ارایه گردیده است .

 

 

 

 

 

واژه های كلیدی : زمین لغزش ، حركت دامنه ای ، GIS، پهنه بندی ، رگرسیون ، هشتجین

 

عنوان                                      فهرست مطالب                                   صفحه

 
 
 
 

 

مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………                                فصل اول : کلیات

الف- مبانی نظری پژوهش(فرایند پژوهش)

مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………………………………..    

1-طرح و بیان مساله

2- تعاریف ، مفاهیم

–  زمین لغزش:

_ لغزش منفرد

_ پهنه لغزشی

_ جریانی: لغزش چرخشی- لغزش انتقالی

– حركت

3- اهداف و ضرورت پژوهش

4- سوال های پژوهش

5- فرضیه های پژوهش

6- پیشینه و ادبیات پژوهش

7-روش ها و ابزار پژوهش

الف) مطالعات صحرایی

ب) مطالعات دفتری

ج) تجزیه و تحلیل آماری

رگرسیون ساده و دو متغیره

1_ یک مجموعه از پیش بینی ها

2_ مجموعه های نامنظم از پیش بینی ها

3_ مجموعه های منظم از پیش بینی ها

_ ارزیابی خطر نسبی زمین لغزش

_تعیین واحدهای منطقه ای در بررسی خطر

_ بررسی لغزش ها و تهیه نقشه های اطلاعاتی

_ تعیین اهمیت نسبی عوامل موثر در ناپایداری

8-اطلاعات مبنایی پژوهش

ب- جایگاه  جغرافیایی منطقه پژوهش

ج- تحلیل داده های توپوگرافی

مقدمه                                                                                 

1-1-  واحد كوهستانی شرقی  …………………………………………………………………………………………………………..

1-2– واحد كوهستانی غربی  ……………………………………………………………………………………………………………

1-3- واحد فلات یا پایكوهی……………………………………………………………………………………………………………

الف- ضلع شرقی …………………………………………………………………………………………………………………………….

ب- ضلع غربی ……………………………………………………………………………………………………………………………….

 فصل دوم: تحلیل داده های زمین شناسی

مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………………………………

الف- تكامل ساختمانی منطقه……………………………………………………………………………………………………………

ب- لیتولوژی سنگهای تشكیل دهنده و چینه شناسی منطقه …………………………………………………………………

1-سنگهای رسوبی نئوژن

2- نهشته های کواترنر

الف- رسوبات آبرفتی قدیمی

ب- رسوبات آبرفتی جدید

ج- ساختار تكتونیكی منطقه

ج-1- رویدادهای مهم تكتونیكی

ج-2- گسله های مهم منطقه

-گسلهای اصلی و فرعی

1- گسله ترازوج – سوسهاب (T.S.F)

 

2- گسله چنار – بیلده (       (Ch.B.F

3- گسله های فرعی

د- لرزه زمین ساخت منطقه  

– نتیجه گیری از بحث گسله ها  

فصل سوم : الف- تحلیل داده های اقلیمی

– مقدمه

– توده هوای موثر بر منطقه

1- توده های موثر بر منطقه

1- توده هوای موثر آرکتیک

2- توده هوای قطبی بری

3- توده هوای قطبی بحری

4- توده هوای حاره بری

5- توده هوای حاره بحری

الف – آب و هوا

ب- ریزشهای جوی

ج) دمای هوا

د) رطوبت

ه) باد

1- باد محلی (کوهستان و دره )

2-  باد فرامنطقه ای

الف)بادهای شرقی

ب) بادهای غربی

ب- تحلیل داده های هیدرولوژی

– مقدمه

– منابع آب

1- آبهای سطحی

2- آبهای زیرزمینی

فصل چهارم : پوشش گیاهی

– مقدمه

– وضعیت پوشش گیاهی

الف)منابع طبیعی

1- مراتع ییلاقی

2- مراتع قشلاقی خورش رستم

3- مراتع حریم روستا

– اراضی جنگلی منطقه خورش رستم

– اراضی جنگلی نیمه انبوه

ب)منابع غیر طبیعی

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

_مقدمه

5-1- ویژگیهای کلی زمین لقزش ها و پراکنش آنها

الف) اندازه گیری در روی نقشه واحدهای شبکه ای

ب) سن زمین لغزش

1- زمین لغزه های فسیل

2- زمین لغزه های قدیمی

3- زمین لغزه های جدید

ج) خسارات

5-2-مراحل رسوبگذاری و حرکات دامنه

الف) تاثیر فرسایش در وقوع حرکات دامنه ای

ب) مرحله همزمانی یا وقوع زمین لغزش

ج) مرحله بعد از وقوع زمین لغزش

5-3- علل حرکات دامنه ای در منطقه

_ تغییر در شرایط تنش

_ تغییرات مقاومت مصالح

5-4- عوامل تغییر دهنده در ایجاد لغزش

1- عوامل طبیعی

الف) عامل لیتولوژی

ب) پراکنش لغزش نسبت به گسله های منطقه

ج) عامل توپولوگرافی و مورفولوژی:

ج-1) جهت شیب دامنه ها

ج-2) درصد شیب

ج-3) مقایسه نوع سازه های زمین شناسی با کلاس های شیب منطقه:

د) عامل پوشش گیاهی

د-1) مقایسه نوع پوشش گیاهی با جهات مختلف شیب دامنه ها

ه) عوامل اقلیمی و منابع آبی

1- عوامل اقلیمی

2- عوامل منابع آبی

 

2- عوامل غیر طبیعی

5-5- آنالیز آماری

5-5-1- آنالیز آماری بر اساس روشهای رگرسیون

الف) رگرسیون چند متغیره با یک مجموعه پیش بینی کننده

_ عامل لیتولوژی

_عامل پوشش گیاهی

_ عامل فاصله از گسله ها

_ عامل رده های مختلف شیب

_ عامل جهات شیب

_ عامل بارندگی

_ عامل طول آبراهه

_ عامل ابنیه

ب) رگرسیون چند متغیره با مجموعه های نامنظم پیش بینی کننده

منابع فصل هشتم

فصل ششم :

پیشنهاد ها و راهکارها

9-2- پیشگیری و کنترل حرکات دامنه ای (طرح های ایمنی جهت جلوگیری از ناپایداری دامنه ها)

9-3- راهکارهای پیشنهاد شده برای کاهش حرکات دامنه ای (کاهش لغزش لایه های زمین)در منطقه

 

 

 

 

عنوان                                      فهرست اشکال                                  صفحه

 

شکل (1-1 )پراکندگی زمین لغزش ایران

شکل( 1-2 )طرح مراحل پژوهش و روش اجرای آن

شكل(1- 3) موقعیت جغرافیایی اردبیل در ایران

شکل( 1-4 )موقعیت جغرافیایی منطقه مورد بررسی

شکل( 1-5)موقعیت راهها و روستاها منطقه شمال هشتجین

شکل( 1-6): نقشه توپوگرافی ایران

شکل (1-7): نقشه توپوگرافی منطقه شمال هشتجین

شکل(1-8): نقشه طبقات ارتقاعی منطقه شمال هشتجین

شکل (1-9): نقشه درجه شیب منطقه شمال هشتجین

 شکل (1-10):ترسیم چند پروفیل از شمال هشتجین

شکل (1-11): عکس ماهواره ای از شمال هشتجین

شکل (2-1): زیر تقسیمات اصلی تکتونیکی در ایران

شکل (2-2): نقشه لیتولوزی منطقه شمال هشتجین

شکل (2-3): مقطع شماتیک و سازندهای چینه ا ید رشرق روستای کلی

شکل (2-4): نقشه زمین شناسی منطقه  شمال هشتجین

شکل (3-1): توده هواهای موثر بر منطفه

شکل (3-2): مقایسه مقادیر میانگین بارندگی سالیانه

شکل (3-3): مقایسه رژیم دمایی ایستگاهها

شکل (4-1): پوشش گیاهی و منطقه شمال هشتجین

شکل (5-1): نمونه های لغزش در منطقه

شکل (5-2): نمودار داخلی لیتولوژی

شکل (5-3): نمودار خطی مقایسه درصد مساحت درگیر لغزش و فاقد لغزش در هر جهت شیب

شکل (5-4): مقایسه درصد مساحت درگیر لغزش و فاقد لغزش در هر کلاس شیب

شکل (5-5): مقایسه درصد مساحت های درگیر لغزش و فاقد لغزش را در هر نوع پوشش گیاهی

 

 

 

 

عنوان                                      فهرست جداول                                 صفحه

 

جدول (3-1): نتایج طبقه بندی اقلیمی ایستگاههای هواشناسی موجود در منطقه در سیستم های طبقه بندی اصلی

جدول (3-2): توزیع ماهانه پارامترهای بادندگی ایستگاه های سینوپتبک و هواشناسی منطقه

جدول (3-3): خلاصه پارامترهای محاسباتی درجه حرارت ماهیانه و سالانه ایستگاه های منطقه

جدول (3-4): مشخصات ماهانه و سالانه رطوبت نسبی ایستگاهها در منطقه خلخال

جدول (3-5): پارامترهای باد غالب در ارتفاع 10 متری و متوسط سرعت باد و حالت آرام هوا در ایستگاه خلخال

جدول (3-1): آبدهی سالیانه رودخانه قزل اوزن

جدول (3-2): دبی متوسط ماهانه رودخانه قزل اوزن

جدرل (3-3): دبی رودخانه قزل اوزن برای دوره های بازگشت مختلف سیل در ایستگاه استور

جدول (3-4): آمار میزان باد و رسوب سالانه ردوخانه قزل اوزن اندازه گیری شده در دو ایستگاه و گیلوان

جدول (5-1): ویژگیهای کلی زمین لغزش های منطقه بر اساس شناسنامه زمین لغزش

جدول (5-2): مقادیر فراوانی لغزشها و نوع حرکات آنها در مقابل مصالح درگیر برای بیست و چهار مورد لغزشی

جدول (5-3): مقایسه فراوانی وقوع انواع سن لغزشها

جدول (5-4): مقایسه فراوانی بازمانی اولین و آخرین حرکت

جدول (5-5): مقایسه فراوانی و درصد فراوانی لغزشهای فعال و غیر فعال منطقه در مقابل سن آنها

جدول (5-6): فراوانی نوع خسارت عمده در منطقه

جدول (5-7): درصد فراوانی زهکشی دامنه ها د ربیست و چهار مورد از لغزشهای شناسنامه دار

جدول (5-8): شرایط آبهای زیر زمینی در بیست و چهار مورد از لغزشها

جدول (5-9): خلاصه نتایج تحلیل رگرسیون چند متغیره با هشت مجموعه نامنظم پیش بینی کننده

جدول (5-10): خلاصه نتایج تحلیل رگرسیون خطی چند متغیره برای هر مجموعه از عوامل موثر (عامل لیتولوژی)

جدول (5-11): خلاصه نتایج تحلیل رگرسیون خطی چند متغیره برای هر مجموعه از عوامل موثر (عامل پوشش گیاهی)

جدول (5-12): خلاصه نتایج تحلیل رگرسیون خطی چند منظوره برای هر مجموعه از عوامل موثر (عامل فاصله از گسله ها)

جدول (5-13): خلاصه تحلیل رگرسیون خطی چند متغیره برای هر مجموعه ای از عوامل موثر(رده شیب)

جدول (5-14): خلاصه نتایج تحلیل رگرسیون خطی چند متغیره برای هر مجموعه از عوامل موثر (جهات شیب)

جدول (5-15): خلاصه نتایج تحلیل رگرسیون خطی چند متغیره برای هر مجموعه از عوامل موثر (میزان بارندگی)

جدول (5-16): خلاصه نتایج تحلیل رگرسیون خطی چند متغیره برای هر مجموع از عوامل موثر (عامل طول آبراهه)

جدول (5-17): خلاصه نتایج تحلیل رگرسیون خطی چند متغیره برای هر مجموع از عوامل موثر (عامل ابنیه)

 

مقدمه

ایران با توپوگرافی عمدتاً كوهستانی، مكان فعالیت های زمین‌ساختی و لرزه‌خیزی زیاد و شرایط متنوع زمین‌شناسی و اقلیمی، عمده شرایط طبیعی ویژه را برای ایجاد طیف وسیعی از زمین لغزش‌ها را داراست(نقشه 1-1).

