دسته بندی رنگها                                                                                   14

رنگ شناسی کودکان                                                                              21

رویت رنگ                                                                                             25

طبیعت رنگها                                                                                         26

دسته بندی رنگها                                                                                   14

رنگ شناسی کودکان                                                                              21

رویت رنگ                                                                                             25

طبیعت رنگها                                                                                         26

آمیزش رنگها                                                                                         27

اختلالات رویت رنگ                                                                                 30

فیزیولوژی رنگ                                                                                       32

تقویت درک رنگ                                                                                     33

حافظه                                                                                                 34

رشد حافظه در نوباوگی                                                                           40

حافظه چیست ؟                                                                                    42

انواع حافظه                                                                                          46

حافظه کوتاه مدت                                                                                  47

حافظه بلند مدت                                                                                    49

اندازه گیری حافظه (یادآوری با فرایندشناسی بازآموزی)                                  53

حافظه سازنده                                                                                      56

عوامل موثر بر یادگیری وتقویت حافظه                                                         57

تداعی اندیشه ها                                                                                  59

درباره فرایند به خاطر سپردن                                                                    61

حافظه و فراگیری                                                                                   63

فصل سوم: روش اجرای تحقیق

جامعه آماری                                                                                         69

روش تحقیق                                                                                         69

نمونه                                                                                                  69

حجم نمونه                                                                                           69

روش نمونه گیری                                                                                   70

ابزار تحقیق                                                                                           70

روش و چگونگی اجرا                                                                               70

روش آماری                                                                                           71

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل

جدول شماره 1 و 2 برای گروه رنگی و بازشناسی همراه با نمودار                       73

جدول شماره 3 برای گروه سیاه و سفید همراه با نمودار                                   74

جدول شماره 4 برای بازشناسی گروه سیاه و سفید همراه با نمودار                    75

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

خلاصه مطالب                                                                                         82

محدودیتهای پژوهش و پیشنهادات

منابع

ضمایم

چکیده:

در پژوهش حاضر تأثیر رنگ بر حافظه کودکان اول دبستان پسرانه شهید عباسپور شهرستان کرج در سال 84-1383 مورد آزمون قرار گرفته است. جامعه آماری و تعداد دانش آموزان، آزمون شده 42 نفر می باشند که با استفاده از روش دو گروه مستقل و تصادفی مورد سنجش قرار گرفته اند. ابزار اندازه گیری در این پژوهش یک سری تصاویر که تعداد آنها 20 عدد بوده است و به صورت رنگی در همان تعداد بصورت سیاه و سفید تهیه شده است و هر دو گروه با یک سری از این تصاویر یعنی گروهی با تصاویر رنگی و گروه دیگر با تصاویر سیاه و سفید مورد سنجش قرار گرفته اند. مسأله در این پژوهش این بود که آیا رنگ بر حافظه تأثیر مثبت دارد. آیا بین رنگ و حافظه رابطه مستقیم است، که با انجام عملیات آماری که در این پژوهش از آزمون t دو گروه مستقل استفاده شده و پس از تجزیه و   تحلیل نتایج زیر بدست آمده که اولاً رنگ بر حافظه تأثیر مثبت دارد، ثانیاً رابطه بین رنگ و حافظه مستقیم است.

مقدمه:

حافظه موضوعی است که از دیرزمان مورد توجه انسان بوده و او همواره برای شناخت و بهبود آن کوشیده است. در واقع کمتر فردی است که با توانمندی های حافظه خویش درگیر نبوده و برای تقویت آن تلاش نکند. از نظر مردم، موفقیتهای تحصیلی و شغلی مستقیماً با این توانایی ارتباط دارد. پژوهشگران و رهبران عموماً افرادی با حافظه قوی بوده و از آن در راه رسیدن به اهداف خود کمک گرفته اند. هر چند حافظه قوی به معنای «هوش و خلاقیت» زیاد نیست آزمایشها نشان داده اند که این دو، با حافظه ارتباط مستقیم دارند. (جعفریان، 1375)

