1-2-4- ترکیب جمعیت‌های میکروبی در بخش‌های مختلف شکمبه 6

1-3- میکروارگانیسم‌های شکمبه 6

1-3-1- باکتری‌ها 7

1-3-2- تک‌یاخته‌ها 8

1-3-3- قارچ‌ها 9

1-4- اهمیت گیاهان دارویی. 12

1-5- عوامل موثر در تولید عصاره‌های گیاهی. 13

1-5-1- اندام‌های خاص تولیدکننده عصاره‌های گیاهی. 13

1-5-2- ساختار ترشحی. 13

1-5-2-1- ساختار ترشحی خارجی. 13

1-5-2-2- ساختار ترشحی داخلی. 13

1-5-3- عوامل اکولوژیکی. 14

1-5-4- کشت و فرآوری گیاه 14

1-6- مشخصات گیاه‌شناسی گونه‌های مورد مطالعه 14

1-6-1-گیاه سپیده (Crambe orientalis) 14

1-6-2- گیاه گلپر (Heracleum persicum) 18

1-6-3- گیاه  zosima absinthifolia. 21

1-6-4- گیاه مریم نخودی  Teucrium polium l. 23

1-6-5- گیاه پونه (Oregano vulgare L.) 25

1-7- روش آزمون گاز 28

فصل دوم: مواد و روش‌ها

2-1- منطقه مورد مطالعه و نحوه نمونه‌برداری. 30

2-1-1- منطقه نمونه‌برداری. 30

2-1-2- زمان نمونه‌برداری و انتقال نمونه‌ها به آزمایشگاه 30

2-2- آزمون گاز 31

2-2-1- آماده‌سازی نمونه‌‌ها برای آزمون گاز 31

2-2-2- مایع شکمبه و بافر. 31

2-2-3- زمان‌های ثبت تولید گاز 32

2-2-4- مزایا و معایب آزمون گاز 32

2-2-5- آماده‌سازی عصاره‌ها برای آزمون گاز 33

2-2-6- آماده‌سازی نمونه خوراک و سرنگ‌ها 33

2-2-7- تهیه مایع شکمبه 34

2-2-8- تهیه بزاق مصنوعی. 34

2-2-9- تهیه نمونه شاهد. 36

2-2-10- تزریق مخلوط بزاق مصنوعی و مایع شکمبه در سرنگ‌ها 36

2-2-11- تزریق عصاره‌ها به سرنگ‌ها 37

2-2-12- انکوباسیون و قرائت گاز تولیدی. 38

2-2-13- تعیین حجم گاز تولیدی. 38

2-3- تهیه و آماده‌سازی مایع شکمبه جهت تهیه محیط کشت.. 39

2-3-1-محیط کشت.. 39

2-3-2- تهیه محلول 0/1 درصد همین. 41

2-3-3- تهیه مخلوط اسیدهای چرب فرار 41

2-3-4- تهیه محلول مواد معدنی شماره  I 41

2-3-5- محلول مواد معدنی شماره  II 41

2-3-6- تهیه محیط کشت.. 42

2-3-7- توزیع محیط کشت.. 42

2-3-8- تهیه محلول رقیق کننده بی‌هوازی. 43

2-3-9- تهیه مایع شکمبه تازه 44

2-3-10- تهیه رقت‌های مختلف از مایع شکمبه 44

2-3-11- تلقیح و نگهداری کشت‌های انجام شده 47

2-4- تخمین تعداد باکتری‌ها 48

2-5- شمارش تک‌یاخته‌ها 48

2-6- شمارش قارچ‌های بی‌هوازی. 49

فصل سوم: نتایج

3-1- فراسنجه‌های شکمبه 51

3-2- مقایسه بین سطوح مختلف.. 49

3-2-1- مقایسه بین سطوح عصاره Teucrium polium l (مریم نخودی) 49

3-2-2- مقایسه بین سطوح عصاره Crambe orientale (سپیده) 50

3-2-3- مقایسه بین سطوح عصاره Heracleum persicum (گلپر) 51

3-2-4- مقایسه بین سطوح عصاره zosima absinthifolia (زوسیما) 51

3-2-5- مقایسه بین سطوح عصاره Oregano vulgare L (پونه) 51

3-2-6- تولید گاز بخش تجزیه‌پذیر سریع (a) 53

3-2-7- تولید گاز بخش مواد نامحلول در آب و کند تجزیه در شکمبه (b) 53

3-2-8- تولید گاز بالقوه (a+b) 54

3-2-9- ثابت نرخ تولید گاز © 55

3-3- تخمین جمعیت میکروبی شکمبه 56

3-3-1- تخمین جمعیت باکتری‌ها 56

3-3-1-1- تخمین جمعیت باکتری‌ها در ساعت صفر. 57

3-3-1-1-1- سطح 100 میلی گرم بر لیتر. 57

3-3-1-1-2- سطح 200 میلی گرم بر لیتر. 57

3-3-1-1-3- سطح 300 میلی گرم بر لیتر. 57

 

3-3-1-2- تخمین جمعیت باکتری‌ها در ساعت چهار پس از انکوباسیون. 57

3-3-1-2-1- سطح 100 میلی گرم بر لیتر. 57

3-3-1-2-2- سطح 200 میلی گرم بر لیتر. 58

3-3-1-2-3- سطح 300 میلی گرم بر لیتر. 58

3-3-1-3- مقایسه جمعیت باکتری‌ها بین سطوح هر عصاره 58

3-3-1-3-1- مقایسه جمعیت باکتری‌ها بین سطوح هر عصاره در ساعت صفر. 58

3-3-1-3-1-1- مقایسه جمعیت باکتری‌ها بین سطوح مختلف عصاره Crambe orientalis 58

3-3-1-3-1-2- مقایسه جمعیت باکتری‌ها بین سطوح مختلف عصاره  Heracleum persicum.. 58

3-3-1-3-1-3- مقایسه جمعیت باکتری‌ها بین سطوح مختلف عصاره Zosima absinthi 59

3-3-1-3-1-4- مقایسه جمعیت باکتری‌ها بین سطوح مختلف عصاره Teucrium polium.. 59

3-3-1-3-1-5- مقایسه جمعیت باکتری‌ها بین سطوح مختلف عصاره  Oregano vulgare. 59

3-3-1-3-2- مقایسه جمعیت باکتری‌ها بین سطوح مختلف هر عصاره در ساعت چهار 59

3-3-1-3-2-1- مقایسه جمعیت باکتری‌ها بین سطوح مختلف عصاره Crambe orientalis 59

3-3-1-3-2-2- مقایسه جمعیت باکتری‌ها بین سطوح مختلف عصاره Heracleum persicum.. 59

3-3-1-3-2-3- مقایسه جمعیت باکتری‌ها بین سطوح مختلف عصاره Zosima absinthi 60

3-3-1-3-2-4- مقایسه جمعیت باکتری‌ها بین سطوح مختلف عصاره Teucrium polium.. 60

3-3-1-3-2-5- مقایسه جمعیت باکتری‌ها بین سطوح مختلف عصاره Oregano vulgare. 60

3-3-2- تخمین تعداد پروتوزوآ و قارچ‌ها 60

فصل چهارم: بحث

4-1- اثر عصاره‌ها بر قابلیت هضم و تولید گاز 48

4-2- نحوه عمل عصاره‌ها 51

4-3- اثر عصاره بر pH شکمبه‌ای. 52

4-4- اثر عصاره بر جمعیت میکروبی شکمبه 53

4-5- ترکیبات شیمیایی عصاره‌های گیاهان دارویی. 57

4-6- نتیجه‌گیری کلی و پیشنهادها 62

4-6-1- نتیجه‌گیری کلی. 62

4-6-2- پیشنهادها 62

منابع. 63

فهرست اشکال

شکل 1-1- متابولیسم NADH H+ و تولید متان در نشخوارکنندگان. 4

شکل 1-2- روند تخمیر توسط باکتری‌های شکمبه‌ای. 8

شکل 1-3- گیاه دارویی Crambe orientalis L. 15

شکل 1-4- گیاه گلپر. 19

شکل 1-5- گیاه دارویی zosima absinthifolia. 22

شکل 1-6- گیاه دارویی Teucrium polium.. 24

شکل 1-7- گیاه دارویی Oregano vulgare L. 25

فهرست جداول

جدول 1-1- موقعیت و مقدار اسیدهای چرب در عصاره C.orientalis 17

جدول 2-1- محلول مواد معدنی کم نیاز (A) 34

جدول 2-2- محلول مواد معدنی اصلی  © 35

تنظیم شده است.

کلید واژه‌ها : اقتصاد، اقتصاد دینی ،اقتصاد یهودی ،اقتصاد مسیحی ،اقتصاداسلامی ، مالکیت

 

فهرست مطالب……………………………………………………………………………………………………………………..شماره صفحه

مقدمه

پیشگفتار

1- نیازها، اندیشه­ها و ریشه­های ترکیب دین و اقتصاد ……………………………………………………9

2- عناصر و زمینه‌های پیوند اقتصاد و دین……………………………………………………………….10

3- تجزیه و تحلیل اقتصادی از دین (اقتصاد دین)…………………………………………………………13

بخش اوّل : یهودیت

فصل اوّل: سیر تاریخی اندیشه‌های اقتصادی یهودیت…………………………………..21

1-1) اندیشه‌های اقتصادی در عهد عتیق………………………………………………………………….21

1-1-1)کشاورزی در عصر کتاب مقدس…………………………………………………………………………..21

2-1-1) بازرگانی و صنایع در عصر عهد عتقیق………………………………………………………..25

3-1-1) بررسی اقتصادی حیات یهودیان در دوران صلح با رومیان……………………………………28

2-1)دوره قرون وسطی……………………………………………………………………………………31

1-2-1)اقتصاد قرون وسطی و یهودیت بیزانسی…………………………………………………………31

2-2-1) بازرگانان یهودی در مدیترانه قرون وسطی ……………………………………………………33

3-2-1) فعالیت‌های اقتصادی یهودیان در اسلام قرون وسطی………………………………………….35

4-2-1) پایان عصر طلایی اقتصاد یهودیان ……………………………………………………………..37

3-1) یهودیت در قرون 17و18و19و20……………………………………………………………..39

1-3-1) یهودیت آمستردام در طی دورانمرکانتالیسم (سودا گرایی) ……………………………………39

2-3-1) اندیشه­های اقتصادی یهودیان در بریتانیا …………………………………………………….41

فصل دوم : مبانی و ماهیت اقتصادی یهودیت………………………………………………43

1-2)مبانی اقتصاد‌ی یهودی……………………………………………………………………………….45

1-1-2)قوانین و اقتصاد یهود و دیدگاه آن دین به مالکیت………………………………………………..45

2-1-2)ثروت و دارایی­ها …………………………………………………………………………………49

1-2-1-2)پول، بانکداری و بهره………………………………………………………………………………….55

2-2-1-2)بازرگانی، تجارت منصفانه و مقررات دولتی ……………………………………………………………………59

3-1-2)تخصیص منابع به نهادهای اقتصادی در اقتصاد یهودی ……………………………………….63

تهاتر و نقش پول ………………………………………………………………………………………………66

2-2)ماهیت اقتصاد‌‌‌ی یهودیت……………………………………………………………………………..69

بخش دوم: مسیحیت

فصل اول: سیر تاریخی اندیشه های اقتصادی مسیحیت…………………………………….75

1-1)اندیشه های اقتصادی مربوط به کتاب مقدس ، قدّیسان و دانشمندان اولیه مسیحی…………..75