زمین‌لغزش در ایران بعنوان یكی از بلایای طبیعی، سالیانه خسارات جانی و مالی فراوانی به كشور وارد می سازد. اگر برای بلایای طبیعی دیگر احتمال وقوع هر از چندگاهی

1-4-3- اهداف تحقیق……………………………………………………………………………………… 6

1-5- متغیرهای تحقیق………………………………………………………………………………………… 7

1-6- روش تحقیق…………………………………………………………………………………………….. 7

1-7- محدودیت‏ها…………………………………………………………………………………………….. 7

1-8- واژه‏ها و اصطلاحات…………………………………………………………………………………… 8

1-9- چارچوب فصل‏های آتی…………………………………………………………………………….. 10

فصل دوم: ادبیات تحقیق………………………………………………………………………………….. 12

2-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………. 13

2-2- مبانی نظری…………………………………………………………………………………………….. 14

2-2-1- تعریف ورشکستگی………………………………………………………………………………. 14

2-2-1-1- تاریخچۀ ورشکستگی……………………………………………………………………… 15

2-2-1-2- مدل‏های پیش‏بینی‏کنندۀ ورشکستگی…………………………………………………….. 16

2-2-2- الگوریتم ژنتیک…………………………………………………………………………………….. 19

2-2-2-1- ساختار الگوریتم ژنتیک……………………………………………………………………. 19

2-2-2-2-  مدل عملیاتی الگوریتم ژنتیک……………………………………………………………. 21

2-2-3- شبکه‌های  عصبی مصنوعی………………………………………………………………………. 22

2-2-3-1- ساختار شبکه عصبی مصنوعی……………………………………………………………. 23

2-2-3-2- مدل عملیاتی ساختار شبکۀ عصبی مصنوعی…………………………………………… 25

2-2-4- مدل اسپرینگیت……………………………………………………………………………………. 27

2-2-5- شاخص……………………………………………………………………………………………… 28

2-3- پیشینۀ تحقیق………………………………………………………………………………………….. 30

2-3-1- تحقیقات خارجی………………………………………………………………………………….. 30

2-3-2- تحقیقات داخلی…………………………………………………………………………………… 35

2-4- نتیجه‌گیری……………………………………………………………………………………………….. 39

فصل سوم: روش‌ تحقیق…………………………………………………………………………………… 39

3-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………. 40

3-2- روش تحقیق…………………………………………………………………………………………… 40

3-3- قلمرو تحقیق…………………………………………………………………………………………… 41

3-4- جامعۀ آماری…………………………………………………………………………………………… 41

3-5- نمونۀ آماری و روش نمونه‌گیری……………………………………………………………………. 42

3-6- نحوۀ جمع‏آوری اطلاعات…………………………………………………………………………… 47

3-7- روش‌های آماری استفادهشده برای تجزیه و تحلیل اطلاعات………………………………… 48

3-8- خلاصۀ فصل…………………………………………………………………………………………… 49

فصل چهارم: دادهها و تجزیه و تحلیل آنها…………………………………………………………… 50

4-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………. 51

4-1- تحلیل اطلاعات……………………………………………………………………………………….. 51

4-1-1- فرضیه‏های گروه اول…………………………………………………………………………… 52

4- 3- 2- فرضیه‏های گروه دوم………………………………………………………………………… 55

4- 3- 3- پاسخ سؤالات پژوهش………………………………………………………………………. 58

4-4- نتیجه‏گیری……………………………………………………………………………………………… 59

فصل پنجم: نتیجه‌گیری و پیشنهادها…………………………………………………………………….. 60

5- 1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………… 61

5-2- خلاصۀ تحقیق…………………………………………………………………………………………. 61

5-3- نتایج تحقیق……………………………………………………………………………………………. 62

5- 3- 1- فرضیه‌های گروه اول…………………………………………………………………………. 62

5- 3- 2- فرضیه‌های گروه دوم………………………………………………………………………… 65

5-4 – محدویتهای تحقیق…………………………………………………………………………………… 67

5- 5- نتیجۀ تحقیق…………………………………………………………………………………………… 68

5- 6- پیشنهادات ارائه شده برای پژوهش‌های آتی…………………………………………………….. 69

ضمیمه الف……………………………………………………………………………………………………. 74

ضمیمه ب……………………………………………………………………………………………………. 127

 

 

 

فهرست شکل‏ها

شکل 2-1: یک کروموزم طراحی شده توسط الگوریتم ژنتیک جهت پیش‌بینی ورشکستگی  20

شکل2-2: لایه‌های یک شبکه عصبی مصنوعی.. 24

 

 

 

 

فهرست جدول‏ها

 

جدول 2-1: تقسیم‌بندی مدل‏های پیش‏بینی ورشکستگی براساس ماهیت………………………….. 17

جدول 3-1: فهرست شرکت‌های ورشکسته………………………………………………………………. 43

جدول 3-2: فهرست شرکت‌های غیرورشکسته………………………………………………………….. 45

 

جدول 4-1: نتایج حاصل از رگرسیون لجستیک مدل اسپرینگیت……………………………………. 52

جدول 4-2: نتایج حاصل از رگرسیون لجستیک مدل شبکۀ عصبی‏ مصنوعی……………………… 53

جدول 4-3: نتایج حاصل از رگرسیون لجستیک الگوریتم ژنتیک ‏خطی……………………………. 54

جدول 4-4: نتایج حاصل از آزمون من ـ ویتنی مدل شبکۀ عصبی‌مصنوعی و مدل اسپرینگیت.. 56

جدول 4-5: نتایج حاصل از آزمون من ـ ویتنی الگوریتم ژنتیک خطی و مدل اسپرینگیت…….. 57

جدول 4-6: نتایج حاصل از آزمون من ـ ویتنی مدل شبکۀ عصبی‌مصنوعی و الگوریتم ژنتیک… 58

جدول 5-1 مدل‌های پیش‌بینی‌کنندۀ ورشکستگی براساس توانمندی پیش‌بینی…………………….. 67

الف- 1: اطلاعات مالی استخراج شده از صورت‌های مالی شرکت‌های ورشکسته جهت استفاده در مدل اسپرینگیت  76

الف- 2: اطلاعات مالی استخراج شده از صورت‌های مالی شرکت‌های غیرورشکسته جهت استفاده در مدل اسپرینگیت        80

الف- 3: محاسبه نسبت‌های مورد استفاده در مدل اسپرینگیت – شرکت‌های ورشکسته………… 84

الف- 4: محاسبه نسبت‌های مورد استفاده در مدل اسپرینگیت – شرکت‌های غیرورشکسته……. 88

الف- 5: اطلاعات مالی استخراج شده از صورت‌های مالی شرکت‌های ورشکسته جهت استفاده در مدل شبکه عصبی مصنوعی……………………………………………………………………………………………………………………. 92

الف- 6- اطلاعات مالی استخراج شده از صورت‌های مالی شرکت‌های غیرورشکسته جهت استفاده در مدل شبکه عصبی مصنوعی……………………………………………………………………………………………………………………. 97

الف-7: محاسبه نسبت‌های مورد استفاده در مدل شبکه عصبی‌مصنوعی – شرکت‌های ورشکسته 101

الف- 8: محاسبه نسبت‌های مورد استفاده در مدل شبکه عصبی‌مصنوعی – شرکت‌های غیرورشکسته 106

الف- 9: اطلاعات استخراج شده از صورت‏های مالی شرکت‏های ورشکسته جهت استفاده در مدل ژنتیک    111

الف-10: اطلاعات مالی استخراج شده از صورت‌های مالی شرکت‌های غیرورشکسته جهت استفاده در مدل ژنتیک   115

الف-11: محاسبه نسبت‌های مورد استفاده در مدل ژنتیک – شرکت‌های ورشکسته……………. 119

الف-12: محاسبه نسبت‌های مورد استفاده در مدل ژنتیک – شرکت‌های غیرورشکسته………… 123

ب-1: نتیجه آزمون مدل اسپرینگیت توسط رگرسیون لجستیک – شرکت‌های غیرورشکسته…. 128

ب- 2: نتیجه آزمون مدل اسپرینگیت توسط رگرسیون لجستیک – شرکت‌های ورشکسته…….. 129

ب- 3: نتیجه آزمون کلی مدل اسپرینگیت توسط رگرسیون لجستیک……………………………… 130

ب- 4: آزمون مدل شبکه عصبی‏مصنوعی توسط رگرسیون لجستیک – شرکت‌های غیرورشکسته 131

ب- 5: آزمون مدل شبکه عصبی‌مصنوعی توسط رگرسیون لجستیک – شرکت‌های ورشکسته.. 132

ب- 6: آزمون کلی مدل شبکه عصبی‌مصنوعی توسط رگرسیون لجستیک………………………… 133

ب- 7: آزمون مدل ژنتیک توسط رگرسیون لجستیک – شرکت‌های غیرورشکسته……………… 134

ب- 8: آزمون مدل ژنتیک توسط رگرسیون لجستیک – شرکت‌های ورشکسته………………….. 135

ب- 9: آزمون کلی مدل ژنتیک توسط رگرسیون لجستیک…………………………………………… 136

ب- 10: نتیجه آزمون من-ویتنی مدل‏های اسپرینگیت و شبکه عصبی مصنوعی…………………. 137

ب- 11: نتیجه آزمون من-ویتنی مدل‏های اسپرینگیت و الگوریتم ژنتیک…………………………. 138

ب- 12:  نتیجه آزمون من-ویتنی مدل‏های شبکه عصبی‌مصنوعی و الگوریتم ژنتیک…………… 139

 

فصل اول:

کلیات

(طرح تحقیق)

 

 

1-1-  مقدمه
یکی از مسائلی که همیشه ذهن دانشمندان و محققان را به خود مشغول داشته بحث پیشگویی است. اساساً، در طول تاریخ، انسان‏ها همیشه به دنبال این مقوله بوده‏اند. مسئلۀ ورشکستگی و عدم موفقیت شرکت‏ها نیز همواره از مشکلات درخور توجه بوده و یکی از عواملی است که هریک از استفاده‌کنندگان از صورت‏های مالی همیشه نگران آن هستند.

در سطح کشور و از جمله در جمع شرکت‏های تولیدی پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران، شرکت‏هایی دیده می‏شوند که در بازپرداخت بدهی‏های خود با مشکل مواجه هستند، بازدهی لازم برای پوشش هزینه‏ها را ندارند و نیز مشمول مادۀ 141 قانون تجارت[1] شده‏اند. در واقع، همۀ این مسائل حاکی از درگیری شرکت‌ها با درماندگی مالی هستند. وضع مالی نامطلوب باعث بروز زیان برای اقشار مختلف جامعه و مخصوصاً سرمایه‏گذاران و اعتباردهندگان می‌شود. بنابراین، نه تنها سرمایه‏گذاران بلکه مدیران ارشد و حسابداران نیز علاقه‌مندند که وضعیت مالی شرکت را به­طور علمی پیش‌بینی نمایند. هرچند ریسک ورشکستگی برای هریک از این گروه‏ها متفاوت است، لیکن همۀ آنها در این مسئله ذی‏نفع هستند.

بحران‏های مالی اخیر در سراسر دنیا باعث توجه به اهمیت مکانیزم‏هایی شد که برای رفع وضع مالی نامطلوب شرکت‏ها طراحی شده‌اند. واضح است که پیش‏بینی ورشکستگی شرکت‏ها می‏تواند در به‏کارگیری این مکانیزم‌ها برای حل وضع مالی نامطلوب آنها بسیار مؤثر باشد، اما لازم به ذکر است که ویژگی‏های خاص کشورها نیز بر مشکلات مالی آنها تأثیر می‌گذارد.

یکی از راه‌هایی که می­توان به بهره‏گیری مناسب از فرصت­های سرمایه‏گذاری و همچنین جلوگیری از هدر رفتن منابع کمک کند پیش­بینی درماندگی مالی یا ورشکستگی است. به این ترتیب که نخست، با ارائۀ هشدارهای لازم، می­توان شرکت‏ها را نسبت به وقوع درماندگی مالی هوشیار کرد تا آنها با توجه به این هشدارها دست به اقدام­های مقتضی بزنند و دوم اینکه سرمایه‏گذاران فرصت مطلوب سرمایه‏گذاری را از فرصت‏های نامطلوب تشخیص دهند و منابعشان را در فرصت‏های مناسب سرمایه‏گذاری کنند. در ادامۀ این فصل، به تشریح بیشتر موضوع، اهمیت و ضرورت آن و همچنین اهداف و فرضیه‏های پژوهش می‏پردازیم.

1-2-  بیان مسئله
از نقطه‏نظر اقتصادی، درماندگی را می‏توان به زیان‏ده بودن شرکت تعبیر کرد که در واقع، در این حالت، شرکت دچار عدم‌موفقیت شده است. صرف‌نظر از اندازه و ماهیت فعالیت واحد‌های تولیدی، استفاده‌کنندگان از صورت‌های مالی، از جمله سرمایه‌گذاران و یا اعتبار‌دهندگان، بر اساس اطلاعات مالی تصمیم به خرید و فروش سهام و پرداخت وام می‌گیرند. همان­طور که گفته شد، در سطح کشور و از جمله در جمع شرکت‏های تولیدی پذیرفته­شده در بورس اوراق‏ بهادار تهران، ممکن است شرکت‏هایی در آینده دچار ورشکستگی شوند، لیکن باتوجه به عدم‌اطمینان نسبت به وضعیت این شرکت‏ها در آینده، ممکن است منابع و فرصت‏های بیشتری از بین می‏رود.