درگیری فکری با استعداد پرسش برانگیز حافظه حوضه اختصاصی انسان نوین نیست، زیرا که بسیاری از تمدنها در گذشته، منشأ کارکرد و تربیت آن را عمیقاً مد نظر داشته‌اند در حقیقت، مطالعه حافظه از تاریخچه ای غنی برخوردار است که به روزگاران دور یعنی آغاز تمدن مغرب زمین باز می گردد. این مطلب موضوعی است مورد علاقه و تفحص برای اندیشمندان بزرگ تمامی دوره ها بوده است.(ابراهیم زاده، 1368، ص 18)

عوامل مختلفی بر حافظه مؤثر هستند از جمله هیجان، هوش، سن و رنگ که در اینجا ما به تأثیر رنگ بر حافظه پرداخته ایم.

رنگ در محیط زندگی انسان اهمیت بسزایی برخوردار است تا جایی که زندگی بدون رنگ قابل تصور نیست. یکی از کیفیات بارز و ملموس اشیا و پدیده های جهان، رنگ است. از زمانی که قوه بینایی بشر به موازات رشد و تکوین سیستم فکری وی به فعلیت در آمد، قدرت پیدا کرد از رنگ به عنوان عاملی در ایجاد تمایز و تشخیص وجوه اشتراک و همچنین اختلاف اشیا استفاده کند. رنگ تدریجاً نزد بشر اولیه جنبه ای سمبولیک یا نمادین یافت. بدین معنا که بسیاری از اقوام بشر برای هر رنگی رمز ویژه ای وضوع کرده بودند، که در صورت آشنایی با آن رمزها، مخاطبان آنها می‌توانستند مفاهیم مربوط را به سهولت دریافت کنند. برای نمونه در ایران باستان، سیاه، رنگ تاریکی و دنیای اهریمن بود. رنگی بود که ناخودآگاه شب را به خاطر مردم می آورد. و شب نیز به نوبه خود برای بشر احساسات نامطلوبی چون وحشت، رعب و اضطراب و … را به همراه داشت. حال آنکه سفید، رنگ روز و روشنایی بود. رنگی بود که مفاهیمی چون پاکی، صفا و خلوص و قداست را در نظر مردم تداعی می کرد.

رنگها خواه به طور جداگانه و خواه در ترکیب با یکدیگر، تأثیرات متفاوتی بر روح و روان آدمی باقی می گذارند. در واقع تأثیرات رنگها و احساساتی که در اثر مشاهده آنها در انسان ظاهر می شود، آنچنان است که امروزه رنگ در روانکاوی اشخاص بویژه کودکان در حکم یکی از عوامل اساسی تلقی می شود. رنگ و تصویر بیش از هر چیز دیگر ذهن کودک رابه خود جلب می کند برای درک رنگ و تصویر کافی است که چشم او ببیندو برای خلق آن کافیست که کودک دست در رنگ کند و بر روی کاغذ بمالد رنگ وسیله ای است که کودک آرزوها و پیامهای خود را در قالب آن بیان می‌کند. (دوالو، 1371، ص1)

یکی از با نفوذترین جنبه ها در کیفیت زندگیمان رنگ است. ما از قدرت ادراکمان هر روز از رنگ استفاده می کنیم.

بدون رنگ هیچ چیز بر ما قابل تشخیص نیست، علائمی که عدم ترافیک در خیابانها را باعث شوند و به وسیله آن سرعت ماشینها تنظیم شود و قابل کنترل نیست. از همه مهمتر تکنیک یادگیری (که مورد بحث ما نیز هست) بمراتب افزایش می یابد.یک وظیفه مهم رنگ این است که به قسمت سازماندهی ادراکی مغز ما علامت فرستاده و به آن کمک می کند. رنگ یکی از پارامترهای مهمی است که با ارسال علامت به قوه ادراک ما کمک و آن را سازماندهی می کند. رنگ حافظه نمودی است که توسط آن ویژگیهای متفاوت اشیاء شناسایی و لذا درک ما را از آنها روشن می کند. رنگ حافظه نمودی است که رنگ متعلق به موضوع مشخصه ادراکمان از طریق آن رنگ نفوذ می کند. بنا به دلایل زیاد مطالعه آنچه که رنگها مهارت در از بر کردن را به حداکثر میرساند بسیار مهم است. ما انسانها به رنگ اعتماد می کنیم که در زندگیمان نظم وجود دارد.]ترافیک علامت می دهد … و خیلی علامتهای دیگر به ادراک رنگ نیاز دارند به این ترتیب مؤثر بودن رنگ کاربرد اعمال دنیای ما آشفته می شود.