1-1-1)رویكرد كتاب مقدس به اقتصاد ……………………………………………………………………75

2-1-1) اندیشه اقتصادی قدّیسان و دانشمندان اولیه مسیحی……………………………………………..77

3-1-1) فئودالیسم و اندیشه‌ی مدرسی­ها در قرون وسطا ……………………………………………….81

2-1)قرون 16 و 17 و 18……………………………………………………………………………….93

1-2-1) اندیشه اجتماعی قرون وسطایی (علل ظهور پروتستانتیزم) ……………………………………93

2-2-1)پروتستاتیزم و تأیید  سرمایه­داری ………………………………………………………………..95

3-1) قرون 19و20………………………………………………………………………………………97

فصل دوم : مبانی و ماهیت اقتصادی مسیحیت……………………………………………105

1-2)مبانی اقتصاد‌ی مسیحیت…………………………………………………………………………….105

1-1-2) دیدگاه کتاب مقدس درباره ثروت و مالكیت …………………………………………………….105

1-1-1-2) فقر و ثروت در كتاب مقدس…………………………………………………………………………………….. 106

2-1-1-2) برخی نكات پیرامون فقر و ثروت در كتاب مقدس ……………………………………………………………..108

3-1-1-2) دو موضع درباره‌ی فقر………………………………………………………………………………………….. 110

4-1-1-2)الهیات رهایی بخش یا الهیات سیاسی درباب فقر و علم ………………………………………………………….112

 

2-1-2) نظریات صاحب نظران مسیحی درباره ثروت و مالکیت……………………………………..112

1-2-1-2) خلقت و سرپرستی ……………………………………………………………………………………………….113

2-2-1-2) مالكیت از منظر صاحب نظران مسیحی…………………………………………………………………………114

3-1-2)نظریات اندیشمندان مسیحی درباره كار…………………………………………………………..115

1-3-1-2) ماهیت و اهمیت كار انسان………………………………………………………………………………………. 115

2-3-1-2) مخالفت با‌نا دیده گرفتن منافع و هویت فرد در کار (از خود بیگانگی در كار )………………………………..116

3-3-1-2) حق و تكلیف نسبت به كار……………………………………………………………………………………… 119

4-1-2) فقر و عدالت از دیدگاه صاحب­نظران مسیحی ………………………………………………….120

1-4-1-2) عدالت از منظر صاحب نظران مسیحی ……………………………………………………………………….120

2-4-1-2) تعریف عدالت از منظر صاحب نظران مسیحی………………………………………………………………….123

3-4-1-2) انواع عدالت از منظر صاحب نظران مسیحی……………………………………………………………………124

5-1-2) دولت و بازار در نگاه اندیشمندان مسیحی …………………………………………………..125

2-2) ماهیت اقتصاد مسیحی………………………………………………………………………..128

بخش سوم: اسلام

فصل اول: سیر تاریخی اندیشه های اقتصادی اسلام……………………………………..132

1-1)اندیشه اقتصادی اسلام از اوایل ظهور تا اواخر قرن19 ……………………………………..132

2-1)آیات و روایات با جهت­گیری اقتصادی………………………………………………………..133

3-1)موضوعات اقتصادی در متون فقهی و فلسفی………………………………………………….. 138

4-1)اندیشه اقتصادی اسلام در قرن20 ……………………………………………………………145

فصل دوم : مبانی و ماهیت اقتصاد اسلامی………………………………………………..146

1-2) مبانی اقتصادی اسلام…………………………………………………………………………….146

1-1-2)مالكیت در اقتصاد اسلامی………………………………………………………………………..146

1-1-1-2) نظر اسلام درباره مال و ثروت……………………………………………………………. 146

2-1-1-2) مفهوم و اهمیت مالكیت خدا و جانشینی انسان در قرآن…………………………………….148

1-2-1-1-2) حق و تكلیف در مالكیت ………………………………………………………………………………………149

2-2-1-1-2) دیدگاه­های مشترك صاحب­نظران اقتصاد اسلامی در مورد مالكیت ………………………………………..150

3-2-1-2) اختلاف نظر در مورد قلمروهای مالكیت در اسلام…………………………………………………………….151

2-1-2) كار در اقتصاد اسلامی ……………………………………………………………………….156

1-2-1-2) اهمیت و نقش كار در اسلام………………………………………………………………………………….. 156

2-2-1-2) رابطه میان كار و مالكیت در اسلام…………………………………………………………………………… 157

3-2-1-2) هدف از كار…………………………………………………………………………………………………… 159

4-2-1-2) كار و استراحت ………………………………………………………………………………………………..160

3-1-2) عدالت در اقتصاد اسلامی …………………………………………………………………161

1-3-1-2) تعریف عدالت و قسط …………………………………………………………………………………………..163

2-3-1-2) انواع عدالت……………………………………………………………………………………………………….165

3-3-1-2) عدالت اقتصادی …………………………………………………………………………………………………165

4-3-1-2)نظریه توزیع در اقتصاد اسلامی ……………………………………………………………………………….167

5-3-1-2) نظریات توزیع قبل و بعد از تولید ……………………………………………………………………………..168

4-1-2) نقش دولت و بازار در اقتصاد اسلامی ……………………………………………………..171

1-4-1-2) مالیة عمومی در اقتصاد اسلامی……………………………………………………………………………….176

2-4-1-2) جایگاه بازار و اخلاقیات بازار در اقتصاد اسلامی …………………………………………………………..180

3-4-1-2) تأمین نظام مالی در اقتصاد اسلامی……………………………………………………………………………. 184

4-4-1-2) محدودة دخالت دولت در اقتصاد اسلامی ………………………………………………………………………187

5-4-1-2) ماهیت دولت و ساختار بازار در اقتصاد اسلامی……………………………………………………………..190

2-2) ماهیت اقتصاد اسلامی…………………………………………. ……………………………193

1-2-2) نظر گروهی از صاحب­نظران اقتصادی مسلمان در مورد عدم وجود اقتصاد اسلامی و عدم نیاز به آن…………………………………………………………………………………………………193

2-2-2) نظریات پژوهش­گران مختلف در مورد وجود اقتصاد اسلامی…………………………….196

بخش چهارم : مقایسه

فصل اول)مقایسه اندیشه های اقتصادی یهودیت ، مسیحیت واسلام…………………..200

1-1) جهان بینی اقتصادی  ……………………………………………………………………..200

2-1) كار و مالكیت………………………………………………………………………………..204

3-1) عدالت و توزیع ……………………………………………………………………………208

4-1)  دولت و بازار ……………………………………………………………………………..212

فصل دوم)نتیجه گیری …………………………………………………………………….216

1-2)اشتراکات…………………………………………………………………………………….216

2-2)افتراقات……………………………………………………………………………………..217

منابع فارسی و عربی……………………………………………………………………………….221

منابع انگلیسی……………………………………………………………………………………….225

واژه نامه…………………………………………………………………………………………….232

 

مقدمه                                                                                                                                                               

در چند دهه‌ی اخیر، اندیشمندان اقتصادی ادیان مطالعات و تحقیقات گسترده و فراوانی را در زمینه‌ی اقتصاد دینی( تجزیه وتحلیل رفتارها، نهادها و سیاست های اقتصادی با توجه به زمینه‌های دینی) انجام داده‌اند که حاصل آن به صورت گنجینه‌ای غنی در اختیار جامعه‌ی علمی قرار دارد. در این میان، مطالعه درباره‌ی اندیشه اقتصادی یهودیت‌، مسیحیت واسلام رونق بیشتری دارد؛‌به طوری که اندیشمندان الهیاتی و اقتصادی این سه دین توحیدی ضمن تشکیل انجمن‌های علمی وبرگزاری کنفرانس‌های سالانه، مجلات علمی و مجموعه‌ی بسیار وسیعی از کتب و مقالات را در مورد اندیشه‌ی اقتصادی ادیان مذکور تألیف کرده‌اند.

پرسش بسیار مهمی که برای این اندیشمندان مطرح است،این است که اقتصاد مطلوب و مورد نظر دین کدام است و چه ویژگی‌هایی دارد؟ دستیابی به پاسخ این پرسش مستلزم بررسی دیدگاه‌ها و نظریات اقتصادی همه‌ی ادیان بزرگ شرقی و غربی است که کار بسیار دشوار و بزرگی است و تنها گروه‌های بزرگ علمی از عهده‌ی پاسخ گویی به آن بر می‌آیند.

از آنجا که یهودیت‌، مسیحیت و اسلام از جمله‌ی ادیان بزرگ ابراهیمی هستند و با توجه به این که پیدایش‌، گسترش و تحکیم پایه‌های دانش جدید اقتصاد در کشور‌هایی صورت گرفته است  که عموماً پیرو دین مسیحیت بوده‌اند و همچنین با توجه به گستردگی آرای اقتصادی اسلام و تجربه‌ی  تاریخی اقتصاد اسلامی در صدر اسلام و در طی دوره‌ی تمدن بزرگ اسلامی ونیز با عنایت به این که  یهودیت قدیمی ترین دین در میان سه دین اصلی دنیا است که ریشه در خاورمیانه دارند و تاریخچه‌ی این دین، سنتی بسیار غنی از تفکرات معنوی و قوانین اخلاقی در تمامی ابعاد وجودی انسان، از جمله بعد اقتصادی آن پدید آورده است، انجام مقایسه‌ی تطبیقی میان اندیشه‌ی اقتصادی یهودیت ، مسیحیت و اسلام می تواند ضمن ارائه‌ی پاسخی مقدماتی به پرسش اساسی مذکور ، گامی مثبت برای شناخت ویژگی های اقتصاد دینی و باز شناسی آن از اقتصاد غیر دینی متعارف باشد و زمینه‌ی مطالعات بیشتر و کاراتر را در این حوزه از دانش فراهم کند.

صاحب نظران اقتصادی یهودی‌، مسیحی واسلامی برای دستیابی به اقتصاد دینی ؛ طی دو مرحله ، نظام‌های  مهم اقتصادی معاصر(سرمایه داری[1] و سوسیالیسم[2] ) و نظریه‌ی اقتصادی متعارف (به ویژه قرائت نئوکلاسیک[3] آن) را نقد و ارزیابی کردهاند: مرحله‌ی اول ، مربوط به قبل از طرح اندیشه‌ی اقتصادی دین است. در این مرحله‌، اندیشمندان دینی با انتقاد از روش‌شناسی به کار رفته در اقتصاد متعارف که ارزش‌های اخلاقی و معنوی را از نظریه و نظام اقتصادی حذف می کند و همچنین با نقد قضاوت‌های ارزشی اقتصاد متعارف که ناسازگار با ارزش‌های اخلاقی و معنوی دین ( اعم از یهودیت ، مسیحیت واسلام) است اقتصاد دینی را معرفی و از نظر علمی توجیه می کنند. در مرحله دوم که پس از پذیرش اقتصاد دینی و طرح اصول و نظریات اقتصادی دین است‌، صاحب نظران اقتصاد دینی  با اتکا به معرفت جدید اقتصاد دینی به نقد اصول‌، نظریات و نظام‌های  اقتصادی متعارف  می پردازند.

در واقع در مرحله اول ، به چرایی و علل وجودی اقتصاد دینی پاسخ داده می‌شود و در مرحله‌ی دوم نیز که تاکید مجدد بر لزوم مطالعات در زمینه‌ی اقتصاد دینی است‌، به چیستی ( ماهیت) اقتصاد دینی پرداخته می‌شود‌؛ به عبارت دیگر ، ویژگی‌های اقتصاد دینی از اقتصاد غیر دینی ، باز شناسی و معرفی می شود.

