1-4-2 اهداف اختصاصی……………………………………………………………………………………… 13
1-5 فرضیه های پژوهش.. 15
1- 6 قلمرو پژوهش..
1-7 محدودیت های پژوهش.. 17
1-8 تعاریف کاربردی.. 17
فصل دوم: مبانی نظری ویشینه پژوهش
2-1 مقدمه 20
2-2مبانی نظری.. .22
2-3 پیشینه پژهش ………………………………..…………………………………………………………….26
2-4 چکیده پیشینه پژوهش…………………….………..………………………………………………………..34
فصل سوم: روش اجرای پژوهش
3-1 روش پژوهش.. 38
3-2 جامعه و نمونه آماری پژوهش.. 38
3-3 متغیرهای پژوهش.. 38
3-4 روش های گردآوری اطلاعات.. 38
3-5 مشخصات عمومی. 38
3-6 ویژگی های عملکردی بازیکنان. 39
3-7 روش اجرای پژوهش.. 39
3-8 روش های آماری……………………………………………………………………………………………………………………. 39
فصل چهارم: یافته های پژوهش
4-1مقدمه 42
4-2 ویژگی های فردی آزمودنی ها 43
4-3 ویژگی های عملکردی آزمودنی ها 45
4-4آزمون فرضیه ها 48
فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری
5-1 مقدمه 57
5-2 خلاصه پژوهش.. 58
5-3 بحث و تفسیر. 58
5-4 نتیجه گیری نهایی. 61
5-5 پیشنهادات برخواسته از پژوهش.. 61
5–6 پیشنهادات برای پژوهش های بعدی…………………………………….…….………………………..………62
منابع و ماخذ 63
چکیده
هدف از پژوهش حاضر ، بررسی رابطهی برخی ویژگیهای پیکری با عملکرد بازیکنان والیبال مرد نخبه که در مسابقات جام جهانی 2011 ژاپن شرکت کرده بودند، بود. جامعهی آماری پژوهش را 164 بازیکن تیمهای ملی شرکت کننده در رقابتهای جهانی 2011 ژاپن تشکیل دارند که میانگین سن 26 سال، میانگین قد 71/196 سانتی متر و میانگین وزن 35/88 کیلوگرم و میانگین شاخص توده بدنی 84/22 کیلوگرم / مترمربع بود .
ویژگیهای پیکری شامل سن، قد، وزن و توده بدنی بود که از پایگاه اینترنتی فدراسیون جهانی والیبال دریافت شد. ویژگیهای عملکردی شامل اسپک، دفاع، سرویس، دریافت، عملکرد لیبرو و عملکرد پاسور بود. جهت تجزیه و تحلیل آماری، اطلاعات آماری در دو بخش توصیفی و استنباطی قرار داده شد.
نتایج پژوهش رابطه معنا داری بین قد با عملکرد اسپک و دفاع و پرش عمودی نشان داد. اما رابطه معناداری بین سن، وزن و شاخص توده بدنی با اسپک و دفاع مشاهده نشد.
رابطه معناداری بین پرش عمودی با سن و شاخص توده بدنی مشاهده نشد هم چنین رابطه معناداری بین سرویس و دفاع و عملکرد لیبر و با هیچ کدام از ویژگیهای فردی مشاهده نشد. همچنین رابطه معناداری بین عملکرد پاسور با سن مشاهده شد اما با قد و وزن و شاخص توده بدنی رابطه معنادار مشاهده نشد.
نتایج پژوهش نشان میدهد که برنامه تمرین باید با ویژگی هر مسابقه و قابلیتهای هر بازیکن متناسب باشد. یافته های پژوهش حاضر می تواند در فرآیند استعداد یابی و گزینش بازیکنان مورد استفاده قرار گیرد.
1-1ـ مقدمه:
والیبال در سال 1895 توسط ویلیام جی مورگان ابداع شد. این ورزش شامل فعالیتهای هوازی و بیهوازی است بنابراین نیازمند قدرت عضلانی، توان، چابکی، آمادگی هوازی و انعطاف پذیری است(31).
