداقی، 1386). تاکنون تعاریف متعددی برای مراتع ارائه شده است. در یک تعریف کلی مرتع را می­توان چنین تعریف کرد؛ کلیه اراضی که دارای پوشش گیاهی طبیعی بوده و به نحوی خوراک دام از آن تأمین می­شود و تجدید حیات گیاهان به طور طبیعی صورت می­گیرد و همچنین آن قسمت از اراضی که بشر به نحوی برای کمک به تجدید حیات طبیعی گیاهان در آن­ها دخالت کرده است و پس از دخالت آن را به صورت طبیعی بهره­برداری می­نماید مرتع نامیده می­شود (انجمن مرتعداران آمریکا، 1974). مراتع جزو اکوسیستم­های طبیعی و دینامیک روی کره زمین هستند و یکی از مهم­ترین منابع غیر مستقیم در تأمین گوشت قرمز و سایر فراورده­های فرعی به حساب می­آیند. برای مدیریت و بهره­برداری مراتع باید شناخت دقیقی از اجزای آن­ها داشت و واکنش آن­ها را در مقابله با دخالت­ها و تغییرات گوناگون مطالعه کرد (شریفی و ایمانی، 2006). مدیریت صحیح مراتع تحت شرایط اکولوژیکی مختلف هنوز به طور کامل شناخته نشده است (چنگ و ژانگ 2000، زی و همکاران،2001). آتش اگرچه واژه­ایست که اغلب مردم از آن می­ترسند ولی یک فاکتور بزرگ برای مدیریت در مراتع محسوب می­شود که اهدافی از قبیل بهبود کیفی و کمی گونه­های علوفه­ای مهم برای دام و همچنین کنترل هجوم بوته­ها را در بر می­گیرد و در واقع یک فاکتور بسیار مهم برای رشد گندم­زارها است. آتش­سوزی قدیمی­ترین روشی است که به وسیله بشر برای کنترل و از بین بردن گیاهان نامرغوب به کار رفته است و از هجوم بوته­ها به علفزارها جلوگیری می­کند. حتی مشاهده شده که آتش­سوزی اتفاقی در بوته­زارهای مناطق بیابانی در صورتی که با بارانی خوب همراه باشد، موجب رشد انبوه گیاهان علفی می­گردد (مصداقی،1386). آتش­سوزی در مواقع خشکسالی ممکن است سطح زمین را به مدت طولانی بدون پوشش گذارده، دمای خاک را افزایش دهد و به اندام­های زیرزمینی گیاه صدماتی وارد سازد. چنانچه آتش­سوزی با اتلاف مواد آلی، ازت و گوگرد همراه شود، بعد از چرای مفرط، مهم­ترین عامل تخریب مرتع به شمار خواهد رفت (تیگوئه و همکاران، 2008). از این­رو آتش دارای مزایا و معایبی است و مانند هر برنامه اصلاحی باید با رعایت اصول اکولوژیکی فقط برای مقاصد ویژه­ای به کار گرفته شود. لخت و بدون پوشش گذاردن خاک برای مدت مدید به وسیله آتش­سوزی در آغاز فصل خشک و یا آتش­سوزی­های مکرر معمولاً زیان آور است. آتش­سوزی شیب­های تند، فرسایش خاک را تشدید می‌کند. چنانچه پس از آتش­سوزی، مرتع تحت چرای سنگین قرار گیرد، گیاهان تازه رشد یافته آن صدمه دیده و تولید علوفه مرتع به شدت کاهش می­یابد (نوبل و همکاران، 1984) اگر چه آتش­سوزی روشی نسبتاً ارزان برای کنترل بوته­هاست ولی در مجموع بدون هزینه و خالی از ریسک نیست زیرا در آتش­سوزی علوفه موجود در مرتع الزاماً از بین خواهد رفت. بهتر است موقعی به آتش­سوزی اقدام کرد که علوفه کافی در اختیار دام باشد و علوفه مورد مصرف در آتش­سوزی کیفیت پایینی داشته باشد. بر اثر سوزانیدن بوته­های مزاحم با حذف رقابت، رطوبت موجود در خاک در اختیار سایر گونه­های علفی قرار می­گیرد. آتش­سوزی باعث افزایش خوش­خوراکی گیاهان شده و با حذف مواد گیاهی قدیمی و خشک درصد بهره­برداری گیاهان را به وسیله دام­های چرنده افزایش می­دهد. با استفاده از آتش­بر می­توان آتش­سوزی را تحت کنترل درآورد. برای ساختن آتش­بر می­توان از ماشین آلات سنگین استفاده نمود، از عوارض طبیعی مانند رودخانه، تپه­های سنگی و یا حتی از جاده نیز می­توان به عنوان آتش­بر استفاده کرد. عوامل محیطی روی شدت آتش­سوزی تأثیر زیادی دارند. شدت یک آتش­سوزی در یک علفزار بر حسب وات در هر متر جبهه آتش اندازه­گیری می­شود. چون مقدار انرژی مواد حاصله از گونه­های مختلف تقریباً یکسان است لذا شدت آتش­سوزی به وسیله مقدار مواد سوختنی موجود و هر عاملی که روی سرعت آتش­سوزی اثر بگذارد، کنترل خواهد شد. سرعت آتش­سوزی با دمای هوا و سرعت باد همبستگی مثبت و با رطوبت هوا و رطوبت موجود در مواد سوختنی همبستگی منفی دارد. آلودگی هوا را باید در برنامه آتش­سوزی کنترلی تحت بررسی قرار داد. معمولاً آتش‌سوزی‌های کوچک در مقایسه با آتش­سوزی­های بزرگ از نظر موارد ایمنی، مصرف بوته­ها برای آتش­سوزی و مقدار دود تولیدی، نتایج رضایت­بخش­تری دارند. توصیه شده که آتش­سوزی در مراتع تحت نظارت کامل ارگان­های ذیربط اجرا شود. به طور کلی می­توان نتیجه­گیری کرد که آتش­سوزی علی­رغم اثرات منفی آن، در شرایط خاص یکی از ابزارهای مهم اصلاح مراتع است ولی کاربرد آن در ایران در شرایط فعلی در مقیاس کوچک و به صورت پروژه­های تحقیقاتی پیشنهاد می­شود (مصداقی، 1386).