در این پژوهش‌، به مقایسه دیدگاه‌های اقتصادی یهودیت‌، مسیحیت واسلام می پردازیم با این هدف که با استخراج دیدگاه‌های اقتصادی مشابه و مشترک این ادیان ، درک عمیق‌تری از اقتصاد دینی و خصوصیات آن به‌دست آوریم.

سوال اصلی که در این پژوهش بررسی شده‌است‌، این است که :جنبه‌های تشابه و تمایز دیدگاه‌ها‌ی صاحب نظران اقتصادی یهودیت ، مسیحیت و اسلام در اصولی مانند کار، مالکیت، بازار‌، دولت و عدالت اقتصادی چیست؟ سوالات فرعی پژوهش نیز عبارتند از :

1-یهودیت از چه دیدگاه اقتصادی برخوردار است؟

2-مسیحیت از چه دیدگاه اقتصادی برخوردار است؟

3-اسلام از چه دیدگاه اقتصادی برخوردار است؟

با توجه به سوال‌های مذکور فرضیه‌های زیر برای بررسی و ارزیابی در این پژوهش مطرح می شود :

1.یهودیت‌، مسیحیت و اسلام  در ارایه مکتب اقتصادی بر اصول مشترکی تاکید دارند .

2.یهودیت دارای دیدگاه اقتصادی منسجم است .

مسیحیت دارای دیدگاه اقتصادی منسجم است .
اسلام دارای دیدگاه اقتصادی منسجم است .
هدف اصلی از انجام این پژوهش طرح دیدگاه‌های اقتصادی یهودیت‌، مسیحیت واسلام ازمنظر صاحب‌نظران اقتصادی این ادیان و انجام تحلیل تطبیقی میان آنها با تاکید بر مسایل مهم اقتصادی مانند کار، مالکیت‌، بازار، دولت و عدالت اجتماعی است .

به طور کلی در این پژوهش برای شناسایی، از روش اسنادی کتابخانه‌ای استفاده شده است‌. دیدگاه‌های صاحب نظران اقتصادی یهودی ، مسیحی واسلامی داده های این پژوهش را تشکیل می دهند و بر دیدگاه‌های مشابه و مشترک صاحب‌نظران درون دینی و بین دینی تاکید شده است‌. برای بررسی سؤالات‌‌، ارزیابی فرضیه‌ها و در نهایت دستیابی به اهداف این پژوهش‌، روش تجزیه و تحلیل تطبیقی دیدگاه‌ها ، استفاده شده‌است‌. در این روش مجموعه‌ی متون و نوشته‌های معتبر صاحب نظران اقتصادی یهودی‌، مسیحی واسلامی به منظورمقایسه‌ی اشتراکات و افتراقات دیدگاه های اقتصادی این سه دین بررسی خواهدشد‌. پژوهش حاضر به گرایش‌های اصلی یهودیت ، مسیحیت واسلام می پردازد.

این پژوهش درچهار بخش سازماندهی شده است :در بخش اول ، به اندیشه‌های اقتصادی یهودیت در دو فصل سیر تاریخی اندیشه‌های اقتصادی یهود و مبانی اقتصادی یهود می پردازیم ؛ در بخش دوم، به اندیشه‌های اقتصادی مسیحیت در دو فصل سیر تاریخی اندیشه‌های اقتصادی مسیحیت و مبانی اقتصادی مسیحیت پرداخته می‌شود و در بخش سوم‌، به اندیشه‌های اقتصادی اسلام در دو فصل سیر تاریخی اندیشه‌های اقتصادی اسلام و مبانی اقتصادی اسلام می‌پردازیم  و در بخش چهارم نیز با مقایسه‌ی اندیشه‌ی اقتصادی اسلام ، مسیحیت و یهودیت همانندی‌ها و واگرایی‌های اصول اقتصادی بین آن‌ها را روشن می‌کنیم.این مقایسه نشان می‌دهد که با وجود تفاوت‌های الهیاتی و عقیدتی فراوان در درون هر دین و دربین این سه دین بزرگ توحیدی هماننی‌های بسیاری در مورد اصول اقتصادی آنها وجود دارد‌.

برای آشنایی اولیه، لازم است اشاره شود که پیوند دین و اقتصاد را می­توان در دو محور کلی سامان داد. یکی از این دو که اخیراً بیشتر رایج شده است، با عنوان «اقتصاد دینی»[4]مورد بحث واقع می­شود. دیگری در قالب اصطلاح «اقتصاد دین»- همان­طور که از اصطلاح آن پیداست [5] – یا تجزیه و تحلیل اقتصادی از دین مطرح است؛ برای مثال از اقتصاد دینی‌، می­توان از اقتصاد مسیحی، اقتصاد اسلامی، اقتصاد بودایی، اقتصاد یهودی و مانند آن نام برد. اما اصطلاح اقتصاد دین فراگیر­تر است و هر نوع تجزیه و تحلیل اقتصادی از نقش اخلاقیات دینی، عقاید دینی و احکام دینی را در بر می­گیرد. [6]

در مطالعات مربوط به اقتصاد دینی در ابتدا و به عنوان محورهای اصلی، با مجموعه­ای از اصول و مفروضات و عناصر دینی سروکار داریم؛ ولی در پژوهش درباره‌ی اقتصاد دین ( تجزیه و تحلیل اقتصادی از دین) بیشتر با نظریه­ها، پیش­فرض­ها و ابزارهای اقتصادی مانند عقلانیت، هزینه – فایده، و … روبرو هستیم. به بیان دیگر، حوزه­ها و عناصر این دو کاملاً متفاوت هستند؛ زیرا در اقتصاد دینی پیوند عناصری مانند الهیات، مبانی متافیزیک، کتب مقدس، کلام پیامبران، وحی و آمثال ان با اقتصاد مطرح است که این عناصر در قالب رویکرد مذکور می­توانند نظام­ها، نظریه­ها یا شعبه­هایی از علم اقتصاد متعارف را مورد تأیید یا نقد قرار دهند، حتی ممکن است خود آنها، نظریه و نظام اقتصادی خاصی را مطرح کنند که ممکن است آن نظریه‌­ها و نظام­ها، مکمل یا جایگزین برخی از قرائت­های اقتصاد متعارف باشند یا نباشند. همچنین در این رویکرد، ممکن است ادعا شود اصول ، مبانی و نهادهای دینی بررفتارهای اقتصادی مؤثر است و … [7]، اما در تجزیه و تحلیل اقتصادی از دین (اقتصاد دین) برای توضیح  رفتارهای مذهبی از اصول و ابزارهای اقتصادی استفاده می­شود. به بیان دیگر در اینجا رفتار مذهبی عمدتاً از منظر نظریه‌ی «انتخاب عقلانی» بحث می­شود؛ یعنی فروض اساسی تحلیل اقتصادی       ( رفتار بیشینه گرایی، توجه به ترجیحات، تعادل بازار و امثال آن ) محور و مورد تأکید هستند. در این رویکرد از ترکیب دین و اقتصاد فرض می­شود که مردم در برخورد با مذهب نیز با ابزارهایی مانند هزینه – فایده عمل می‌کنند و از پایبندی به عقیده و عمل دینی به افزایش رضایت مندی خود می اندیشند. بدیهی است در این رویکرد حتی انتخاب مذهب و میزان پایبندی به عقاید مذهبی و انجام امور مذهبی در اختیار فرد متدین و مذهبی است. [8]

برخی از صاحب نظران، تفاوت دو رویکرد یاد شده را بر تفاوت اقتصاد هنجاری و دستوری از یک سو و اقتصاد اثباتی از سوی دیگر منطبق می­نمایند و ادعا می­کنند که «اقتصاد دینی» ترتیباتی دستوری است که از سوی مذهب نسبت به علم اقتصاد جهت یابی می­کند، ولی «تحلیل اقتصادی از دین» ترکیباتی اثباتی است که از علم اقتصاد به سوی مذهب حرکت می­کند‌‌. این تفسیر اگرچه در برخی موارد قابل قبول است، اما در همة موارد چنین نیست. زیرا گزاره­های زیادی در اقتصاد دینی نیز وجود دارد که جنبة اثباتی دارند و همه‌ی آنها دستوری نیستند؛ برای یک گزاره از اقتصاد مسیحی (آیه­ای از کتاب مقدس ) این است که : «خداوند نعمت­ها و منابعی در اختیار انسان قرار داد، تا از آن استفاده مطلوب به‌عمل آورد و در حفظ آن بکوشد» (سفر تکوین 2/15). بدیهی است این گزاره در یک قالب اثباتی وبه صورت شرطی است؛ یعنی خداوند نعمت را در صورت بهره برداری درست از آن، در اختیار بشر قرار می­دهد. [9]همچنین این گزاره از اقتصاد اسلامی یک گزاره اثباتی است. «لو ان اهل القری آمنوا و اتقوا لفحنا علیهم برکات من السماء و الارض (اعراف 7/96) چنانچه مردم (شهرها و قریه­ها) همه ایمان می­آوردند و تقوا پیشه می­کردند همانا درهای برکت آسمان و زمین را به روی آنها می­گشودیم. یا روایتی از امام معصوم (ع) که می­فرماید: لو عدل فی­الناس لا ستغنوا: اگر در میان مردم عدالت برقرار شود مردم بی­نیاز می­شوند».

در عین حال ممکن است برخی از قرائت­های اقتصاد دینی، تماماً بر امور دستوری و هنجاری استوار باشند. با ذکر این مطلب، به طور ضمنی بر یک پیش فرض اساسی خود در این پژوهش تأکید کردیم و آن این است که: ترکیب­های مربوط به اقتصادهای دینی خصلت چند قرائتی دارند.

هرچند پیشینه‌ی طرح مباحث اقتصادی از دیدگاه دین به قدمت اندیشه‏های دینی باز می‏گردد، امّا می‏توان گفت بحث علم اقتصاد و دین از زمان آدام اسمیت[10] آغاز شد. آدام اسمیت در کتاب ثروت ملل مباحثی از رفتارهای کلیسا و روحانیان را در قالب نظریه‏های اقتصادی خود گنجاند، مانند این که روحانیون و معلمان مذهبی نیز مانند دیگران در رفتارهایشان خودمحوری را ملاک دارند، رفتارهای مذهبی روحانیان مانند رفتارهای اقتصادی افراد است (اسمیت 1776). پس از اسمیت ( شاید به این علت که او رفتارهای دینی را بر‌اساس اصول اقتصادی تحلیل می‏کرد ) نظرات او مورد توجه اندیشمندان معتقد به دین قرار نگرفت. وی نظر خود را برای تشریح رفتار کلیسا و سران مذهبی ارائه کرد. ماکس وبر[11] 130 سال پس از اسمیت تلاش کرد دیدگاه جدیدی با این مضمون ارائه کند که تفاوت‌های اقتصادی در رفتار افراد و در نتیجه، تفاوتهای اقتصادی جوامعممکن است ناشی از تفاوت‌های مذهبی آنها باشد.‌ اندیشمندان مختلف نظریه‌ی وبر را نقد و بررسی کردند، اما در خیزش جدید جوامع اسلامی و دانشمندان مسلمان نظریات جدیدی مبنی بر تأثیر دین بر رفتار‌های اقتصادی ارائه شد و به دنبال آن، این خیزش باعث رشد شدید مباحث اقتصادی و دین در سی سال اخیر شده است. در کنار این رشد، بعضی از پژوهشگران به نظریات آدام اسمیت که نگرش خاصی به مذهب دارد، بازگشته‏اند و بررسی رفتارهای دینی بر اساس مبانی اقتصادی را محور، پژوهش‌های خود قرار داده‏اند. در کنار این روند، اندیشمندان معتقد به دین، در ادیان مختلف تلاش کرده‏اند اقتصاد سنتی سرمایه‏داری را از ابعاد مختلف به نقد بکشند و بعضی از اقتصاددانان کوشش کرده‏اند نظام‌ها یا ابعادی از نظام‌های اقتصادی مبتنی بر مذهب را ترسیم کنند. بر‌این اساس می‏توان مجموع مطالعات در زمینه رابطه اقتصاد و دین را در چهار دسته برشمرد:

1- تشریح و تبیین رفتارهای دینی، به‌ویژه گروه‌ها و مؤسسات مذهبی بر‌اساس مبانی اقتصادی با روش علمی، مانند آنچه آدام اسمیت بیان می‏کند؛ از جمله مطالعات در این زمینه کتاب اکلاند[12] و دیگران با عنوان: «کلیسای کاتولیک در قرون وسطی به عنوان بنگاه» (1996) اندرسون[13](1988) فینک[14] (1988) و استارک[15])1992) یاناکان[16] (1997) مانند اینهاست.