امروزه والیبال به عنوان یکی از رشتههای پرطرفدار در سرتاسر دنیا بینندگان زیادی را جذب خود کرده است ،به طوریکه از حالت سرگرمی فراتر رفته و به صورت یک صنعت در جوامع امروزی مطرح شده است.
این صنعت پر رونق باعث بروز رقابتهای شدید در تمام عرصههای مرتبط با والیبال در بین مدیران، مربیان، بازیکنان و متخصصان علوم ورزشی شده است. امروزه مربیان و بازیکنان والیبال دریافتهاند که به منظور آمادگی برای شرکت در مسابقات باید از راهبردهای علمی جدید استفاده کنند. برای این منظور با کسب تجربه بایستی راه پیشرفت را طی کرد. به عنوان مثال، برگزاری یک دوره مسابقه ی جام جهانی در یک کشور، موجب تغییر و ارتقاء در زیر ساختهای عمرانی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی میشود.
امروزه باشگاهها به تیمهای زبده مربیگری نیاز دارند تا بتوانند با همکاری و تعامل با یکدیگر موجبات ارتقاء بخشیدن باشگاه را فراهم کنند. نیازهای روانی، فیزیولوژیکی و سایر نیازهای ظاهر و پنهان، سرمایه گذاران را مجاب به استفاده از مربیان مجهز به علم روز کرده است.
اجرای بهینه و مطلوب مهارتهای ورزشی ناشی از تعامل پیچیدهی عوامل فیزیولوژیکی، آنتروپومتریکی، روان شناختی و زیست حرکتی با یکدیگر است .
لازمه و پیش شرط دستیابی به موفقیتهای ورزشی برخورداری از قابلیتهای جسمانی است از قبیل ویژگیهای آنتروپومتریکی معین.
شناخت ویژگیهای آنتروپومتریکی از عوامل مهم تعیین کننده و مؤثر بر اجرای ورزشکاران است اطلاع از این ویژگیها در مقایسهی ورزشکار با خود و دیگران، کشف نقاط ضعف و رفع و اصلاح آنها و طراحی درست و اصولی برنامههای تمرینی نقش مهمی دارد (29)
چندین مطالعه رابطه ویژگیهای آنتروپومتریکی با ورزشهای مختلف را بررسی کردهاند و اعتقاد دارند که این ویژگیها در اجرا اثر دارند بنابراین این ویژگیها در انتخاب بازیکنان مورد استفاده قرار میگیرند. (32 و 8 و 29 و 4)
قد و وزن از اجزای مهم ویژگیهای آنتروپومتریکی است که در هر جامعهای برای مطالعات پزشکی و ورزشی از آن استفاده میشود و همچنین برای مشخص کردن نرمهای ورزشی در رشتههای مختلف ارزش بسیاری دارند. برای مثال مقایسه وزن کنونی با وزن قبلی در بسیاری از رشتههای ورزشی مورد نیاز است.
علاوه بر آن با مقایسه درصد چربی و وزن بدن، شواهدی مبنی بر نوع اجرا به دست میآید.