1-1-1- بیان مسأله

            مراتع به عنوان یک اکوسیستم، مناطقی در جهان هستند که به دلیل محدودیت­های فیزیکی همچون بارندگی­های کم و نامنظم، پستی و بلندی زیاد، برای کشاورزان مناسب نیستند، اما به عنوان منابع مهم تولید علوفه برای مرتعداران بومی، حیوانات اهلی و وحشی از اهمیت زیادی برخوردارند و تأثیر عمده­ای بر زندگی و اقتصاد انسان دارند بنابراین انجام هر گونه برنامه مدیریتی که به منظور اصلاح و احیاء یا بهره­برداری از منابع طبیعی انجام می­شود، ضروری می­باشد. آتش­سوزی در اراضی جنگلی شمال ایران عاملی مضر محسوب می­شود و طبق اظهار نظر کارشناسان خسارات زیادی به این منبع با ارزش وارد می­سازد چون آتش­سوزی اتفاقی یا عمدی می­تواند صدمات زیادی به پوشش گیاهی وارد کند. در بعضی از جوامع گیاهی، آتش­سوزی از عوامل مقتدری است که اگر اثر مثبتی نداشته باشد، باید حذف گردد. در برخی دیگر از مراتع، آتش­سوزی باعث نابودی گیاهان بلند و غالب شده و برای گیاهان جدید فرصت تجدید حیات را به وجود می­آورد، بنابراین آتش­سوزی باعث بهبود تنوع پوشش گیاهی شده و به مراتع حیات کاملاًَ تازه­ای می­بخشد (مصداقی، 1386) این مهم آتش­سوزی را به یکی از مؤثرترین روش­های اصلاح و احیاء مراتع تبدیل کرده و به عنوان یک ابزار مدیریتی قوی مورد استفاده قرار داده است (سابیتی و همکاران 1992، تون و اوهلن بوش 1992، لیلاند و همکاران 1976). کاربرد آتش­سوزی به عنوان روشی اصلاحی در مراتع فقط در سال­های اخیر با توجه به نتایج مثبت حاصله از تحقیقات در سایر کشورها، نظر محققان و کارشناسان را جلب نموده ولی هنوز در کشور ما بررسی­های لازم درباره آن صورت نگرفته است. یک کمبود جدی از داده­های کمی در خصوص تأثیر رفتار آتش بر اجزای مختلف اکوسیستم در ایران وجود دارد. درصورتی که در استرالیا و آمریکا مطالعات زیادی درمورد رفتار آتش انجام شده و مدل­های ریاضی پیچیده­ای را برای پیش­بینی رفتار آتش طراحی کردند تا از آتش­سوزی­های کنترل شده برای اصلاح مراتع استفاده کنند (ترولپ، 2002).

بررسی منابع مختلف حاکی از آن است که آتش­سوزی، یک ابزار اکولوژیکی مهم در بازسازی، نگهداری و بهره­وری از علفزار است؛ استفاده مناسب از آتش، کیفیت و کمیت گیاهان علوفه­ای را برای علف‌خواران بهبود می­بخشد و هم­چنین در کنترل هجوم بوته­ها به مراتع اهمیت دارد (سابیتی و همکاران، 1992). آتش­سوزی با شرایط آب­و­هوایی غالب در هر منطقه و همچنین فصل آتش­سوزی تغییر می­کند. مقدم (1377) این روش اصلاحی را بیشتر برای مناطق نیمه­مرطوب و مرطوب پیشنهاد می­کند و مصداقی (1386) آتش­سوزی را در شکل­گیری پوشش گیاهی مناطق خشک و نیمه­خشک عامل مهمی می­داند بنابراین بررسی رفتار آتش بر گونه­های گیاهی در رویشگاه­های مختلف مرتعی ایران واجد ارزش تحقیقاتی بوده و با استناد به نتایج حاصله می­توان در مورد اجرای آن، به عنوان روشی از اصلاح مراتع در مناطق اکولوژیکی مختلف اعلام نظر نمود. در منطقه زاغه­ی استان لرستان در مرداد ماه سال 1389 به صورت سهوی آتش­سوزی ایجاد شد که حدود 500 هکتار از اراضی مرتعی را سوزاند، این مهم فرصت مطالعاتی برای ما به وجود آورد تا بتوانیم تأثیر آتش­سوزی را روی پوشش گیاهی منطقه مورد بررسی قرار دهیم و در صورت بهبود کیفی و کمی پوشش گیاهی منطقه سوخته شده، آتش­سوزی­های تحت کنترل و طراحی مدل­هایی برای پیش­بینی رفتار آتش را در مطالعات بعدی پیشنهاد کنیم.

1-1-2- سؤال تحقیق

صورت یک مسأله غالباً اساسی­تر از حل آن است، حل مسأله ممکن است فقط مستلزم مهارت­های تجربی و یا ریاضی باشد، حال آن­که طرح پرسش­های نو، امکانات جدید و بررسی مسائل قدیمی از دیدگاهی تازه، نیازمند ذهنی خلاق و مبین آزمودگی فرد در علوم است (انیشتین). باشد که طرح این سخنان نیز بتواند منظری نوین را برای نگریستن به مشکلی دیرینه بگشاید. اهم سؤالات این تحقیق به شرح زیر است:

الف: آیا آتش­سوزی باعث افزایش گیاهان مرغوب نسبت به گیاهان نامرغوب می­شود؟

ب: آتش­سوزی بر درصد تاج­پوشش، تراکم و ترکیب گونه­های گیاهی چه تأثیری می­گذارد؟

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

فهرست مطالب
عنوان ……..                     شماره صفحه

چکیده 10

فصل اول

کلیات.. 12

1- کلیات.. 12

1-1- مقدمه. 12

1-2- بیان مسئله. 13

1-3- انتروکوک ها. 14

1-3-1- طبقه بندی.. 14

1-3-2- خصوصیات بیولوژیک 17

1-3-3- تقسیم‌بندی ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﯽ.. 17

1-3-4- ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ انتروکوکوس فکالیس… 18