2- نقد اقتصاد سنتی بر‌اساس مبانی دینی، مانند نوشته‏های سید قطب (1966)، صدیقی (1972)، بیزنر[17] (1989) .این دسته از پژوهش‌ها بیشتر نزد مسلمانان بوده است.

3- بررسی و تبیین نظام‌های اقتصادی یا ابعادی از آن بر‌اساس دین، مانند نوشته‏های صدر (1961)، جامو[18] (1970) چاپرا[19] (1992) .

4- تشریح و تبیین رفتارهای اقتصادی بر‌اساس و تحت تأثیر دین که بخش گسترده‏ای از پژوهش‌ها و نوشته‏های سه دهه‌ی اخیر در زمینه دین و اقتصاد ، در این دسته جای می‌گیرد که از جمله‌ی آنها می توان مطالعات انجام شده توسط قحف (1972) فهیم خان[20](1991)متوالی[21](1991) آزی و ارنبرگ (1976) و را نام برد که در این پژوهش به بخشی از آنها اشاره می‏شود.

تحقیقات صاحب نظران اقتصادی مسلمان در زمینه‌ی پژوهش حاضر عبارتند از:

1- محمدانور، رساله‌ی دکتری خود را در دانشگاه نیوهمشایر امریکا در سال 1985 با عنوان «یک مدل اقتصاد کلان برای اقتصادهای بدون بهره: یک مطالعه ادغامی از نظامهای اقتصادی غربی و اسلامی» نوشت. در این رساله، یک مدل غربی، داخل یک مدل معادل که دارای نظام مالی بدون بهره است، استفاده شده است. این مدل نشان می‌دهد که نسبت‌های سهم بندی سود، نقش بسیار مشابهی با مدل‌های غربی منتهی بر نرخ بهره ایفا می‌کند و در آن می‌توان با تغییر سهم در سود به جای تغییر نرخ بهره، به اهداف سیاستی دست یافت. در این رساله نتیجه‌گیری می‌شود که با حفظ شرایط دیگر، نظام بدون بهره برای کشورهای کم‌تر توسعه یافته که اقتصاد تورّمی‌دارند، مناسب‌تر است.

2- مهدی رضوی، رساله دکتری خود را در دانشگاه لینکلن نبراسکای امریکا در سال 1983 با عنوان «مدل سازی نظام اقتصادی اسلام، یک روش ماتریس انتقالی تعاملی و نمودار جهت‌دار بولیین» نوشته است. موضوع اصلی این مطالعه، تحلیل امکان نظام بندی چارچوبی از نظام اقتصادی مبتنی بر آموزه‌های اسلامی مستقل از سرمایه‌داری و سوسیالیسم موجود است.

3- نادر حبیبی، پیامدهای اقتصادی نظام‌های بدون بهره‌ی بانک‌ داری اسلامی را با استفاده از مدل تعادل عمومی در سال 1987 در دانشگاه دولتی میشیگان بررسی کرده است. او مشاهده کرد که هر چه از نرخ بهره صفر دور شویم، پس‌انداز خالص فزونی می‌گیرد و تخصیص ریسک بهبود می‌یابد. او همچنین مدل اقتصادی کلان مشابهی را به‌کار برد تا انتخاب‌های سیاست پولی و مالی را که در دسترس دولت‌های کشورهای اسلامی است، بررسی کند.

کتاب‌هایی که در این زمینه تا کنون در ایران به چاپ رسیده است عبارتند از :

1- کتاب« مباحثی در اقتصاد خرد، نگرش اسلامی»: در این کتاب که مجموعه مقالات سیزده اندیشمند و اقتصاددان مسلمان است، بیش‌تر درباره‌ی اهداف و انگیزه‌های مصرف و تولید و تفاوت‌های عمده رفتار مصرف کننده و تولید کننده‌ی مسلمان و مقایسه‌ی آن با رفتار افراد غیر دینی بحث شده است؛ سپس پژوهشگران در بیش‌تر مقالات با استفاده از منحنی‌های مطلوبیّت و حدّاکثرسازی، به تحلیل اقتصادی و همچنین به مسئله‌ی تخصیص منابع و اقتصاد رفاه پرداخته‌اند.

1-4 اهداف تحقیق………………………………………………………………………………………………………….11

1-5 سؤالات تحقیق……………………………………………………………………………………………………….12

1-6 فرضیات تحقیق………………………………………………………………………………………………………13

1-7 قلمرو تحقیق ………………………………………………………………………………………………………….13

1-8 روش تحقیق ………………………………………………………………………………………………………….14

1-9 تعریف واژه‏ها و اصطلاحات فنی و تخصصی ……………………………………………………………..15

فصل دوم ادبیات تحقیق

2-1مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………….17

2-2مفهوم بانکداری الکترونیک ………………………………………………………………………………………..19

2-3 تعاریف بانکداری الکترونیک …………………………………………………………………………………….23

2-4 تقسیم بندی دوره های بانکداری الکترونیکی ………………………………………………………………25

1-2-4)دوره اول – اتوماسیون پشت باجه ……………………………………………………………………….25

2-2-4) دوره دوم – اتوماسیون جلوی باجه ………………………………………………………………………..26

3-2-4)دوره سوم – متصل کردن مشتریان به حسابها …………………………………………………………26

4-2-4)دوره چهارم – یکپارچه سازی سامانه ها و مرتبط کردن مشتری با تمامی عملیات بانکی 26