به وسیله ترکیب عواملی چون: قد، وزن، سن و جنسیت اطلاعات مفیدی در زمینهی انتخاب رشتهی ورزشی برای کودکان و نوجوانان به دست میآید. (37)
شناسایی مشخصههای فیزیکی میتواند در موفقیت ورزشکار در رشتههای گوناگون نقش داشته باشد. همانند تفاوتهای ساختاری احتمالی در میان ورزشکارانی از ورزشهای گوناگون، که موضوعی است که از سوی مربیان و متخصصان علوم ورزشی مورد توجه قرار گرفته است. برای مثال اهمیت وضعیت قامت بازیکنان در برخی ورزشهای تیمی مثل والیبال و بسکتبال پذیرفته شده است و میدانیم که ارتفاع بدن بر طول تمامی اجزای بدن تأثیر مثبت دارد و این به نوبه خود بر عملکرد ورزشکار تأثیر میگذارد. (34)
پژوهشهای مختلفی به بررسی رابطهی ویژگیهای پیکری در بازیکنان والیبال پرداختند.این پژوهش ها نشان دادند که ویژگیهای بیولوژیکی والیبالیستهای پیشکسوت تفاوت زیادی با والیبالیستهای جوان داشته که تا حد زیادی وابسته به سن بیولوژیکی آنها بود. در پژوهش یاد شده تفاوت معنا داری در وزن دو گروه دیده نشد اگرچه پیشکسوتان حدوداً 10 سانتی متر کوتاهتر بودند و در نتیجه BMI آنها بیشتر بود (26)
در برزیل پژوهشی روی والیبالیستهای دسته اول انجام شد. سطح اجرای والیبالیستهای برزیل تحت تأثیر سن قرار نداشت. نتایج نشان داد که والیبالیستهای با تجربه تر لزوماً اجرای بهتری نسبت به جوانترها نداشتند یعنی سن در اجرای والیبالیستها اثری نداشت (35)
بین موفقیت در اجرای مهارتهای والیبال با سابقه بازی (سن) رابطه مثبت وجود دارد یعنی هر چه تجربه بازی بیشتر باشد ضریب موفقیت در اجرا بالا میرود.
از طرف دیگر در مطالعات اخیر نشان داده شده است که در پرش عمودی و سرعت حرکت در مبتدیها و نخبهها هیچ تفاوت معنیداری وجود ندارد.
در پژوهشی رابطه برخی ویژگیهای جسمانی مانند قد، وزن، سن با پرش عمودی را بررسی کردند و نتیجه گرفتند که قد و سن اثر مثبتی روی اجرای پرش عمودی دارند ولی وزن اثری روی اجرای پرش عمودی ندارد ولی در عوض درصد چربی بدن اثر قابل توجهی روی اجرای پرش عمودی دارند.(22)
در اجرای مهارت سرویس با شاخصهای آنتروپومتریکی از قبیل قد، وزن و قد بالاتنه رابطه مثبت معنی داری وجود دارد یعنی هر چه قد، بلندتر و توده بدن بیشتر باشد، به دلیل اجرای دقیقتر و بهتر مهارت سرویس، موفقیت بیشتری کسب خواهد شد.
به علاوه بین مهارت پنجه با قد و وزن رابطه مثبت وجود دارد که این نیز دال بر اهمیت ویژگیهای برتر بدنی در اجرای موفق مهارتهای والیبال است.(1)
در برخی مطالعات تنها جرم و ارتفاع بدن گزارش شده است و برخی دیگر تنها شاخصهای ترکیب بدن را ذکر کرده اند و تعداد اندکی از این مطالعات هم به توصیف متغیرهای ساختار بدنی پرداخته اند .
.بنابراین پژوهش هایی که دقیقا این روابط پیکری را اجرا شناسائی و نقش آن را با عملکرد روشن کرده باشد ،کم و حداقل در رشته والیبال ناچیز است.بنا براین این پژوهش در نظر دارد تا رابطۀ برخی از ویژگیهای آنتروپومتری با عملکرد والیبال در والیبالیستهای مرد نخبه را مورد مطالعه قرار دهد.
1-2ـ بیان مسأله:
علاوه بر ویژگیهای آنتروپومتریکی در یک ورزش تیمی، موقعیتهای معینی ممکن است نیاز به مشخصههای فیزیکی خاص بیشتری داشته باشند که این مبتنی بر تقاضای فیزیولوژیک آن موقعیت در طی بازی و تنظیم آن در بازیکنان میباشد (12)
شناخت اختلافات جسمانی و پیکری جهت انتخاب بازیکنان تیم در بهبود ویژگیهای آمادگی جسمانی و توسعهی مهارتهای تکنیکی و تاکتیکی درون فصل رقابت بسیار مؤثر و راه گشاست. اما چگونگی انتخاب بازیکن برای پستهای مختلف، اعمال تمرینات خاص تاکتیکی، آمادگی جسمانی و حفظ آن در طول فصل مسابقه بسیار حائز اهمیت است.