مؤثرترین رنگهائی که قدرت فراگیری (از بر کردن) و همچنین نظم در زندگیمان را افزایش می دهند پیدا کنید.

همچنین رنگهائیکه حافظه فراگیری را بهتر تحریک کرده و مهارت یادگیری یا بطور خاص ناتوانی فراگیری در دانشجویان را بهبود بخشد پیدا کنید. رنگ حافظه هم چنین می تواند در تجارت نیز بکار گرفته شود مثلاً فروش بهینه توسط استفاده از رنگهائی که بیشتر مورد پستد مردم و توجه شان را بیشتر جلب می کند. پیش بردن مطالعه تأثیر رنگ بر

آمیزش رنگها                                                                                         27

اختلالات رویت رنگ                                                                                 30

فیزیولوژی رنگ                                                                                       32

تقویت درک رنگ                                                                                     33

حافظه                                                                                                 34

رشد حافظه در نوباوگی                                                                           40

حافظه چیست ؟                                                                                    42

انواع حافظه                                                                                          46

حافظه کوتاه مدت                                                                                  47

حافظه بلند مدت                                                                                    49

اندازه گیری حافظه (یادآوری با فرایندشناسی بازآموزی)                                  53

حافظه سازنده                                                                                      56

عوامل موثر بر یادگیری وتقویت حافظه                                                         57

تداعی اندیشه ها                                                                                  59

درباره فرایند به خاطر سپردن                                                                    61

حافظه و فراگیری                                                                                   63

فصل سوم: روش اجرای تحقیق

جامعه آماری                                                                                         69

روش تحقیق                                                                                         69

نمونه                                                                                                  69

حجم نمونه                                                                                           69

روش نمونه گیری                                                                                   70

ابزار تحقیق                                                                                           70

روش و چگونگی اجرا                                                                               70

روش آماری                                                                                           71

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل

جدول شماره 1 و 2 برای گروه رنگی و بازشناسی همراه با نمودار                       73

جدول شماره 3 برای گروه سیاه و سفید همراه با نمودار                                   74

جدول شماره 4 برای بازشناسی گروه سیاه و سفید همراه با نمودار                    75

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

خلاصه مطالب                                                                                         82

محدودیتهای پژوهش و پیشنهادات

منابع

ضمایم

چکیده:

در پژوهش حاضر تأثیر رنگ بر حافظه کودکان اول دبستان پسرانه شهید عباسپور شهرستان کرج در سال 84-1383 مورد آزمون قرار گرفته است. جامعه آماری و تعداد دانش آموزان، آزمون شده 42 نفر می باشند که با استفاده از روش دو گروه مستقل و تصادفی مورد سنجش قرار گرفته اند. ابزار اندازه گیری در این پژوهش یک سری تصاویر که تعداد آنها 20 عدد بوده است و به صورت رنگی در همان تعداد بصورت سیاه و سفید تهیه شده است و هر دو گروه با یک سری از این تصاویر یعنی گروهی با تصاویر رنگی و گروه دیگر با تصاویر سیاه و سفید مورد سنجش قرار گرفته اند. مسأله در این پژوهش این بود که آیا رنگ بر حافظه تأثیر مثبت دارد. آیا بین رنگ و حافظه رابطه مستقیم است، که با انجام عملیات آماری که در این پژوهش از آزمون t دو گروه مستقل استفاده شده و پس از تجزیه و تحلیل نتایج زیر بدست آمده که اولاً رنگ بر حافظه تأثیر مثبت دارد، ثانیاً رابطه بین رنگ و حافظه مستقیم است.