2-5تاریخچه بانکداری الکترونیکی در جهان …………………………………………………………………….27

2-6 بانکداری الکترونیکی در ایران …………………………………………………………………………………28

2-7انواع بانکداری الکترونیک ……………………………………………………………………………………….29

1-2-7 بانکداری خانگی ……………………………………………………………………………………………..29

2-2-7 بانکداری از راه دور ………………………………………………………………………………………..29

3-2-7بانکداری اینترنتی …………………………………………………………………………………………….29

4-2-7 تلفنبانک ………………………………………………………………………………………………………..30

5-2-7بانکداری از طریق تلویزیون کابلی ……………………………………………………………………..30

6-2-7دستگاه خودپرداز …………………………………………………………………………………………….31

2-8 سطوح بانکداری الکترونیک ………………………………………………………………………………….32

1-2-8 بانکداری الکترونیکی مصرف کننده (در سطح مشتری)………………………………………….32

2-2-8 بانکداری الکترونیکی بین بانکی ……………………………………………………………………….32

2-9امنیت در بانکداری الکترونیکی ……………………………………………………………………………..33

2-10اجزای سازنده بانکداری الکترونیک ………………………………………………………………………35

1-2-10 مشتریان الکترونیکی ……………………………………………………………………………………..36

2-2-10 بانکها ………………………………………………………………………………………………………..37

3-2-10بافت محیطی ……………………………………………………………………………………………….37

2-11 مدل فراسبز در استفاده از خدمات الکترونیک بانکی ……………………………………………..39

1-2-11 عوامل فناورانه ……………………………………………………………………………………………39

2-2-11عوامل زیر ساخت ………………………………………………………………………………………..40

3-2-11عوامل اجتماعی و فرهنگی ……………………………………………………………………………..41

4-2-11عوامل سازمانی ……………………………………………………………………………………………42

5-2-11عوامل بوم شناختی مشتری ……………………………………………………………………………42

6-2-11عوامل رقابتی ………………………………………………………………………………………………43

2-12عوامل مؤثر بر اعتماد مشتریان در بانکداری الکترونیکی ………………………………………..43

2-13عوامل موثر بر اعتماد در بانکداری الکترونیک …………………………………………………….45

1-2-13)ابعاد فردی ………………………………………………………………………………………………45

2-2-13)ابعاد سازمانی …………………………………………………………………………………………46

3-2-13)ابعاد اعتماد به سیستم ………………………………………………………………………………46

4-2-13)ابعاد وب سایت…………………………………………………………………………………………..46

5-2-13)ابعاد تعاملی………………………………………………………………………………………………..46

6-2-13)ریسک درک شده………………………………………………………………………………………..46

7-2-13نفوذ اقتصاد – اجتماعی…………………………………………………………………………………47

8-2-13خود کارآمدی……………………………………………………………………………………………..48

2-14عوامل موفقیت بانکداری الکترونیکی……………………………………………………………………48

2-15بانکداری الکترونیک و حفظ مشتریان………………………………………………………………….51

2-16روش های مختلف بانکداری الکترونیکی مصرف کننده در سطح مشتری……………………52

2-17عوامل موثر بر قصد استفاده مشتریان از خدمات بانکداری اینترنتی……………………………54

2-18بررسی عوامل تاثیر گذار بر پذیرش بانکداری الکترونیکی……………………………………….55

1-2-18)تاثیر آموزشهای مقدماتی بر پذیرش بانکداری الکترونیکی…………………………………56   

2-2-18)تاثیر سهولت استفاده  از تکنولوژی  بر پذیرش بانکداری الکترونیکی…………………58

3-2-18)تاثیر خودکارآمدی کامپیوتری بر پذیرش بانکداری الکترونیکی………………………….59

4-2-18)تاثیر مرکز کنترل بر پذیرش بانکداری الکترونیکی…………………………………………….60

2-19بسترهای بانکداری الکترونیکی……………………………………………………………………………61

1-2-19)بسترهای نرم افزاری…………………………………………………………………………………….61

2-2-19)بسترهای سخت افزاری………………………………………………………………………………..63

3-2-19)بسترهای مخابراتی…………………………………………………………………………………….67

4-2-19) بسترهای حقوقی………………………………………………………………………………………67

2-20مزایای بانکهای صددرصد اینترنتی…………………………………………………………………….69

2-21معایب بانک های صددرصد اینترنتی…………………………………………………………………70

2-22 اصول مدیریت ریسک برای بانکداری الکترونیک……………………………………………….71

1-2-22مراقبت مدیریت و هیأت مدیره…………………………………………………………………….72

2-2-22کنترل های ایمنی……………………………………………………………………………………….73

3-2-22مدیریت ریسک حقوقی و شهرتی………………………………………………………………….73

2-23سند چشم انداز بیست ساله و دولت الکترونیک……………………………………………………74

2-24رویکردهای متفاوت به دولت الکترونیک…………………………………………………………….76

1-2-24)رویکرد انکار(غفلت)…………………………………………………………………………………76

2-2-24)رویکرد جداسازی(خودکارسازی)……………………………………………………………….76

3-2-24)رویکرد پرستش(شیفتگی)………………………………………………………………………….76

4-2-24)رویکرد یکپارچه سازی( ادغام)………………………………………………………………….77

2-25مشکلات و موانع گسترش بانکداری الکترونیکی در ایران……………………………………78

1-2-25) جنبه داخلی…………………………………………………………………………………………..78

2-26چالشهاو راهکارهای توسعه بانکداری الکترونیک در چارچوب سند چشم انداز……….81

2-27موانع فرهنگی و اجتماعی و آموزشی  در گسترش بانکداری الکترونیکی………………84

2-28ساختار سیستم بانکداری الکترونیک…………………………………………………………………86

2-29مؤلفه هایی ایجاد کننده افزایش قدرت بانک ها در جذب منابع مالی………………………86

1-2-29فناوری اطلاعات و ارتباطات……………………………………………………………………….86

2-2-29مهارت های نیروی انسانی……………………………………………………………………………87

3-2-29تنوع خدمات بانکی……………………………………………………………………………………..87

4-2-29کیفیت خدمات بانکی…………………………………………………………………………………..88

5-2-29رضایت مشتریان از کارکنان بانک…………………………………………………………………..88

6-2-29مطلوبیت محیط داخلی بانک………………………………………………………………………….89

7-2-29مطلوبیت محل استقرار مکانی بانک…………………………………………………………………89

2-30 مدل مفهومی تحقیق……………………………………………………………………………………….90

بخش دوم: پیشینه تحقیق…………………………………………………………………………………………91

الف) پیشینه داخلی…………………………………………………………………………………………………91

ب)پیشینه خارجی………………………………………………………………………………………………………98

فصل سوم روش تحقیق

3-1مقدمه…………………………………………………………………………………………………………….103

3-2 جامعه آماری  و نمونه آماری تحقیق………………………………………………………………….104

3-3 روش  وابزارجمع آوری اطلاعات…………………………………………………………………..105

3- 4متغیرهای تحقیق……………………………………………………………………………………………106

3-5بررسی پایایی ابزار اندازه گیری……………………………………………………….106

3-6بررسی روایی ابزار اندازه گیری……………………………………………………………………..107

3-7تجزیه و تحلیل داده ها……………………………………………………………………………………109

فصل چهارم تجزیه و تحلیل یافته ها

 4-1 مقدمه………………………………………………………………………………………………………111

4-2آمار توصیفی ……………………………………………………………………………………………..112

4-3 اطلاعات مربوط به خصوصیات جامعه آماری …………………………………………………117

4-3-1)تجزیه و تحلیل توصیفی داده ها………………………………………………………………..117

4-3-1-1)وضعیت سوالات مربوط به شاخصهای متغیر مستقل فرضیه اول………………….118

4-3-1-2)وضعیت سوالات مربوط به شاخصهای متغیر مستقل فرضیه دوم………………….119

4-3-1-3)وضعیت سوالات مربوط به شاخصهای  متغیر مستقل فرضیه سوم………………..120

4-3-1-4)وضعیت سوالات مربوط به شاخص های متغیر مستقل فرضیه چهارم…………..120

4-3-1-5)وضعیت سوالات مربوط به شاخص های متغیر مستقل فرضیه پنجم……………..122

بخش دوم :بررسی استنباطی یافته های پژوهش……………………………………………………….124

4-1)آزمون فرضیه های تحقیق………………………………………………………………………………124

4-1-1)آزمون فرضیه اول…………………………………………………………………………………………..124

4-1-2)آزمون فرضیه دوم……………………………………………………………………………………..125

4-1-3)آزمون فرضیه سوم…………………………………………………………………………………………..126

4-1-4)آزمون فرضیه  چهارم……………………………………………………………………………………….127

4-2) نتایج آزمون فریدمن جهت رتبه بندی متغیرها…………………………………………………131

 

فصل پنجم نتیجه گیری و پیشنهادات

5-1مقدمه ……………………………………………………………………………………………………..133

5-2خلاصه روند تحقیق ………………………………………………………………………………….133

5-3 نتایج تحقیق ……………………………………………………………………………………………135

1-5-3) نتایج تحقیق بر اساس اطلاعات نظری و منابع کتابخانه ای تحقیق ……………….135

2-5-3 )نتایج تحقیق بر اساس از یافته های توصیفی و استنباطی ……………………………136

5-4)تحلیل یافته ها وارائه پیشنهادات به تفکیک فرضیات ……………………………………………………………………138

1-5-4) بررسی فرضیه اول  و ارائه پیشنهادات ………………………………………………………………..139

2-5-4 بررسی فرضیه دوم و ارائه پیشنهادات …………………………………………………………………………………..140

3-5-4 بررسی فرضیه سوم و ارائه پیشنهادات ………………………………………………………………..141

4-5-4بررسی فرضیه چهارم و ارائه پیشنهادات ………………………………………………………………………………..143

5-5-4 بررسی فرضیه چهارم و ارائه پیشنهادات ……………………………………………………………..144   

5-5 مقایسه نتایج تحقیق با نتایج سایر تحقیقات ………………………………………………….145

5-6محدودیتهای تحقیق …………………………………………………………………………………..146

5-7پیشنهادهایی برای تحقیقات آتی …………………………………………………………………..146

فهرست منابع

منابع فارسی………………………………………………………………………………………………………147

منابع غیر فارسی…………………………………………………………………………………………………151

ضمائم(پرسشنامه)………………………………………………………………………………………………157

چکیده لاتین………………………………………………………………………………………………………176

 

فهرست جداول

عنوان                                                                                      صفحه

جدول4-1:  توزیع فراوانی و درصد نمونه آماری به تفکیک جنس………………………………………………..112

جدول 4-2: توزیع فراوانی و درصد نمونه آماری به تفکیک سن…………………………………………………..113

جدول 4-3: توزیع فراوانی و درصد نمونه آماری به تفکیک مقطع تحصیلی……………………………………..114

4-4: توزیع فراوانی و درصد نمونه آماری به تفکیک پست سازمانی………………………………………………..115

جدول 4-5: توزیع فراوانی و درصد نمونه آماری به تفکیک تجربه کاری………………………………………….116

جدول 4-6فراوانی، درصد و میانگین سوالات  مربوط به  تغییر مهارتهای رفتاری و فنی………………………118

جدول 4-7 فراوانی،درصد ومیانگین سوالات مربوط به بعد یکپارچه سازی عملیات وفرآیندهای فعلی وجدید……………………………………………………………………………………………………………………………………….119

جدول 4-8 فراوانی،درصدومیانگین سوالات مربوط به مولفه های توجه به نوآوریها وایده های منبعث……120

جدول 4-9فراوانی،درصد و میانگین سوالات  مربوط به مولفه های اطلاع رسانی (آموزش) به مشتریان…..121

جدول 4-10 فراوانی،درصدومیانگین سوالات مربوط به مولفه های توجه به نوآوریها وایده های منبعث…..122

جدول 4-11 فراوانی،میانگین؛ دامنه ؛ انحراف معیار و واریانس سوالات پرسشنامه………………………………123

جدول 4-12:آزمون تی تک نمونه ای برای بررسی میانگین متغیر مهارتهای رفتاری و فنی کارکنان…………125

جدول 4-13 : آزمون تی تک نمونه ای برای بررسی میانگین متغیر یکپارچه سازی عملیات وفرآیندها…..126

جدول 4-14 : آزمون تی تک نمونه ای برای بررسی میانگین متغیر توجه به نوآوریها وایده ها……………….127

جدول 4-15 : آزمون تی تک نمونه ای برای بررسی میانگین متغیر اطلاع رسانی (آموزش) به مشتریان….129

جدول 4-16 : آزمون تی تک نمونه ای برای بررسی میانگین متغیر ایجاد امنیت خاطرواعتمادسازی……….130

جدول 4-17رتبه بندی متغیرها بر اساس آزمون فریدمن……………………………………………………………..131

 

فهرست نمودارها

              عنوان                                                                                 صفحه

نمودار 4-1: توزیع فراوانی به تفکیک جنس………………………………………………………………………….112

نمودار 4-2:  توزیع فراوانی به تفکیک گروههای سنی………………………………………………………………113

نمودار 4-3:  توزیع فراوانی به تفکیک مقطع تحصیلی……………………………………………………………..114

نمودار 4-4:  توزیع فراوانی به تفکیک پست سازمانی……………………………………………………………..115

نمودار 4-5:  توزیع فراوانی به تفکیک پست سازمانی……………………………………………………………..116

 

 

چکیده:

با توجه  به رویکرد رقابتی بانکها می بایست به سمتی حرکت کنند که نسبت به خدمات سنتی ارزش افزوده بیشتری را ایجاد و نیز تقاضای روزافزون مشتریان را در برآورده کردن نیازهای متنوع و جدیدشان پاسخگو باشند.هدف از این پژوهش شناسایی و اولویت بندی عوامل موثر بر توسعه بانکداری الکترونیک(مطالعه موردی:شعب بانک سپه شهر بوشهر) است.این تحقیق بر اساس هدف از نوع کاربردی و از نظر ماهیت و روش  از نوع تحقیقات توصیفی- پیمایشی می باشد.نمونه آماری پژوهش 144 نفر از مدیران وکارکنان بانک سپه درسطح شهر بوشهر طی شش ماهه اول سال 93می باشند. در تجزیه و تحلیل داده ‏ها به منظور تجزیه و تحلیل هر مولفه و شاخصهای مربوط به آن از پرسشنامه استاندارد برگرقته از مقالات ملک اخلاق و همکاران(1391)؛صالحی صدقیانی و فروغی(1386) و کوشکی(1388) بهره برداری گردید در بخش آمار توصیفی و بررسی سؤال­های جمعیت شناختی از تکنیک­هایی نظیر مد؛ میانه؛ میانگین، انحراف معیار، محاسبه فراوانی و .. در بخش استنباطی جهت تعیین ارتباط بین متغیرهای فرضیات این پژوهش از آزمون t تک نمونه ای و آزمون فریدمن جهت رتبه بندی متغیرها استفاده شد.در نهایت بر اساس تحلیل نرم افزار SPSS نتایج حاکی از تایید تمام فرضیات بود.

 

کلمات کلیدی: بانکداری الکترونیک، توسعه ، بانک سپه،شهر بوشهر

 

 

 

 

 

 

 

فصل اول

کلیات

 

 

1-1مقدمه

همگام با گسترش حجم تجارت الکترونیکی جهانی، نهادهای پولی و مالی نیز به منظور پشتیبانی و تسهیل تجارت الکترونیک، به طور گسترده ای به استفاده از فناوری ارتباطات و اطلاعات روی آورده اند. در نتیجه طی چند دهه ی اخیر سیستمهای پرداخت الکترونیکی به تدریج در حال جایگزینی با سیستم سنتی می باشند. در این میان بانکها نیز با حرکت به سوی بانکداری الکترونیک و عرضه ی خدمات مالی جدید، نقش قابل توجهی در افزایش حجم تجارت الکترونیکی داشته اند(کهزادی به نقل از رحیمی؛1394) .

با نزدیک شدن تعداد کاربران ایرانی اینترنت  به بیش از 33 ملیون نفر ؛ مجرای کسب و کار در ایران  از شیوه های سنتی به شیوه های الکترونیکی در حال تغییر است. بانکها بعنوان  یکی از 3 حلقه زنجیره تجارت ؛ یعنی سفارش ؛پرداخت و تحویل  نیز از این قاعده مستثنی نیستند.در حال حاضر بانکها با یک محیط کاملا پویا روبرو هستند  و همه بانکها فارغ از اندازه ؛با توجه به تغییرات برق آسا در موقعیتهای رقابتی و شرایط حاکم  بر بازار؛جذب و حفظ مشتریان را سرلوحه برنامه های خویش قرار دهند.در صنعت تبلیغات؛تبلیغات اینترنتی بسرعت درحال رشد است.(حنفی زاده و همکاران؛1387)

محقق در این تحقیق پس از ارائه کلیات تحقیق(بیان مساله؛اهمیت؛هدف وفرضیات و..)به بحث پیرامون مبانی نظری تحقیق در فصل دوم می پردازد.درفصل سوم به بحث و بررسی پیرامون روش تحقیق(جامعه آماری؛پایایی وروایی وآزمونهای آماری) ودرفصل چهارم داده های خام حاصل ازپرسشنامه توسط آزمونهای آماری تحلیل ونتایج و پیشنهادات حاصل از این آزمون در فصل 5 ارائه خواهد شد .