وضع مالی نامطلوب شرکت‌ها باعث بروز زیان برای اقشار مختلف جامعه می‌شود، بطور مثال  چنانچه حسابرسان از طریق گزارش حسابرسی علائم بحران را افشا نکنند، به وسیلۀ دعاوی حقوقی تحدید می­شوند، همچنین موسسات مالی باید احتمال ناتوانی واحدهای تولیدی در بازپرداخت تسهیلات دریافتی را اندازه‌گیری نمایند. بنابراین، نه تنها سرمایه‏گذاران بلکه مؤسسات مالی، مدیران ارشد، حسابرسان و … نیز علاقه­مندند که وضعیت مالی شرکت را به­طور علمی پیش‌بینی کنند. وقتی شرکتی ورشکسته شود، به نظر می‏رسد سازماندهی مجدد، خروج از درماندگی و یا انحلال و نقدکردن آن به منظور استفاده از سایر فرصت‏های سرمایه‏گذاری راه‏ حل معقول باشد. اما زمانی می‏توان از سازماندهی مجدد شرکت‏‏ صحبت کرد که فرصت کافی برای این کار باقی مانده­ باشد. بنابراین، نیاز به استفاده از الگوهایی است که بتوانند وضعیت مالی شرکت­ها را در آینده پیش‌بینی کنند. بنابراین طی سالیان اخیر، علاقه به پیش‌بینی بحران‌های مالی در شرکت‌ها منتج به شکل‌گیری مدل‌های متفاوتی در این حوزه شده، لیکن مسئله اصلی عدم اجماع در خصوص این مدل‌ها است.

1-3- ضرورت انجام پژوهش

 

۱-۱)     مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………… ۳  ۱ -۲)    بیان مسأله تحقیق …………………………………………………………………………………………………………… 4  ۱-۳)    اهمیت و ضرورت انجام تحقیق ……………………………………………………………………………………….. 6 ۱-۴)    اهداف مشخص تحقیق…………………………………………………………………………………………………….. 7 ۱-۵)    چارچوب نظری تحقیق…………………………………………………………………………………………………….. 8 ۱-۶)    فرضیه‏های تحقیق………………………………………………………………………………………………………………9 ۱-۷)    تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیر های تحقیق………………………………………………………………………..10 ۱-۸)    قلمرو تحقیق  ………………………………………………………………………………………………………………..  12

فصل دوم : مبانی نظری تحقیق

بخش اول : سرمایه انسانی

2-1) مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………. 13 2-1-1)تعریف سرمایه انسانی………………………………………………………………………………………………………13  2-1-2) اهمیت سنجش سرمایه انسانی ………………………………………………………………………………………… 16 2-۲-۳) مدل های نظری عوامل موثربر سرمایه انسانی …………………………………………………………………… 18 2-۲-۴) شاخص های سرمایه انسانی ……………………………………………………………………………………………..24 2-۲-۵) پیامدها و نتایج توجه به سرمایه انسانی   ………………………………………………………………………….27

بخش دوم : مدیریت منابع انسانی                     

2-۲) مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………28 2-۲-1) مفاهیم و تعاریف مدیریت منابع انسانی………………………………………………………………………….. 28 2-۲-1-1) تجزیه و تحلیل شغل و شرایط احراز آن……………………………………………………………………… 29 2-۲-1-2)   آموزش و توسعه منابع انسانی……………………………………………………………………………………29 2-۲-1-۳)    نظام ارزیابی عملکرد ……………………………………………………………………………………………..30 2-۲-1-۴)     جبران خدمت و مدیریت پاداش …………………………………………………………………………… 30 2-۲-1-۵)    مدیریت روابط کار………………………………………………………………………………………………… 31 2-۲-1-۶)    مدیریت مسیر ترقی…………………………………………………………………………………………………31 2-۲-1-۷) تعهد کارمندان به ارتقای مهارت ها……………………………………………………………………………… 31 2-۲-۲)   اهمیت و ضرورت  مدیریت منابع انسانی………………………………………………………………………. 32 2-۲-۳)   مدل های نظری مدیریت منابع انسانی…………………………………………………………………………… 33 2-۲-۴)   عوامل مؤثر بر مدیریت منابع انسانی ………………………………………………………………………………38   2-۲-۵)   نتایج و پیامدهای بکارگیری مدیریت منابع انسانی …………………………………………………………  40   

بخش سوم : مدیریت استعداد

2-۳) مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………………… 41  2-۳-1) تعاریف  در حوزه مدیریت استعداد …………………………………………………………………………………. 41  2-۳-1-1) استعدا ………………………………………………………………………………………………………………………42 2-۳-1-2) مدیریت استعداد………………………………………………………………………………………………………… 43 2-۳-1-2-1) جذب……………………………………………………………………………………………………………………44 2-۳-1-2-2) انتخاب ………………………………………………………………………………………………………………… 45 2-۳-1-2-3)متعهد کردن…………………………………………………………………………………………………………….45 2-۳-1-2-4) توسعه استعدادها…………………………………………………………………………………………………….45 2-۳-1-2-5)  همسو سازی و نگهداری استعدادها…………………………………………………………………………..46 2-۳-1-3) مشوق های استعداد …………………………………………………………………………………………………….46  2-۳-2) اهمیت و ضرورت مدیریت استعداد…………………………………………………………………………………. 47  2-۳-۳) مدل های نظری مدیریت استعداد ………………………………………………………………………………………48  2-۳-۴) عوامل موثر بر مدیریت استعداد و مشوق های استعداد…………………………………………………………..50  2-۳-۵) پیامدهای مدیریت استعداد………………………………………………………………………………………………. 50 2-۳-۶) مدیریت استعداد و سرمایه انسانی …………………………………………………………………………………….51  بخش چهارم : پیشینه تحقیق……………………………………………………………………………………………………….. 52 

فصل سوم : روش شناسی پژوهش

۳-۱ ) مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………….59 ۳- ۲ ) روش تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………..59 ۳- ۳ ) جامعه آماری  تحقیق ……………………………………………………………………………………………………… 60 ۳- ۴ ) روش نمونه   گیری و برآورد حجم نمونه ……………………………………………………………………………….60 ۳- ۵ ) روش ها و ابزار گرداوری داده های تحقیق  ………………………………………………………………………….60 ۳ – ۵- ۱ ) ساختار پرسشنامه ……………………………………………………………………………………………………….61 ۳- ۶  روایی و پایایی پرسشنامه ……………………………………………………………………………………………………63  ۳- ۷ )روش تجزیه و تحلیل داده ها ……………………………………………………………………………………………….64

فصل چهارم : تجزیه و تحلیل داده ها و یافته های تحقیق

4-1)مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………………..67 4-2) تجزیه و تحلیل آمار توصیفی ………………………………………………………………………………………………67 4-2-1) ویژگی های جمعیت شناختی …………………………………………………………………………………………67 4-2-2) توصیف متغیرهای تحقیق ………………………………………………………………………………………………. 71 4-2-2-1) سرمایه انسانی ………………………………………………………………………………………………………. 71 4-2-2-2) ارتقای مهارت های مدیریت منابع انسانی……………………………………………………………………….72 4-2-2-3) مدیریت استعداد در قالب مشوق های استعداد …………………………………………………………….73 4-2-2-4) توصیف متغیر تعهدکارکنان به بهبود مهارت ها……………………………………………………………..74 4-3) آزمون نرمالیته ……………………………………………………………………………………………………………………75 4-4) آزمون T تک متغیره  …………………………………………………………………………………………………………76 4-5)بررسی مدل تحقیق  ……………………………………………………………………………………………………….. 77 4-5-1)بررسی مدل تحقیق در حالت مفهومی……………………………………………………………………………… 77 4-5-2)بررسی مدل تحقیق در حالت استاندارد  ………………………………………………………………………………78 4-5-3)بررسی مدل تحقیق در حالت معنی داری  …………………………………………………………………………79 4-5-4) بررسی شاخص های معنی داری و برازش مدل تحقیق …………………………………………………….80 4-6) تحلیل مسیرهای غیرمستقیم و مستقیم حاصل از مدل ساختاری تحقیق ……………………………………. 81 4-7) آزمون فرضیه ها ………………………………………………………………………………………………………………..82

فصل پنجم : نتیجه گیری و پیشنهادات

۵-۱ ) مقدمه  ……………………………………………………………………………………………………………………….. 84 ۵-۲ ) نتایج توصیف آماری…………………………………………………………………………………………………………. 84 ۵-۳ ) نتایج آمار استنباطی………………………………………………………………………………………………………….88 ۵-۴ ) پیشنهادهای تحقیق ………………………………………………………………………………………………………….. 91 ۵-۵ ) محدودیت های تحقیق  ……………………………………………………………………………………………………. 93 ۵-۶ ) پیشنهادات برای تحقیق های آینده …………………………………………………………………………………….. 94

 

منابع

منابع فارسی ……………………………………………………………………………………………………………………………… 95 منابع انگلیسی…………………………………………………………………………………………………………………………..  98

 

فهرست جداول

جدول (2-1) تعاریف سرمایه انسانی …………………………………………………………………………………………… 16 جدول (2-2) عناصر نمونه سرمایه ناملموس ……………………………………………………………………………….. 20 جدول (2-3)  مدل سرمایه انسانی فونگ …………………………………………………………………………………….. 21 جدول  (2-4) معرفی مدل هایی از سرمایه انسانی …………………………………………………………………………. 22 جدول (2-5)شاخص های سرمایه انسانی …………………………………………………………………………………….25 جدول (2-6 ) تمایز بین آموزش و توسعه…………………………………………………………………………………… 30 جدول (2-7 ) عوامل مؤثر در روش استراتژیک منابع انسانی …………………………………………………………39 جدول (2-8 ) تعاریف مدیریت استعداد ………………………………………………………………………………………43 جدول (2-9 ) زیان های ناشی از نبود مدیریت استعداد ……………………………………………………………….. 48 جدول (3-1 ) طبقه بندی سوال های پرسشنامه ………………………………………………………………………. 62 جدول (3-2 ) نتایج آلفای کرونباخ ……………………………………………………………………………………………. 64 جدول (4-1 ) توصیف متغیر سابقه شرکت ………………………………………………………………………………… 67 جدول (4-2 ) توصیف متغیر تعداد کارکنان …………………………………………………………………………… 68 جدول (4-3) توصیف متغیر فعالیت اصلی شرکت ………………………………………………………………………69 جدول (4-4 ) توصیف متغیر سرمایه انسانی ……………………………………………………………………………….  71 جدول (4-5 ) توصیف متغیر مدیریت منابع انسانی ……………………………………………………………………..72 جدول (4-6 ) توصیف متغیر مدیریت استعداد در قالب مشوق های استعداد …………………………………….73 جدول (4-7 ) توصیف متغیر تعهد کارکنان به ارتقای مهارت ها …………………………………………………….. 74 جدول (4-8 ) نتایج آزمون کولموگروف-اسمیرنف  ……………………………………………………………………75 جدول (4-9 ) آماره تک متغیره ……………………………………………………………………………………………. 76 جدول (4-10 ) نتایج آزمون تی تک متغیره …………………………………………………………………………….  76 جدول (4-11 ) علایم متغیر ها …………………………………………………………………………………………………… 77

جدول (4-12) شاخص های معنی داری و برازش مدل  …………………………………………………………….. 80 جدول (4-13 ) اثرات مستقیم و غیرمستقیم بر سرمایه انسانی …………………………………………………………81 جدول (5-1 ) توصیف معیارهای سرمایه انسانی  …………………………………………………………………………. 84 جدول (5-2 ) توصیف معیارهای مدیریت منابع انسانی …………………………………………………………………85 جدول (5-3 ) توصیف معیارهای مدیریت استعداد در قالب مشوق استعداد  ………………………………………86 جدول (5-4 ) توصیف معیار های تعهد کارکنان به ارتقای مهارت ها ……………………………………………….87

 