1-3-5- فاکتورهای ویرولانس (بیماری زایی) 19

1-3-5-1- ﻣﻮاد ﺗﺠﻤﻌﯽ.. 20

1-3-5-2- سیتولیزین.. 21

1-3-5-3- ژلاتیناز. 21

1-3-5-4- فرومون ها 22

1-3-5-5- ﻟﯿﭙﻮﺗﯿﮑﻮﺋﯿﮏ اسید. 22

1-3-5-6-  ﻫﻤﻮﻟﯿﺰﯾﻦ اﻧﺘﺮوﮐﻮکوس فکالیس… 23

1-3-5-7-  آﻧﺘﯽ ژن آﻧﺪوﮐﺎردﯾﺘﯽ اﻧﺘﺮوﮐﻮکوس ﻓﮑﺎﻟﯿﺲ ((EfaA 23

1-3-5-7-1- ﭘﺮوﺗﺌﯿﻦ.. 24

1-3-5-8- ادهسین ﮐﻼژن  اﻧﺘﺮوﮐﻮکوس ﻓﮑﺎﻟﯿﺲ (ACE) 24

1-4- اپیدمیولوژی انتروکوکوس فکالیس….. 27

1-5- اهمیت بالینی… 28

1-5-1- بیماریزایی: 29

1-5-1-1- باکتریمی: 29

1-5-1-2- ﻋﻔﻮﻧﺖ ﻣﺠﺎری ادراری: 32

1-5-1-3- اندوکاردیت.. 33

1-5-1-4- ﻋﻔﻮﻧﺖ ﻫﺎی داﺧﻞ ﺷﮑﻤﯽ، ﻟﮕﻨﯽ و ﺑﺎﻓﺘﻬﺎی ﻧﺮم. 33

1-5-1-5- ﺳﺎﯾﺮﻋﻔﻮﻧﺘﻬﺎی اﻧﺘﺮوکوکی.. 35

1-6- درمان.. 36

1-7- مقاومتهای آنتی بیوتیکی 37

1-7-1- ﻣﻘﺎوﻣﺖ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﮔﻠﯿﮑﻮﭘﭙﺘﯿﺪﻫﺎ 39

1-7-2- ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻪ آﻧﺘﯽ ﺑﯿﻮﺗﯿﮑﻬﺎی ﺑﺘﺎﻻﮐﺘﺎم. 40

1-7-3- ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻪآنتی بیوتیکهای ﺗﺘﺮاﺳﺎﯾﮑﻠﯿﻦ.. 41

1-7-4- مقاومت در برابر آنتی بیوتیک های ماکرولیدی.. 42

1-7-5-  ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻪ ﮐﻠﺮاﻣﻔﻨﯿﮑﻞ. 43

1-7-6- مقاومت به آمینوگلیکوزید ها 44

1-7-6-1- تاریخچه روند گسترش مقاومتهای آمینوگلیکوزیدی.. 45

1-7-6-2- انواع مقاومت به آمینوگلیکوزیدها 46

1-7-6-3- اهمیت مقاومت آمینوگلیکوزیدی.. 48

1-7-7- ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﭼﻨﺪ داروﺋﯽ.. 42

1-7-8- HLAR و افزایش مرگ و میز (Mortality) 42

1-8- PCR.. 44

1-8-1- Multiplex PCR. 44

1-8-2- طراحی و اجرای Multiplex PCR. 45

1-8-3- تیتراسیون اجزای واکنش: 46

1-8-4- شرایط ترموسایکلر: 47

1–9– تعریف واژه ها. 47

 

فصل دوم

( مبانی و تاریخچه) 51

2- مروری بر منابع. 52

فصل سوم

مواد و روش ها 62

3- مواد و روش ها 62

3-1- ﻧﮕﻬﺪاری ﺳﻮﯾﻪ ﻫﺎ: 62

3–2– ﻣﺤﯿﻂ ﻫﺎی ﮐﺸﺖ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده 62

3-3- لوازم و تجهیزات مورد استفاده. 62

3-4- محلولهای مورد استفاده و نحوه تهیه آنها. 64

3-5- آزمایش‌های بیوشیمیایی… 66

3-5-1- ﺗﺴﺖ ﮐﺎﺗﺎﻻز. 66

3-5-2- ﺗﻤﺎﯾﺰاﻧﺘﺮوکوک­ها از ﺳﺎﯾﺮ اﺳﺘﺮﭘﺘﻮکوک­ها 67

3-5-3- ﮐﺸﺖ ﺑﺮ روی ﺑﺎﯾﻞ اﺳﮑﻮﻟﯿﻦ آﮔﺎر. 67

3-5-4-  ﺗﺴﺖ ﺗﺨﻤﯿﺮ ﻗﻨﺪآراﺑﯿﻨﻮز. 67

3-6- رﺷﺪ در 10 و 45 درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﯿﮕﺮاد 68

3-7- ﺗﻌﯿﯿﻦ اﻟﮕﻮی ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ آﻧﺘﯽ ﺑﯿﻮﺗﯿﮑﯽ انتروکوکوس فکالیس….. 68

3-7-1- استاندارد نیم مک فارلند سولفات باریم: 70

3-7-2- آﻣﺎده ﮐﺮدن ﺳﻮﺳﭙﺎﻧﺴﯿﻮن ﺑﺎﮐﺘﺮی : 71

3-7-3- روش اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﯾﺶ: 71

3-7-4- بررسی مقاومت افزایش یافته به جنتامایسین و استرپتومایسین.. 72

3-7-5- اﺳﺘﺨﺮاج DNA 73

3-7-5-1- استخراج از باکتری کشت داده شده : 73

3-7-6- اندازه‌گیری غلظت DNA ژنومیک تخلیص شده 73

3-7-7- انتخاب و تهیه پرایمر‌های مناسب.. 73

3-7-7-1- محلول کار پرایمر PCR. 73

3-7-8- روش اجرا Multiplex PCR. 73

3-7-8-1- PCR Amplification: 74

3-7-9- آشکارسازی محصولات PCR. 74

3-7-10- روش انجام الکتروفورز: 76

3-8- روش تجزیه و تحلیل داده ها: 77

3-9- ملاحظات اخلاقی: 78

3-10- مشکلات ومحدویت ها: 78

3-11- متغیر ها: 79

فصل چهارم

4- نتایج مطالعه. 81

4-1- نتایج مربوط به تست بیوشیمیایی… 81

4-2- نتایج مربوط تفکیک جنسیت تمام نمونه ها. 82

4-3- نتایج مربوط به تفکیک جنسیت  تمام نمونه ها. 82

4-4- نتایج مربوط به تفکیک گروه های سنی… 83

4-5- نتایج مربوط به حساسیت آنتی بیوتیکی… 83

4-5-1- نتایج بررسی مقاومت افزایش یافته به جنتامایسین و استرپتومایسین.. 83

4-6- نتایج مربوط به واکنش زنجیره ای پلی مراز. 84

4-6-1- استخراج ژنوم. 87

4-6-2- واکنش  PCR. 90

4-6-3- نتایج مربوط به الکتروفورز محصولات PCR : 91

فصل پنجم

بحث و پیشنهادات.. 102

منابع: 111

منابع: 111

فهرست اشکال

شکل ‏1‑1: ساختار فضایی استرپتومایسین.. 36

شکل ‏1‑2: ساختار فضایی کانامایسین.. 37

شکل ‏1‑3: ساختار فضایی آمیکاسین.. 37

شکل ‏1‑4: ساختار فضایی جنتامایسین.. 37

شکل ‏4‑1: الف) شکل سمت چپ کلونی های رشد کرده انتروکوک بر روی بلادآگار را نشان می دهد. ب) شکل سمت راست محیط کشت بایل اسکولین آگار در شبشه های دربسته 5 سی سی می‌باشد،  تیره شدن محیط که نشان دهنده کمپلس آهن و اسکولین می‌باشد، رشد باکتری را تایید می کند. 77

