1-5-2) اگزرژی انرژی گرمایی.. 18
1-5-3) اگزرژی کار 19
1-5-4) اگزرژی الکتریکی.. 20
1-6)   اتلاف اگزرژی.. 20
1-7)   بالانس اگزرژی.. 21
1-8)   محیط مرجع. 22
1-8-1) مشخصات تئوری محیط مرجع. 22
1-8-2) مدل های محیط مرجع. 23
1-9)  راندمان ها و دیگر مقیاس های مورد اهمیت… 24
1-10)  فرآیند آنالیز انرژی و اگزرژی.. 27
1-11)  خواص انرژی و اگزرژی.. 27
1-12)  مفاهیم نتایج آنالیز اگزرژی.. 28
فصل 2: مقدمه ای بر تولید همزمان کار و حرارت… 30
مقدمه. 30
2-1)   انواع کاربردهای عمومی تولید همزمان.. 32
2-2)   انواع سیستم های تولید همزمان.. 32
2-2-1) چرخه بالایی.. 32
2-2-2) چرخه پایینی.. 33
2-3)   مزایای استفاده از تولید همزمان.. 33
2-4)   روش های تولید همزمان.. 34
2-5)   بازده نیروگاه تولید همزمان.. 35
2-6)   نسبت توان به گرمای یک مجموعه. 37
2-7)   تحلیل نسبت توان به گرمای یک مجموعه. 37
فصل 3: زباله سوزها و محاسبات پایه مربوط به بازیافت انرژی از زباله.. 40
مقدمه. 40
3-1)  انواع زباله سوزها 42
3-1-1) زباله سوز با آتشدان متحرک… 42
3-1-2) زباله سوز با آتشدان ثابت… 42
3-1-3) زباله سوز با آتشدان دوار 43
3-1-4) زباله سوز با بستر روان.. 43
3-2)  گرمای احتراق.. 44
3-3)  ارزش حرارتی.. 44
3-4)  محاسبات پایه مربوط به بازیافت انرژی از زباله. 47
3-5)  ارائه یک برنامه کامپیوتری جهت محاسبه ارزش حرارتی زباله. 52
فصل 4: مقدمه ای بر گاز طبیعی مایع شده. 60
مقدمه. 60
4-1)  آیا LNG یک منبع قابل رقابت با گاز طبیعی می باشد؟ 62
4-2)  تاریخچه مختصری از LNG.. 63
4-3)  ترکیبات گاز طبیعی و LNG.. 65
4-4)  زنجیره ارزشی LNG.. 67
4-5)  آیا LNG یک سوخت ایمن است؟ 70
4-6)  استفاده از انرژی سرد LNG.. 71
4-7) اصطلاحات علمی سوخت های دیگر. 75
4-7-1) ترکیبات LNG.. 75
4-7-2) ترکیبات میعانات گاز طبیعی.. 75
4-7-3) ترکیبات LPG.. 76
فصل 5: آنالیز انرژی و اگزرژی چرخه توان زباله سوز با استفاده از بازیافت انرژی سرد گاز طبیعی مایع شده به همراه استفاده از گاز طبیعی حاصله به عنوان سوخت اضافی زباله سوز. 78
مقدمه. 78
5-1)  مختصری در مورد نرم افزار HYSIS. 80
5-2)  تحلیل انرژی حرارتی.. 81
5-3)  تحلیل اگزرژی.. 81
5-4)  توصیف چرخه توان رایج با استفاده از زباله سوز 82
5-4-1) مختصری در مورد زباله سوز 84
5-4-2) چگونگی تبدیل زباله سوز به یک مبدل حرارتی.. 85
5-5)  توصیف چرخه توان ترکیبی با استفاده از زباله سوز به همراه بازیابی انرژی سرد LNG.. 87
5-6)  توصیف چرخه توان ترکیبی با استفاده از زباله سوز به همراه بازیابی انرژی سرد LNG و استفاده از گاز شهری تولید شده به عنوان سوخت اضافی در زباله سوز 92
5-6-1) معادلات بالانس انرژی.. 93
5-6-1-1) زباله سوز 93
5-6-1-2) مبدل حرارتی شماره 1. 93
5-6-1-3) توربین شماره 1. 93
5-6-1-4) توربین شماره 2. 93
5-6-1-5) مبدل حرارتی شماره 2. 93
5-6-1-6) پمپ شماره 1. 93
5-6-1-7) پمپ شماره 2. 94
5-6-1-8) گاز شهری.. 94
5-6-1-9) بالانس انرژی کلی.. 94
5-6-1-10) راندمان انرژی.. 94
5-6-2) معادلات بالانس اگزرژی.. 94
5-6-2-1) اگزرژی هوا 94
5-6-2-2) اگزرژی مخلوط آمونیاکی.. 95
5-6-2-3) اگزرژی ورودی به چرخه. 95
5-6-2-4) اگزرژی خروجی از چرخه. 95
5-6-2-5) بالانس اگزرژی کلی.. 95
5-6-2-6) راندمان اگزرژی.. 95
5-7)  تحلیل حساسیت… 102
5-7-1) تحلیل نمودارهای اگزرژی و انرژی در حالت تغییر دمای جریان شماره 1. 104
5-7-2) تحلیل نمودارهای اگزرژی و انرژی در حالت تغییر فشار جریان شماره 7. 106
5-7-3) تحلیل نمودارهای اگزرژی و انرژی در حالت تغییر فشار جریان شماره 8. 108
فصل 6: نتیجه گیری… 109
6-1)  پیشنهادها 110
 
 
فهرست شکل­ها
 
شکل (1-1) رابطه بین فاکتور دمای اگزرژی و نسبت دمای مطلق……………………………………………………………………20
شکل (2-1) نمودار تغییرات بازده تولید همزمان بر حسب نسبت توان به گرما………………………………………………..38
شکل (3-1) نحوه وارد کردن اطلاعات در برنامه در حالت معلوم بودن ترکیب فیزیکی زباله……………………………58
شکل (3-2) نحوه نمایش نتایج محاسبات در حالت معلوم بودن ترکیب فیزیکی زباله……………………………………..58
شکل (3-3) نحوه وارد کردن اطلاعات در برنامه در حالت معلوم بودن ترکیب شیمیایی زباله…………………………59
شکل (3-4) نحوه نمایش نتایج محاسبات در حالت معلوم بودن ترکیب شیمیایی زباله…………………………………..60
شکل (4-1) هزینه­های انتقال گاز طبیعی بر حسب نوع انتقال…………………………………………………………………………62
شکل(4-2) ترمینال LNG جزیره کنوی انگلستان، اولین در دنیا………………………………………………………………………64
شکل(4-3) ترکیبات گاز طبیعی………………………………………………………………………………………………………………………….66
شکل(4-4)  ترکیبات LNG ……………………………………………………………………………………………………………………………….66
شکل(4-5) زنجیره ارزشی LNG ……………………………………………………………………………………………………………………….67
شکل(4-6) یک کشتی حمل LNG ……………………………………………………………………………………………………………………69
شکل (5-1) چرخه توان رایج (چرخه شماره 1) با استفاده از زباله­ سوز…………………………………………………………….83
شکل (5-2) شبیه سازی چرخه توان رایج (چرخه شماره 1) در نرم افزار HYSIS  …………………………………………84
شکل (5-3) چرخه توان ترکیبی با استفاده از زباله سوز (چرخه شماره 2) به همراه بازیابی انرژی سرد LNG..88
شکل (5-4) شبیه سازی چرخه توان ترکیبی با استفاده از زباله سوز (چرخه شماره 2) به همراه بازیابی انرژی سرد LNG در نرم افزار HYSIS………………………………………………………………………………………………………………………………….89
 