فهرست شکل ها و نمودارها

مدل (1-1 ) مدل مفهومی تحقیق ………………………………………………………………………………………………..9  مدل (2-1 ) مدل استراتژیک جیمز واکر  …………………………………………………………………………………… 33 مدل (2-2 ) مدل  استراتژیک مدیریت منابع انسانی آرمسترانگ   …………………………………………………….34 مدل (2-3 ) مدل استراتژیک افجه ای و اسماعیل زاده ………………………………………………………………….. 37 مدل (2-4 ) مدل حضوری و همکاران(ارتقای سرمایه های روانشناختی، رابطه مدیریت منابع انسانی و سرمایه انسانی    ……………………………………………………………………………………………………………………………… 38  مدل (2-5 ) مدل” مدیریت استراتژیک استعداد “کالینز و ملاحی   ………………………………………………..  49 مدل(۲-۶) “مدیریت استراتژیک استعداد ” صالح زاده و لباف  ……………………………………………………….. 50 شکل( 4-1) نمودارمیله ای  متغیر سابقه شرکت ………………………………………………………………………….68 شکل( 4-2) نمودار میله ای  متغیر تعداد کارکنان شرکت ……………………………………………………………69 شکل ( 4-3) نمودار میله ای  متغیر فعالیت  اصلی شرکت…………………………………………………………………..71 شکل( 4-4) نمودار.. هیستوگرام  متغیرسرمایه انسانی ……………………………………………………………………….72 شکل ( 4-5) نمودارهیستوگرام  متغیرارتفای مهارت های مدیریت منابع انسانی…………………………………….73  شکل ( 4-6) نمودار هیستوگرام  متغیرمشوق های استعداد  …………………………………………………………….. 74 شکل(  4-7 ) نمودار هیستوگرام  متغیر تعهد به بهبود مهارت ها  …………………………………………………… 75 نمودار( 4-8) آزمون مدل تحقیق در  (حالت اعداد استاندارد)  ……………………………………………………78 نمودار ( 4-9) آزمون مدل تحقیق (حالت اعداد معنی داری) ……………………………………………………………79

 

پیوست ها

پرسشنامه   ……………………………………………………………………………………………………………………………….105

جدول آلفای کرونباخ ………………………………………………………………………………………………………………..108

جداول خروجی نرم افزار…………………………………………………………………………………………………………..109

 

 

 

 

 

 

 

 

چکیده :

کشور ما از نیرو و سرمایه انسانی عظیمی برخوردار است که با اتکا به آن می توان در تمام جبهه های اقتصادی،اجتماعی و فرهنگ به رشد و بالندگی برسد ،اما متاسفانه بی توجهی های مکرر به این مهم  باعث ازبین رفتن بسیاری از فرصت های پیشرفت و در پی آن وابستگی شدیدی اقتصاد کشور به نفت شده است. از طرفی پارک های علم و فناوری جایگاهی برای توسعه ی نوآوری های دانش محور از طریق مساعدت درتشکیل و تقویت بنگاههای اقتصادی کوچک ومتوسط و برای توسعه ملی محسوب می شوند که نقش بسیار عمده ای در پیشبرد اقتصادی کشور دارند.در این پژوهش قصد داریم تا ضمن  تأکید بر ارزش سرمایه انسانی در پارک های علم و فناوری و شرکت های وابسته به آن و اهمیت آن در تحقق اهداف و تشویق این شرکت ها به توجه هر چه بیشتر به این سرمایه عظیم ، به بررسی رابطه مستقیم فعالیت های مدیریت منابع انسانی و سرمایه انسانی بپردازیم.در ادامه نقش مدیریت استعداد در قالب مشوق های استعداد و نیز تعهد افراد به بهبود و ارتقای مهارت ها را به عنوان عوامل میانجی برای تقویت این رابطه بررسی می کنیم.

ابزار جمع آوری داده ها در این پژوهش ، پرسشنامه شامل بیست و چهار سوال  با طیف هفتگانه لیکرت می باشد و جامعه آماری آن،پارک علم و فناوری گیلان با صد شرکت وابسته به آن و نمونه ما شامل هشتاد و دو شرکت است که با فرمول کوکران مطابقت دارد. برای بررسی داده ها از آمارتوصیفی و استنباطی  و برای تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS  و LISREL بهره گرفته شده است.نتایج آزمون فرضیه ها مؤید فرضیه های این تحقیق بوده و هر سه فرضیه تأیید شدند.نتایج نشان داد که مدیریت منابع انسانی دارای اثر مستقیم  26/0 بر روی سرمایه انسانی است و نیز با دخالت مشوق های استعداد دارای تأثیر 24/0 می باشد .از طرفی تاثیر مستقیم مشوق های استعداد بر سرمایه انسانی 39/0  نشان داده شد ،و این تاثیر با دخالت تعهد افراد به بهبود مهارت ها 16/0 شده است.و در نهایت مجموع اثرات غیر مستقیم ارتقای مهارت های مدیریت منابع انسانی بر سرمایه انسانی از طریق مشوق های استعدادو تعهد به بهبود مهارت برابر با 34/0 است.

 

واژگان کلیدی : مدیریت منابع انسانی ،مدیریت استعداد ،مشوق های استعداد ، سرمایه انسانی ،تعهد به ارتقای مهارت ها

 

 

 

 

 

فصل اول : 

 کلیات تحقیق
 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

۱-۱) مقدمه :

 

کشور ما از نیرو وسرمایه انسانی عظیمی برخوردار است که با اتکا به آن می‌تواند در تمام جبهه‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی به رشدو بالندگی برسد. اما متاسفانه بی‌توجهی‌های مکرر به این مهم ، باعث ازبین رفتن بسیاری ازفرصت‌های پیشرفت و در پی آن وابستگی شدید اقتصاد کشور به نفت شده است . بر اساس گزارش های سال ۲۰۱۳ سازمان ملل متحد، ایران با شاخص( ۷۴۲/ ۰)  با رتبه ۷۶، درزمره کشورهای باتوسعه انسانی بالا قرار گرفته است. در این ارزیابی، معیارهایی چون امید به زندگی،کیفیت نظام آموزشی، درآمد واقعی و سرانه درآمد ملی محاسبه شده است ( برنامه توسعه سازمان ملل متحد[1]: ۲۰۱۳ ). این درحالی است که اگرهرشخص درطول یک سال کاری، فقط ۱۰ درصد قدرت تفکر، خلاقیت و تلاش خود را افزایش دهد، ثروت ملی ۲/۱درصد و ثروت ملی کشورو استان ها بالغ بر ۱۰ تا ۱۲ درصد افزایش خواهدیافت واگراین امر تا ۵ سال بصورت مداوم تحقق یابد، قدرت ملی ایران بیش از دو برابر وضع فعلی خواهد شد. (سازمان آمار و اطلاعات کشور، ۱۳۹۱ ).

با توجه به این مطلب و اهمیت نقش سرمایه انسانی در تحقق این اهداف با چالش جدیدی در حیطه مدیریت منابع انسانی مواجه هستیم و آن مدیریت صحیح این سرمایه عظیم است .چرا که مباحث حوزۀ سرمایه انسانی می تواند باعث بوجود آوردن  فرصت و هم چالش هایی برای بخش منابع انسانی سازمان ها گردد.مطالعات نشان داده که سرمایه انسانی فرصتی به وجود آورده است تا افراد به عنوان دارایی هایی که بر عملکرد سازمان تأثیر می گذارند تلقی شوند،از طرف دیگر این مفهوم، چالشی برای تلاش در جهت توسعه مهارت های نیروی انسانی سازمان به حساب می آید. به همین جهت افزایش دستیابی به اطلاعات صحیح در مورد سرمایه انسانی نه تنهامی تواند موجب موفقیت سازمان در تصمیم گیری ها گردد، بلکه ذینفع های سازمان را قادر می سازد که ارزیابی صحیحی از عملکرد آتی سازمان در بلند مدت داشته باشند. همچنین اندازه گیری و تجزیه و تحلیل سرمایه انسانی می تواند به طور سیستماتیک به مدیران جهت شناخت عوامل تأثیرگذار بر افراد تحت نظارت آن ها و شناسایی نواحی مسأله خیز کمک کرده و به مدیریت اثربخشی نیروهای ستادی و نیز طراحی برنامه هایی برای توسعه کارا و اثربخش منابع انسانی سازمان یاری می رساند. با توجه به مطالب فوق سرمایه انسانى جزئى از سرمایه هاى اساسى سازمان مى باشد و این سرمایه با داشتن دو خصوصیت کمیاب و غیر قابل تقلید بودن، مى تواند منافع ویژه اى را براى سازمان به ارمغان آورد. به عبارت دیگر کارکنان منبع استراتژیک کلیدى هستند که براى موفقیت نهایى سازمان حیاتى مى باشند. از طرف دیگر امروزه مدیران در نقاط مختلف جهان با ماهیت در حال تغییر کار دست و پنجه نرم مى کنند و به نیروهایى نیاز دارند تا با این شرایط متغیر خود را منطبق نمایند و به منظور حفظ و نگهدارى از این نیروهاى نخبه، در آینده مجبور خواهند بود برنامه ریزى دقیقى براى شناسایى و تشویق به موقع آنها به عمل آورند. پس شناسایی وتوجه به مسائلی که نقش مهمی در سرمایه انسانی دارند و باعث مدیریت بهتر، بهره وری بیشتر و ارتقای این سرمایه می گردند، می تواند راه گشای خوبی در این زمانۀ به شدت رقابتی باشد.

با توجه به مطالب گفته شده ، در این فصل  ابتدا به بیان مسأله تحقیق می پردازیم که بیانگر مشکلی است که سازمان ها امروزه با آن مواجه هستند و در ادامه به بیان اهمیت و ضرورت تحقیق ، اهداف تحقیق، فرضیه ها ،چارچوب نظری و تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرهای این پژوهش می پردازیم .

 

۱ -۲)  بیان مسأله تحقیق :

 

یکی از مسائل و چالش هایی که  امروزه سازمان ها در ایران با آن مواجه هستند عدم درک صحیح از سرمایه انسانی و مزایای بالقوه ای است که این سرمایه می تواند برای سازمان در پی داشته باشد .یعنی با وجود اهمیت استراتژیک این مبحث و جایگاه ویژۀ آن در برنامه ریزی های محوری و علی رغم مطالعات صورت گرفته در این حوزه در کشور ،اقدام خاصی در این زمینه در سازمان ها صورت نگرفته است و طی دهه‌های گذشته  تا کنون توجه مسئولان و عملیات اجرایی همواره معطوف به سرمایه اقتصادی  بوده است .و این ناشی از نوع تفکری است که  نفت را سرمایه اصلی کشور می داند، در حالیکه در واقعیت ،یکی از مهم ترین مزایا و فرصت های  منطقه ای و بین المللی کشور در دنیای شدیداً رقابتی امروز، داشتن جمعیتی جوان، آموزش پذیر ، یادگیرنده و «سرمایه انسانی» است .

با توجه به آنچه که گفته شد و بر اساس نتایج مطالعات صورت گرفته در شرکت های ایرانی ، چالش اساسی در بسیاری از این شرک ها ، فقدان یا کمرنگ بودن مدیریت استراتژیک منابع انسانی[2] است که در دنیای شدیداً رقابتی امروز و با وجود مطالعات فراوان در حوزه مدیریت دانش، منجر به فقدان اقدامات اساسی در جهت توانمند سازی نیرو و سرمایه انسانی برای فن آفرینی و کارآفرینی شده است.همچنین از دیگر مسائل ناشی از این فقدان ، کم توجهی و بی کیفیتی سرمایه گذاری در نیرو و سرمایه انسانی و رضایتمندی کم از کار در میان کارمندان و سازمان ؛ مهاجرت و ترک کشور از سوی سرمایه انسانی و کاهش تدریجی این سرمایه در کشور؛ نابرابری فرصتها برای سرمایه گذاری انسانها در خود ؛ ناهمزمانی سرمایه های انسانی با نظام آموزشی کشور می باشد.

در پژوهش  حاضر به مطالعۀ ابعادی از مدیریت منابع انسانی مانند طراحی وظایف و مشاغل ،شرح شغل و شرایط احراز آن ، الویت های  استخدام ، آموزش ، شرح اهداف عملکرد برای کارکنان و هدایت ایشان در راستای این اهداف و تشویق آن ها به تحقق اهداف ، ایجاد بستر مناسب برای ارتقای مهارت های بالا، ایجاد سیستم کاری منسجم ، ارزیابی برنامه ریزی توسعۀ شغلی ، سیاست های منابع انسانی در راستای تشویق و حمایت از افزایش عملکرد فردی، ارزیابی عملکرد کارمندان ، سیستم پاداش  و ایمنی و بهداشت در محیط کار سازمان ، پرداخته می شود  .

از دیگر موضوعاتی که در این تحقیق به آن پرداخته می شود ، مدیریت استعداد ،در قالب مشوق های استعداد و افزایش تعهد به ارتقای مهارت ها به عنوان عامل میانجی در رابطۀ بین فعالیت های مدیریت منابع انسانی و سرمایه انسانی است.مدیریت استعداد، تمام فعالیت های سازمانی برای هدف جذب، انتخاب، توسعه و حفظ بهترین کارکنان و قرار دادن آن ها در بیشترین نقش های استراتژیک را شامل می شود (کالینز[3]، ۲۰۱۰). و یکی از چالشهای اساسی مدیریت منابع انسانی، مدیریت استعدادهای سازمانی است ؛ تا اطمینان حاصل شود که افرادی مناسب، در زمان مناسب و برای شغلی مناسب، در خدمت سازمان خواهند  بود.