مقدمه:

حافظه موضوعی است که از دیرزمان مورد توجه انسان بوده و او همواره برای شناخت و بهبود آن کوشیده است. در واقع کمتر فردی است که با توانمندی های حافظه خویش درگیر نبوده و برای تقویت آن تلاش نکند. از نظر مردم، موفقیتهای تحصیلی و شغلی مستقیماً با این توانایی ارتباط دارد. پژوهشگران و رهبران عموماً افرادی با حافظه قوی بوده و از آن در راه رسیدن به اهداف خود کمک گرفته اند. هر چند حافظه قوی به معنای «هوش و خلاقیت» زیاد نیست آزمایشها نشان داده اند که این دو، با حافظه ارتباط مستقیم دارند. (جعفریان، 1375)

درگیری فکری با استعداد پرسش برانگیز حافظه حوضه اختصاصی انسان نوین نیست، زیرا که بسیاری از تمدنها در گذشته، منشأ کارکرد و تربیت آن را عمیقاً مد نظر داشته‌اند در حقیقت، مطالعه حافظه از تاریخچه ای غنی برخوردار است که به روزگاران دور یعنی آغاز تمدن مغرب زمین باز می گردد. این مطلب موضوعی است مورد علاقه و تفحص برای اندیشمندان بزرگ تمامی دوره ها بوده است.(ابراهیم زاده، 1368، ص 18)

عوامل مختلفی بر حافظه مؤثر هستند از جمله هیجان، هوش، سن و رنگ که در اینجا ما به تأثیر رنگ بر حافظه پرداخته ایم.

رنگ در محیط زندگی انسان اهمیت بسزایی برخوردار است تا جایی که زندگی بدون رنگ قابل تصور نیست. یکی از کیفیات بارز و ملموس اشیا و پدیده های جهان، رنگ است. از زمانی که قوه بینایی بشر به موازات رشد و تکوین سیستم فکری وی به فعلیت در آمد، قدرت پیدا کرد از رنگ به عنوان عاملی در ایجاد تمایز و تشخیص وجوه اشتراک و همچنین اختلاف اشیا استفاده کند. رنگ تدریجاً نزد بشر اولیه جنبه ای سمبولیک یا نمادین یافت. بدین معنا که بسیاری از اقوام بشر برای هر رنگی رمز ویژه ای وضوع کرده بودند، که در صورت آشنایی با آن رمزها، مخاطبان آنها می‌توانستند مفاهیم مربوط را به سهولت دریافت کنند. برای نمونه در ایران باستان، سیاه، رنگ تاریکی و دنیای اهریمن بود. رنگی بود که ناخودآگاه شب را به خاطر مردم می آورد. و شب نیز به نوبه خود برای بشر احساسات نامطلوبی چون وحشت، رعب و اضطراب و … را به همراه داشت. حال آنکه سفید، رنگ روز و روشنایی بود. رنگی بود که مفاهیمی چون پاکی، صفا و خلوص و قداست را در نظر مردم تداعی می کرد.

رنگها خواه به طور جداگانه و خواه در ترکیب با یکدیگر، تأثیرات متفاوتی بر روح و روان آدمی باقی می گذارند. در واقع تأثیرات رنگها و احساساتی که در اثر مشاهده آنها در انسان ظاهر می شود، آنچنان است که امروزه رنگ در روانکاوی اشخاص بویژه کودکان در حکم یکی از عوامل اساسی تلقی می شود. رنگ و تصویر بیش از هر چیز دیگر ذهن کودک رابه خود جلب می کند برای درک رنگ و تصویر کافی است که چشم او ببیندو برای خلق آن کافیست که کودک دست در رنگ کند و بر روی کاغذ بمالد رنگ وسیله ای است که کودک آرزوها و پیامهای خود را در قالب آن بیان می‌کند. (دوالو، 1371، ص1)

یکی از با نفوذترین جنبه ها در کیفیت زندگیما

 

<a href="http://zusa.ir/%d9%be%d8%a7%db%8c%d8%a7%d9%86-%d9%86%d8%a7%d9%85%d9%87-%da%a9%d8%a7%d8%b1%d8%b4%d9%86%d8%a7%d8%b3%db%8c-%d8%a7%d8%b1%d8%b4%d8%af-%d8%b1%d8%b4%d8%aa%d9%87-%d8%b1%d9%88%d8%a7%d9%86%d8%b4%d9%86%d8%a7-26/"><img class="alignnone size-medium wp-image-170861″ src="https://arshadfile.ir/wp-content/uploads/2019/08/erer_001-300x254-300x254.png” alt="برای دانلود متن کامل پایان نامه ها اینجا کلیک کنید” width="300″ height="254″ /></a>

ن رنگ است. ما از قدرت ادراکمان هر روز از رنگ استفاده می کنیم.

