2-2- کلیاتی درباره کلزا 5

2-3-سیتوژنتیک کلزا 6

2-4- تکامل اصلاح کلزا 6

2- 5- ارقام کلزا از نظر تیپ رشد. 8

2- 6- اهمیت و جایگاه کلزا در ایران. 8

2- 7- سطح زیر کشت، تولید و عملکرد کلزا در جهان و ایران. 9

2-8- ترکیب شیمیایی دانه کلزا 10

2-9- خصوصیات گیاه­شناسی.. 12

2- 9- 1-ریشه. 12

2- 9- 2- ساقه. 13

2- 9- 3- برگ… 13

2-9-4-گل. 13

2-9-5- میوه 14

2-9-6-دانه کلزا 14

2-10- مراحل فنولوژی.. 14

2-11- نیازهای اکولوژیک… 14

2-12- آفات و بیماری­ها 14

2- 13-روش­های اصلاحی در کلزا 17

2-14-جهش… 18

2-14-1- جهش­زاهای شیمیایی.. 18

2-14-2-جهش­زاهای فیزیکی.. 19

2-14-3- نسل­های جهش… 20

2-14-4-موارد استفاده از به­نژادی جهشی.. 20

2-15- اهداف اصلاحی کلزا 21

2-15-1- کیفیت دانه. 22

2-15 -2-اصلاح برای بهبود کیفیت روغن. 22

2-15-3-اصلاح برای کیفیت کنجاله بذر. 22

2-15-4- بهبود عملکرد. 23

2-15-5-اصلاح برای مقاومت به بیماری­ها و آفات.. 23

2-15-6- اصلاح صفات زراعی.. 23

2-16- تجزیه تحلیل‌های چند متغیره 24

2-16-1- همبستگی بین صفات.. 25

2-16- 2- رگرسیون گام به گام. 25

2-16-3- تجزیه و تحلیل ضرایب مسیر. 26

2-16-4- تجزیه به عامل‌ها 26

2-16-5- وراثت‌پذیری.. 27

2-16-6- ضریب تغییرات.. 28

فصل سوم: مواد و روش­ها 30

3-1- مکان آزمایش… 30

3-2- عملیات زراعی.. 30

3-3- مواد ژنتیکی و طرح آماری مورد استفاده 31

3-4- خصوصیات مورد برررسی و نحوه اندازه‌گیری آن­ها 31

3-5- تجزیه آماری اطلاعات.. 31

فصل چهارم: نتایج و بحث.. 34

4-1- تجزیه واریانس و مقایسه میانگین ها 34

4-1-1 روز تا گل­دهی.. 34

4-1-2- روز تا رسیدگی.. 36

4-1-3- ارتفاع بوته. 37

4-1-4- وزن هزار دانه. 38

4-1-5- تعداد غلاف در بوته. 39

4-1-6- تعداد دانه در غلاف.. 40

4-1-7- عملکرد دانه در بوته. 40

4-2- همبستگی بین صفات.. 44

4-3- رگرسیون مرحله ای.. 46

4-4- تجزیه ضرایب مسیر. 48

4-5- تجزیه به عامل‌ها 49

فصل پنجم: نتیجه­گیری و پیشنهادات.. 52

5-1- پیشنهادات.. 53

منابع. 54

چکیده انگلیسی…………………………………………………………………………………………………………………………………………66

 
فهرست جداول
عنوان                                                                                                                                                                        صفحه

جدول 2-1- مقایسه ترکیبات روغن در برخی گیاهان زراعی دانه روغنی……………………………………………………………..7

جدول 2-2- برخی خصوصیات ارقام بهاره کلزا………………………………………………………………………………………………8

جدول 2-3 – ترکیب اسیدهای چرب روغن کلزا…………………………………………………………………………………………….11

جدول 2–4- مراحل رشد و نموکلزا……………………………………………………………………………………………………………..16

جدول 3-1- امید ریاضی تجزیه واریانس طرح لاتیس ساده………………………………………………………………………………32

جدول 3-2- امید ریاضی مربوط به منابع تغییرات بر اساس طرح بلوک کامل تصادفی……………………………………………33

جدول 4-1- آمار توصیفی صفات مختلف  زراعی برای لاین‌های کلزا در شرایط مزرعه………………………………………..35

جدول 4-2- نتایج تجزیه واریانس عملکرد، اجزای عملکرد و سایر صفات زراعی لاین های کلزا بر اساس طرح لاتیس ساده……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….36