ویژگیهای پیکری مانند: قد، تودهی بدن و ترکیب بدنی در بسیاری از موارد با عملکرد ارتباط دارند.
از طرف دیگر مشخص شده است که تمام ورزشهای توپی نیازمند تواناییهای وسیع و جامع است شامل تواناییهای روحی، جسمانی، تکنیکی و تاکتیکی هستند. در این میان توانایی جسمانی مهمتر است زیرا بازیهای توپی نیازمند تکرار حداکثر توان است مانند ضربه زدن شدید و پرش.
بسیاری از یافتهها در اغلب مطالعات دال بر این است که بین واژه آنتروپومتری و تستهای جسمانی (چابکی، توان هوازی، پرش عمودی) در جوانترها در سطوح مختلف تفاوتهای معنی داری وجود دارد. تعیین (تشخیص) مهارتهای خاص یک رشته ورزشی به اندازه ویژگیهای فیزیولوژیکی و آنتروپومتریکی در ورزشهای مختلف اهمیت دارد و برای اجرا حیاتی میباشد. (9)
برای دستیابی به این تواناییهای جسمانی، اندازههای آنتروپومتریک، پارامترهای ترکیب بدن مثل درصد چربی بدن و توده چربی آزادو ریخت بدنی معمولاً استفاده میشود.
بسکتبالیستها و والیبالیستها معمولاً بلندتر از دیگر ورزشکاران هستند (34)
با توجه به این که از مهم ترین عوامل پیروزی در مسابقات ورزشی، داشتن ظرفیتهای فیزیولوژیکی و ویژگیهای فیزیکی خاص است , اطلاع از جنبههای آناتومیکی چون: قد، وزن و تودهی بدنی میتواند دریچههای جدیدی را در مورد وضعیت افراد برای مربیان بگشاید.
نتایج چندین تمرین تحقیق در زنان و مردان والیبالیست نشان داد که چابکی، قدرت و نوع پرش عمودی در اجرای والیبالیستها اثر دارد.
در طول یک مسابقه والیبال با شدت بالا و در حین مسابقه بازیکنان دائماً در حال پرش و فرود هستند. این پرشها میتوانند با دور خیز (مانند پرش اسپک) و بدون دورخیز (پرش دفاع) باشد.
طبیعت پرش و نوع مسابقه و نوع پرشی که در آن انجام میشود باید برای اجرای موفق در نظر گرفته شود.
چندین مطالعه رابطه قوی بین قدرت و توان و اجرای پرش عمودی را نشان دادند اگرچه به نظر میرسد که این رابطه ممکن است نسبت به نوع ورزش و سطح ورزشکار تفاوت کند. (21)
ابعاد آنتروپومتریک در سطحی که ورزشکار طی رقابت کسب میکند اثر زیادی دارد، و همچنین در مهارتهای اجرای تکنیکی ورزشکار دخیل هستند. اهداف مربیان برای انتخاب بازیکن باید حساب شده و دقیق باشد، ابتدا اندازه طول اندامها و محیط اندامها و همچنین میزان چاقی باید در نظر گرفته شود و سپس قدرت و وزن آنها و سپس سطح مهارت اجرای آنها باید در نظر گرفته شود. ابعاد آنتروپومتریکی اساس و پایه مهارتهای ورزشی هستند و ویژگیهای حرکتی را تحت تأثیر قرار میدهند، در طول پروسه انتخاب بازیکن در این رشته ،عواملی همچون اندازه میزان چربی، عضلات و استخوانها نیز اطلاعاتی به مربیان میدهد (22).
تعیین اندازههای آنتروپومتریک برای انتخاب بهترین ورزش برای بازیکن مورد نیازهستند و پیش بینی میشود که رسیدن به سطح بالای اجرا در آینده با توجه به این اطلاعات برای تیمها برای هر رده سنی میتواند مفید باشد. (12)
حال این سوالات در مورد رشته والیبال مطرح است که :
آیا رابطه ای بین ویژگی های آنتروپومتریک و اجرای والیبالیست ها وجود دارد؟
آیا در پستهای مختلف رابطهای بین ویژگیهای آنتروپومتریک بازیکنان با عملکرد آنها وجود دارد؟
این پژوهش در پی پاسخ به سوالات فوق طرح واجرا شد.