شکل (5-5) چرخه توان ترکیبی با استفاده از زباله سوز (چرخه شماره 3) به همراه بازیابی انرژی سرد LNG         و استفاده از گاز شهری تولید شده به عنوان سوخت اضافی در زباله سوز…………………………………………………………92
 
شکل (5-6) شبیه سازی چرخه توان ترکیبی با استفاده از زباله سوز (چرخه شماره 3) به همراه بازیابی انرژی سرد LNG و استفاده از گاز شهری تولید شده به عنوان سوخت اضافی در زباله سوز………………………………………………98
/> 
شکل (5-7) مقایسه راندمان­های انرژی و اگزرژی چرخه­های شماره 1، 2 و 3………………………………………………101
شکل (5-8) تاثیر دمای  بر راندمان حرارتی چرخه شماره 3…………………………………………………………………..103
شکل (5-9) تاثیر دمای  بر راندمان اگزرژی چرخه شماره 3…………………………………………………………………..103
شکل (5-10) تاثیر فشار  بر راندمان حرارتی چرخه شماره 3…………………………………………………………………105
شکل (5-11) تاثیر فشار  بر راندمان اگزرژی چرخه شماره 3…………………………………………………………………105
شکل (5-12) تاثیر فشار  بر راندمان حرارتی چرخه شماره 3…………………………………………………………………107
شکل (5-13) تاثیر فشار  بر راندمان اگزرژی چرخه شماره 3…………………………………………………………………107

فهرست جداول
 
جدول (1-1) مقایسه مفهوم انرژی و اگزرژی……………………………………………………………………………………………………12
جدول (1-2) یکی از انواع مدل­­های محیط مرجع…………………………………………………………………………………………….23
جدول (3-1) حدود ارزش گرمایی و رطوبت اجزای زباله در حالت طبیعی و مرطوب……………………………………..47
جدول (3-2) رطوبت و عناصر شیمیایی اجزای موجود در زباله……………………………………………………………………….48
جدول (3-3) ترکیب اجزای زباله مورد استفاده در زباله سوز چرخه مورد بررسی بر حسب مواد شیمیایی مجزا…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..51
جدول (5-1) راندمان­های انرژی و اگزرژی چرخه شماره 1…………………………………………………………………………….87
جدول (5-2) راندمان­های انرژی و اگزرژی چرخه شماره 2…………………………………………………………………………….91
جدول (5-3) راندمان­های انرژی و اگزرژی چرخه شماره 3…………………………………………………………………………..100
 
فهرست علائم و اختصارات
حروف لاتین

اگزرژی
E Or Ex   Exergy (KJ/Kg)
آنتالپی
H             Enthalpy (KJ/Kg)
آنتروپی
S             Entropy (KJ/KgK)
مبدل حرارتی
HX         Heat Exchanger
کمترین ارزش حرارتی
LHV      Lower Heating Value (KJ/Kg)
بیشترین ارزش حرارتی
HHV      Higher Heating Value (KJ/Kg)
ارزش حرارتی کلی
GHV      Gross Heating Value (KJ/Kg)
دبی جرمی جریان
          Mass Flow Rate (Kg/S)
فشار
P            Pressure (KPa)
نرخ انتقال حرارت
Q            Heat Transfer Rate (KW)
کار
W           Work (KW)
دما
T             Temperature (K)
راندمان
           Efficiency
گاز طبیعی مایع
LNG       Liquid Natural Gas
گاز مایع پتروشیمیایی
LPG        Liquid Petroleum Gas
گاز طبیعی فشرده
CNG       Compressed Natural Gas
میعانات گاز طبیعی
NGLs      Natural Gas Liquids
تبدیل گاز به مایع
GTL        Gas To Liquid
تولید ترکیبی کار و حرارت
CHP       Combined Heat & Power
دمای شعله تئوری
TFT        Theoric Flame Temperature
بدون رطوبت
MF          Moisture Free
بدون رطوبت و خاکستر
MAF       Moisture And Ash  Free
 
 
 
زیر نویس­ها

1-6-2 شرایط مربوط به مورد معامله. 9

1-6-3 عیب موجود باید مؤثر باشد. 9

1-6-4 میزان عیب… 11

1-6-5 نوع مبیع.. 11

1-7   شرایط ناظر به ارش…. 12

1-7-1 زمان استحقاق ارش…. 12

1-7-2  زمان تعیین ارش…. 12

1-7-3  زمان مطالبه ارش…. 13

1-7-4  آیا اجرای ارش الزامی است. 14

1-7-5    شرایط که در آن شرایط فقط می‌توان ارش گرفت… 14

فصل دوم. 15

2-1 چگونگی محاسبة ارش…. 16

2-2 تقلیل ثمن و تفاوت آن با ارش…. 18

 