 

پارک های علم و فناوری نهادی اجتماعی و جایگاهی برای توسعه ی نوآوری های دانش محور از طریق مساعدت درتشکیل و تقویت بنگاههای اقتصادی کوچک ومتوسط و بخشی ازراهبرد اندیشمندانه و هماهنگ برای توسعه ملی محسوب می شوند که نقش بسیار عمده ای در پیشبرد اقتصاد جهان دارند و بستر لازم را برای انتقال و توسعه فناوری، تولید با ارزش افزوده بالا، جذب سرمایه‌گذاری خارجی و ورود کارآفرینان و واحدهای صنعتی به بازارهای جهانی را فراهم می نماید. پارک علم و فناوری گیلان  نیز به دنبال  ایجاد بسترمناسب برای توسعه موسسات دانش محور برای  برقراری ارتباط و انسجام بین تحقیق ، فناوری و تولید جهت نیل به توسعه اقتصادی دانش بنیان  می باشد  [4].

با توجه به مطالب ذکر شده، این تحقیق قصد دارد ضمن تاکید بر اهمیت سرمایه انسانی در پارک علم و فناوری گیلان و شرکت های وابسته به این سازمان ،به بررسی رابطۀ بین فعالیت های مدیریت منابع انسانی و سرمایه انسانی و همچنین نقش میانجی های مدیریت استعداد(در قالب مشوق استعداد) و تعهد کارکنان به بهبود مهارت ها در این رابطه بپردازد.

 

 

 

 

 

 ۱-۳)  اهمیت و ضرورت انجام تحقیق :

 

سرمایه انسانی از استعدادی ذاتی برخوردار است که می تواند هم خود را دگرگون کند و هم به دگرگونی و تعدیل سایر نهاده ها منجر شود و همین ویژگی باعث پویایی بیشتر سازمان می شود (کارتیک و باسک[5] ، ۲۰۰۶).بررسی اهمیت سرمایه انسانی از دو منظر کلی و خاص قابل بررسی است:در بخش کلی : سرمایه انسانی به دانش و مهارت های کلی وعمومی اطلاق می‌شود که درفرد نهادینه شده است و می‌تواند از طریق او به صنایع مختلف منتقل شود . ۲- در بخش سرمایه انسانی خاص : سرمایه‌ انسانی خاص و

فرضیه ها  ………………………………………………………………………………………………. 8

روش تحقیق …………………………………………………………………………………………… 8

روش گردآوری اطلاعات  ………………………………………………………………………….. 8

ابزار گردآوری اطلاعات  ………………………………………………………………………….    9

پیشینه  تحقیق  …………………………………………………………………………………….    9

ساختار دادسرا

1-1 ساختار دادسرا درایران  ……………………………………………………………………….   11

1-1-1 وظایف قضایی دادستان …………………………………………………………………..    11

2-1-1  وظایف اداری دادستان ……………………………………………………………………. 12

3-1-1  وظایف دادستان در برابر سایر نهادها و سازمان ها …………………………… 13

2-1  واحدهای مختلف دادرا …………………………………………………………………….. 13

1-2-1  شعبه های بازپرسی ……………………………………………………………………..  13

2-2-1  شعبه های دادیاری ……………………………………………………………………… 14

3-2-1 واحد اجرای احكام ……………………………………………………………………….. 15

4-2-1  واحد سرپرستی …………………………………………………………………………..  15

3-1  درخواست و اعلام جرم ……………………………………………………………………. 16

4-1 وظایف و اختیارات ضابطان دادگستری ……………………………………………….  18

1-4-1 ضابطان عام …………………………………………………………………………………    19

 فصل دوم : اختیارات و وظایف دادستان در حقوق ایران

1-2 وظایف و اختیارات دادستان كل كشور ………………………………………………… 24

1-1-2 جایگاه دادستان كل كشور ……………………………………………………………… 25

2-1-2 وظایف و مسئولیتهای دادستان كل كشور در رابطه با ایفای نقش مدعی العمومی……………………………………………………………………………………………………. 26

3-1-2 وظایف ومسئولیتهای دادستان كل كشور درخصوص احیای حقوق عامه…………………………………………………………………………………………………. 28

4-1-2 وظایف و مسئولیت های دادستان كل كشور در رابطه با رئیس قوه قضاییه……………………………………………………………………………………………..  29

2-2 وظایف دادستان کل به عنوان رئیس داد سرای دیوانعالی كشور ……………. 31

1-2-2 درخواست صدور رای وحدت رویه  …………………………………………………. 31

2-2-2 درخواست اعاده دادرسی3 …………………………………………………………. 32

3-2-2 حق درخواست تجدید نظر از احكام جزایی …………………………………. 32

4-2-2 درخواست تجدید نظر نسبت به احكام قطعی محاكم ……………………. 33

5-2-2 شركت در شعب جزایی دیوان عالی كشور یا اعزام نماینده …………… 33

3-2  معاف كردن متقاضی اعاده دادرسی از ابداع وجه درصورت احراز عدم تمكن…………………………………………………………………………………………….. 34

4-2 وظایف و اختیارات دادستان كل كشور دررابطه با دادسرای انتظامی قضات …………………………………………………………………………………………………….  34

5-2 وظایف و اختیارات دادستان كل كشور دررابطه با دادگاه انقلاب ……….. 35

6-2 وظایف و مسئولیتهای دادستان كل كشور دررابطه با دادسراها …………. 36

7-2 وظایف و مسئولیت های دادستان كل كشور در رابطه با پیشگیری از جرم……………………………………………………………………………………………… 38

1-7-2 ریاست شورای مركزی ستادهای پیشگیری و حفاظت اجتماعی ……. 38

2-7-2 ریاست ستادهای پیشگیری و مبارزه با جرایم خاص …………………….  40

3-7-2 عضویت درشورایعالی پیشگیری از وقوع جرم (قانون اخیر التصویب پیشگیری از وقوع جرم) ………………………………………………………………… 40

4-7-2  رئیس كمیه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه فضای سایبری   ……… 41

5-7-2  ریاست دبیرخانه پیشگیری ومقابله با جرایم فناوری اطلاعات ……… 41

8-2 وظایف و مسئولیتهای دادستان كل كشور در رابطه با امور اراضی ومنابع طبیعی………………………………………………………………………………………………………..   41

9-2 وظایف ومسئولیت های دادستان كل كشور در رابطه با سایر سازمان ها و امورنظارتی………………………………………………………………………………………………………….   43

1-9-2 درمورد زندان ها ………………………………………………………………………………… 43

2-9-2 درمورد ستاد مبارزه با مواد مخدر …………………………………44

3-9-2 كانون وكلا   ……………………………………………………………………………………………  45

4-9-2 در مورد كارشناسان رسمی ……………………………………………………………….. 45

5-9-2  امور نمایندگی ها وعضویت درمجامع وكمیسیون های مرتبط با حقوق عامه…………………………………………………………………………………………………………..   46

10-2    وظایف واختیارات دادستان های دادسرای ویژه روحانیت ………………….   46

11-2 نوآوری های قانون آیین دادرسی كیفری جدید ……………………………………..  50

1-11-2 تقسیم بندی ظابطان ……………………………………………………………………….. 50

2-11-2 ایجاد و تشكیل پلیس درمورد افرادخاص…………………………………………… 51

3-11-2 بازدید سرزده دادستان از مراجع تحقیق    ………………………………………. 51

4-11-2  مدت انجام دستورات مقام قضایی …………………………………………………… 52

5-11-2  اعتبار گزارش ضابطان ……………………………………………………………………. 53

6-11-2 دستگیری متهم درخارج از وقت اداری …………………………………………….. 53

فصل سوم: وظایف و اختیارات دادستان در حقوق فرانسه

1-3  پیشینه………………………………………………………………………………………………..   56

1-1-3 تقسیمات حقوقی رومی ژرمنی  ………………………………………………………….  58

2-1-3 منابع حقوقی رومی ژرمنی  ……………………………………………………………….. 58

3-1-3 مهم ترین ویژگی های حقوق رومی ژرمنی  ………………………………………..   59

2-3 منشاء و جنبه تاسیسی دادسرا  …………………………………………………………….  60

 

3-3 سازمان تركیب و ماموریت دادسرا  ………………………………………………………    62

4-3 اجرا یا اقامه دعوای عمومی  ………………………………………………………………….. 67

1-4-3 مسولین دعوای عمومی …………………………………………………………………….. 68

3-5دادسرا   ………………………………………………………………………………………………..  68

3-5-1 وضعیت دادسرا  …………………………………………………………………………………  68

3-5-2 ترکیب دادسرا …………………………………………………………………………………    69

-5-3 3 سلسله مراتب دادسرا  ……………………………………………………………………..   71

3-5-4  ویژگیهای قضات دادسرا  ………………………………………………………………….. 72

3-5-4-1  تجزیه ناپذیر  ……………………………………………………………………………….. 72

3-5-4-2  مستقل   ……………………………………………………………………………………… 72

3-5-4-3 غیر قابل رد  ………………………………………………………………………………… 72

3-5-4-4  عدم مسولیت  …………………………………………………………………………….. 73

3-5-4-5  تغییر ناپذیر …………………………………………………………………………………..73

3-5-5  جایگاه دادستان ……………………………………………………………………………..  73 

3-6 صاحب منصبان دادسرا  ……………………………………………………………………….   74

-16-3  وزیر دادگستری ……………………………………………………………………………..  74

2-6-3  دادستان استان ……………………………………………………………………………..  75

-36-3 دادستان شهرستان  ……………………………………………………………………….   76

3-7 اختیارات دادستان در مقابل قاضی تحقیق و قاضی ازادی ها ………………….   76

3-8 افزایش اختیارات دادستان …………………………………………………………………..  78

3-9  نظارت بر اختیارات قضایی قاضی تحقیق ………………………………………………  79

3-9-1 نحوه ارجاع به قاضی تحقیق  …………………………………………………………….   79

3-9-2 قلمرو رسیدگی قاضی تحقیق ……………………………………………………………  79

3-9-3  همکاری قضات تحقیقات ………………………………………………………………..  80

3-9-4 صلاحیت محلی قاضی تحقیق ……………………………………………………………  80

3-9-5 وظایف تحقیقاتی قاضی تحقیق …………………………………………………………  81

3-9-6 استقلال قاضی تحقیق……………………………………………………………………… 82

3-10 حدود تبعیت از سلسله مراتب دادسرا …………………………………………………  82

3-11 بایگانی کردن پرونده …………………………………………………………………………  83

3-12 میانجی گری کیفری ………………………………………………………………………….  84

3-13 سازش کیفری …………………………………………………………………………………    84

فصل چهارم : اختیارات دادستان درحقوق انگلستان

1-4 سیر تاریخی سیستم حقوق كامن لا در انگلستان …………………………………   87

2-4 تقسیم بندی حقوق انگلستان …………………………………………………………….    91

1-2-4 حقوق عرفی …………………………………………………………………………………..   91

2-2-4حقوق تفنینی یا حقوق ناشی از قانون گذاری …………………………………….. 91

3-4  تشكیلات عدالت كیفری انگلستان ……………………………………………………… 92

1-3-4وزارت كشور ……………………………………………………………………………………  92

2-3-4 دادگستری (L.C.D) ……………………………………………………………………   92

3-3-4 تشكیلات دادستانی سلطنتی …………………………………………………………  92

4-4  كمیته های عدالت كیفری …………………………………………………………………… 93

5-4   رسیدگی کیفری کلاسیک …………………………………………………………………. 93

6-4 نقش پلیس در رسیدگی كیفری انگلستان …………………………………………….. 94

1-6-4  كشف و اتهام …………………………………………………………………………………. 94

1-1-6-4 توقیف تعقیب ……………………………………………………………………………… 94

2-1-6-4 اخطار رسمی  ……………………………………………………………………………… 95

3-1-6-4 اتهام …………………………………………………………………………………………. 95

7-4 رسیدگی بر اساس نوع جرم …………………………………………………………………. 96

8-4 محاكمه و تعیین مجازات ……………………………………………………………………… 98

9-4 استیناف (تجدید نظرخواهی ) ……………………………………………………………… 100

10- 4  دادستان كل ……………………………………………………………………………………. 100

11-4  تشكیلات دادستانی سلطنتی (دادسرا) (CPS) ………………………………….  101

1-11-4 حیطه عملکرد تشکیلات دادستانی سلطنتی ……………………………………. 102

2-11-4 اختیارات سرویس تعقیب پادشاهی …………………………………………………. 103

3-11-4 موقعیت تشکیلات دادستانی سلطنتی در مقابل سایر نهاد های تعقیب عمومی ………………………………………………………………………………………………………. 104