لذا با توجه به موارد یاد شده فوق این پژوهشگر در نظر دارد تا رابطه برخی از ویژگیهای پیکری با عملکرد بازیکنان والیبال مرد نخبه را مورد مطالعه قرار دهد.
1-3ـ ضرورت و اهمیت پژوهش:
به دلیل نیاز باشگاهها و کشورها به پرورش بازیکنان با استعداد جوان، در کنار مربیان، مأموران استعدادیابی و مدیران که هر کدام عنصر کلیدی در فرآیند استعدادیابی و پرورش استعدادها بشمار میروند، حضور دانشمندان علوم ورزشی نیز میتواند نقش مهمی در این فرایند داشته باشند.
از سوی دیگر شفافیت ارتباط بین ساختارهای نوع پیکری و اجرای ورزشی بهینه در سنین بزرگسالی میتواند به کسب نتایج بهتر و هدفمند در زمینهی استعدادیابی والیبال و کاهش خطای اجرا در سنین بزرگسالی کمک شایانی بکند. دانشمندان علوم ورزشی باید مراحل کلیدی در فرآیند استعدادیابی و ارتباط ساختارهای بدنی به ویژگیهای روانی و سایر حیطههای مربوط به والیبال نوین را آموزش دیده و با آن آشنایی لازم را داشته باشند تا به مفاهیم علمی والیبال تسلط یابند.
در بیشتر موارد کشف استعدادها و پرورش آنها بر عهدهی افرادی قرار دارد که آموزش ندیدهاند و یا دارای آموزش اندک در زمینهی شناخت رشد و بلوغ و ویژگیهای بدنی و آثار بالقوه آنها بر فرآیندهای انتخاب و اجرا هستند.
مهارتهای پایهای والیبال که در سنین نونهالی و نوجوانی آموخته میشوند، میتوانند در بزرگسالی تحت تأثیر رشد جسمانی و تغییرات بدنی قرار گیرند که این میتواند حتی حرکت ورزشکار را تثبیت کرده و یا تغییر دهد. بنابراین ضروری بنظر میرسد تا با درک ارتباط بین عوامل پیکری و اجرای ورزشی والیبال از از بین رفتن انرژی و استعداد جلوگیری کرده و از کسب نتایج مطلوب اطمینان حاصل کرد.
یک تیم والیبال مانند سایر ورزشهای توپی نه تنها به مهارتهای تکنیکی و تاکتیکی نیاز دارد بلکه با آمادگی جسمانی نیز سروکار دارد.
در طول یک فصل، مربیان والیبال بر روی اهداف تکنیکی و تاکتیکی تمرکز میکنند و حجم تمرینات قدرتی را پایین میآورند که این ممکن است موجب تغییرات ناخواسته در تیم شود. (27)
والیبال از ورزشهای اینتروال با شدت تناوبی میباشد و در این ورزش تلاشهای ناگهانی، انفجاری و کوتاه مدت از حدود 2 تا 20 ثانیه معمولاً مورد نیاز است و از این رو ورزشکاران سطح بالا به وسیله توان عضلانی بالا در قسمت تنه و اندامها مشخص میشوند.
والیبال شامل پرش، فرود، حرکات جانبی است و این حرکات باید متناوب و بدون استراحت در طول یک مسابقه 60 تا 120 دقیقهای انجام شود.
قدرت و توان برای موفقیت دراین رشته ضروری است. مربیان سطح بالا معمولاًبه تقویت آمادگی جسمانی اهمیت میدهند. پس باید در نظر داشت علاوه بر بالا بردن سطح مهارتها، فاکتورهای آمادگی جسمانی نیز تقویت شوند. (23)
نکتهی قابل توجه در مورد شاخص توده بدن (BMI) در این است که این شاخص، میزان درصد چربی و یا اضافه وزن را مشخص نمیکند و به این علت کاربرد آن محدود است همچنین مانند جدول قدـ وزن ممکن است شاخص توده بدن یک شخص عضلانی (بدون چربی زیاد) مانند یک فرد چاق شود.