 

 

1-2بیان مسأله

امروزه بانکها درکشورهای پیشرفته به عنوان رهگشا،مشاور حرفه ای،متخصص در افزایش منابع مالی شرکتها وجمع آوری و تبادل اطلاعات لازم برای مشتریان خود عمل می کنند و یکی از موتورهای محرک اقتصادی هرکشور محسوب می شوند. این امر سبب شده است تا فضای رقابتی تنگاتنگی میان آنها برقرار شود.با توسعه روزافزون تکنولوژی و صنعتی شدن کشورها، مدیران بانکها سعی بر افزایش خدمات نوین بانکداری دارند که نتیجه آن متمایز بودن آنها نسبت به خدمات سایررقبا وسودآوری بیشتر ایشان ورشد جذب سپرده های مشتریان  است.(جکسون[1]؛2005)با توجه به رویکرد رقابتی؛ بانکهامی بایست به سمتی حرکت کنندکه نسبت به خدمات سنتی ارزش افزوده بیشتری راایجاد کنند و نیز تقاضای روزافزون مشتریان را در برآورده کردن نیازهای متنوع و جدیدشان پاسخگو باشند .دراین بین به کارگیری سیاستهای افزایش کیفیت خدمات ؛برنامه های بازاریابی برای جلب رضایت مشتریان و استفاده ازسیاستهای ارتقاء کیفیت خدمات به منظور افزایش بهره وری فعالیتهای بانکی ورشداین بنگاهها درمحیط رقابتی همواره مورد توجه مدیران تراز اول بانک ها قرار گرفته است(سیدجوادین وکیماسی؛1384).یکی از مهمترین پدیده های ناشی از انقلاب اطلاعات،تحول در شیوه های سنتی تجارت و جایگزینی آن با تجارت الکترونیک است.از این رو بواسطه نقش پول و بانکداری در تجارت، بانکداری الکترونیک اصلی ترین زیربنای تجارت الکترونیک محسوب می شود.طبیعتا در این میان،نقش بانکها وموسسات اقتصادی درنقل وانتقال پول بسیارحیاتی است.هنگامی که درسال1994 اینترنت قابلیتهای تجاری خودراعلاوه برجنبه های علمی وتحقیقاتی به نمایش گذاشت،موسسات تجاری و بانکها در کشورهای پیشرفته اولین نهادهایی بودند که تلاش جدی خود را برای استفاده هر چه بیشتر از این جریان بکار انداختند. محصول تلاش آنها نیز همان بانکداری الکترونیک امروزی است. سپس به سرعت مشخص شد که اینترنت بستر بسیار مناسبی برای انواع فعالیتهای بانکداری و اقتصادی بشمار می رود. بانکداری الکترونیک هم اکنون در جهان به عنوان یک بحث بسیار تخصصی ودر عین حال بسیار پیچیده تبدیل شده است وتطبیق آن باسیاستهای تجاری  اقتصادی کشورهای مختلف نیاز به تحقیق و برنامه ریزی دقیق دارد (میرزابی؛1384)

بیشتر فعالان صنعت بانکداری امروزه بر این واقعیت تاکید دارند که بانکهاخدماتی یکسان ارائه می دهند وهیچکدام وجه تمایز بارزی در مقایسه با دیگران را به نمایش نمی گذارند.واقعیت آن است که هیچ بانکی بدون بهبود و ارایه خدمات جدید نمی تواندرشد پایدار و مطلوبی را تجربه کند .توسعه خدمات بانکی درهرشکلی با چهارهدف دنبال می شود.جذب مشتریان جدید،حفظ مشتریان فعلی،سودآوری ونهایتاتوسعه بازارهای هدف(سیدجوادین وکیماسی؛1384).تجارت الکترونیک کاربردفناوریهای ارتباطات واطلاعات در عرصه ی اقتصاد و بازرگانی است.فناوری کسب وکار الکترونیکی کلیه ی تعاملات درون سازمانی وبین سازمانی رابا یک اثربخشی هزینه ای بسیار بالاتسهیل می کند.اثربخشی هزینه ای کسب وکار الکترونیکی ، بنگاههای اقتصادی کوچک را قادر می سازدتا با بنگاههای اقتصادی بزرگ رقابت کنند (عبدالباقی و اخوان صراف؛1384).

یکی از راهکارهای قابل اطمینان و مورد استفاده برای توسعه خدمات بانکی بهبود فرآیندهای تحویل وتغییرمهارتهای فنی و رفتاری کارکنان بانکی است.موضوع دیگر یکپارچه سازی عملیات و فرآیندهای فعلی و جدید است.این بدان معنی است که در زمانیکه کارکنان صف متوجه و درگیر کسب رضایت مشتریان خود هستند،کارکنان ستادی برراهکارهای توسعه کارآیی عملیاتی متمرکز هستند. توسعه خدمات دردو بعد ظهور و نمود می یابد؛درفرآیندها و درایده ها و این بدان معناست که توسعه به جای آنکه در مدیریت تحقیق و توسعه بانک طراحی و پیاده شود حول محورکشش و خواست مشتری پدیدارمی شود. نباید فراموش کرد که اطلاعات مربوط به نیاز و خواسته در نزد مشتری است و توسعه خدمات جدید هم حول این محور تکوین و تکامل می یابد. فرآیند توسعه معیارهایی را برای سنجش موفقیت تدوین ومورد سنجش قرارمی دهدکه بسته به نوع سازمان و ماهیت خدمت، تشابهات وتفاوتهایی را شامل می شود.(عمادزاده و همکاران؛1384)

درخدمات بانکی درکنار خدمات نو باید به نحوه ارائه و رفتار و مهارت کارکنان توجه ویژه مبذول داشت؛یعنی برای خلق تجربه ای منحصر به جز”چه ها”به “چگونه ها”هم پرداخته شود.برهمین مبنامدیران بانکی بایدتلاش کنندتاتجربه حضور مشتری رادربانک راحت تر؛متمایزتر؛لذت بخشتر و به یادماندنی ترکنند. به تعبیردیگر؛عامل موفقیت درتوسعه خدمات بانکی الکترونیکی تجربه بهتر است تامزیت خدمت. این تجربه در بر دارنده کیفیت فنی خدمت،طراحی و نحوه ی ارائه آن ورفتار ومهارت انسانی است.فرآیند توسعه خدمات یک فرآیند دائمی وغیررسمی است که دربرابردرخواست مشتری و فشار رقابت پدید می آید. بنابراین فهم و پاسخ به نیازهای مشتری است که توسعه یک خدمت جدید را تضمین می کند. خدمات جدید زمانی موفق از آب در می آیند که راه حلهای بهتر و واضح تری برای مسائل مهم مشتری فراهم آورند و مشتری نیز از عهده تامین هزینه های این راه حلها برآیند.بدیهی است هرچه خدمت مهم تر وشخیص تر باشد وتقابل میان کارکنان و مشتری را مدنظر داشته باشد، می تواند رضایت وانگیزه بیشتری برای استفاده را فراهم آورد.نباید از نظردور داشت که کارکنان بانک قلب فرآیندهای توسعه خدمات محصولندکه باید در کنار نحوه ارائه خدمت بدان توجه داشت . بانکها امروزه در تکاپو و تلاش برای توسعه خدمات خود هستند. برای این امر باید این فرآیند را به خوبی بشناسند و آن را به صورت دائمی به کار بندند. شناخت،تدوین معیارهای موفقیت و ارزیابی دائمی آن رمزموفقیت در توسعه خدمات بانکی است .مفهوم اصلی در این فرآیند توجه به نوآوریها و ایده های منبعث از مشتری و تلاش برای خلق تجربه هایی است که به طور دائمی و منحصر به فرد تکرار و توسعه می یابند (سیدجوادین وکیماسی؛1384).

بانکها به عنوان بنگاههای اقتصادی که وظیفه ارائه خدمات پولی و مالی را دارند با بهره گیری از فناوری اطلاعات از سویی می توانند هزینه های خود را کاهش داده و موجبات سوددهی خود و ذینفعانشان را فراهم کنند و از سوی دیگر موجب رضایتمندی مشتریان خود شوند. در این خصوص با وجود پیشرفتهای خدمات پول الکترونیکی و ابزارهای پرداخت در کشور، در استفاده از سامانه های یکپارچه اطلاعاتی برای الکترونیکی کردن تعاملات درون بانکی و بین بانکی و اتصال بر خط مشتریان به بانک در آغاز راه هستیم . به همین دلیل فناوری اطلاعات نتوانسته باعث کاهش هزینه ها و ارزانتر شدن خدمات بانکی و نیز حذف رویه های سنتی نظیر توسعه شعب فیزیکی بانکها و اسکناس شود. (قلی پور؛1388)

لذا خلاشناسایی و رتبه بندی شاخصهای تاثیرگذار درتوسعه بانکداری الکترونیک شعب بانک سپه شهر بوشهرتوسط محقق در این تحقیق؛درقالب مهارتهای رفتاری وفنی کارکنان؛ یکپارچه سازی عملیات و فرآیندهای فعلی وجدیدبانک؛ توجه به نوآوریها و ایده های منبعث از مشتری؛ اطلاع رسانی (آموزش) به مشتریان پیرامون بهره برداری از خدمات الکترونیکی؛ایجاد امنیت خاطرواعتمادسازی در مشتریان درتوسعه بانکداری الکترونیک درشهر بوشهر احساس گردیده است. لذامحقق در صدد است به این سوالات پاسخ دهد که آیا مولفه های موردنظر با توسعه بانکداری الکترونیک در شهر بوشهرارتباطی داردیاخیر؟

 

 

1-3 اهمیت و ضرورت تحقیق

در کشورهای پیشرفته بیش از 70درصد امور با

 

<a href="http://zusa.ir/%d9%be%d8%a7%db%8c%d8%a7%d9%86-%d9%86%d8%a7%d9%85%d9%87-%d8%b4%d9%86%d8%a7%d8%b3%d8%a7%db%8c%db%8c-%d9%88-%d8%a7%d9%88%d9%84%d9%88%db%8c%d8%aa-%d8%a8%d9%86%d8%af%db%8c-%d8%b9%d9%88%d8%a7%d9%85%d9%84-2/"><img class="alignnone size-medium wp-image-170857″ src="https://arshadfile.ir/wp-content/uploads/2019/08/6_001-260x300-260x300.png” alt="برای دانلود متن کامل پایان نامه ها اینجا کلیک کنید” width="260″ height="300″ /></a>

 