4-11-4 وابستگی به گزارش پلیس ……………………………………………………………… 105

5-11-4 تشکیلات دادستانی سلطنتی و دادگاه ها ……………………………………….. 106

12-4 مخالفین تشکیلات دادستانی سلطنتی در انگلستان …………………………… 108

13-4 موقعیت بزه دیده ……………………………………………………………………………… 108

نتیجه گیری ……………………………………………………………………………………………….  111

پیشنهادات ……………………………………………………………………………………………….. 118

منابع ………………………………………………………………………………………………………… 119

چکیده انگلیسی ……………………………………………………………………………………….. 122

چکیده

دادستان از ناحیه آحاد مردم و جامعه، وظیفه تعقیب جرایم را عهده‌دار است. مردم حق دارند به حسن جریان پرونده‌های کیفری نظارت داشته باشند، اعمال این حق قانونی از ناحیه مردم با دادستان است ,دادستان در عمده نظام‌های قضایی دنیا نقش برجسته و بااهمیتی دارد؛ گاهی به عنوان مدافع حقوق دولت (وكیل‌الدوله) و گاهی به عنوان مدافع حقوق ملت (وكیل‌المله) و گاهی در جهت احقاق حقوق ملت و دولت، توأمان ایفای نقش می‌كند. در برخی كشورها به عنوان عضوی از كابینه (وزیر دادگستری) و در برخی به عنوان رأس دستگاه قضایی یا یكی از اركان آن شناخته می‌شود.از نظر تطبیقی دادسرا به عنوان ارگانی كه كنترل اقدامات دستگاه‌های پلیس را عهده‌دار باشد برای نخستین بار در مجموعه قوانین تحقیقات جنایی ۱۸۰۸ فرانسه پدیدار شد و سپس توسط اکثر كشورهای اروپایی آمریكای لاتین و برخی كشورهای آسیایی و آفریقایی پذیرفته شد. در ایران هم دادسرا با نام اداره مدعی عمومی به موجب قانون اصول تشکیلات عدلیه بیش از 80 سال پیش ،تأسیس شد. در ایران بازپرس زیر نظر دادستان اقدام به تحقیق می کند و دادستان و دادیار نیز در برخی جرایم مجاز  به تحقیق هستند,در کشور فرانسه قاضی تحقیق خارج از دادسرا و به صورت مستقل اقدام به تحقیقات می کند و در انگلستان شروع به رسیدگی و تحقیقات در مورد جرایم توسط پلیس صورت می گیرد.دادستان در حقوق ایران دارای وظایفی از جمله اقامه دعوای عمومی, تعقیب متهم, تحقیق از جرم, صدور و دفاع از کیفر خواست و اجرای احکام, همچنین رسیدگی به امور حسبی است, در فرانسه دادستان صرفا یک طرف دعوا محسوب می شود و در زمینه تحقیق از جرایم و اجرای احکام کیفری اختیاری ندارد, در انگلستان دادستان صرفا تعقیب جرایمی را به عهده دارد که پلیس تحقیق در مورد انها را قبلا شروع کرده باشد به طور خلاصه موقعیت دادستان در این كشورها به عنوان یك نهاد قضایی، آماده‌سازی كیفرخواست عمومی و تسهیل رسیدگی دادگاه است.

کلید واژه : دادستان ، اجرای مجازات  ، ایران ، دعوای عمومی

مقدمه

منشاء و خاستگاه نظام دادسرا ریشه در تاریخ فرانسه دارد و چنانچه گفته شده است، از ابتدای قرن ۱۴ میلادی افرادی تحت عنوان مدعی‌العموم (‏Procureur general‏) یا وكیل عمومی (‏Avocat general‏) نمایندگی پادشاه را برای حفظ منافع دولت و پادشاه نزد دادگاه عهده‌دار بوده‌اند؛ هر چند پس از پیروزی انقلاب كبیر فرانسه (۱۷۸۹) با سكوت نسبت به عنوان دادسرا، به سازمان‌های صرفاً قضایی بذل توجه شده بود، اما قانون اساسی، دستگاه دادستان كل (‏Ministere public‏) را به شكل امروزی ایجاد کرد. بر این اساس كه در معیت هر دادگاه، دادستان (‏Commissaire du Government‏) و دادیار (‏Substitut‏) برای دفاع از حقوق عمومی حضور داشته باشد.» دادستان در شهرستان به نمایندگی از دادستان كل و با كمك دادیاران در دادگاه‌ها حضوردارد، دادستان كل فائق بر دادسراهاست؛ در دیوان كشور فرانسه نیز یك دادستان و ۱۷ دادیار حضور دارند و هر شعبه، یك رئیس، ۱۵ مستشار و ۳ دادیار و یك منشی شعبه دارد[1]

 در انگستان: دادستان كل (Attorney general) عالی‌ترین نماینده قانونی دولت است ولی عضو كابینه نیست؛ او بر تعقیب جرایم مهم نظارت می‌كند و مشاور دولت در امور حقوقی و رئیس كانون وكلا (Bar) است.» در این كشور دادسرا به جای محاكم به پلیس وابسته است. براساس «قانون پیگیری كیفری جرایم» سال ۱۹۸۵ میلادی در حقوق انگلیس، تعقیب و پیگرد كیفری در دست و اختیار مطلق دادستان است. این اختیار از جهت نظری از طرف شاه (دولت) بر عهده دادستان گذاشته شده است و اگرچه پلیس در بیش‌تر موارد، پیگرد كیفری را آغاز می‌كند، ولی مسؤولیت پیگرد شخص متهم و متخلف، پس از طرح آن بر عهدۀ دادستان و بخش پیگرد عمومی (اداره مستقل خدمات پیگرد شاهی) قرار دارد.

در ایران:

اصولا هم به لحاظ سیستم دستگاه قضایی و همچنین ساختار دادسرا و صاحب منصبان و نیز سلسله مراتب در دادسرا میتوان گفت که مثل بسیاری از کشور ها کاملا تحت تاثیر حقوق فرانسه است. پیش از انقلاب دادسراها تحت ریاست عالیه وزیر دادگستری که ریاست قوه قضائیه را داشت با حفظ آن جایگاه و نظم فعالیت می‌کردند. دادسرای کل و دادستان کل بر دادسراهای استان‌ها و شهرستان‌ها نظارت می‌کردند.

ماده (۱۷) «قانون اصلاح پاره‌ای از قوانین دادگستری» مقرر می‌کرد که دادستان کل کشور بر کلیه دادسراهای کشور نظارت دارد و پیشنهادات لازم را به وزیر دادگستری ارائه می‌دهد. بر این مبنا دادسرای دیوان عالی کشور، دادسرای دادگاه استان و دادسرای شهرستان طی یک سلسه مراتب سازمانی، تحت تولیت و ریاست مدعی العموم کل کشور (دادستان کل) قرار داشتند؛ هر چند این نهاد عالی قضایی پس از انقلاب فراز و فرودهایی را پشت سر گذاشته است اما بر مبنای پیشینه و رویه ۸۰ ساله و عرف جاری قضایی به عنوان نهاد مدعی العمومی در گستره کشوری ایفای نقش می‌نماید. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، دادسرای استان از نظام قضایی حذف شد و دادسرای شهرستان هم به دادسرای عمومی و انقلاب تبدیل شد. دادستانی کل هم از همان ابتدا در معیت دیوان عالی کشور به فعالیت ادامه داد.[2]

پس از بازنگری قانون اساسی تغییراتی در این مسأله ایجاد شد. در جایگاه دادستانی کل تغییری ایجاد نشد اما رئیس دادستانی کل از آن جایگاه ویژه‌ای که داشت به یک زیرمجموعه تبدیل شد، یعنی منصوب رئیس قوه قضائیه گردید. یعنی از آن حالت مستقل و فعال به شکل یک زیرمجموعه و مرئوس قرار گرفت. اما از این مسائل ظاهری که بگذریم، الان ما در قانون آیین دادرسی کیفری قریب به ۵۵ مورد مسئولیت و اختیار قانونی مصرح در وظایف و اختیارات دادستان کل داریم، یعنی دادستان کل از نظر قانون علاوه بر اختیارات ستادی، اختیارات قضایی هم دارد. در قانون اصول تشکیلات عدلیه مواد ۴۹، ۵۰، ۵۳ و ۵۴ به جایگاه دادستانی کل اختصاص یافته است. برای دادستانی کل در این قانون یک جایگاه خاصی با دو وظیفه اصلی پیش‌بینی شده است. در آن جا بیان شده که دادستان کل کشور مسئولیت و منصب مدعی عمومی کل کشور را بر عهده دارد که در ذیل این وظیفه به صراحت بیان شده که وظیفة اصلی و اساسی مدعی عمومی کشور عبارت است از:

۱. حفظ حقوق شهروندی در کل کشور

۲. نظارت بر حسن اجرای قوانین.

در ذیل اجمالا به برخی وظایف دادستان اشاره میشود:

بالاترین مقام دادسرا، دادستان است که بسیاری از وظایف دادسرا زیر نظر وی و بعد از تعیین این مقام انجام می‌شود.

اولین وظیفه قضایی دادستان ریاست بر دادسرا است. دادستان رییس دادسرا محسوب می‌شود و همه امور در دادسرا تحت نظارت دادستان انجام می‌شود.

دادستان رییس ضابطان است و بر امور ضابطان و حسن انجام وظیفه آنان ریاست و نظارت دارد و ضابطان تحت تعلیم دادستان انجام وظیفه می‌کنند. با اشاره به اینکه برخی جرایم جنبه حق الناسی، برخی حق الهی و برخی واجد هر دو جنبه هستند، در بیان سومین وظیفه قضایی دادستان می‌گوید: وظیفه تعقیب جرایم دو نوع اخیر با دادستان است. چهارمین وظیفه دادستان را تقسیم کار با توجه به درجه اهمیت جرایم و تجربه قضات دادسرا بین آنان میتوان  نام ‌برد. نظارت بر انجام تحقیقات بازپرس، وظیفه قضایی دیگری است که قانون بر عهده دادستان قرار داده است. با اینکه بازپرس، مقام تحقیق پرونده‌های جزایی و مستقل است، دادستان هر زمان می‌تواند پرونده را بخواهد و مطالعه کند و از بازپرس تکمیل تحقیقات را درخواست کند و بازپرس در انجام نظر دادستان در جهت تکمیل تحقیقات باید متابعت کند.

از دیگر وظایف دادستان صدور کیفرخواست است. با این توضیح که با احراز جرم در دادسرا و تکمیل تحقیقات، چنانچه دادستان با نظر قاضی تحقیق اعم از بازپرس یا دادیار موافق باشد، در همه جرایم اعم از عمومی یا خصوصی، کیفر خواست صادر می‌کند.

وظایف اداری دادستان عبارتند از: حفظ حقوق صغار، مجانین و غایب مفقودالاثر که در این ارتباط، واحدهای امور سرپرستی محجوران در دادسراها وجود دارد که زیر نظر دادستان اداره می‌شود.

بیان مسئله

در کشور ما، دادسرا به ریاست دادستان، عهده دار کشف جرم، تعقیب متهم به جرم، اقامه دعوی از جنبه حق اللهی و حفظ حقوق عمومی و حدود اسلامی، اجرای حکم و همچنین رسیدگی به امور حسبیه وفق ضوابط قانونی، می باشد. اما ریاست بر دادسرا عمده وظایف دادستان یا مدعی العموم نیست!در بحث وظایف و اختیارات دادستان در قانون مجازات اسلامی، بیش از ۴ وظیفه، در بحث ارتباط با اجرا و امور زندانیان، بیش از ۴۶ وظیفه، در بحث وظایف مرتبط با امور بین الملل، ۹ وظیفه، در بحث امور اداری، ۱۷ وظیفه، در بحث وظایف و مسوولیت های وی در رابطه با سایر وزارتخانه ها و سازمان ها، ۱۰۰ وظیفه، در بحث سایر قوانین و مقررات، ۳۶ وظیفه، در بحث امور حسبی،و کلا حدود ۱۰۲ وظیفه برای دادستان برشمرده شده است این فرایند در قانون آیین دادرسی کیفری فرانسه دچار تحولی عظیم گشته به این صورت که دادستان در آیین دادرسی کیفری فرانسه بیشتر به عنوان طرف دعوای عمومی انجام وظیفه می کند تا یک نهاد قضایی تعقیب جرایم  و هیچگونه حقی در جهت انجام تحقیقات از متهم را ندارد و همچنین هیچ اختیاری در باز داشت متهم نیز عهده دار نیست و برای انجام این امور نهادهای قضایی کاملا مستقل از دادسرا شکل گرفته است که دادستان نمی تواند نسبت به عملکرد انها دخالت کند و تنها   می تواند به تصمیماتی که از شعب تحقیق گرفته می شود اعتراض نما ید و قاضی تحقیق به صورتی کاملا مستقل از دادسرا اقدام می نماید و دیگر تحت نظارت دادستان انجام وظیفه نمی کند و از نظر سلسله مراتبی نیز فقط نسبت به رییس شعبه تحقیق پاسخگو می باشد و نظارت بر قاضی تحقیق نیز فقط توسط رییس شعبه تحقیق انجام گرفته و دادستان هیچ گونه دخالتی در روند تحقیقات ندارد در انگلیس بسیاری از وظایف دادستان به عهده پلیس می باشد. در برخی جنبه‌های بنیادین، اختیارات پلیس انگلستان متفاوت از آنهایی است که پلیس فرانسوی دارد

اهداف

هدف از نگارش این پایان نامه:

-. تبیین اختیارات دادستان در حقوق کیفری ایران ,فرانسه و انگلستان و بیان نقاط ضعف و قوت آن در هر یک از این سه کشور طی یک بررسی تطبیقی می باشد.