بدون رنگ هیچ چیز بر ما قابل تشخیص نیست، علائمی که عدم ترافیک در خیابانها را باعث شوند و به وسیله آن سرعت ماشینها تنظیم شود و قابل کنترل نیست. از همه مهمتر تکنیک یادگیری (که مورد بحث ما نیز هست) بمراتب افزایش می یابد.یک وظیفه مهم رنگ این است که به قسمت سازماندهی ادراکی مغز ما علامت فرستاده و به آن کمک می کند. رنگ یکی از پارامترهای مهمی است که با ارسال علامت به قوه ادراک ما کمک و آن را سازماندهی می کند. رنگ حافظه نمودی است که توسط آن ویژگیهای متفاوت اشیاء شناسایی و لذا درک ما را از آنها روشن می کند. رنگ حافظه نمودی است که رنگ متعلق به موضوع مشخصه ادراکمان از طریق آن رنگ نفوذ می کند. بنا به دلایل زیاد مطالعه آنچه که رنگها مهارت در از بر کردن را به حداکثر میرساند بسیار مهم است. ما انسانها به رنگ اعتماد می کنیم که در زندگیمان نظم وجود دارد.]ترافیک علامت می دهد … و خیلی علامتهای دیگر به ادراک رنگ نیاز دارند به این ترتیب مؤثر بودن رنگ کاربرد اعمال دنیای ما آشفته می شود.

مؤثرترین رنگهائی که قدرت فراگیری (از بر کردن) و همچنین نظم در زندگیمان را افزایش می دهند پیدا کنید.

همچنین رنگهائیکه حافظه فراگیری را بهتر تحریک کرده و مهارت یادگیری یا بطور خاص ناتوانی فراگیری در دانشجویان را بهبود بخشد پیدا کنید. رنگ حافظه هم چنین می تواند در تجارت نیز بکار گرفته شود مثلاً فروش بهینه توسط استفاده از رنگهائی که بیشتر مورد پستد مردم و توجه شان را بیشتر جلب می کند. پیش بردن مطالعه تأثیر رنگ بر

فصل اول– کلیات و تاریخچه

اهمیت غلات…………………………………………………………………………………………………………………………….6
1-2 گندم……………………………………………………………………………………………………………………………………….6

1-2-1 گیاهشناسی……………………………………………………………………………………………

فصل اول– کلیات و تاریخچه

اهمیت غلات…………………………………………………………………………………………………………………………….6
1-2 گندم……………………………………………………………………………………………………………………………………….6

1-2-1 گیاهشناسی…………………………………………………………………………………………………………………………….6

1-2-1-1 ریشه……………………………………………………………………………………………………………………………….7

1-2-1-2 ساقه…………………………………………………………………………………………………………………………………7

1-2-1-3 برگ………………………………………………………………………………………………………………………………..7

1-2-1-4 گل آذین……………………………………………………………………………………………………………………………..8

1-2-1-5 میوه…………………………………………………………………………………………………………………….8

1-2-2 فیزیولوژی………………………………………………………………………………………………………………..9

1-2-3 اکولوژی…………………………………………………………………………………………………………………..9

1-2-3-1 شرایط مناسب رشد……………………………………………………………………………………………………9

1-2-3-2 آب و هوای مناسب رشد…………………………………………………………………………………………….10

1-2-4 سطح زیر کشت و میزان تولید. ……………………………………………………………………………………….10

1-3 پیریدوکسین…………………………………………………………………………………………………………………12

1-3-1 پیریدوکسین و تأثیر آن بر گیاه…………………………………………………………………………………………12

1-3-2 تأثیر پیریدوکسین بر رشد و جذب در گیاه…………………………………………………………………………….13

فصل دوم- بررسی منابع

1-2 مروری کوتاه بر پژوهش‌های انجام شده در زمینه‌ی پرایمینگ بر شاخص‌های جوانه زنی………………………….15