شکل 43‑2: نتایج تست آرابینوز برای تفکیک سویههای مورد بررسی از همدیگر. 78

شکل 4‑3 : نتایج حاصل از تفکیک نمونههای جمع آوری شده بر اساس جنسیت مورد بررسی. 78

شکل ‏4‑4:  نتایج حاصل از تفکیک نمونههای انتروکوکوس فکالیس در افراد مورد بررسی.. 79

شکل ‏4‑5: نتایج حاصل از تفکیک نمونههای انتروکوکوس فاسیوم در افراد مورد بررسی. 79

شکل ‏4‑6 نتایج مربوط به گروه های سنی که در پژوهش حاضر مورد ارزیابی قرار گرفتند. 80

شکل ‏4‑7: نتایج مربوط به گروه های سنی نمونه های انتروکوکس فکالیس…. 81

شکل ‏4‑8: نتایج حاصل از وضعیت گروههای سنی در ارتباط با نمونههای انتروکوکوس فاسیوم. 81

شکل ‏4‑9 : تعیین حساسیت آنتی بیوتیکی به روش دیسک دیفیوژن.  از انتروکوکوس فکالیس ATCC29212 نیز به عنوان کنترل منفی استفاده گردید. 82

شکل ‏4‑10: از مجموع تمام نمونه های انتروکوکوس فکالیس بدست آمده، تعیین حساسیت آنتی بیوتیکی به روش دیسک دیفیوژن صورت پذیرفت. از انتروکوکوس فکالیس ATCC29212 نیز به عنوان کنترل منفی  استفاده گردید. 82

شکل ‏4‑11: مقاومت آنتی بیوتیکی انواع نمونه ها به جنتامایسین.. 84

شکل 4‑12: مقاومت آنتی بیوتیکی انواع نمونه ها به استرپتومایسین.. 85

فهرست جداول

جدول ‏4‑1: پرایمرهای استفاده شده در این مطالعه برای پیدا کردن سویه‌های مقاوم به آمینوگلیکوزید. 69

جدول ‏4‑1: نتایج مربوط به جنسیت نمونه های مثبت بدست آمده. مشخص شده است. 80

جدول ‏4‑2: نتایج بررسی مقاومت افزایش یافته به جنتامایسین و استرپتومایسین  برای انتروکوکوس فکالیس     83

جدول ‏4‑3: نتایج بررسی مقاومت افزایش یافته به جنتامایسین و استرپتومایسین  برای انتروکوکوس فاسیوم  83

چکیده
زمینه وهدف: انتروکوکوس فکالیس و انتروکوکوس فاسیوم با توانمندی بالا در ایجاد بیماری­های عفونی مانند اندوکاردیت، عفونت ادراری و مننژیت هستند. توانمندی بالای آنها برای کسب ژن­های مقاومت به آنتی بیوتیک، درمان آنها را با مشکلات جدید مواجه کرده است. هدف از این مطالعه بررسی مقاومت افزایشی انتروکوکوس فکالیس و فاسیوم به آنتی بیوتیک های آمینوگلیکوزیدی بوده است.

مواد و روش ها: 100 نمونه انتروکوک از آزمایشگاه بالینی نور تهران، پس از جمع آوری با استفاده از تست های بیوشیمیایی معمول، شناسایی شدند. برای سویه‌های جدا شده

تعاریف عملی…………………………………………………………………………………………………………8

-اهداف پژوهش……………………………………………………………………………………………….9

اهداف کلی…………………………………………………………………………………………………………….9

اهداف کاربردی………………………………………………………………………………………………………10

-فرضیه های پژوهش………………………………………………………………………………………………10

فصل دوم(پیشینه تحقیق)

-نظریه های موجود در تبیین اعتیاد………………………………………………………………………..12

نظریه روان تحلیلگری…………………………………………………………………………………………….12

رفتارگرایان شناختی………………………………………………………………………………………………15

روان شناسی خود…………………………………………………………………………………………………..15

نظریه های زیستی روانی……………………………………………………………………………………16

نظریه وابستگی جسمانی اعتیاد………………………………………………………………………….16

نظریه های مشوق مثبت اعتیاد……………………………………………………………………………17

نظریه های اجتماعی-فرهنگی…………………………………………………………………………….19

1-نظریه بی هنجاری………………………………………………………………………………………….19

2-نظریه انزواطلبی مرتون………………………………………………………………………………….20

3-نظریه برچسب زنی………………………………………………………………………………………..21

4-نظریه انتقال فرهنگی…………………………………………………………………………………….21

5-نظریه تفسیر انتخاب عقلایی………………………………………………………………………….23

متغیرهای علت شناختی سوءمصرف مواد……………………………………………………………..24

متغیرهای روانشناختی……………………………………………………………………………………….24

تغییرات خلقی…………………………………………………………………………………………………..24

شخصیت و ارتباط آن با مصرف مواد……………………………………………………………………27

مکانیزم های زیست شناختی……………………………………………………………………………..28

مکانیزم های احتمالی………………………………………………………………………………………..29

تعاملات زیست شناختی در مصرف مواد و الکل…………………………………………………..31

متغیرهای اجتماعی و فرهنگی…………………………………………………………………………..32

انواع مواد مخدر……………………………………………………………………………………………….33

معروفترین داروهای اعتیاد آور………………………………………………………………….36

همراهی سوءمصرف مواد و سایر اختلالات روانپزشکی………………………………..38

ابراز وجود:تعریف و مولفه های آن…………………………………………………………….40

-سبک های پاسخ……………………………………………………………………………………42

سبک غیر ابرازمندانه……………………………………………………………………………….42

سبک پرخاشگرانه……………………………………………………………………………………43

سبک ابرازمندانه……………………………………………………………………………………..44

ویژگی های رفتار ابرازوجودمندانه…………………………………………………………….46

مولفه های ابراز وجود………………………………………………………………………………47

مولفه های رفتار آشکار ابراز وجود……………………………………………………………47

مولفه های پنهان ابراز  وجود……………………………………………………………………50

حقوق و مسولیت های ابراز وجود……………………………………………………………..55

حقوق بشر برای ابراز وجود………………………………………………………………………55

-منابع تکوین خود………………………………………………………………………………….57

الف:خود مشاهده گری…………………………………………………………………………….58

ب:مقایسه اجتماعی………………………………………………………………………………..59

ج:پسخوراندهای اجتماعی……………………………………………………………………….60

آسیب شناسی روانی در سطح فردی…………………………………………………………61

افزایش خود مشاهده گری،کاهش مقایسه اجتماعی و پسخوراند اجتماعی….62

کاهش خودمشاهده گری،افزایش مقایسه اجتماعی و پسخوراند اجتماعی…..63

 