2-3  مقدمه. 18

2-4 شرایط و چگونگی محاسبه تقلیل ثمن.. 18

2-4-1  شرایط تحقق تقلیل ثمن.. 18

2-4-2 چگونگی محاسبة تقلیل ثمن.. 19

2-5 تفاوت ارش با تقلیل ثمن.. 20

2-6 نتیجه گیری: 24

2-7 بیان موضوع. 24

2-8 آشنایی اجمالی با كنوانسیون بیع بین المللی ۱۹۸۰ وین.. 25

2-9 تقسیم مطالب… 26

2-10 انحلال عقد و زوال تعهدات قرار دادی.. 27

2-11 فسخ تمام یا قسمتی از عقد بیع.. 28

2-12 عدم تاثیر فسخ عقد نسبت به پاره ای از مقررات عقد بیع.. 29

2-13 جبران خسارات ناشی از فسخ.. 33

2-14 مسئولیت متصرف بعد از اعلام فسخ معامله. 34

2-14 آثار فسخ عقد بیع نسبت به گذشته. 35

2-14-1 انحلال عقد و تطبیق آثار آن.. 35

2-14-2 تكلیف استرداد عوضین و هزینه های آن.. 36

مسائل مورد توجه مجامع علمی و دانشگاهی قرار گرفته است.
اتیلن گلیکول یکی از محصولات با ارزش می باشد، کاربرد وسیع این ماده به خصوص در تهیه ضدیخ و سیستمهای خنک کننده آنرا جزء مهمترین محصولات صنایع پتروشیمی قرار داده است. به تبع کاربرد فراوان آن در صنعت ، ضایعات حاوی اتیلن گلیکول که همراه با مقدار زیادی آب می باشند نیز به وفور وجود دارد. میزان قابل توجهی از این پسابها سالانه تولید می شود، لذا بازیابی این ماده و جدا کردن آب از آن می تواند بسیار سودمند و مفید باشد.
از طرفی در واکنش تولید اتیلن گلیکول مقدار زیادی آب به منظور افزایش تولید محصول اصلی اتیلن گلیکول و کاهش تولید محصولات جانبی به واکنش اضافه می شود. هنگامیکه نسبت مولی آب به اکسید اتیلن 1:22 باشد، بیشترین مقدار اتیلن گلیکول و مقدار زیادی آب تولید می شود. بنابراین محصول حاوی مقدار زیادی آب می باشد که بایستی از طریق جداسازی ، خالص سازی و تغلیظ شود.
در این خصوص سعی شده در ابتدا توضیحاتی در مورد خواص و کاربردهای این ماده و سپس به روش هایی که تاکنون برای بازیابی و تغلیظ آن به کار رفته است پرداخته شود.سرانجام،هدف این پروژه مطالعه آزمایشگاهی جداسازی و تغلیظ کامل(تقریبا 99%) اتیلن گلیکول از محلول آبی آن توسط تکنولوژی و فرایند تقطیر غشایی می باشد.
1-1)مقدمه :
اتیلن گلیکول (مونو اتیلن گلیکول1) با نام آیوپاک اتان 1و2 – دیول یک الکل با دو گروه عاملی می باشد.اتیلن گلیکول ماده ی شیمیایی است که به سبب پایین بودن نقطه انجماد و بالا بودن نقطه جوش به طور گسترده در خنک کننده ها و به عنوان ضدیخ و ضد جوش در وسایل نقلیه مورد استفاده قرار می گیرد.در حالت خالص، مایعی بی رنگ، لزج ،با مزه ی شیرین می باشد.جرم ملکولی 62.068 ،چگالی 1.1132 g/cm3 ،نقطه جوش 197.5 و دارای فراریت کمی می باشد.فشار بخار آن در 25 در حدود 12.25 Pa می باشد.اتیلن گلیکول سالهاست به دلیل صدماتی که به سیستم عصبی و کلیه ها می رساند در زمره مواد سمی شناخته شده است.
این ماده برای اولین بار در سال 1859 به وسیله شیمیدان فرانسوی چارلز ورتز2 تهیه شد و در میزان کم در زمان جنگ جهانی اول به عنوان سیال خنک کننده و بخشی از آن در تولید مواد منفجره مورد استفاده قرار گرفت.تولید انبوه صنعتی این ماده در سال 1927 وقتی که ماده ی اولیه آن یعنی اکسید اتیلن به راحتی و ارزان در دسترس سازندگان قرار گرفت،آغاز شد.این ماده وقتی برای اولین بار معرفی شد انقلابی هرچند کوچک در صنعت هواپیمایی خلق کرد هنگامیکه به جای آب به عنوان خنک کننده در رادیاتور ها استفاده شد،این ماده به دلیل بالا بودن نقطه جوش خود این امکان را فراهم کرد که رادیاتورهای کوچکتر در حرارتهای بالاتر هم کار کنند.قبل از تولید این ماده اکثر سازندگان هواپیماها از سیستمهای خنک کننده تبخیری که از آب با فشار بالا استفاده می کردند ،بهره می جستند بطوریکه این سیستمها غیر قابل اعتماد و در عملیات جنگی به آسانی آسیب پذیر بودند چرا که این سیستم فضای زیادی را در اتاق هواپیما اشغال می کرد و به راحتی می توانست مورد اصابت گلوله قرار گیرد.[1]
کاربردهای اتیلن گلیکول:
1-3-1)ضدیخ و خنک کننده
بیشترین کاربرد اتیلن گلیکول در تولید مایع ضدیخ1 و خنک کننده2 است. محصولات بر پایه گلیکول به مدت چندین سال برای کاهش دمای یخ زدن و افزایش نقطه جوش خنک کننده موتور مورد استفاده قرار می گیرند. مواد افزودنی به گلیکول ، مانع خوردگی در سیستم خنک کننده می شوند. امروزه عمده ی ضد یخها بر مبنای اتیلن گلیکول می باشند اما محصولات پروپیلن گلیکول3(PG) نیز در حال رشد می باشند. محصولات EG ارزانتر از PG بوده و در مقابل سمیت محصولات EG بیشتر از PG می باشد. اما هنوز EG جزء اصلی همه ی ضدیخها می باشد.
بدون توجه به نوع گلیکول مصرفی ، خنک کننده موتور چهار کار مهم را انجام می دهد. این موارد انتقال حرارت ، کاهش دمای یخ زدن ، افزایش دمای جوش و بالاخره جلوگیری از خوردگی می باشد. آب گرما را به خوبی هدایت می کند اما گلیکولها هدایت خوبی ندارند در نتیجه وقتی که غلظت گلیکول افزایش می یابد ضریب انتقال حرارت مخلوط کاهش می یابد. به منظور بهینه کردن انتقال حرارت ، موتورهای پیشرفته امروزی طوری طراحی می شوند که با مخلوطی در محدوده 40 به 60 تا 60 به 40 حجمی از آب و اتیلن گلیکول کار کنند. کیفیت آب مورد استفاده در ساخت خنک کننده به منظور اطمینان از کارکرد طولانی سیستم خنک کننده و موتور آب مقطر و یا آب دی یونیزه شده پیشنهاد می گردد.
1-3-2)سیال یخ زدای هواپیما
اتیلن گلیکول به عنوان سیال یخ زدای هواپیما در فصول سرد به داخل موتور و بالها و بدنه هواپیما پاشیده می شود. این سیال به طور متداول حاوی 10 الی 50 درصد EG (مونو اتیلن گلیکول)، مواد فعال کننده سطحی و دیگر افزودنیها شیمیایی می باشد. البته حجم زیادی از پسابهای این ماده مشکل زیادی را برای فرودگاهها ایجاد می کند.
1-3-3)پرداخت فلزات
عملیات پرداخت فلزات در مقیاس بزرگ مانند ساختن هواپیما به عمل خنک کاری بخشهای گرم فلز به وسیله این سیال انجام می شود. سیالات خنک کننده اکثرا حاوی تقریبا 50% پلی اتیلن گلیکول،پلی آلکیل گلیکول یا اکسی پلی گلیکولها به همراه مقادیری از مواد مانع خوردگی در حدود چند ppm می باشند.
1-3-4)سایر کاربردهای   اتیلن گلیکول
اتیلن گلیکول در صنعت پلاستیک برای تولید الیاف پلی استر،رزین ها و همچنین پلی اتیلن ترفتالات ، که برای ساخت بطری های پلاستیکی نوشیدنی های غیر الکلی استفاده می شود.
بالا بودن نقطه جوش اتیلن گلیکول و تمایل ترکیب با آب ، آن را یک خشک کن ایده آل برای بهره برداری از گاز طبیعی می سازد. در این مورد معمولا بخار آب اضافی با جذب توسط گلیکول2 برداشته می شود. اتیلن گلیکول از بالا به پایین برج جاری شده و با مخلوط بخار آب و گاز هیدروکربن که از کف چاه بالا می آیند برخورد می کند گلیکول به طور شیمیایی بخار آب را جذب کرده و اجازه می دهد که گاز خشک شده از بالای برج خارج شود سپس گلیکول و آب از یکدیگر جدا شده و گلیکول مجددا به برج برگشت داده می شود. بعلاوه مقدار تزریق مونو اتیلن گلیکول برای جلوگیری از تشکیل هیدرات ها بسیار پایین تر از مصرف دی اتیلن گلیکول در سیکل جذب آب از گاز است[2].
1-4)خطرات صنعتی
اتیلن گلیکول در دمای 230 تا 250 (110-121 ) می تواند شروع به شکستن کند. بایستی توجه کرد که شکستن می تواند وقتی که دمای کل سیستم زیر این حد است هم اتفاق بیافتد ، زیرا درجه حرارت سطحی در مبدل های حرارتی و دیگ بخار می تواند در برخی بخشها حتی بالای دمای فوق باشد.
مسموم کنندگی به عنوان خطر محیط زیستی اصلی اتیلن گلیکول در نتیجه استفاده بیش حد آن می باشد . به دلیل مزه شیرین آن گاهی اوقات بچه ها و حیوانات مقدار زیادی از آن را مصرف می کنند در کشورهای پیشرفته معمولا یک ماده تلخ کننده بنام دناتونیم-بنزوات3 برای تغییر مزه اتیلن گلیکول به آن اضافه می شود[3].
منطق بازیابی اتیلن گلیکول
چند دلیل برای بازیابی خنک کننده های مصرف شده وجود دارد. اول اینکه طبق قوانین محیط زیستی اگرچه اتیلن گلیکول به صورت بیولوژیکی قابل تجزیه می باشد اما از آنجا که پساب ضد یخ حاوی فلزات سنگین مانند سرب ، کادمیم و کروم بوده و این پساب را جزء ضایعات سمی و مضر قرار داده است ، لذا دفع آن به محیط و سیستم فاضلاب قبل از تصفیه غیر قانونی می باشد و همچنین به دلیل مقادیر زیاد آب در سیال خنک کننده سوزاندن روشی مناسب نمی باشد. بنابراین در عمل ، فرایند بازیافت گلیکول ، اگر