-. مقایسه نقش دادستان به عنوان طرف دعوا یا یک نهاد عمومی تعقیب و تحقیق از جرم در رسیدگی کیفری و ایجاد عدالت در جامعه

-.بررسی عملکرد دادستان در سه کشور از جهت حفظ نظم عمومی و رعایت حقوق مرتکبین جرم

سوال اصلی

-تفاوت اختیارات  دادستان در کشور های ایران فرانسه و انگلستان در چیست؟

– دادستان در حقوق ایران از نظر جایگاه و اختیارات تحت تاثیر کدامیک از دو کشور فرانسه و انگلستان است؟

-تفکیک اختیارات دادستان در حقوق کیفری فرانسه تا چه میزان به تحقق عدالت کیفری کمک کرده است؟

-محدودیت اختیارات دادستان انگلستان نسبت به ایران در یک رسیدگی کیفری تا چه میزان بر حفظ نظم عمومی موثر است؟

فرضیه ها

۱: به نظر می رسد در مقام مقایسه نظام دادرسی در ایران و فرانسه میتوان گفت حدود اختیارات و حیطه عمل در دادسرا و راس آن یعنی دادستان تا حدود زیادی متاثر از نظام حقوقی فرانسه قرار دارد ولی دادستان در ایران از اختیارات و ازادی عمل بیشتری برخوردار است.

2.به نظر می رسد دادستان در حقوق فرانسه بیشتر یک طرف دعوا است و اقامه کننده دعوای عمومی است تا یک مقام تحقیق از جرایم.

3: به نظر می رسد دادستان در انگلستان نسبت به همتای خود در فرانسه و ایران دارای جایگاه متفاوت و اختیارات محدودتری می باشدو هیچگونه تفوقی نسبت به پلیس و سایر دستگاه های تعقیب این کشور ندارد.

روش تحقیق:

روشی که در ارائه این تحقیق به کار گرفته شده است . به صورت مطالعه کتابخانه ای و استفاده از پایان نامه ها و مقالات و منابع اینترنتی است.

روش گردآوری اطلاعات 

روش كار نگارنده برای جمع آوری اطلاعات، از روش كتاب خانه ای است، به این صورت كه کتب و مقالات نوشته شده مرتبط با موضوع پایان نامه  به دقّت مورد مطالعه و تجزیه و تحلیل   قرار گرفته ؛ سپس مطالب مرتبط با موضوع پایان نامه فیش بندی و در پایان فصل بندی می شود.

ابزار گردآوری اطلاعات 

ابزار گرد آوری اطلاعات  فیش برداری می باشد، که روشی معمول در پایان نامه های علوم انسانی است؛ به این صورت كه کتب و مقالات نوشته شده و همچنین شبکه های کامپیوتری مرتبط با موضوع پایان نامه به دقّت مورد مطالعه و تجزیه و تحلیل و فیش بندی قرار گرفته؛ سپس این فیش ها  مرتب و فصل بندی می­گردد

پیشینه تحقیق:

در زمینه اختیارات دادستان در آیین دادرسی کیفری ایران  کتابها و مقالات متعددی چاپ شده است از جمله کتب ایین دادرسی کیفری  دکتز اشوری و دکتر خالقی همچنین در زمینه اختیارات دادستان در حقوق کیفری انگلستان و فرانسه نیز چند کتاب و مقاله ترجمه شده است مثل کتاب آیین دادرسی کیفری دکتر تدین و آقای گودرزی و خانوم مقدادی و همچنین پایان نامه با عنوان:قرارهای منتهی به بازداشت متهمنوشته کریم حبیب پروین ولی تا کنون در جهت مقایسه اختیارات دادستان در این سه کشور و بیان اختلافات و نقاط ضعف و قوت آن به صورت تتبیقی اقدامی انجام  نشده است.

 1-1ساختار دادسرا در ایران

دادسرا از چهار واحد عمده تشکیل می شود که تحت ریاست دادستان انجام وظیفه می نمایند. این چهار واحد عبارتند از:

     – شعبه های بازپرسی

     – شعبه های دادیاری 

     – واحد اجرای احکام

     – واحد سرپرستی

دادستان مقام قضایی است که از سوی رییس قوه قضاییه منصوب می شود . وظایف و اختیارات دادستان بسیار گسترده و متنوع می باشد , این وظایف را می توان به سه دسته تقسیم نمود :

     1-1-1 وظایف قضایی دادستان

    وظایف قضایی دادستان عبارتند از:

  ۱ – حفظ حقوق عمومی

از طریق جمع آوری دلایل و حفظ آنها و جلوگیری از فرار متهم و اظهارنظر نهایی راجع به توجه یا عدم توجه اتهام به متهم و طرح کیفرخواست در دادگاه و دفاع از کیفرخواست و تعقیب موضوع در دادگاه تا پایان دادرسی و اجرای حکم .

۲ – مداخله در امور حسبی

از طریق رسیدگی مقدماتی به تقاضای نصب قیم و ضم امین و نظارت بر اموال صغار و مجانین و افراد غیررشید و طرح قضایا در دادگاه و نظارت بر اقدامات قیم و امین به منظور حفظ حقوق صغار مجانین ، افراد غیررشید و مفقودالاثر و مجهول المکان . همچنین رسیدگی مقدماتی به وضعیت تاجر ورشکسته و طرح موضوع در دادگاه و نظارت بر اقدامات مدیر تصفیه و نیز حفظ و نگهداری اموال مجهول المالک و بلاوارث[3] .

هرگاه به علت عدم کفایت دلیل قرار منع تعقیب صادر و قطعی شده باشد دیگر نمی توان متهم را به همان اتهام تعقیب کرد مگر بعد از کشف دلایل جدید که در این صورت فقط برای یک مرتبه می توان به درخواست دادستان وی را تعقیب نمود . این درخواست دادستان لازم است در دادگاه عمومی یا انقلاب ( با اقتضاء نوع جرم و صلاحیت ذاتی این مراجع ) مطرح شود . در صورتی که دادگاه مجوز تعقیب متهم را بدهد مجدداٌ پرونده علیه متهم گشوده شده و تعقیب انجام خواهد گرفت. در صورتی که دادگاه با تعقیب

1 – 2 – 1. جغرافیای مذهبی در عصر آل بویه 34

1 -2 – 1 – 1. مراکز شیعه نشین  35

1 – 2 – 1 – 2. مراکز سنی نشین  36

1 – 2 – 2. اوضاع فرهنگی و علمی دوران آل بویه 37

1 – 2 – 2 – 1. تعظیم شعائر مذهبی  38

1 – 2 – 2 – 2. نقش دانشمندان در حکومت آل بویه 41

1 – 2 – 2 – 3. كتابخانه ها و مجامع علمی بغداد 44

1 – 2 – 3. فرقه ها و مکاتب مختلف فکری در بغداد 46

فصل دوم 51

نگاهی به مکتب حدیثی بغداد 51

2 – 1. تاریخچۀ مکتب حدیثی بغداد 52

2 – 1 – 1. مکتب بغداد در عصر حضور ائمه اطهار: 54

2 – 1 – 2. مکتب بغداد در عصر غیبت   55

2 – 2. عوامل مؤثر در گسترش مکتب بغداد 58

2 – 2 – 1. حضور امامان معصوم:در بغداد 58

2 – 2 – 2. سازمان وکالت   59

2 – 2 – 3. نفوذ شیعیان در دستگاه خلافت   60

2 – 2 – 3 – 1. خاندان یَقطِین  61

1 – 2 – 3 – 2. بَرمَکیان  61

1 – 2 – 3 – 3. نَوبَختیان  62

2 – 2 – 4. حکومت آل بویه 63

2 – 2 – 5. حضور گسترده دانشمندان و محدثان  63

فصل سوم 65

مشاهیر مکتب بغداد و آثار حدیثی آنان  66

3 – 1. فهرست شماری از محدثان مکتب بغداد 66

3 – 2. معرّفی اجمالی مشاهیر مکتب بغداد و آثار آنان  79

3 – 2 – 1. هِشام بن حَکَم (د. 179 / 199 ق.) 79

3 – 2 – 2. علی بن یقطین (124-182ق.) 82

3 – 2 – 3. یونس بن عبدالرحمن یقطینی (د. 208 ق.) 83

3 – 2 – 4. ابواحمد محمد بن ابی عمیر زیاد بن عیسی (د. 217 ق.) 86

3 – 2 – 5.  محمد بن عیسی بن عبید بن یقطین (د. 260 ق.) 89

3 – 2 – 6. ابو محمد حسن بن موسی نوبختی (د. 300  یا310 ق.) 89

3 -2 – 7. ابوسهل اسماعیل بن علی نوبختی (237 -311 ق.) 90

3 – 2 – 8. ابوعلی محمد بن هُمام کاتب اِسکافی (258 – 332 یا 336 ق.) 91

3 – 2  – 9. ابوبکر جِعابی، محمد بن عمر (د. 344 یا 355 ق.) 92

3 – 2 – 10. ابن ابی عقیل عمانی (ق 4) 93

3-2-11.

3 – 2 – 12.هارون بن موسی تَلّعُکبَرِی (د. 385 ق.) 97

3 – 2 – 13. ابن الصَّلت اهوازی (324 – 409 ق.) 98

3 – 2 – 14. شیخ مفید (336 – 413 ق.) 98

3-2-15

3 – 2 – 16. سیّد مرتضی علم الهدی (355 – 436 ق.) 102

3 – 2 – 17. سید رضی (359 – 406 ق.) 105

3 – 2 – 18. سَلاّر دیلمی (د. 448 یا 463 ق.) 108

3 – 2 – 19. ابوالفتح محمد بن علی بن عثمان کَراجَکی (د. 449 ق.) 109

3 – 2 – 20. احمد بن حسین بن عبیدالله غضائری (د. حدود 450 ق.) 110

3-2-21

3 – 2 – 22. شیخ طوسی (385 – 460 ق.) 112

3 – 2 – 22 – 1. نگاهی به آثار حدیثی شیخ طوسی: 115

– الاستبصار فیما اختلف فیه من الاخبار 116

–        مصباح المتهجد و سلاح المتعبد  117

–        الغیبة 118

3-2-23

فصل چهارم 120

مبانی مکتب حدیثی بغداد 121

طرح بحث   121

4 – 1. خبر و اقسام آن از دیدگاه دانشوران مکتب بغداد 122

4 – 1 – 1. تعریف خبر  122

4- 1 – 2. خبر متواتر  124

4 – 1- 2 – 1. شروط حصول تواتر  124

4 – 1- 2 – 2. شروط افاده علم  126

4 -1- 3. خبر واحد  128

4 -1 – 3 – 1. حجیّت خبر واحد از دیدگاه مکتب فقهی متکلّمان  131

4 – 1- 3- 1 – 1. ادلّۀ عدم حجّیّت خبر واحد  140

4 – 1- 3 – 1 – 2. انگیزۀ انکار خبر واحد  142

4- 1- 3 – 1- 3. ادلۀ جایگزین اخبار آحاد 143

4 – 1- 3 – 2. خبر واحد از دیدگاه مکتب فقهی شیخ طوسی  145

4 – 1 – 3 – 2- 1. ادلّۀ حجّیّت خبر واحد: 148

4 -1- 3 – 3. صفات راوی  154

4 – 1- 3 – 3 – 1. روایت راویان فرق شیعه غیر از امامیّه 156

4 – 1- 3 – 3 – 2. روایت راویان اهل سنت   157

 