پیشینه پژوهشی(بررسی متون)………………………………………………………………64

فصل سوم

نوع مطالعه……………………………………………………………………………………………68

جامعه آماری………………………………………………………………………………………..68

نمونه و روش نمونه گیری………………………………………………………………………68

ملاک های ورود به پژوهش………………………………………………………………….. 68

ملاک های خروج از پژوهش…………………………………………………………………68

ابزار پژوهش……………………………………………………………………………………….69

روایی و پایایی پرسشنامه…………………………………………………………………….69

شیوه نمره گذاری پرسشنامه………………………………………………………………..70

شیوه ی جمع آوری داده ها…………………………………………………………………..70

روش اجرای پژ وهش……………………………………………………………………………70

چارچوب درمان…………………………………………………………………………………..71

روش تجزیه و تحلیل داده ها……………………………………………………………….71

ملاحضات اخلاقی………………………………………………………………………………..71

مقررات حاکم بر جلسات مشاوره گروهی………………………………………………72

پروتکل درمان………………………………………………………………………………….73

فصل چهارم:(تجزیه و تحلیل داده ها).

-یافته های توصیفی…………………………………………………………………………76

تحلیل داده ها…………………………………………………………………………………77

فصل پنجم(بحث و نتیجه گیری):

بحث و بررسی یافته ها……………………………………………………………………80

نتیجه گیری………………………………………………………………………………….86

محدودیت های پژوهشی……………………………………………………………….87

پیشنهادات…………………………………………………………………………………..87

پیشنهادات پژوهشی…………………………………………………………………….87

پیشنهادات اجرایی……………………………………………………………………….88

منابع……………………………………………………………………………………………90

پیوست………………………………………………………………………………………..98

پروتکل………………………………………………………………………………………..100

 

یکی از مشكلات  اساسی که جامعه امروزی با آن مواجهه است مسئله اعتیاد می باشد. بطوریکه امروزه اعتیاد بعنوان یکی از مشکلات جدی در سلامت جسمی، روانی و اجتماعی است . این  روند ضربات قابل توجهی بر بنیادهای اخلاقی، اقتصادی ، و اجتماعی یك جامعه  وارده می نماید  و باعث می شود که از درون به فساد و انحطاط  كشیده شود .  بعبارت دیگر هیچ جامعه ای از این معضل  بطور کامل  مصون  نیست ( کجباف، 1390). مهم ترین عوارض روانی اعتیاد عبارتند از : افسردگی، اضطراب، فراموشی، روان پریشی و اختلالات مغزی، لیكن ازمشكلات اجتماعی ناشی از اعتیاد می توان از جرائمی مثل سرقت، فحشا و خشونت، افزایش مشاغل كاذب و كاهش كارآیی و تعداد بسیار زیادی خانواد ه های آشفته یا از هم گسیخته نام برد.(سازمان بهداشت جهانی[1]،2004) . این مشکلات با توجه به تعداد معتادان نیازمند توجه جدی می باشد.آمار اعتیاد در طی سال های  اخیر طبق مطالعات انجام شده در نوسان بوده است به گونه ای که در سال1390،این بر آورد در جمعیت 15 تا64 سال(طبق سرشماری سال1358 که معادل50 ملیون نفر بود)تعداد معتادان یک میلیون و سیصد و بیست و پنج هزار نفر اعلام شد.(صرامی وقربانی،1392).برخی  از گزارش های ارائه شده در کشور ما شمار مصرف کنندگان مواد را  نزدیک به 8/1 تا 3/3 میلیون نفر اعلام کرده اند.(پژوهشگاه جهاد دانشگاهی1389). عوامل متعددی با اعتیاد در ارتباط  می باشد  مثل عوامل ژنتیکی، نوروبیولوژیکی، اجتماعی (مانند خانواده و محیط زندگی)،عوامل روانی و شخصیتی که  می توان  از آنها نام برد.(کیانی پور،1390).  در این بین به اعتقاد هانسن عوامل شخصیتی یکی از مهم ترین عوامل می باشد.(هانسن[2]،2001 ، نقل ازدوستیان و اعظمی1391). یکی از عوامل  مهم شخصیتی ابراز وجود می باشد. ابراز وجود عبارت است از توانایی فرد برای دفاع از خود و توانایی “نه گفتن”به تقاضاهایی که فرد نمی خواهد انجام بدهد.(زرگر و نجاریان1387).

تحقیات انجام شده نشان داده اند که  این متغیر رابطه نزدیکی با گرایش به مواد دارد، بطوریکه این مطالعات نشان داده اند  که بین کمبود این مهارت و بروز اعتیاد رابطه معکوس وجود دارد. (فرانکن[3]1384 ؛ حاج حسنی،1390؛ دلاور و رشید،1383؛ ملک پور و قربانی، 1383).

در بحث درمان اعتیاد نیز،روش های متعددی برای درمان اعتیاد به مواد وجود دارد در حال حاضر بیشترین تا کید بر روی درمان های نگهدارنده متمرکز است.که پایه اصلی این درمان ها درمان دارویی می باشد. در سال های اخیر تمرکز صرف بر روی این درمان ها باعث شده است تا موفقیت چندانی به دست نیاید.(ریماز،1388) به نظر می رسد  بسیاری از معتادان دچار عود می شوندبنابراین استفاده از درمان های روانی و اجتماعی در کنار این درمان ها جایگاه و اهمیت خود را نشان داده است.(دباغی،اصغرنژاد1387 نقل از کمرزین1390)یکی از رواندرمانی های نسبتا جدیدرواندرمانی های مبتنی بر منابع شناخت خود می باشد( یونسی ، 1382) که بر گرفته از از کارهای یونگ [4]و شونمن [5]( 1984) می باشدکه به نظرمی رسد بتواند در بهبود این افراد موثر باشد.