 

کلید واژه ها:

جمهوری اسلامی ایران، فرهنگ اسلامی، مهدویت، تشیع، راهبرد فرهنگی ـ سیاسی

 

فهرست مطالب

بخش نخست: کلیات… 1

فصل نخست: مقدمه و تبیین نمایه کلی پژوهش… 2

مقدمه. 2

فصل دوم: راهبرد فرهنگی ـ سیاسی؛ چیستی و چرایی.. 9

گفتار نخست: چیستی راهبرد فرهنگی ـ سیاسی.. 9

1) تعریف راهبرد. 9

2) تعریف فرهنگ… 14

3) تعریف سیاست… 17

گفتار دوم: مفهوم سیاست در تعالیم اسلامی و چرایی راهبرد فرهنگی ـ  سیاسی  21

فصل سوم: گفتمان مهدویت؛ بایسته ها و ضرورت ها 25

گفتار نخست: مهدویت و انتظار در اندیشه تشیع. 25

               1) مفهوم انتظار. 26

               2) انواع انتظار. 26

گفتار دوم: مسئله زمینه سازی؛ چیستی و چگونگی.. 28

               1) اوصاف اصحاب امام عصر(عج) 30

                2) اقتضائات اقدام مصلحانه. 34

               3) سیاست های مورد نیاز حکومت اسلامی.. 35

               4) تحلیلی از وضعیت موجود. 37

               5) ضرورت فرهنگ سازی درونی.. 39

               6) نقش جمهوری اسلامی ایران در تحقق اهداف اسلامی.. 40

               7) ضرورت حرکت برای ایجاد جامعه آرمانی شیعی.. 41

بخش دوم: بنیادهای معرفتی انسان شناسانه در اسلام. 48

فصل نخست: انسان شناسی و ضرورت پردازش آن در همه شاخه های علوم انسانی  49

گفتار نخست: ضرورت نگرش جامع به انسان در علوم انسانی.. 49

               1) رویکردهای انسان شناسی.. 49

               2) تاثیر شناخت انسان. 51

               3) ویژگی های انسان شناسی دینی.. 57

گفتار دوم:  بررسی قوای انسانی و رابطه بین آن ها 59

               1) قوای چهارگانه نفس… 59

               2) ماهیت فضایل و رذایل در قوای چهارگانه و اقسام آنها 60

               3) عدالت به عنوان ام الفضایل.. 62

               4) تناسب صور اخروی با ملکات نفس… 64

               5) ارتباط قوا با نفس و بالعکس… 66

فصل دوم: نقش آموزه های شریعت قدسیه اسلام در سوق دادن جامعه انسانی به سمت حیات طیبه و جامعه آرمانی  70

گفتار نخست: رابطه انسان با خدا 71

               فطرت… 72

گفتار دوم: رابطه انسان با خود. 87

               1) معرفت شناسی ابعاد وجودی انسان (ارگانیسم انسانیت) 88

               2) معرفت شناسی حیات طیبه ایمانی (ارگانیسم الهیت) 97

بخش سوم: بنیاد های نظری ولایت در اندیشه تشیع و ارتباط آن با مقوله مهدویت   111

فصل نخست: شیعه و گفتمان ولایت… 112

گفتار نخست: طرح بحث و کلیات… 112

               1) تعریف لغوی و مفهوم اصطلاحی ولایت… 112

               2) مفهوم ولایت در مکتب تشیع. 114

گفتار دوم: حقیقت ولایت در مکتب تشیع. 120

               1) مسئله ولایت «الله» عز اسمه و جل جلاله. 120

               2) مسئله «ولایت انسان» و مقام خلیفه اللهی او در زمین.. 125

فصل دوم: شیعه و گفتمان مهدویت… 135

گفتار نخست: فلسفه امامت در تشیع. 135

               1) برهان لطف… 135

              2) قاعده وجوب اصلح.. 143

              3) برهان امکان اشرف… 143

              4) برهان عنایت… 147

گفتار دوم: فلسفه غیبت… 156

               1) غیبت و مهدویت… 157

               2) فلسفه غیبت از زبان دانایان غیب… 158

               3) رحلت امام صادق و تاویل مهدی.. 160

               4) ضرورت تبیین عقلی غیبت… 161

               5) الطاف خداوند در وجود امام غائب… 161

               6) شیخ صدوق و فلسفه غیبت… 166

               7) فلسفه غیبت از نظر کلام مفید. 169

               8) فلسفه غیبت در نگاه شریف مرتضی.. 172

               9) غیبت براساس دیدگاه شهید صدر دوم. 173

               10) فلسفه غیبت از نظر شیخ طوسی.. 176

گفتار سوم: رمزگشایی از فلسفه غیبت و آرمان مهدویت… 178

 