نکی استفاده کنندگان از خدمات بانکی بدون حضور در محل شعب بانکها و با استفاده از سیستمهای الکترونیکی صورت می پذیرد، لذا بانکها با بکارگیری فنآوری مدرن صنعت بانکداری واجرایی نمودن طرح مشتری محوری، سعی بر کاهش ضرورت مراجعه مشتریان به محل شعبه را دارند تا مشتریان بتوانند درمحل کار ویااقامت خو عمده اموربانکی رااز این طریق انجام دهند.(جکسون[2]؛2005)هنگامی که درسال 1994 اینترنت قابلیتهای تجاری خود را علاوه برجنبه های علمی وتحقیقاتی به نمایش گذاشت،موسسات تجاری و بانکها درکشورهای پیشرفته اولین نهادهایی بودند که تلاش جدی خود را برای استفاده هر چه بیشتر از این جریان بکار انداختند. محصول تلاش آنها نیز همان بانکداری الکترونیک امروزی است. سپس به سرعت مشخص شد که اینترنت بستر بسیار مناسبی برای انواع فعالیتهای بانکداری و اقتصادی به شمار می رود. بانکداری الکترونیک هم اکنون در جهان به عنوان یک بحث بسیار تخصصی و درعین حال بسیار پیچیده تبدیل شده است وتطبیق آن باسیاستهای تجاری  اقتصادی کشورهای مختلف نیاز به تحقیق و برنامه ریزی دقیق دارد. (میرزایی؛1388)

بانکها و مؤسسات مالی خدمات خود رابه منظور دستیابی به منابع تجاری گسترده ترتوسعه می دهند .این منابع نظیر افزایش سودآوری خدمات،جذب مشتریان جدید،بهبود وفاداری مشتریان ؛ایجاد چارچوبی برای محصولات خدماتی جدید در آینده باگشایش بازارهای جدیدوافزایش شهرت و وجهه بانک ارتباط دارد .رویکردهای توسعه ی بانکداری الکترونیک ازراهبردهای تهاجمی وتدافعی بهره می جویند . برهان راهبردی توسعه بانکداری الکترونیک را می توان حفظ موقعیت و شهرت ؛ایجاد ارزش افزوده برای مشتریان و بانک ؛جذب مشتریان بیشتر ،پاسخ به خواسته های فعلی مشتریان ؛رقابت ؛کارایی ؛توسعه ی بازار و بهبود وفاداری مشتریان دانست (العدوانی[3]؛2001) .امروزه بانکداری الکترونیک به دلیل سرعت،کارآیی، کاهش هزینه ها و بهره برداری از فرصتهای زودگذر عرصه جدیدی رادر رقابت گشوده است. بدیهی است کاربرد بانکداری الکترونیک در صنعت

نمره مربوط به معیار «نتایج مشتریان» بود و دو معیار «نتایج كاركنان» و «نتایج جامعه» دارای امتیاز كمتری بودند. در كل، كتابخانه­های دانشگاه جندی­شاپور با كسب نمره­ی بیشتر، عملكرد بهتری در مدیریت فناوری اطلاعات از خود نشان دادند. انجام آزمون تی مستقل بیانگر این بود كه تنها معیاری كه بین دو دانشگاه اختلاف معنا داری نشان داد، بخش عملكردی «نتایج جامعه» بود. سایر معیارها بین دو دانشگاه هیچ اختلاف معنی داری نشان ندادند. با توجه به نتایج به­دست آمده، پیشنهاد این است كه در خصوص مشاركت­های بین كتابخانه­ای و نیز بهبود رضایت­مندی كاركنان لازم است تلاش بیشتری بشود تا این كتابخانه­ها بتوانند مدیریت فناوری اطلاعات خود را بهبود بخشند. هم­چنین، تمامی فرآیند این بررسی از ساخت پرسشنامه تا كسب نتایج نشان دهنده­ی‌ قابلیت الگوی تعالی سازمانی و پرسشنامه­ی ساخته شده، برای استفاده در كتابخانه­ها است. با این وجود، توصیه می­شود كه این الگو و پرسشنامه­ی ساخته شده برای این تحقیق در سایر انواع كتابخانه­ها نیز آزمون شود تا قابلیت كامل آن برای استفاده در كتابخانه­ها اثبات شود.

عنوان                                                         ­                                                                شماره صفحه

 

چکیده­ی فارسی  ……………………………………………………………………………………………………………………….
الف
پیشگفتار  …………………………………………………………………………………………………………………………………..
ب
فهرست مندرجات  …………………………………………………………………………………………………………………….
ه
          فهرست مطالب  …………………………………………………………………………………………………………….
ه
          فهرست جداول  …………………………………………………………………………………………………………….
ط
          فهرست نمودارها  ………………………………………………………………………………………………………….
ک
          فهرست شکل­ها  …………………………………………………………………………………………………………..    ک 

 

فهرست مطالب

 
فصل اول: کلیات پژوهش …………………………………………………………………………………………………………..
1
 
1-1- مقدمه  …………………………………………………………………………………………………………………………………………………
2
 
1-2- بیان مسأله …………………………………………………………………………………………………………………………………………..
5
 
1-3- ضرورت پژوهش  ………………………………………………………………………………………………………………………………….
6
 
1-4- اهداف پژوهش  ……………………………………………………………………………………………………………………………………
8
 
1-5- سؤال­های پژوهش  ………………………………………………………………………………………………………………………………
8
 
1-6- تعاریف عملیاتی  ………………………………………………………………………………………………………………………………….
9
فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه­ی پژوهش  …………………………………………………………………
11
 
2-1- مقدمه  …………………………………………………………………………………………………………………………………………………
12
 
2-2- گستره­ی مفهومی کیفیت  …………………………………………………………………………………………………………………..
14
 
 
2-2-1- مروری بر تعاریف کیفیت  …………………………………………………………………………………………………………
14
 
2-3- زمینه­ پیدایش و گسترش مطالعات مدیریت کیفیت    …………………………………………………………………….
18
 
 
2-3-1- مدیریت کیفیت فراگیر (TQM)  …………………………………………………………………………………………….
19
 
2-4- سنجش عملکرد و مدیریت کیفیت فراگیر  ………………………………………………………………………………………..
21
 
2-5- استفاده از الگوهای مدیریت کیفیت به­منظور سنجش عملکرد ………………………………………………………….
24
 
 
2-5-1- جایزه ملی کیفیت مالکوم بالدریج (MBNQA) ……………………………………………………………………
24
 
2-5-2- شش سیگما (Six Sigma) ……………………………………………………………………………………………………
25
 
2-5-3- کارت امتیازی متوازن (BSC) …………………………………………………….. …………………………………………
29
 
2-5-4- الگوی “بنیاد اروپایی مدیریت کیفیت” (EFQM) یا تعالی سازمانی  ……………………………………
31
 
 
2-5-4-1- مفاهیم بنیادین الگوی تعالی سازمانی ……………………………………………………………………….
33
 
 
2-5-4-2- معیارهای الگوی تعالی سازمانی …………………………………………………………………………………
36
 
2-5-4-3- منطق امتیازدهی در الگوی تعالی سازمانی ……………………………………………………………….
42
 
 
2-5-4-4- مزایای الگوی تعالی سازمانی ……………………………………………………………………………………..
43
 
2-6- خلاصه و نتیجه­گیری از مباحث نظری ……………………………………………………………………………………………….
44
 
2-7- پیشینه­ی پژوهش ………………………………………………………………………………………………………………………………..
45
 
 
2-7-1- پیشینه در خارج از کشور ………………………………………………………………………………………………………….
46
 
 
2-7-2- پیشینه در ایران …………………………………………………………………………………………………………………………
53
 
2-8- خلاصه و نتیجه­گیری از پیشینه­ی پژوهش ………………………………………………………………………………………..
56
فصل سوم: روش­شناسی پژوهش ……………………………………………………………………………………………….
60
 
3-1- مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
61
 
3-2- روش پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………………………………….
63
 
3-3- جامعه­ی پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………………………..
63
 
3-4- ابزار گردآوری داده­ها …………………………………………………………………………………………………………………………..
64
 
 
3-4-1- پرسشنامه …………………………………………………………………………………………………………………………………..
64
 
 
 
3-4-1-1- نحوه­ی تهیه پرسشنامه ………………………………………………………………………………………………
65
 
 
 
3-4-1-2- نحوه­ی محاسبه امتیازها بر اساس داده­های به­دست آمده از پرسشنامه­ی الگوی                   تعالی سازمانی……………………………………………………………………………………………………………………
6جج 

68
 
 
 
 
3-4-1-2-1- نحوه­ی امتیازدهی به توانمندسازها…………………………………………………………….
68
 
 
 
 
 
3-4-1-2-1-1- معیار اول، رهبری………………………………………………………………
68
 
 
 
 
 
3-4-1-2-1-2- معیار دوم، خط مشی و استراتژی ……………………………………
69
 
 
 
 
 
3-4-1-2-1-3- معیار سوم، کارکنان …………………………………………………………
70
 
 
 
 
 
3-4-1-2-1-4- معیار چهارم، شراکت­ها و منابع ……………………………………….
70
 
 
 
 
 
3-4-1-2-1-5- معیار پنجم، فرآیندها ……………………………………………………….
71
 
 
 
 
3-4-1-2-2- نحوه­ی امتیازدهی به نتایج ……………………………………………………………………….
72
 
 
 
 
 
3-4-1-2-2-1- معیار ششم، نتایج مشتریان …………………………………………….
72
 
 
 
 
 
3-4-1-2-2-2- معیار هفتم، نتایج کارکنان ………………………………………………
73
 
 
 
 
 
3-4-1-2-2-3- معیار هشتم، نتایج جامعه ………………………………………………..
74
 
 
 
 
 
3-4-1-2-2-4- معیار نهم، نتایج کلیدی عملکرد ……………………………………..
75
 
 
 
3-4-1-2-3- نحوه­ی محاسبه امتیاز کلِ معیارهای الگوی تعالی سازمانی …………………….
77
 
 
 
3-4-1-3- سنجش روایی و پایایی پرسشنامه ………………………………………………………………………………………..
77
 
 
 
3-4-1-3-1- روایی پرسشنامه ………………………………………………………………………………………………..
77
 
 
 
3-4-1-3-2- پایایی پرسشنامه ……………………………………………………………………………………………….
78
 
 
3-4-2- کارگاه …………………………………………………………………………………………………………………………………………
78
 
3-5- روش تجزیه و تحلیل داده­ها ……………………………………………………………………………………………………………….
79
 
 
3-5-1- نرم افزارهای مورد استفاده ………………………………………………………………………………………………………..
79
 
 
3-5-2- روش­های آماری به­کار گرفته شده ……………………………………………………………………………………………
80
 
3-6- مشکلات پژوهش و راه­کارهای اتخاذ شده برای غلبه بر آن­ها ……………………………………………………………
80
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده­های پژوهش …………………………………………………………………………
83
 
4-1- مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
84
 
4-2- ویژگی­های کلی جامعه پژوهش …………………………………………………………………………………………………………..
84
 
4-3- بررسی سؤال­های پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………………
88
 
 
4-3-1- سؤال اول پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………………..
89
 
 
4-3-2- سؤال دوم پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………………..
89
 
 
4-3-3- سؤال سوم پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………………
89
 
 
 
4-3-1-1-  رهبری ……………………………………………………………………………………………………………………….
90
 
 
 
4-3-1-2- خط مشی و استراتژی ………………………………………………………………………………………………..
91
 
 
 
4-3-1-3- كاركنان ………………………………………………………………………………………………………………………
93
 
 
 
4-3-1-4- مشاركت­ها و منابع ……………………………………………………………………………………………………..
94
 
 
 
4-3-1-5- فرآیندها ……………………………………………………………………………………………………………………..
95
 
 
 
4-3-1-6- نتایج مشتریان ……………………………………………………………………………………………………………
100
 
 
 
4-3-1-7- نتایج كاركنان …………………………………………………………………………………………………………….
102
 
 
 
4-3-1-8- نتایج جامعه ………………………………………………………………………………………………………………..
104
 
 
 
4-3-1-9- نتایج كلیدی عملكرد ………………………………………………………………………………………………….
105
 
 
4-3-4- سؤال چهارم پژوهش …………………………………………………………………………………………………………………
116
 
 
4-3-5- سؤال پنجم پژوهش …………………………………………………………………………………………………………………..
120
 
 
 
 
 
 
 
 
فصل پنجم: بحث، نتیجه­گیری و پیشنهادهای پژوهش ……………………………………………………………
122
 
 
5-1- مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
123
 
 
5-2- بحث و نتیجه­گیری ……………………………………………………………………………………………………………………………..
124
 
 
 
5-2-1- وضعیت موجود و مطلوب مدیریت فناوری اطلاعات در جامعه­ی پژوهش ……………………………….
125
 
 
 
 
5-2-1-1- وضعیت موجود و مطلوب مدیریت فناوری اطلاعات از دیدگاه عوامل توانمندساز در جامعه­ی پژوهش ………………………………………………………………………………………………………….
125 

126
 
 
 
 
5-2-2-2- وضعیت موجود و مطلوب مدیریت فناوری اطلاعات از دیدگاه عوامل نتایج در جامعه­ی پژوهش ………………………………………………………………………………………………………….
  