علاوه بر تبصره (19) قانون برنامه پنج ساله اول ، و در تبصره (20) این قانون درمورد مناطق ویژه اقتصادی آمده است : به منظور پشتیبانی تولید، گمرک ایران و سازمان بنادر و کشتیرانی موظفند حداکثر ظرف شش ماه از تاریخ تصویب این قانون ، مناطق ویژه حراست شده ای را در مبادی ورودی و یا گمرکات داخلی جهت نگهداری بصورت امانی مواد اولیه و قطعات و ابزار و مواد تولیدی که بدون انتقال ارز وارد می شود ، تاسیس نمایند . ورود کالا از مناطق مذکور جهت مصرف داخلی ، تابع مقررات صادرات و واردات خواهد بود . صاحبان کالا می توانند بدون هیچ گونه تشریفات ، کالای وارداتی خود را از مبادی مذکور ، از کشور خارج نمایند.

بیان مساله

ایجاد منطقه آزاد  تجاری – صنعتی از جمله ابزارهای توسعه اقتصادی که می تواند موجب جلب سرمایه ، انتقال فناوری ، آموزش نیروی انسانی ،تحصیل مدیریت علمی ، و وصل به بازار جهانی و در نهایت دریچه به سوی توسعه اقتصادی شود ، به همین علت در سال های 1960  میلادی بسیاری  از کشورهای در حال توسعه ، سعی در رهایی از توسعه نیافتگی  ار طریق ایجاد مناطق تجاری داشته اند.

در ایران سیر تحول بازرگانی خارجی صده اخیر نشان دهنده وابستگی رو به ….. اقتصاد کشور به صدور نفت می باشد . در پی سقوط شدید قیمت نفت ملی سال های 65- 1364 که باعث کاهش در آمد های ارزی گردید ، مقامات مسئول کشور بر آن شدند که با تسهیلات مناسب ، صادرات کالاهای غیر نفتی را افزایش دهند . بر اثر کوشش های به دست آمده در سال 1365 شاهد بودیم که صادرات کالاهای غیر نفتی 4/8 درصد از کل واردات را جوابگو بوده است .

با وجود این در حال حاضر هنوزصدور کالاهای غیرنفتی سهم بسیار اندکی از صادرات کشور را در اختیار دارند و برای رفع این تنگنا ، سمینارها ، اجلاس مختلفی تشکیل گردیده که در آن ها روش های گوناگون جهت افزایش صادرات کالاهای غیر نفتی مورد بررسی و تحقیق قرار گرفته است . یکی از مهم ترین این راه ها برای صادرات کالاهای غیر نفتی ، ایجاد مناطق  آزاد تجاری –  صنعتی  بوده است .

در این راستا استان کردستان با وجود اینکه دارای قابلیت ها و پتانسیل های بسیار خوبی در زمینه های منابع آب ، جنگل ها و مراتع و ذخایر معدنی است ، اما علی رغم این پتانسیل ها و امکانات هنوز این استان دارای تنگناهای اساسی برای رشد و توسعه می باشد و در مقایسه با سایر مناطق کشور ، سهم چندانی از مواهب توسعه ملی و سایر فعالیت های اقتصادی نبرده است به گونه ای که این استان همیشه ضعیف ترین حلقه ارتباطی را در زمینه زنجیره تولید ملی و سایر فعالیت ها ی اقتصادی نسبت به سایر استان های کشور تشکیل داده است . شرایط فوق اثرات نامساعدی بررشد بخش های صنعتی ، معدنی و کشاورزی گذاشته که در نهایت منجر به عدم ایجاد فرصت های شغلی و شیوع بیکاری به عنوان یکی از اساسی ترین معضلات اجتماعی استان گردیده است .

در چنین شرایطی طبیعی است که مردم برای تامین معاش و گذران زندگی خود به انواع شغل های کاذب و غیر رسمی که در این گونه شرایط پا به عرصه وجود می گذراند ، روی می آورند . یکی از فعالیت های غیررسمی ، رشد مبادلات مرزی غیررسمی ( قاچاق کالا ) می باشد.

واقعیت ها بیان کننده این است که اگر از پتانسیل های استان به نحو مطلوب استفاده گردد، علاوه بر رشد و توسعه منطقه که خود به عنوان یکی از عوامل اصلی جلوگیری کننده از بسیاری از معضلات اجتماعی است ، می تواند کمک های شایانی به اقتصاد ملی بنماید و اقتصاد خود را هر چه بیشتر با اقتصاد ملی مرتبط نماید.(موسایی ، عزیزیانی فر ،1387)

ضرورت و اهمیت انجام تحقیق :

ایجاد یک منطقه آزاد ، در صورت موفقیت می تواند امتیازاتی را برای اقتصادهای …. و ناکارا داشته باشد از این امتیازات عبارتند از :

-جذب سرمایه خارجی به ویژه  در بخش های مولد

-جذب و انتقال تکنولوژی به درون اقتصاد کشور

-ایجاد فرصت های اشتغال در داخل کشور

-افزایش تولید و ارزش افزوده بخش های اقتصادی به ویژه بخش صنعت

-کمک به کشور برای ورود به بازارهای جهانی و آشنایی با تجارت خارجی و گسترش و متنوع ساختن صادرات

-افزایش کارایی اقتصادی و تربیت نیروی انسانی ماهر

-افزایش درآمد کشور ناشی از فعالیت های خدماتی ( حمل و نقل ، بارگیری و تخلیه ، بانکداری ، بیمه گری و توریسم )

-کمک به ورود کالاهای واسطه ای و سرمایه ای با شرایط و قیمت مناسب تر(فتح اللهی ، 1377)   نقش این مناطق و تسهیلات قانونی آن ها در توسعه صادرات غیرنفتی که همواره یکی از جهت گیری های اساسی توسعه اقتصادی کشور است .مناطق ویژه اقتصادی در صورتی که به درستی انتخاب شوند می توانند فضای مناسبی را برای صادرات شرکت های تولیدی ایجاد کرده و با جذب عوامل سرمایه در کنار یکدیگر به عنوان یک سکوی صادراتی عمل نمایند. به دلیل اینکه تولیدات آنها با قیمت های رقابتی و بین المللی صورت می گیرد باعث کاهش قیمت تمام شده محصول و بهره گیری موثرتر از آن ها می شود . همچنین امکان حضور در بازارهای بین المللی را آسان تر می کند.این مناطق فارغ از مشکلات و موانع و محدودیت های داخلی می توانند راه را برای توسعه صادرات بگشایند. در نتیجه وجود این مناطق در کشور سبب انتقال مرکز فعالیت تجاری بین المللی به کشور می شود که می تواند به عنوان یک مزیت تلقی شود.