2-2 مروری کوتاه بر پژوهش‌های انجام شده در زمینه‌ی اثرات پیریدوکسین بر شاخص‌های جوانه زنی………………..18

2-3 مروری کوتاه بر پژوهش‌های انجام شده در زمینه‌ی اثرات پیریدوکسین و سایر ویتامین‌ها بر روی فعالیت دو آنزیم کاتالاز و پراکسیداز……………………………………………………………………………………………………………..19

2-4 مروری کوتاه بر پژوهش‌های انجام شده در زمینه‌ی طول‌دوره ی پرایمینگ بر شاخص‌های جوانه ………………..24

فصل سوم- مواد و روش‌ها

3-1 مواد و روش‌ها…………………………………………………………………………………………………………….27

3-2 سترون سازی بذور………………………………………………………………………………………………………..27

3-3 تهیه‌ی محلول‌های لازم برای اعمال تیمارهای مختلف…………………………………………………………………..28

3-3-1 تهیه‌ی محلول پیریدوکسین……………………………………………………………………………………………..28

3-4 تیمارهای به کار رفته در آزمایش………………………………………………………………………………………..28

3-5 روش کشت بذر……………………………………………………………………………………………………………29

کشت در پتریدیش……………………………………………………………………………………………………………….29

3-6 استخراج پروتئین برای سنجش فعالیت آنزیم (Sundhakar et al., 2001)…………………………………………30

3-7 سنجش فعالیت آنزیم کاتالاز (Kar Mischra, 1976)…………………………………………………………………30

3-8 سنجش فعالیت آنزیم پراکسیداز (حدادچی، 1365)……………………………………………………………………..31

3-9 اندازه گیری شاخص‌های جوانه زنی……………………………………………………………………………………..31

3-10 تجزیه و تحلیل آماری……………………………………………………………………………………………………34

فصل چهارم- نتایج

4-1 طول ریشه‌چه…………………………………………………………………………………………………………….36

4-2 طول ساقه‌چه……………………………………………………………………………………………………………….40

4-3 درصد جوانه‌ زنی………………………………………………………………………………………………………….44

4-4 وزن تر گیاهچه…………………………………………………………………………………………………………….48

4-5 وزن خشک گیاهچه………………………………………………………………………………………………………..52

4-6 سرعت جوانه ‌زنی…………………………………………………………………………………………………………56

4-7 ضریب سرعت جوانه ‌زنی………………………………………………………………………………………………..60

4-8 بنیه بذر……………………………………………………………………………………………………………………..64

4-9 میانگین مدت جوانه ‌زنی………………………………………………………………………………………………….68

4-10 میانگین جوانه زنی ‌روزانه……………………………………………………………………………………………..72

4-11 سرعت جوانه ‌زنی روزانه………………………………………………………………………………………………76

4-12 بنیه گیاهچه……………………………………………………………………………………………………………….80

4-13 فعالیت آنزیم کاتالاز……………………………………………………………………………………………………..83

4-14 فعالیت آنزیم پراکسیداز……………………………………………… …………………………………………………87

فصل پنجم- بحث و نتیجه‌گیری

5-1 شاخص‌های جوانه زنی………………………………………………………………………………………………….101

5-2 فعالیت کاتالازی و پراکسیدازی…………………………………………………………………………………………102

5-3 نتیجه‌ گیری……………………………………………………………………………………………………………….103

5-4 پیشنهادات…………………………………………………………………………………………………………………104

فصل ششم- منابع

منابع……………………………………………………………………………………………………………………………106

فهرست جداول

جدول 4-1 نتایج تجزیه واریانس تأثیر سطوح مختلف رقم، پیریدوکسین و طول دوره‌ی کاربرد یر مؤلفه‌های جوانه ‌زنی رشد گیاهچه گندم………………………………………………………………………………………………………………..92