جدول 4-3- نتایج تجزیه واریانس عملکرد، اجزای عملکرد و سایر صفات زراعی لاین های کلزا بر اساس طرح بلوک کامل تصادفی…………………………………………………………………………………………………………………………………………..37

جدول 4-4- میانگین عملکرد دانه و صفات زراعی لاین های مورد ارزیابی………………………………………………………….42

جدول 4-5- ضرایب همبستگی ساده بین صفات مختلف لاینهای حاصل از موتاسیون با اشعه گاما در شرایط مزرعه………………………………………………………………………………………………………………………………………………………45

جدول 4-6- نتایج رگرسیون مرحله ای برای عملکرد دانه در بوته به عنوان متغیر تابع در برابر سایر صفات………………….47

جدول 4-7- نتایج تجزیه مسیر عملکرد دانه در لاینهای کلزا حاصل از موتاسیون با اشعه گاما…………………………………49

جدول 4-8- نتایج تجزیه به عامل ها شامل بار عامل دوران یافته، نسبت واریانس توجیه شده و نسبت واریانس تجمعی توجیه شده در 100 لاین (94 لاین و 6 شاهد) کلزا در شرایط مزرعه…………………………………………………………………..50

چکیده

کلزا (Brassica napus L.) به عنوان یکی از مهم­ترین گیاهان دانه روغنی از لحاظ عملکرد دانه، میزان و کیفیت بالای روغن وکنجاله و سازگاری با شرایط آب و هوایی اکثر نقاط کشورمان از اهمیت شایانی برخوردار است. به منظور ارزیابی صفات زراعی در لاین‌هایM3  حاصل از القای موتاسیون و شناسایی لاین‌های موتانت مطلوب در کلزا، آزمایشی در سال زراعی 91-90 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان، واقع در لورک نجف آباد به صورت طرح لاتیس ساده 10×10 با دو تکرار اجرا شد. در این آزمایش 94 لاین جهش یافته با دزهای 800، 1000 و1200 گری اشعه گاما بر روی ارقام ساریگل و RGS003 به همراه 6 ژنوتیپ شاهد مورد ارزیابی قرار گرفت. صفات زراعی شامل روز تا گلدهی، روز تا رسیدگی، ارتفاع بوته، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف، وزن هزار دانه و عملکرد دانه در بوته اندازه‌گیری شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که لاین‌ها اختلاف بسیار معنی­داری(p<0/01) برای همه صفات مورد مطالعه داشتند. این اختلاف معنی­دار بیانگر وجود تنوع ژنتیکی زیاد بین لاین­های جهش یافته بوده که به نوبه­ی خود نشان دهنده­ی امکان کارائی بالای انتخاب برای افزایش عملکرد و بهبود بقیه صفات می­باشد. نتایج برآورد نشان داد که بیشترین وراثت‌پذیری متعلق به روز تا گلدهی (1/90%) و کمترین آن به وزن هزار دانه (8/10%) اختصاص داشت. تفاوت کمی بین ضرایب تغییرات فنوتیپی و ژنتیکی برای اکثر صفات مشاهده شد. نتایج همبستگی ساده بین صفات نشان داد که بین عملکرد دانه در بوته و صفات روز تا گلدهی، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف و وزن هزار دانه همبستگی مثبت و معنی­داری وجود دارد. نتایج تجزیه رگرسیون گام به گام برای عملکرد دانه به عنوان متغیر تابع در برابر سایر صفات نشان داد که روز تا گلدهی، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف و وزن هزار دانه 24 درصد از تنوع عملکرد دانه را توجیه نمودند. طبق نتایج تجزیه مسیر تعداد روز تا گلدهی بیشترین اثر مستقیم را بر عملکرد دانه داشت، در حالی که اثر غیرمستقیم آن از طریق وزن هزار دانه و تعداد دانه در غلاف ناچیز و مثبت بود. نتایج تجزیه به عامل‌ها، 4 عامل را مشخص نمود که 72 درصد از تنوع کل را توجیه کرد. این عامل‌ها به ترتیب عامل عملکرد بیولوژیک، عامل سرعت رشد، فنولوژی ومخزن نامیده شد. به طور کلی نتایج این بررسی نشان داد که تنوع ژنتیکی وسیعی در میان لاین‌های مورد ارزیابی وجود دارد که می­توان از آن برای دست­یابی به لاین‌های مطلوب بهره جست.

کلمات کلیدی: کلزا، القای موتاسیون، صفات زراعی، تنوع ژنتیکی، لاین جهش­یافته

فصل اول