براساس قانون از جمله مزیت های عمده مناطق ویژه اقتصادی این است که جزء قلمرو گمرکی کشور محسوب نمی شود و مبادلات بازرگانی آن ها با خارج از کشور و یا با سایر مناطق آزاد ویژه مشمول محدودیت ها و ممنوعیت های مقررات واردات و صادرات نمی شود و از حقوق گمرکی ، سود بازرگانی و کلیه عوارض ورود و صدور تحت هر عنوان معاف می باشد . این مناطق از تسهیلات قانونی خاص در امور صادرات و واردات کالا، انتقال ، بیمه و تامین اجتماعی ، سرمایه گذاری و ثبت ، صدور مجوز برای فعالیت های اقتصادی ، حضور اتباع خارجی ، بانک ، بیمه و غیره برخوردار می باشد. یکی از راهکارهای ویژه و اساسی به منظور ایجاد مزیت های رقابتی ، انتخاب مناطق بالقوه مستعد در نقاط خاصی از کشور است که در آن بتوان شرایط مناسب را برای فعالیت های واحدهای اقتصادی جهت حضور در بازارهای جهانی و رقابت با کالاهای ارائه شده از سوی شرکت های خارجی در مناطق ویژه اقتصادی ایجاد نمود.

ازجمله مزایای عمده مناطق آزاد :

معافیت از پرداخت مالیات های داخلی و حقوق گمرکی :
کالاهای وارداتی  یا تولیدی در مناطق آزاد و همچنین کالاهایی که از دیگر مناطق به منطقه آزاد فعلی حمل شده و داد و ستد آن ها به زشد و رونق اقتصادی کمک کند ،  از پرداخت مالیات  و حقوق گمرکی معاف می شوند . علاوه برآن ،کالاهای مذکور از پرداخت مالیات ارزش افزوده نیز معاف هستند.

در ایران ، درحال حاضر اشخاص حقیقی و حقوقی که در مناطق آزاد به انواع فعالیت های اقتصادی اشتغال دارند. معافیت 20 ساله مالیاتی دارند که برای دوره 15 ساله دیگری نیز تمدید شده است . همچنین کالاهای تولیدی یا پردازش شده در این مناطق هنگام ورود به سایر نقاط کشور به میزان مجموع ارزش افزوده و ارزش مواد و اولیه داخلی و قطعات داخلی به کار رفته در آن مجاز بوده و تولید داخلی به حساب می آیند و از پرداخت حقوق ورودی معاف هستند .

ضمناً مواد اولیه و کالاهای واسط های خارجی به کار رفته در تولید ، بسته به پرداخت حقوق ورودی همانند مواد اولیه و کالای داخلی می باشند.

معافیت از پرداخت حقوق گمرکی برای صادرات مجدد:
درصورت نبودن منطقه آزاد ، ورود مواد خام، ابزار و ادوات مورد نیاز صنایع شامل پرداخت حقوق گمرکی بوده واگر کالاهای وارد شده دیگر بار به مقصد دیگری بارگیری و صادر شوند ، مالیات صادرات مجدد نیز به آن ها تعلق می گیرد؛ در حالیر که با وجود مناطق آزاد،مالیات اخیر از بازرگانان گرفته نمی شود. در این مناطق ،دولت قسمتی از هزینه های تاسیس کارخانه ها و کارگاه ها را می پردازد و با وضع قوانین مرتبط با این مناطق ، قسمتی از صاحبان صنایع و کارفرمای آن فعال در این مناطق مالیات نیز اخذ نگیرد.

وقتی که دوران سال های معافیت مالیاتی به پایان می رسد ، شرکتی که برای شروع فعالیت خود نیمی از هزینه ها را پرداخته است ، می تواند در محل دیگری با هزیته های کمتر فعالیت خود را ادامه داده یا کار جدید دیگری را از آغاز کند . درهمین راستا، با شرکت ها و کارفرمایانی که در مورد حقوق و دستمزد نیروی انسانی یا سوء استفاده  از آن ها یا محیط زیست مرتکب خلاف شده باشند ، برخورد می شود.

امکانات و آزادی های اقتصادی برای صادرات کالا:
از ویژگی های سیستم راه اندازی و گسترش مناطق آزاد این است که در قیاس با تجار داخلی ، امکانات و آزادی های اقتصادی بیشتری در اختیار کارفرمایان و تجار خارجی قراردارد ؛ در حالی که بسیاری از کارفرمایان  بومی کشورهای در حال توسعه ،  برای فعالیت ها اقتصادی در درون کشور با مشکلات اداری بسیار روبرو هستند . هر چند بسیاری کشورها بطور فزاینده ای درصدد صدور مجوز فعالیت در مناطق ویژه برای تجار بومی هستند تا آن ها هم از امکانات و آزادی اقتصادی برای صادرات کالا بهره ببرند.(همان منبع ، 1377)

اهداف تحقیق:

برای ایجاد مناطق آزاد ، تقریباً اهداف مشابهی وجود دارد و تنها در جزئیات ، تفاوت هایی ملاحظه می شود ، برخی از اهداف اصلی مناطق آزاد به شرح ذیل می باشد:

اشتغال 2- انتقال فناوری 3- جذب سرمایه 4- کسب درآمد ارزی 5- رشد و توسعه منطقه ای خاص
1– اشتغال : یکی از اهداف مهمی که در تاسیس مناطق آزاد در جهان مورد توجه قرار می گیرد ، امکاناتی است که از نظر ایجاد اشتغال در این مناطق وجود دارد به عنوان مثال قانون مناطق آزاد اوروگوئه در ماه اول خود بیان می کند که ایجاد و توسعه مناطق آزاد تجاری در دهه اول به منظور افزایش اشتغال و توسعه  همکاری های بین المللی صورت می گیرد . همچنین با توجه به اینکه صنایع به کار گرفته شده در مناطق آزاد معمولاً از نوع صنایع کاربر هستتند ، بنابر این موجب افزایش اشتغال می شوند .