               1) علل غیبت در روایات… 178

               2) تحلیل و بررسی دلایل غیبت… 179

3) ارگانیسم اصلاح و تمهید شرایط.. 181

4) شواهد روایی دلالت کننده بر وجود اقتضائات برای ظهور  182

بخش چهارم: اقتضائات رهیافت سیاسی در راهبرد مهدویت… 191

فصل نخست: بررسی تحلیلی مفاهیم اصلی در علوم سیاسی.. 192

گفتار نخست: حکومت و حاکمیت… 192

               1) حوزه معنایی حکومت… 192

               2) حوزه معنایی حاکمیت… 193

               3) حکومت دینى در اندیشه ملاصدرا 194

               4) معناى مشروعیت… 195

               5) معنای مقبولیت… 196

               6) رابطه مشروعیت با مقبولیت… 196

گفتار دوم: مردم و حاکمیت… 197

               1) نقش مردم در حکومت اسلامى.. 197

               2) مردم به مثابه مبنای اقتدار در نظام اسلامی.. 205

گفتار سوم: قدرت و اقتدار. 209

فصل دوم: فرهنگ ایده آل عامل پایدارنده ثبات در سیاست داخلی و سیاست خارجی  214

گفتار نخست: رمزگشایی از مفهوم «فرهنگ ایده آل» 215

               1) فرهنگ ایده آل عامل پایدارنده ثبات سیاسی در داخل.. 216

              2) اقتدار حاصل آمده از نهادینه شدن فرهنگ ایده آل به مثابه رکن سیاست خارجی  223

گفتار دوم: نهادینه کردن فرهنگ ایده آل در جامعه، اصلی ترین هدف حکومت اسلامی  225

               1) تقویت بنیادهای فرهنگ ایده آل نیاز اساسی برای توسعه سیاسی  225

               2) ابتنای فرهنگ سیاسی اسلام بر بصیرت آحاد. 227

               3) شاخص های اصلی برای خطاناپذیر شدن شناخت حق از باطل (تحصیل بصیرت) 230

               4) رمز گشایی از نسبت میان حقیقت تقوا و حقیقت فرهنگ ایده آل  233

               5) در بیان اتمام و اکمال مکارم اخلاق.. 234

فصل سوم: کارویژه های حکومت اسلامی در عصر غیبت… 239

گفتار نخست: هدایت محور بودن معرفت سیاسی در اسلام. 239

               1) وظایف حکومت اسلامی از نظر ملا صدرا 240

               2) سعادتمندی حقیقی مردم هدف اصلی حکومت اسلامی در عصر غیبت   241

3) علل محرومیت جوامع از سعادت دنیوی و اخروی.. 242

گفتار دوم: تعالی به مثابه روح اصلی و مشخصه حکومت اسلامی  243

               1) اقتضائات توسعه دینی و سعادتمندی انسان. 245

               2) وظایف و اختیارات حکومت اسلامی.. 248

بخش پنجم: بررسی نهاد های موثر در راهبرد نهادینه کردن فرهنگ اسلامی در جامعه  256

فصل نخست: آسیب شناسی اجمالی از وضعیت کنونی فرهنگ در جامعه  257

گفتار نخست: جامعه، فرهنگ اسلامی و تهاجم فرهنگی.. 259

               1) خطر فراگیر شدن فرهنگ دین زدایی و دین زدایی فرهنگی  261

               2) آسیب رسانی فرهنگی در سایه نظریه فرهنگ جهانی.. 263

               3) تغییر در جهان بینی نتیجه قطعی استیلای دین زدایی فرهنگی  265

               4) آسیب نظام گسیختگی نتیجه ای برای جریان تغییر فرهنگی  265

گفتار دوم: آسیب شناسی فرهنگی انقلاب اسلامی.. 270

فصل دوم: شناسایی نهادهای موثر و کارآمد و بررسی جایگاه آن ها در ساختار فرهنگی جدید  277

گفتار نخست: شناسایی نهادهای موثر و کار آمد. 277

               1) وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.. 278

               2) سازمان تبلیغات اسلامی.. 280

3) صدا و سیما 285

4) حوزه های علمیه و مساجد. 291

5) آموزش و پرورش… 295

گفتار دوم: بررسی جایگاه نهادهای فرهنگی در نهادینه کردن فرهنگ اسلامی در جامعه  302

گفتار سوم: طراحی ساختار فرهنگی جدید و کیفیت اجرای آن در سطح کشور  305

               1) ترسیم اهداف… 305

2) شناخت امکانات و بسیج هدفمند آن ها 307

               3) صورت بندی نظام نوین تعلیمی ـ تربیتی (ارائه بهترین شیوه اجرا) 311

نتیجه گیری.. 316

منابع. 320

مقدمه

بسم الله الرحمن الرحمن الرحیم. اذا جاء نصر الله و الفتح. و رایت الناس یدخلون فی دین الله افواجا. فسبح بحمد ربک و استغفره انه کان توابا.

اللهم لا حول لنا الا بقوتک ولا قوه لنا الا بعونک فایدنا بتوفیقک و سددنا بتسدیدک و اعم ابصار قلوبنا عما خالف محبتک و لا تجعل لشیء من جوارحنا نفوذا فی معصیتک فصل علی محمد و آله.

رساله پیش رو با عنوان «راهبرد فرهنگی ـ سیاسی جمهوری اسلامی ایران با تاکید بر گفتمان مهدویت»، به منظور بررسی نسبت میان «شریعت مقدس اسلام»، «فرهنگ جامعه اسلامی» و «اقتضائات جامعه مهدوی» در دستور کار قرار گرفت و در جریان این پژوهش، ضرورت نهادینه کردن فرهنگ آرمانی اسلام در جامعه و تاثیر این مهم در استحکام پایه های حاکمیت سیاسی اسلام در عصر غیبت و نیز نقش آن در تمهید شرایط ظهور منجی عالم بشریت ارواحنا فداه به موضع فحص و بررسی نهاده شد.

جمهوری اسلامی ایران به عنوان یگانه پرچمدار حاکمیت تشیع در عصر حاضر که بی شباهت به عصر آخر الزمان نیست، نقش و اهمیت ویژه ای در تحقق اهداف آرمانی شیعه دارد. بدیهی است این اهداف آرمانی که ریشه در معارف حقه اسلام و آموزه های اصیل اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام دارد، تحت ولایت، زعامت و درایت «فقیه جامع الشرایط» و نیز رهنمودهای علمای ربانی و عرفای الهی کیان اسلامی پیگیری می شود. در این راستا باید متذکر شد که اهداف آرمانی و آموزه های ربانی در اعماق خود با حقیقت و واقعیت پیوندی ژرف و ظریف دارد که نیل به ژرفای این حقایق جز از راه سیر انفسی و آفاقی بسی سخت و دشوار خواهد بود و لازمه آن نیز حرکت زیر لوای پیران طریق و حکیمان رشید است تا از رهگذر آن حقایق الهیه درونی افراد شود و فهمی عمیق نسبت به معارف دین برای آحاد حاصل آید و در پرتو آن، ایمان عمیق و خلق کریم در قلب آحاد مستقر شود و زمینه برای تجلی فرهنگ آرمانی اسلام مهیا گردد.

در این رساله اصل بر آن است که فرهنگ اسلام در شکل آرمانی خود زمانی بر جامعه مستولی می شود که اعمال آحاد مسلمین از حدود الهی تجاوز نکند و مکارم اخلاق در سطح گسترده به صورت نهادی شده در جامعه عینیت یابد و به تبع آن مطالبات حضرت حق ـ عز اسمه ـ به مطالبات مردمی مبدل شود. بدیهی است در شرایطی که زمامداران صالح مسلمان، زمام امور حاکمیتی را به دست دارند و به دنبال عینیت بخشیدن به مطالبات الهی هستند، تبدیل شدن مطالبات ذات اقدس الهی به مطالبات مردمی (این امر نتیجه پروسه نهادینه کردن شکل صحیح فرهنگ اسلامی در جامعه خواهد بود)، پیکره امت و امامت را به پیکره ای واحد و منسجم مبدل کرده و میان دو روی سکه سیاست که «مردم» اند و «حاکمیت» پیوندی ناگسستنی برقرار می کند. پس دور از حقیقت نیست که نهادینه شدن شکل صحیح «فرهنگ اسلام» در جامعه را به مثابه عنصری اساسی تلقی کنیم که تحقق آن در جامعه به اصلاح مناسبات «مردم ـ مردم»، «مردم ـ حاکمیت» و «حاکمیت ـ مردم» منجر شود و انسجام ملی و ثبات سیاسی را نتیجه دهد.

از سوی دیگر باید تاکید کرد که یکی از کارویژه های اساسی حکومت اسلامی در نظام ولایی شیعی، تنظیم رابطه معنوی ولایت محور میان حاکمیت و آحاد ملت است. (ضرورت ایجاد سنخیت و همگونی بنیادی میان امام و ماموم در عقیده و رفتار) بر این اساس می توان مدعی شد، این مهم نیز جز از طریق نهادینه کردن فرهنگ اسلامی (اسلام ناب محمدی) در جامعه و تربیت نفوس متقی، مهذب و متکامل میسر نمی باشد. بدیهی است تحصیل توفیق در این زمینه نیازمند اراده دستگاه حاکمیت و نظام سیاسی است که با نگاهی فعال و پویا به پدیده فرهنگ، آن را به گونه ای سامان بخشد که از طرفی موجب تعالی و تکامل فرهنگ دین بنیاد شود و از طرف دیگر فرهنگ تکامل یافته موجب استحکام پایه های اقتدار ملی و برقراری پیوند حداکثری میان حاکمیت و مردم گردد. از این حیث تحقق هدف مذکور مستلزم اتخاذ راهبرد فرهنگی ـ سیاسی از سوی دستگاه حاکمیت است تا از رهگذر آن زمینه های لازم برای اصلاح و بهسازی حداکثری در دو حوزه: 1) مناسبات میان حاکمیت و مردم (جامعه با حاکمیت) و 2) مناسبات فردی – اجتماعی در جامعه (مناسبات جامعه با خود) فراهم آید. ضمنا متذکر می شود در رساله پیش رو جامعه مهدوی (آرمان شهر اسلامی) به مثابه هدف غایی مورد توجه بوده و حاکمیت اسلامی در عصر غیبت به مثابه نهاد هماهنگ کننده وضع موجود (جامعه فعلی) با وضع مطلوب (جامعه مهدوی) معرفی خواهد شد و افق مهدویت در این حوزه مورد تاکید است.