ادامه‌ی جدول 4-1 نتایج تجزیه واریانس تأثیر سطوح مختلف رقم، پیریدوکسین و طول دوره‌ی کاربرد یر مؤلفه‌های جوانه ‌زنی رشد گیاهچه گندم……………………………………………………………………………………………………93

جدول 4-2 مقایسه میانگین تیمارهای ارقام در شاخص‌های جوانه ‌زنی گندم………………………………………………..93

ادامه‌ی جدول 4-2 مقایسه میانگین تیمارهای ارقام در شاخص‌های جوانه‌ زنی گندم……………………………………….93

جدول 4-3 مقایسه میانگین تیمارهای سطوح پیریدوکسین در شاخص‌های جوانه‌ زنی گندم………………………………..94

ادامه‌ی جدول 4-3 مقایسه میانگین تیمارهای سطوح پیریدوکسین در شاخص‌های جوانه ‌زنی گندم……………………….94

جدول 4-4 مقایسه میانگین تیمارهای سطوح طول دوره‌ی کاربرد در شاخص‌های جوانه ‌زنی گندم………………………94

ادامه‌ی جدول 4-4 مقایسه میانگین تیمارهای سطوح طول دوره‌ی کاربرد در شاخص‌های جوانه ‌زنی گندم……………..94

جدول 4-5 مقایسه میانگین تیمارهای رقم و سطوح پیریدوکسین در شاخص‌های جوانه ‌زنی گندم…………………………95

ادامه‌ی جدول 4-5 مقایسه میانگین تیمارهای رقم و سطوح پیریدوکسین در شاخص‌های جوانه ‌زنی گندم………………..95

جدول 4-6 مقایسه میانگین تیمارهای رقم و سطوح طول دوره‌ی کاربرد در شاخص‌های جوانه ‌زنی گندم……………….95

ادامه‌ی جدول 4-6 مقایسه میانگین تیمارهای رقم و سطوح طول دوره‌ی کاربرد شاخص‌های جوانه ‌زنی گندم………….96

جدول 4-7 مقایسه میانگین تیمارهای سطوح پیریدوکسین و طول دوره‌ی کاربرد در شاخص‌های جوانه ‌زنی گندم……..96

ادامه‌ی جدول 4-7 مقایسه میانگین تیمارهای سطوح پیریدوکسین و طول دوره‌ی کاربرد شاخص‌های جوانه ‌زنی گندم..97

جدول 4-8 مقایسه میانگین تیمارهای رقم، سطوح پیریدوکسین و طول دوره ی کاربرد در شاخص‌های جوانه‌ زنی گندم.98

ادامه‌ی جدول 4-8 مقایسه میانگین تیمارهای رقم، سطوح پیریدوکسین و طول دوره‌ی کاربرد در شاخص‌های جوانه ‌زنی گندم…………………………………………………………………………………………………………………………….99

فهرست نمودارها

نمودار‌1-1 توزیع سطح برداشت گندم استان‌ها نسبت به کل کشور در سال زراعی 1389-1388……………………….11

نمودار‌1-2‌ توزیع سطح تولید گندم استان ها نسبت به کل کشور در سال زراعی 1389-1388………………………….12

نمودار 4-1 بررسی طول ریشه‌چه گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین…………………………………………………..38

نمودار 4-2 بررسی طول ریشه‌چه گیاه گندم تحت تیمارهای طول دوره‌ی کاربرد…………………………………………38

نمودار 4-3 بررسی طول ریشه‌چه گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و پیریدوکسین……………………………………………39

نمودار 4-4 بررسی طول ریشه‌چه گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و طول دوره‌ی کاربرد………………………………….39

نمودار 4-5 بررسی طول ریشه‌چه گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین و طول دوره‌ی کاربرد…………………………40

نمودار 4-6 بررسی طول ساقه‌چه گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین……………………………………………………42

نمودار 4-7 بررسی طول ساقه‌چه گیاه گندم تحت تیمارهای طول دوره‌ی کاربرد………………………………………….42

نمودار 4-8 بررسی طول ساقه‌چه گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و پیریدوکسین…………………………………………….43