4 – 1- 3 – 4. فایده علم رجال با توجه به مبانی خبر واحد  158

4 – 1 – 4. شیوه های برخورد با احادیث   162

4 – 1- 4 – 1. احادیث فقهی  163

4 – 1 – 4 – 2. احادیث اعتقادی  166

4 – 1- 4 – 3. احادیث تاریخی  168

4 – 1- 4 – 4. روایات تفسیری  171

4 – 1- 4 – 5. احادیث علمی  173

4 – 2. اجماع: 176

4 – 3. عقل گرایی  181

4- 3 – 1. ماهیت عقل: 183

4 – 3 – 2. کاربرد عقل در فقه: 183

4 – 3 – 4. رابطه عقل و وحی: 188

4 – 3 – 5. اختلاف شیخ مفید و سید مرتضی در باب عقل  191

4 – 3 – 6. نکته ای در باب اصطلاح قیاس و اجتهاد: 193

5 – 1.روشهای شرح و فهم حدیث   197

5 – 1 – 1. تحقیق و بررسی در صدور حدیث   199

5 – 1  – 1 – 1. تقطیع نادرست   199

5 – 1 – 1 – 2. توهم راویان در نقل متن  200

5 – 1 – 1 – 3. تصحیف   200

5 – 1  – 1 – 4. اختلاف الفاظ و تباین معانی  201

5 – 1 – 2. بررسی مورد صدور حدیث   202

5 – 1 – 3. بهره گیری از دانشهای ادبی  203

5 – 1 – 3  – 1. توجه به قواعد نحوی  204

5 – 1 – 3 – 2. توجه به معانی مختلف حروف   205

5 – 1 – 3  – 3. توجه به مدلولات لغوی و اصطلاحی  205

5 – 1 – 3 – 4 . استفاده از دلالت معانى لغوى و ادبى  206

5 – 1 – 3 – 5. بازکاوی معانی اصلی واژه ها 207

5 – 1 – 3 – 6. حمل کلام بر مجاز و کنایه 208

5 – 1 – 3 – 7. حمل کلام بر تشبیه و استعاره 209

5 – 1 – 3 – 8. حمل کلام بر مبالغه 209

5 – 2. مبانی و روشهای نقد حدیث   210

5 – 2 – 1. نقد سندی احادیث   212

–

–

–

–

–

–

5 – 2 – 1 – 2 – 1. اصطلاحات حدیث شناختی در آثار اندیشمندان بغداد 222

1 – حدیث، خبر، اثر  222

2 – خبر مسند  223

3 – حدیث موثق  223

4 – حدیث مستفیض    223

5 – حدیث مشهور 223

6 – حدیث مرسل  224

7 – حدیث مضطرب   225

8 – حدیث شاذّ 225

9 – حدیث موضوع  225

10 – حدیث معنعن  225

5 – 2 – 1 – 2 – 2. طرق تحمل حدیث   226

–

–

–

4 – وجاده 227

–

–

7 – املاء 228

5 – 2 – 2. نقد محتوایی احادیث   228

5 – 2 – 2 – 1. مبانی ترجیح روایات از دیدگاه دانشمندان مکتب بغداد 231

– ترجیح روایت بر مبنای طرق تحمل حدیث   234

– ترجیح روایت بر مبنای شرایط حدیث   235

5 – 2 – 2 – 1 – 2. مرجحات خارجی  235

1-  عدم مخالفت با قرآن  235

– اخبار آحاد و تخصیص عمومات قرآن  236

–  نسخ قرآن با خبر واحد  238

–  نسخ سنت به سنت   239

2 –  عدم تعارض با سنت   241

3 – عدم تعارض با اجماع  241

4 –  عدم تعارض با عقل  242

5 –  تعدّد راویان و صفات آنان  242

6 –  مخالفت با عامّه 243

7 – شهرت روایی  244

8 –  شهرت عملی  244

9 – عدم تعارض با احکام فقهی  244

عدم تعارض روایت با اصول اخلاقی 245
5 – 2 – 2 – 2. شیوه های جمع و تأویل اخبار 246

1 –  بیان معانی اخبار 246

2 –  حمل بر رخصت‏ 247

3 – حمل بر ضرورت‏ 248

4 –  حمل اِخبار بر انشا 248

5 – حمل مجمل بر مفصل  249

6 –  حمل مطلق بر مقیّد  250

7 – حمل عامّ بر خاص    250

8 –  بیان دلالت الفاظ ظاهر در وجوب   251

9 –  بیان دلالت الفاظ ظاهر در حرمت   252

10 – حمل بر تقیه 252

فصل ششم  255

ویژگیهای مکتب حدیثی بغداد 255

6- 1.طرح بحث   256

6-2. حضور نام آوران مکتب تشیع  257

6-3. پایه گذاری دانشهای حدیث شناختی  258

6 -4. اندیشه های تقریب گرایانه 260

6-4- 2. برپایی جلسات بحث و مناظره 262

6- 4- 3. اهتمام به فقه مقارن  264

6- 5.گسترش اندیشه های کلامی و عقل گرایانه 266

6- 5- 1. تأسیس علم کلام 267

6 – 5- 2. نگارش کتب اصولی  268

6- 5 – 3. رویكرد به فقه تفریعی  270

6-      4- 4. تدوین تفاسیر اجتهادی  272

6- 5- 5. اعتبار بخشی به علم و یقین  273

6– 5– 6. مقابله با حدیث گرایی قمیان  275

6- 5- 6- 1. سهو النبیّ  279

6- 5- 6- 2. غلوّ  284

6- 5-  6- 2- 1. نقد عقاید غلات از دیدگاه دانشمندان مکتب بغداد 286

6- 5- 6- 2- 2. اختلاف مکاتب قم و بغداد دربارۀ حدّ غلو  296

6- 5- 6- 3. عدد و رؤیت   298

خاتمـه 300

کتابنامه 306

 

پیشگفتار
انتخاب هدفمند موضوع پژوهشنامه به عنوان مهمترین دستاورد تلاش دانشجو در دورۀ تحصیلات تکمیلی، نقش مهمی را در شکل گیری شخصیت علمی و پژوهشی فرد ایفا می نماید. اگرچه در مرحلۀ نخست و در مطلوب ترین حالت، انتخاب موضوع بر عهدۀ پژوهشگر است، اما این مهم، امری است که به دلیل فقدان تخصص و آگاهی کافی در مراحل آغازین پژوهش امکانپذیر نیست. از این رو، برای انتخاب موضوع بهترین اقدام مشاوره با خبرگان و نخبگان علمی هر فن است.

من نیز چون انتخاب موضوع در خورِ تحقیق را از توانایی خود بیرون می دیدم و نمی خواستم تا به بیان برخی محققان تنها مدرک بگیرم و فراموشش کنم، بهترین راه را در این دیدم تا از محضر استادان ارجمندم بهرۀ وافر گیرم. از این رو، در ماههای آغازین تحصیل عزم خود را جزم کرده و به پیشنهاد استاد ارجمند جناب آقای دکتر طباطبایی، پژوهش در مکاتب حدیثی شیعه را به عنوان موضوع رسالۀ خود برگزیدم و آن را با برخی از محققان برجستۀ قم، استادان فرهیخته آیة الله جناب آقای شیخ محمد رضا جعفری، حجة الاسلام و المسلمین جناب آقای سید علی حسینی میلانی و  حجة الاسلام و المسلمین جناب آقای سید محمد رضا جلالی حسینی در میان گذاشتم که بایسته است در همین جا، از آن بزرگواران که وقت گرانبهایشان را در اختیار من نهادند و در آغاز راه نکته های ارزنده ای را گوشزد کردند، تشکر و قدردانی نمایم.

اکنون که در مراحل پایانی نگارش رساله از آغاز راه تحقیق سخن می گویم ، به این نکته اذعان دارم که آنچه برخی استادان عزیز از سنگینی و گستردگی کار گوشزد می کردند، حقیقتی بود که جوانب آن را آن زمان درنیافتم. زیرا ناگفته پیداست که کاوش در باب آراء حدیثی مهمترین، گسترده ترین و کهنترین حوزۀ علمیۀ جهان تشیع با گرایشهای فقهی و کلامی و ناپیوستگی مطالب حدیثی در کتب ایشان وقت گیر و توان فرسا بود، ضمن آن که به توانمندیهای فزونتر و زمانی بیشتر نیاز داشت. امید آن دارم تا لغزشها و کاستیهای این رساله به مدد نقد ارباب معرفت ترمیم و تدارک شود.

پیش از آن که به مباحث اصلی بپردازم، بیان چند نکته ضروری می نماید:

1 – مراد از اصطلاح مکتب بغداد یا اندیشمندان آن، جامعۀ شیعی مذهب بغداد است. بنابراین، بررسی آراء حدیثی اهل سنت و مقایسه و تطبیق آن با دیدگاههای عالمان شیعه در این پژوهش مدّ نظر نبوده است.

2 – هدف ما در این پژوهش گردآوری اسامی راویان و محدّثان بغداد و شرح زندگانی آنان نیست، بلکه پس از شناسایی رجال بغداد، اساس کار، بررسی و تحلیل آراء و نظریات حدیثی و روشها و رویکردهای آنان در نقد احادیث است.

3 – با توجه به این نکته که مکتب بغداد، بیش از آن که یک مکتب حدیثی باشد، صبغۀ کلامی و تا اندازه ای فقهی دارد، بسیاری از مباحث مطرح شده در نگاه اول شاید یک موضوع اصولی یا کلامی به نظر آید، امّا به دلیل ارتباط وثیق علم حدیث با همۀ شاخه های علوم اسلامی، از جنبۀ حدیثی نیز می تواند مورد بررسی قرار بگیرد. به عنوان نمونه مباحثی همچون تعارض اخبار و حجّیّت خبر واحد با آن که در کتابهای اصولی به تفصیل مورد بحث قرار گرفته، در اصل منشأ حدیثی دارد و از این رو، پرداختن به آن لازم می نماید.

4 – در سراسر این رساله تا آن جا که در توان بوده است کوشش شده تا آراء و نظریّات حدیثی تمامی دانشمندان شیعۀ بغداد در قرن چهارم و پنجم با توجه به آثار موجود آنان مورد بررسی قرار گیرد. امّا با عنایت به محور بودن سه شخصیت برجستۀ آن عصر، شیخ مفید، سیّد مرتضی و شیخ طوسی و آثار فراوان برجای مانده از آنان، بیشترین مطالب این رساله معطوف به دیدگاههای این سه تن است. ضمن آن که آثار برجای مانده از دیگر دانشمندان مکتب بغداد، عمدتاً بازتاب دهندۀ آراء استادان بزرگوارشان بوده و با گرایش فقهی و کلامی به رشتۀ تحریر درآمده است. با این حال، مطالعۀ آثار این شخصیتها نیز از نظر دور نمانده است.

5 – بررسی دیدگاههای رجالی مکتب بغداد و مطالعه و تحلیل دقیق کتب رجالی برجای مانده از این دوره، موضوع بحث این رساله نمی باشد، اما به فراخورِ نیاز، مطالبی مختصر در توضیح دیدگاههای رجالی محدّثان و متکلّمان بغداد که دخالتی در درک بهتر دیدگاههای فقه الحدیثی و نقد الحدیثی آنان دارد ارائه کرده ایم و بررسی دقیق آراء رجالیان بغداد همچون ابن غضائری، نجاشی و نیز دیدگاههای رجالی شیخ طوسی را به پژوهشی مستقل در این باره وا می گذاریم.

6 – در بهره گیری و استناد به کتابها سعی بر آن بوده تا به کتبی که در صحّت انتساب آنها به نویسندگانشان تردید وجود دارد تا حدّ امکان استناد نشود؛ از این رو، به کتبی نظیر المحکم و المتشابه منسوب به سیّد مرتضی و الاختصاص منسوب به شیخ مفید استناد نشده است.

7– برای رعایت اصول ویرایشی و نگارشی و ارجاعات متن و تنظیم کتابنامه، در بیشتر موارد توصیه های کتاب راهنمای نگارش و ویرایش اثر دکتر محمد جعفر یاحقّی و دکتر محمد مهدی ناصح و برای رعایت املای صحیح کلمات توصیه های کتاب غلط ننویسیم اثر جناب آقای ابوالحسن نجفی را به کار بسته ایم. کتابنامه نیز بر اساس اسامی اشهر مؤلّفان، مطابق با معیار مستند مشاهیر کتابخانۀ ملّی تنظیم گشته است. در حروفچینی و صفحه آرایی متن نیز «شیوه نامۀ حروفچینی رساله» که به تأیید دانشکده رسیده، مدّ نظر بوده است. همچنین ضبط صحیح کلمات بر مبنای کتاب فرهنگ اعلام تاریخ اسلام اثر جناب آقای دکتر غلامرضا تهامی به دست داده شده است.

***

در ختام، خداوند متعال را شاکرم که مرا توفیق داد تا گامی هرچند خرد در جهت آشنایی با معارف ناب شیعی بردارم، باشد که راه شناسایی و شناساندن آموزه های تشیع را بر من هموار سازد. نیز ثناگوی الطاف و عنایات پیامبر اکرم 6 و ائمۀ معصومین: به ویژه ولی نعمتمان حضرت ابوالحسن علی بن موسی الرضا – علیه آلاف التحیه و الثناء – و حضرت ولی عصر – ارواحنا له الفداء – هستم که هرچه دارم از آستانشان دارم.

بایسته است که از حمایتهای بی دریغ استاد فرزانه جناب آقای دکتر سید کاظم طباطبایی، که از انتخاب موضوع تا پایان نگارش این رساله مرا مرهون لطف و عنایت خویش قرار دادند و انجام این پژوهش به پیشنهاد و با راهنماییهای ارزندۀ ایشان سامان پذیرفت، تشکر و قدردانی نمایم.

نیز وظیفۀ خود می دانم مراتب سپاس و قدردانی خود را از استاد ارجمند حجة الاسلام و المسلمین جناب آقای حسن نقی زاده که این رساله را با دقّت نظر مطالعه کرده و با