مطالبات آرمانی مذکور در شرایطی بیان می شود که ما به این مسئله اذعان داریم که با وجود اینکه انقلاب اسلامی ایران پدیده ای ذاتا فرهنگی ـ سیاسی بوده، به نظر می رسد پس از تشکیل جمهوری اسلامی ایران تداوم بعد فرهنگی آن برای تحقق جامعه آرمانی شیعی تا حد زیادی مغفول واقع شده و یا در مسیر صحیح و کارشناسی شده هدایت نشده است. این در حالی است که طی این سال ها بر بعد سیاسی انقلاب بیشتر پای فشرده شده است. در همین راستا باید متذکر شد بازتاب عملکرد دستگاه های فرهنگی در طول 30 سال گذشته بیانگر آن است که وضعیت مناسبات فردی ـ اجتماعی جامعه کنونی ما فاصله ای چشمگیر با جامعه مطلوب و ایده آل شیعی دارد و از سوی دیگر هجمه های نرم فرهنگی و رویارویی نامتناسب و نامتقارن نهادهای فرهنگی داخلی با این هجمه ها همواره بر این فاصله چشمگیر می افزاید و این رویارویی خطیر این اصل را بر ما مسلم می کند که بهینه سازی اوضاع کنونی نیازمند تبیین ساختارهای فرهنگی کار آمد است که این ساختار باید با افق مهدویت و آرمان شهر اسلامی قابل انطباق باشد.

با این وصف نگارنده معتقد است تحصیل توفیق در بعد سیاسی ارتباطی تنگاتنگ با کسب موفقیت های روز افزون در حوزه فرهنگ و نهادینه سازی بنیادهای فرهنگ دینی در بستر جامعه دارد. چه، یکی از کارویژه های اساسی و مهم حکومت اسلامی بسط فرهنگ و اندیشه اسلامی در جامعه است. به همین منظور وجود نگاه راهبردی به این دو حوزه از سوی حاکمیت اسلامی عصر غیبت ضرورتی انکارناپذیر است و در حاکمیت سیاسی شیعی تمام جهت گیری ها باید با توجه به آرمان مهدویت صورت پذیرد. بنابر این پیشینه تحقیق حاضر، ناظر بر تمام پژوهش های حوزه مهدویت است که در این میان غیر از شیعیان بسیاری از بزرگان و علمای اهل سنت نیز در این باب آثاری بر جای گذاشته اند و طی سال های اخیر این پژوهش ها وجه پویاتری به خود گرفته است. برگزاری همایش های بین المللی مهدویت طی سالیان اخیر شاهد بر این مدعا است که طی آن پژوهش هایی در باب «زمینه سازی ظهور»، «وظایف دولت زمینه ساز»، «مهدویت و رسانه» و … مورد بررسی قرار گرفته اند و در سال های آتی نیز این محورها پیگیری خواهند شد. بر این اساس، فضای گفتمانی برای طرح موضوع این رساله تا حدود زیادی فراهم بوده و بلکه پرداختن به آن را می توان امری ضروری تلقی کرد چراکه به نظر می رسد نوع نگاه حاکمیت شیعی به حوزه فرهنگ و سیاست باید ملهم از آرمان مهدویت باشد و این مسئله را می توان یکی از نیازهای تئوریک کشور دانست.

بر این مبنا رساله حاضر کوشش می کند این کارویژه را در چارچوب سیاست های جمهوری اسلامی ایران مورد بررسی قرار دهد؛ امید که بتواند برای متولیان سیاستگذاری در این عرصه مفید واقع شود.

در این مجال با توجه به توضیحات ارائه شده در بالا و همچنین برای روشن تر شدن فضای گفتمانی پژوهش حاضر، در زیر به طرح سوال اصلی و سوالات پیرامونی و بیان فرضیه اصلی و فرضیات پیرامونی می پردازیم.

این پژوهش در صدد پاسخگویی به این سوال اصلی است که رویکرد سیاسی مطلوب به حاکمیت، جامعه و فرهنگ در جهت گذار از وضع موجود (جامعه و حکومت فعلی) به وضع مطلوب (جامعه و حکومت مهدوی) چه اقتضائاتی در طراحی راهبرد فرهنگی سیاسی مطلوب دارد؟

و به تبع آن سوالاتی از قبیل:

1) فرهنگ اسلامی در تدوین راهبرد فرهنگی ـ سیاسی جمهوری اسلامی ایران چه جایگاهی دارد؟

2) حاکمیت اسلامی در عصر غیبت از چه جایگاهی برخوردار است؟

3) اهداف و کارویژه های حکومت اسلامی در عصرغیبت چیست؟

4) حاکمیت سیاسی جهت نهادینه کردن فرهنگ اسلامی در جامعه از چه ابزارهایی می تواند استفاده کند؟

در طرح اولیه تحقیق برای سوالات مذکور پاسخ های ابتدایی در قالب فرضیه های تحقیق بیان شد به این ترتیب که در پاسخ به سوال اصلی، این فرضیه اصلی ایراد شد که ایجاد جامعه مهدوی (آرمان شهر اسلامی) مستلزم تحقق نظام سیاسی ـ اجتماعی متکامل شیعی است که در  شکل ایده آل این نظام، میان امام معصوم علیه السلام به عنوان ولی علی الاطلاق و مامومین به مثابه امت اسلامی، سنخیت و همگونی بنیادی وجود دارد. بر این اساس بدیهی است که در عصر غیبت این مهم (ایجاد سنخیت و همگونی بنیادی میان امام و ماموم) می تواند از مجرای اراده حاکمیت اسلامی محقق شود تا از این راه بستر های لازم برای پذیرش ولایت کلیه الهیه ـ که در وجود مقدس حضرت ولی عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف متجلی است ـ از جانب مردم فراهم شود. از این رو توجه به گفتمان مهدویت در تدوین راهبرد فرهنگی ـ سیاسی جمهوری اسلامی ایران با رویکردهای ذکر شده اهمیتی مضاعف می یابد.

همچنین در طرح تحقیق پاسخ هایی برای سوالات فرعی در نظر گرفته شد که در اینجا با رعایت ترتیب و توالی آن ها تحت عنوان فرضیه های فرعی تحقیق مورد اشاره قرار می گیرد:

1) فرهنگ اسلامی از یک سو به مثابه منشا و خاستگاه راهبرد فرهنگی ـ سیاسی جمهوری اسلامی ایران است و از سوی دیگر اجرای راهبرد فرهنگی ـ سیاسی، نهادینه شدن فرهنگ اسلامی در جامعه را در پی خواهد داشت.

2) حاکمیت اسلامی در عصر غیبت به مثابه نهاد هماهنگ کننده وضع موجود (جامعه فعلی) با وضع مطلوب (جامعه مهدوی) محسوب می شود که در این راستا باید تمام ظرفیت های مادی و معنوی خود را برای تحقق جامعه آرمانی شیعه بسیج کند.