به هر حال BMI نسبت به جدولهای قد و وزن دقیقتر بوده ولی نسبت به اندازهگیری چربی زیرپوستی ضعیفتر عمل میکند. با این حال حداقل دو خلاصه پژوهش جدید در دسترس است که در آنها نتیجهگیری شده، شاخص توده بدنی در ارزیابی چاقی نسبت به جدول وزن ـ قد از اعتبار بیشتری برخوردار است و نسبت به دیگر شاخصهای قد و وزن ارتباط قویتری با چربی بدنی دارد. ارتباط بین BMI و چربی بدنی تحت تأثیر عوامل از قبیل سن و جنس قرار میگیرد به عنوان مثال افراد مسنتر ممکن است چربی بدنی بیشتری نسبت به جوانترهایی با همان BMI داشته باشند.
مطالعات کمی در مقالات ذکر شده اند که با مشخصه های مورفولوژیکی والیبالیستهای زن سروکار داشته باشند و کل طیف آنها را بررسی نکرده اند چرا که اینها با کمبود معیارهای سنجشی برای اندازه گیری ساختار بدنی یا ترکیب بدنی یا سنجشهای گوناگون بدن انسان مواجه بوده اند.
در برخی مطالعات تنها جرم و ارتفاع بدن گزارش شده است و برخی دیگر تنها شاخصهای ترکیب بدن را ذکر کرده اند و تعداد اندکی از این مطالعات هم به توصیف متغیرهای ساختار بدنی پرداخته اند.
1-4ـ اهداف پژوهش:
1-1-4هدف کلی:
هدف از این مطالعه تعیین رابطۀ برخی از ویژگیهای آنتروپومتری با عملکرد والیبال در والیبالیستهای مرد نخبه می باشد.
2-1-4اهداف ختصاصی عبارتند از:
1- تعیین رابطه بین سن بازیکنان با عملکرد اسپک بازیکنان والیبال مرد نخبه
2- تعیین رابطه بین قد بازیکنان با عملکرد اسپک بازیکنان والیبال مرد نخبه
3- تعیین رابطه بین وزن بازیکنان با عملکرد اسپک بازیکنان والیبال مرد نخبه
4- تعیین رابطه بین BMI بازیکنان با عملکرد اسپک بازیکنان والیبال مرد نخبه
5- تعیین رابطه بین سن بازیکنان با عملکردسرویس بازیکنان والیبال مرد نخبه
6- تعیین رابطه بین قد بازیکنان با عملکردسرویس بازیکنان والیبال مرد نخبه
7- تعیین رابطه بین وزن بازیکنان با عملکردسرویس بازیکنان والیبال مرد نخبه
8- تعیین رابطه بینBMI بازیکنان با عملکردسرویس بازیکنان والیبال مرد نخبه
9- تعیین رابطه بین سن بازیکنان با عملکرد پرش عمودی بازیکنان والیبال مرد نخبه
10- تعیین رابطه بین قد بازیکنان با عملکرد پرش عمودی بازیکنان والیبال مرد نخبه
11- تعیین رابطه بین وزن بازیکنان با عملکرد پرش عمودی بازیکنان والیبال مرد نخبه
12- تعیین رابطه بینBMI بازیکنان با عملکرد پرش عمودی بازیکنان والیبال مرد نخبه
13- تعیین رابطه بین سن بازیکنان با عملکرد دریافت بازیکنان والیبال مرد نخبه
14- تعیین رابطه بین قد بازیکنان با عملکرد دریافت بازیکنان والیبال مرد نخبه
15- تعیین رابطه بین وزن بازیکنان با عملکرد دریافت بازیکنان والیبال مرد نخبه
16- تعیین رابطه بین BMI بازیکنان با عملکرد دریافت بازیکنان والیبال مرد نخبه
17- تعیین رابطه بین سن بازیکنان با عملکرد دفاع بازیکنان والیبال مرد نخبه