2– انتقال فناوری : یکی دیگر از اهداف کشور های ایجاد کننده مناطق آزاد ، برخورداری از فناوری پیشرفته شرکت های بزرگ و صنایع کشورهای توسعه یافته صنعتی می باشد . همچنین باید توجه داشت که انتقال مهارت ها و فناوری منطقه آزاد در نهایت به بهبود مهارت های فنی و ایجاد اشتغال نیز سود می رساند . (کلباسی .1371)

3– جذب سرمایه : سرمایه گذاری بخش خصوصی در مناطق آزاد ، یکی از مهمترین اهداف ایجاد منطقه آزاد تجاری است . اهمیت این هدف به حدی است که برخی معتقدند ، کشورها باید هدف انتقال فناوری و برخی دیگر از اهداف را که بلند پروازانه است ، به کناری نهاده و هدف جذب سرمایه گذاری را که واقع بینانه تر بوده و در ضمن باعث تحقق برخی اهداف دیگر از قبیل اشتغال و صادرات می شود- را در مرکز توجه قرار دهند ( زاغیان. 1369 ،74 ) . جوزف استیلگیتز با تاکید بر سرمایه گذاری خارجی معتقد است که اقتصاد کلان باید فضایی پدید آورد که سرمایه و از جمله سرمایه خارجی را جذب کند ، این سرمایه گذاری می تواند با دادو ستد خارجی ، دانش فنی و دسترسی به بازارهای خارجی امکان اشتغال جدید را فراهم آورد .

4– کسب درآمد ارزی : از منابع تجارت آزاد ، می توان برای تامین ارز مورد نیاز در راستای برنامه های توسعه اقتصادی بهره جست ، در این رابطه از یک سو بایستی مکانیزم های تجارت آزاد را درسیاستهای بازرگانی و تجاری به کار گرفت و از سوی دیگر به این حقیقت واقف بود که همواره نمی توان از طریق فروش مواد اولیه یا صادرات کالاهای سنتی ، رونق اقتصادی کشور را تعقیب کرد ، بلکه ضروری است که با به کار گیری منافع تجارت آزاد ، در جهت زیر بنا سازی اقتصادی ، اقتصاد را به عنوان درجه ای از خود اتکایی رساند که بدون صادرات مواد اولیه هم ،بتواند امور اقتصادی خویش را بگرداند.(استیگیتر . 1383)

5– رشد و توسعه منطقه ای خاص : در برخی از موارد علاوه بر اهداف دیگر ، توسعه و آبادانی یک قسمت از قلمرو کشور به وسیله ایجاد منطقه آزاد مورد توجه قرار می گیرد ، مثلاً هندوستان که از سال 1965 منطقه آزاد کاندلا را تاسیس نمود یکی از اهداف آن ، توسعه بندر کاندلا به عنوان جانشینی برای بندر بنبئی بود.(Oscar , Jacob . 1970)

از جمله اهداف دیگر مناطق آزاد تجاری : تجارت ، ارائه خدمات و حمل و نقل بین المللی توزیع و پخش کالا و ایجاد بازارهای فروش کالا های داخلی و خارجی – تاسیس نمایشگاه دائم و موقت کالا – خدمات مهندسی و تعمیرات و سایر فعالیت هایی که به تائید اداره گمرکات رسیده باشد و سبب رونق اقتصادی شود. (جبارزاده ، 1387)

مناطق آزاد صنعتی : مجوز رسمی از وزارت صنایع کشور مربوطه و مجوز رسمی از شورای اصناف برای فعالیت در صنایع و تولیداتی که دارای شورای بازرگانی و انصاف می باشند : مانند ( صنایع نرم افزاری و صنایع تزئینی ) ( جواهر سازی ) در آمریکای لاتین ، شکل گیری مناطق آزاد تجاری از دهه های اولیه قرن بیستم آغاز شد . اولین قوانین ایجاد این مناطق در سال 1920 در آرژانتین و اروگوئه به تصویب رسید ؛ اگر چه رشد سریع این مناطق از سال های پایانی 1960 و سال های آغازین دهه 1970 آغاز شده در سال 1999 43 میلیون نفر در مناطق آزاد کشورهای مختلف ، به تولید پوشاک ، کفش وسایل الکترونیکی و اسباب بازی اشتغال داشتند هدف از ایجاد این مشاغل ، سرعت در کسب درآمد های ارزی ، توسعه صنایع صادراتی و ایجاد فرصت های جدید شغلی بود.

همچنین از هدف های عمده مناطق آزاد در ایران می توان به انجام امور زیر بنایی ، عمران و آبادانی ، رشد و توسعه اقتصادی ، سرمایه گذاری و افزایش درآمد عمومی ، ایجاد اشتغال سالم و مولد تنظیم بازار کار و کالا ، حضور فعال در بازارهای جهانی و منطقه ای ، تولید و صادرات کالای صنعتی و تبدیل و ارائه خدمات عمومی.(همان منبع ، 1387)

اهداف مناطق ویژه اقتصادی : هدف از تشکیل این مناطق ، پشتیبانی از فعالیت های اقتصادی و برقراری ارتباط تجاری بین المللی و تحرک در اقتصاد منطقه ها و تولید و پردازش کالا ، انتقال فناوری ، صادرات غیر نفتی ، ایجاد اشتغال مولد ، جلب و تشویق سرمایه گذاری داخلی و خارجی ، صادرات مجدد ، عبور خارجی (ترانزیت) و انتقال کالا (ترانس شیب) است . (همان منبع ، 1387)

این مناطق اهدافی از قبیل جذب سرمایه های خارجی ، دستیابی به فناوری پیشرفته ، کسب دانش های مدیریتی ، ایجاد فرصت های شغلی جدید ، محرومیت زدایی از مناطقی که امکان زشد و توسعه بالقوه دارند ، جذبنقدینگی سرگردان داخلی و کمک به مهار تورم ، کسب در آمد ارزی و افزایش صادرات را تعقیب می کنند. از طرفی در سطح جهان روند شکل گیری مناطق ویژه اقتصادی از سه مرحله عبور می کند که مرحله اول : فراهم ساختن زیر بناها ، مرحله دوم : جذب سرمایه گذاری داخلی و خارجی – ایجاد شغل و رونق اقتصادی و مرحله سوم : ایجاد درآمد ارزی توسعه صادرات و…. بازار جهانی است .

به نظر می رسد نتایج ناشی از ایجاد اینگونه مناطق ،منجر به تدوین و تصویب تبصره 20 قانون شیب گفته شد و در پی آن نیز ، در قانون پنج ساله دوم قانون گذار ، را نه اهداف این مناطق را بطور نسبی افزایش داد تا مزیت های پراکنده در کشور به نحو مطلوبی ساماندهی شود . بند «د» تبصره 25 قانون برنامه پنج ساله دوم مصوب 1372