3) توجه به مقوله تربیت دینی آحاد ملت و نهادینه کردن فرهنگ اسلامی در جامعه، از کاروی‍‍‍‍‍ژه های اصلی حکومت اسلامی در عصر غیبت است.

4) از میان نهادهای فرهنگی موجود در کشور، نهاد تعلیمی ـ تربیتی (نظام آموزش و پرورش) ابزاری مناسب، سریع و زود بازده جهت برقراری ارتباط پایدار و فراگیر میان حکومت و بدنه جامعه است که از طریق ایجاد اصلاحات ساختاری در آن و طراحی نظام تعلیمی ـ تربیتی نوین می توان تا حدود زیادی فرهنگ اسلامی را در جامعه نهادینه کرد.

همچنانکه ملاحظه می شود ایده اولیه این رساله با هدف حرکت در جهت ایجاد یک نظام سیاسی ـ اجتماعی متعالی شیعی در مقام طرح و تبیین قرار گرفته و از این حیث رساله وجه کاربردی دارد اما از سوی دیگر باید توجه داشت که ترسیم وجه متعالی نظام سیاسی ـ اجتماعی شیعی نیازمند باریک بینی و مداقه در باب مسایل نظری و اعتقادی است. در این میان با عنایت به رویکرد اصلی رساله، توجه به مبانی انسان شناسی اسلامی و نیز مبانی اندیشه های ولایی تشیع و طرح مسایل نظری پیرامون گفتمان مهدویت از اهمیت ویژه ای برخوردار است که از این منظر رساله وجه نظری دارد.

بنابراین پژوهش حاضر در 5 بخش اصلی تدوین شده است که عبارتند از:

الف) کلیات

فصل دوم: مبانی نظری و تحقیقات پیشین

2- مبانی نظری و تحقیقات پیشین

2-1- مبانی نظری پژوهش…………………………………………………………………………………………………… 6

2-1-1- علم چیست؟………………………………………………………………………………………………….. 6

2-1-1-1- تحولات علم در ایران…………………………………………………………………………….. 9

2-1-1-2- علم و فن آوری……………………………………………………………………………………. 10

2-1-2- دانشگاه و تولید علم…………………………………………………………………………………….. 11

2-1-2-1- اعضای هیات علمی……………………………………………………………………………… 12

2-1-2-2- ارتباطات علمی…………………………………………………………………………………….. 14

2-1-3- موانع تولید علم……………………………………………………………………………………………. 17

2-1-4- علم سنجی ………………………………………………………………………………………………….. 22

2-1-4-1- اهمیت علمی سنجی …………………………………………………………………………. 23

2-1-5- نتیجه گیری ………………………………………………………………………………………………… 24

 

2-2- پیشینه پژوهش

2-2-1- تحقیقات داخلی……………………………………………………………………………………………. 25

2-2-2- تحقیقات خارجی………………………………………………………………………………………….. 34

2-3-3- جمع بندی……………………………………………………………………………………………………. 38

2-3- سوالات پژوهش…………………………………………………………………………………………………………… 39

2-4- تعریف مفاهیم و متغیرها

2-4-1- تعاریف مفهمومی………………………………………………………………………………………….. 39

2-4-1-1- پایگاه موسسه اطلاعات علمی(ISI)……………………………………………….. 39

2-4-2-2- پایگاه استنادی علوم جهان اسلام(ISC)……………………………………….. 40

2-4-1-3- تولیدات علمی………………………………………………………………………………….. 40

2-4-1-4- عوامل سازمانی………………………………………………………………………………….. 40

2-4-1-5- عوامل فردی……………………………………………………………………………………… 41

2-4-2- تعاریف عملیاتی……………………………………………………………………………………………. 41

2-4-2-1- پایگاه موسسه اطلاعات علمی…………………………………………………………. 41

2-4-2-2- پایگاه استنادی علوم جهان اسلام…………………………………………………… 41

2-4-2-3- تولیدات علمی………………………………………………………………………………….. 41

-4-1-4- عوامل سازمانی…………………………………………………………………………………….. 42

2-4-1-5- عوامل فردی……………………………………………………………………………………… 42

2-4-1-6- ارتباط علمی……………………………………………………………………………………… 42

 

فصل سوم: روش شناسی پژوهش

3- روش شناسی پژوهش

3-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………… 44

3-2- روش پژوهش………………………………………………………………………………………………………………. 44

3-3- جامعه مورد مطالعه……………………………………………………………………………………………………… 44

3-4- روش نمونه گیری……………………………………………………………………………………………………….. 45

3-5- ابزار جمع آوری اطلاعات……………………………………………………………………………………………. 45

3-5-1- پایایی……………………………………………………………………………………………………………… 46

3-5-2- روایی……………………………………………………………………………………………………………… 47

3-6- روش گردآوری داده ها از پایگاه های ISIو ISC…………………………………………………….. 47

3-7- روش تجزیه و تحلیل داده ها……………………………………………………………………………………… 49

 

فصل چهارم: یافته ها

4- تجزیه و تحلیل یافته ها

4-1- مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………….. 51

 

4-2- یافته های توصیفی پژوهش……………………………………………………………………………………….. 51

4-2-1- توزیع اعضا برحسب مهارت های اطلاعاتی……………………………………………………… 53

4-2-2- توزیع اعضا برحسب رضایت خدمات رفاهی دانشگاهی………………………………….. 52

4-2-3- توزیع اعضا برحسب رضایت امکانات و تجهیزات پژوهشی…………………………….. 53

4-2-4- توزیع اعضا برحسب میزان ارتباط علمی ……………………………………………………….. 54

4-3- پاسخ به سوالات پژوهش…………………………………………………………………………………………….. 55

4-3-1- سوال اول……………………………………………………………………………………………………………. 55

4-3-2- سوال دوم ………………………………………………………………………………………………………….. 57

4-3-3- سوال سوم ………………………………………………………………………………………………………… 58

4-3-4- سوال چهارم……………………………………………………………………………………………………….. 60

4-3-5- سوال پنجم…………………………………………………………………………………………………………. 61

4-3-6- سوال ششم ……………………………………………………………………………………………………….. 62

4-3-7- سوال هفتم ……………………………………………………………………………………………………….. 64

4-3-8- سوال هشتم ……………………………………………………………………………………………………… 64

4-2-9- سوال نهم …………………………………………………………………………………………………………. 64

4-3-10- سوال دهم ………………………………………………………………………………………………………. 65

4-3-11- سوال یازدهم……………………………………………………………………………………………………. 66

4-3-12- سوال دوازدهم ……………………………………………………………………………………………….. 66

 

فصل پنجم: بحث، نتایج، و نتیجه گیری

5- بحث و نتیجه گیری

5-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………… 70

5-2- خلاصه نتایج پژوهش………………………………………………………………………………………………….. 70

5-3- بحث از یافته های حاصل از پژوهش……………………………………………………………………….. 71

5-4 نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………………………………… 76

5-5- پیشنهادات……………………………………………………………………………………………………………………. 77

5-6-1- پیشنهادات پژوهش………………………………………………………………………………………. 77

5-6-2- پیشنهاداتی برای پژوهش های آینده………………………………………………………….. 78

 

فهرست منابع

منابع فارسی ……………………………………………………………………………………………………………………………….. 79

منابع انگلیسی …………………………………………………………………………………………………………………………….. 84

 

پیوست

پیوست 1: پرسش نامه………………………………………………………………………………………………………………… 87

 