134
 
 
5-2-2- ارزیابی کاربرد الگوی تعالی سازمانی در حوزه­ی مدیریت فناوری اطلاعات در کتابخانه­های   دانشگاهی …………………………………………………………………………………………………………………………………. 

5-3- پیشنهادهای پژوهش …………………………………………………………………………………………………………………………..
142 

 

142

 

143
 
 
5-4- پیشنهادهایی برای انجام پژوهش­های آینده ……………………………………………………………………………………….
146
 
فهرست منابع ……………………………………………………………………………………………………………………………..
147
 
 
منابع فارسی …………………………………………………………………………………………………………………………………..
148
 
 
منابع انگلیسی ………………………………………………………………………………………………………………………………..
151
 
پیوست شماره­ی 1: پرسشنامه­ی پژوهش …………………………………………………………………………………………………………..
154
 
چکیده به زبان انگلیسی……………………………………………………………………………………………………………………………………….
162
 
  

 فهرست جداول
 
جدول شماره 3-1: معیارهای اصلی پرسشنامه و تعداد زیر معیارهای تخصیص یافته به هریک از آن­ها ………..
66
 
جدول شماره 3-2: نحوه­ی تخصیص امتیازها در پرسشنامه ……………………………………………………………………………..
67
 
جدول شماره 3-3: نحوه­ محاسبه امتیاز معیار رهبری ………………………………………………………………………………………
69
 
جدول شماره 3-4: نحوه محاسبه امتیاز معیار خط مشی و استراتژی ………………………………………………………………
69
 
جدول شماره 3-5: نحوه محاسبه امتیاز معیار کارکنان …………………………………………………………………………………….
70
 
جدول شماره 3-6: نحوه محاسبه امتیاز معیار شراکت­ها و منابع ………………………………………………………………………
71
 
جدول شماره 3-7: نحوه محاسبه امتیاز معیار فرآیندها ……………………………………………………………………………………
71
 
جدول شماره 3-8: نحوه­ محاسبه امتیاز معیار نتایج مشتریان ………………………………………………………………………….
73
 
جدول شماره 3-9: نحوه­ محاسبه امتیاز معیار کارکنان …………………………………………………………………………………….
74
 
جدول شماره 3-10: نحوه­ محاسبه امتیاز معیار نتایج جامعه ……………………………………………………………………………
75
 
جدول شماره 3-11: نحوه­ محاسبه امتیاز معیار نتایج کلیدی عملکرد ……………………………………………………………..
76
 
جدول شماره 4-1: دانشگاه محل خدمت پاسخ­گویان به پرسشنامه ………………………………………………………………….
85
 
جدول شماره 4-2: توزیع سن پاسخ­گویان به پرسشنامه …………………………………………………………………………………..
86
 
جدول شماره 4-3: توزیع سطح تحصیلی پاسخ­گویان به پرسشنامه …………………………………………………………………
87
 
جدول شماره 4-4: رشته­ی تحصیلی پاسخ­گویان به پرسشنامه ………………………………………………………………………..
87
 
جدول شماره 4-5: سابقه­ی کار پاسخ­گویان به پرسشنامه ………………………………………………………………………………..
88
 
جدول شماره 4-6: خرده معیارهای رهبری و امتیاز میانگین آن­ها ………………………………………………………………….
90
 
جدول شماره 4-7: خرده معیارهای خط مشی و استراتژی و امتیاز میانگین آن­ها ………………………………………….
92
 
جدول شماره 4-8: خرده معیارهای کارکنان و امتیاز میانگین آن­ها  ……………………………………………………………….
93
 
جدول شماره 4-9: خرده معیارهای مشارکت­ها و منابع و امتیاز میانگین آن­ها ……………………………………………….
95
 
جدول شماره 4-10: خرده معیارهای فرآیندها و امتیاز میانگین آن­ها ……………………………………………………………..
96
 
جدول شماره 4-11: امتیاز کلِ معیارهای توانمندساز از وضعیت موجود  مدیریت فناوری اطلاعات در     کتابخانه­های مورد بررسی ………………………………………………………………………………………………..
97 

98
 
جدول شماره 4-12: امتیاز کلِ معیارهای توانمندساز از وضعیت موجود مدیریت فناوری اطلاعات در کتابخانه­های دانشگاه شهید چمران………………………………………………………………………………..
98 

99
 
جدول شماره 4-13: امتیاز کلِ معیارهای توانمندساز از وضعیت موجود مدیریت فناوری اطلاعات در    کتابخانه­های دانشگاه علوم پزشکی جندی­شاپور …………………………………………………………….
  

100
 
جدول شماره 4-14: خرده معیارهای نتایج مشتریان و امتیاز میانگین آن­ها ……………………………………………………
101
 
جدول شماره 4-15: خرده معیارهای نتایج کارکنان و امتیاز میانگین آن­ها …………………………………………………….
103
 
جدول شماره 4-16: خرده معیارهای نتایج جامعه و امتیاز میانگین آن­ها ……………………………………………………….
104
 
جدول شماره 4-17: خرده معیارهای دستاوردهای کلیدی عملکرد و امتیاز میانگین آن­ها …………………………….
106
 
جدول شماره 4-18: خرده معیارهای شاخص­های کلیدی عملکرد و امتیاز میانگین آن­ها ………………………………
107
 
جدول شماره 4-19: امتیازِ کلِ معیارهای نتایج از وضعیت موجود مدیریت فناوری اطلاعات در کتابخانه­های مورد بررسی………………………………………………………………………………………………………………………
108 

109
 
جدول شماره 4-20: امتیازِ کلِ معیارهای نتایج از وضعیت موجود مدیریت فناوری اطلاعات در کتابخانه­های­                 دانشگاه شهید چمران ……………………………………………………………………………………………..
  

110
 
جدول شماره 4-21: امتیازِ کلِ معیارهای نتایج از وضعیت موجود مدیریت فناوری اطلاعات در کتابخانه­های دانشگاه علوم پزشکی جندی­شاپور……………………………………………………………………………………
  

110
 
جدول شماره 4-22: امتیازِ کلِ وضعیت موجود مدیریت فناوری اطلاعات در کتابخانه­های هر دو دانشگاه …….
111
 
جدول شماره 4-23: امتیازِ کلِ وضعیت موجود مدیریت فناوری اطلاعات در کتابخانه­های دانشگاه­ شهید چمران ……………………………………………………………………………………………………………………..
  

113
 
جدول شماره 4-24: امتیازِ کلِ وضعیت موجود مدیریت فناوری اطلاعات در کتابخانه­های دانشگاه­ علوم پزشکی جندی­شاپور ………………………………………………………………………………………………………
  

114
 
جدول شماره 4-25: نتایج آزمون تی در جامعه­ی مورد بررسی ……………………………………………………………………….
118
 
جدول شماره 4-26: مقایسه­ی معیارهای الگوی تعالی سازمانی در مورد وضعیت مدیریت فناوری اطلاعات در کتابخانه­های دانشگاه­های شهید چمران و علوم پزشکی جندی­شاپور ………………………………………………………
  

119

 
 
   

فهرست نمودارها
 
نمودار شماره 4-1: وضعیت موجود و مطلوب مدیریت فناوری اطلاعات در کتابخانه­های مورد بررسی …………..
112
 
نمودار شماره 4-2: وضعیت موجود و مطلوب مدیریت فناوری اطلاعات در کتابخانه­های دانشگاه شهید چمران …………………………………………………………………………………………………………………………….
113 

113
 
نمودار شماره 4-3: وضعیت موجود و مطلوب مدیریت فناوری اطلاعات در کتابخانه­های دانشگاه­ علوم پزشکی 

جندی­شاپور…………………………………………………………………………………………………………………………….. 115
 
  

فهرست شکل­ها
 
شکل شماره 2-1: چرخه­ی شش سیگما ……………………………………………………………………………………………………………
27
 
شکل شماره 2-2: معیارهای نُه­گانه­ی الگوی تعالی سازمانی و امتیاز آن­ها ………………………………………………………
42
 
شکل شماره 4-1: امتیازهای کسب شده­ی جامعه­ی مورد بررسی از معیارهای الگوی تعالی سازمانی ……………
120
 
شکل شماره 5-1: تأثیر پذیری مدیریت فناوری اطلاعات از مؤلفه­های مشتریان و تغییرات ……………………………
125
 
 

 

 

1-1- مقدمه

مدیریت، به­عنوان مرکز ثقل و بنیاد فعالیت­های سازمان­ها به حساب می­آید و چالش­های فراروی مدیران و شیوه­های مقابله با آن­ها از اساسی­ترین وظایف این حوزه تلقی می­شود. همان­طور که مدیریت مدبرانه، هوشمندانه و علمی می­تواند تأثیر شگرفی بر ارتقاءِ وضعیت یک سازمان بگذارد، فقر ناشی از اقدامات شتابزده، خالی از اندیشه و غیر علمی، در این حیطه، قادر است هر سازمانی را به ورطه­ی نابودی نزدیک گرداند.

بدون شک، تصمیم­گیری یکی از وظایف اصلی مدیریت است، لیکن با توجه به این­که تصمیم­گیری بدون وجود اطلاعات و برقراری ارتباطات لازم میسر نیست، پایه­ی اجرایی چنین وظیفه­ای، فراهم آوردن اطلاعات لازم برای مدیریت است. مدیران سازمان­هایی که اطلاعات اندکی در اختیار دارند، مجبورند که به­طور ناگهانی یا در تاریکی تصمیم­گیری کنند که بالطبع خسارات ناشی از این­گونه تصمیم­گیری­ها، جبران ناپذیر است.

در مقابل این وضعیت، میزان تأثیر مثبتِ تصمیم­های راهبردی صحیح و به­موقع، بر کسی پوشیده نیست. اما نکته­ی درخور توجه این است که در دست داشتن اطلاعات به­موقع، صحیح، مناسب و برقراری ارتباطات در کلیه­ی سطوح مدیریت، خود نیازمند بهره­گیری از فناوری­های اطلاعاتی[1] است تا با اتکاء به آن، تصمیم­گیری­، برنامه­ریزی و کنترل وظایف اجرایی برای مدیر، تسهیل شود. بدون شک، “سازمان­هایی که در آن­ها پیاده سازی و استفاده از فناوری اطلاعات با موفقیت همراه باشد، با دستاوردهای عملکردی قابل

 

چکیده