فهرست جدول ها

جدول 3-1- توزیع اعضای هیات علمی مورد مطالعه به تفکیک دانشکده…………………………….. 45

جدول 3-2- نتایج بررسی پایایی پرسشنامه از طریق ضریب آلفای کرونباخ…………………………. 47

جدول 4-1- توزیع اعضای بر حسب مهارت های اطلاعاتی…………………………………………………….. 52

جدول 4-2- توزیع اعضا بر حسب رضایت از خدمات رفاهی دانشگاهی………………………………… 53

جدول 4-3- توزیع اعضا بر حسب رضایت از فرصت ها و امکانات دانشگاهی……………………….. 54

جدول 4-4- توزیع اعضا بر حسب میزان ارتباطات علمی……………………………………………………….. 55

جدول 4-5- نتایج تحلیل واریانس یک راهه جهت بررسی تفاوت تولیدات علمی

گروه های سنی……………………………………………………………………………………………………………………………. 57

جدول 4-6- نتایج آزمون توکی برحسب گروه های مختلف سنی………………………………………….. 58

جدول 4-7- نتایج تحلیل واریانس یک راهه جهت مقایسه تولیدات علمی

گروه های آموزشی………………………………………………………………………………………………………………………. 58

جدول 4-8- نتایج آزمون توکی بر حسب گروه های مختلف آموزشی…………………………………… 59

جدول 4-9- نتایج تحلیل واریانس یک راهه جهت مقایسه تولیدات علمی مرتبه………………… 60

جدول 4-10- نتایج آزمون توکی برحسب رتبه های مختلف دانشگاهی……………………………….. 60

جدول 4-11- نتایج تحلیل واریانس یک راهه جهت بررسی تفاوت تولیدات علمی

بر حسب سوابق کاری………………………………………………………………………………………………………………….. 61

جدول 4-12- نتایج آزمون توکی بر حسب سوابق کاری مختلف…………………………………………… 61

جدول 4-13- ماتریس همبستگی متغیرهای مورد مطالعه……………………………………………………. 62

جدول 4-14- نتایج تحلیل رگرسیون چندگانه همزمان جهت پیش بینی میزان

تولیدات علمی………………………………………………………………………………………………………………………………. 62

جدول 4-15- ماتریس همبستگی متغیرهای مورد مطالعه…………………………………………………….. 64

جدول 4-16- ابزارهای و مجراهای ارتباطی برای کسب اطلاعات علمی……………………………….. 65

جدول 4-17- مهم ترین عوامل انگیزشی……………………………………………………………………………….. 66

جدول 4-18- مهم ترین موانع و تنگناها………………………………………………………………………………… 67

 

فهرست نمودارها

نمودار 4-1-میزان تولیدات مقاله اعضای هیات علمی در پایگاه ISC و ISI……………………….. 56

نمودار 4-2- میزان تولیدات مقاله اعضای هیات علمی در هر دو پایگاه ISC و ISI

 

چکیده

در این پژوهش به بررسی عوامل موثر بر تولیدات علمی اعضای هیات علمی دانشگاه شیراز که دارای مقاله های ISC و ISI در سال های 1385-1389بوده اند، پرداخته شده است. برای گردآوری اطلاعات از پرسشنامه استفاده شده است که حاوی سوالاتی درباره ویژگی های جمعیت شناختی پاسخ دهندگان، مهارت های اطلاعاتی آنان، خدمات رفاهی و پژوهشی دانشگاه، مجراهای ارتباطی، عوامل انگیزشی، و موانع و تنگناهای علمی بود. نتایج حاصل از محاسبه پایایی و بررسی روایی پرسشنامه مطلوب بود. جامعه آماری شامل تمامی اعضای هیات علمی دانشگاه شیراز که در بازه زمانی 1389-1385 در دو پایگاه موسسه اطلاعات علمی و پایگاه استنادی علوم جهان اسلام دارای مقاله بوده اند، می باشد که 466 نفر بوده اند. از این تعداد، 250 نفر به طور طبقه ای تصادفی به عنوان نمونه انتخاب شدند. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون تحلیل واریانس یک راهه، ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چندگانه استفاده شده است. نتایج پژهش نشان داد که بین میزان تولیدات علمی اعضا بر حسب سن، گروه های آموزشی، مرتبه علمی، و سابقه کار تفاوت معنی داری وجود دارد. بین مهارت های اطلاعاتی اعضای هیات علمی و میزان تولیدات علمی آنان رابطه مثبت و معنی داری وجود داشت اما بین میزان تولیدات علمی با رضایت اعضا از خدمات رفاهی دانشگاهی، رضایت از امکانات و تجهیزات پژوهشی و میزان ارتباطات علمی، رابطه معنی داری وجود نداشت. در مورد مجراهای ارتباطی، اعضای هیات علمی مجلات علمی و تخصصی را مهم ترین مجرای ارتباطی دانسته اند. از بین عوامل انگیزشی، علاقه به دانش افزایی و از بین موانع و تنگناهای انجام فعالیت پژوهشی، کمبود بودجه و اعتبارات پژوهشی به عنوان مهم ترین مانع انجام فعالیت پژوهشی شناخته شده است.

 

مقدمه

پویایی تفکر علمی با اتکا به خلاقیت نهفته الهی و قوه فعال اندیشه و ارزش بخشیدن به مرتبه تفکر و تعلیم و تعلم به نو آفرینی و پیشرفت فضای عمومی زندگی و ارتقای تمدن بشر منجر شده است. این پیشرفت، حاصل تلاقی فرهنگ­ها و تمدن­های گوناگون و نتیجه فرایند رشد یابنده در ابعاد مختلف است که توانمندی، توسعه و استقلال واقعی کشورها را، که با توانایی آنها در تولید علم و تحقیقات نسبت مستقیم دارد، در برمی­گیرد ( فضل الهی، 1388) .تولیدات علمی به عنوان منابع مهم در کشورها به حساب می آید و عاملی بسیار مهم برای رها شدن از وابستگی ها و استقلال کشورها به حساب می­آیند. در جوامع امروزی توانمندی و توسعه اقتصادی نسبت مستقیم با تولیدات علمی – پژوهشی آن کشورها دارد و تولیدات علمی موتور محرکه برای کشورها به حساب می­آید. امروزه، تحقیقات پس از آموزش نیروی انسانی به مثابه یکی از ستون های لازم برای توسعه سالم فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی تلقی می­گردد و فرض توسعه یافتگی در دراز مدت، بدون تاسیس یک نظام تحقیقاتی در کشور، فرض محال است زیرا خود­­اتکایی در علم و فن آوری باعث بوجود آمدن تحرکی کیفی و پویا در چرخه تحقیقات هر جامعه می­باشد (سلیمانی، 1387).

برای تولید علمی و ایجاد تحقیقات و پژوهش نیاز به ایجاد برنامه ریزی و راهبرد­­­های­ست تا بتواند منجر به توسعه علمی و پژوهشی شود. در این راهبردها باید اهداف لازم برای رسیدن به تحقیق و پژوهش با کیفیت لحاظ گردد تا به یک شکوفایی علمی در جامعه دست یافت.

در جامعه ایران امروز، به رغم این که سالانه درصد اندکی از تولید ناخالص داخلی صرف امور پژوهشی می­شود، با این حال، این نسبت به دلیل وجود پاره ای مسایل و موانع از قبیل موانع مالی، تجهیزاتی، مدیریتی، ساختاری و فرهنگی از وضع مطلوبی برخودار نیست. علم و پژوهش در جامعه ایران علاوه بر اصول، روش و ابزارهای پژوهشی دارای