نمودار 4-9 بررسی طول ساقه‌چه گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و طول دوره‌ی کاربرد…………………………………..43

نمودار 4-10 بررسی طول ساقه‌چه گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین و طول دوره‌ی کاربرد………………………..44

نمودار 4-11 بررسی درصد جوانه‌ زنی گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین…………………………………………….46

نمودار 4-12 بررسی درصد جوانه ‌زنی گیاه گندم تحت تیمارهای طول دوره‌ی کاربرد…………………………………..46

نمودار 4-13 بررسی درصد جوانه‌ زنی گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و پیریدوکسین……………………………………..47

نمودار 4-14 بررسی درصد جوانه ‌زنی گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و طول دوره‌ی کاربرد……………………………47

نمودار 4-15 بررسی درصد جوانه ‌زنی گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین و طول دوره‌ی کاربرد………………….48

نمودار 4-16 بررسی وزن تر گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین……………………………………………………….50

نمودار 4-17 بررسی وزن تر گیاه گندم تحت تیمارهای طول دوره‌ی کاربرد………………………………………………50

نمودار 4-18 بررسی وزن تر گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و پیریدوکسین………………………………………………..51

نمودار 4-19 بررسی وزن تر گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و طول دوره‌ی کاربرد……………………………………….51

نمودار 4-20 بررسی وزن تر گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین و طول دوره‌ی کاربرد……………………………..52

نمودار 4-21 بررسی وزن خشک گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین…………………………………………………..54

نمودار 4-22 بررسی وزن خشک گیاه گندم تحت تیمارهای طول دوره‌ی کاربرد…………………………………………54

نمودار 4-23 بررسی وزن خشک گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و پیریدوکسین……………………………………………55

نمودار 4-24 بررسی وزن خشک گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و طول دوره‌ی کاربرد…………………………………..55

نمودار 4-25 بررسی وزن خشک گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین و طول دوره‌ی کاربرد…………………………56

نمودار 4-26 بررسی سرعت جوانه‌ زنی گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین……………………………………………58

نمودار 4-27 بررسی سرعت جوانه‌ زنی گیاه گندم تحت تیمارهای طول دوره‌ی کاربرد………………………………….58

نمودار 4-28 بررسی سرعت جوانه ‌زنی گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و پیریدوکسین…………………………………….59

نمودار 4-29 بررسی سرعت جوانه‌ زنی گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و طول دوره‌ی کاربرد…………………………..59

نمودار 4-30 بررسی سرعت جوانه ‌زنی گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین و طول دوره‌ی کاربرد…………………60

نمودار 4-31 بررسی ضریب سرعت جوانه ‌زنی گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین…………………………………..62

نمودار 4-32 بررسی ضریب سرعت جوانه‌ زنی گیاه گندم تحت تیمارهای طول دوره‌ی کاربرد…………………………62

نمودار 4-33 بررسی ضریب سرعت جوانه‌ زنی گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و پیریدوکسین…………………………..63

نمودار 4-34 بررسی ضریب سرعت جوانه زنی گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و طول دوره ی کاربرد…………………63

نمودار 4-35 بررسی ضریب سرعت جوانه‌ زنی گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین و طول دوره‌ی کاربرد………..64

نمودار 4-36 بررسی بنیه بذر گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین……………………………………………………….66

نمودار 4-37 بررسی بنیه بذر گیاه گندم تحت تیمارهای طول دوره‌ی کاربرد………………………………………………66

نمودار 4-38 بررسی بنیه بذر گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و پیریدوکسین………………………………………………..67

نمودار 4-39 بررسی بنیه بذر گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و طول دوره‌ی کاربرد……………………………………….67

نمودار 4-40 بررسی بنیه بذر گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین و طول دوره‌ی کاربرد……………………………..68

نمودار 4-41 بررسی میانگین مدت جوانه ‌زنی گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین…………………………………….70

نمودار 4-42 بررسی میانگین مدت جوانه‌ زنی گیاه گندم تحت تیمارهای طول دوره‌ی کاربرد……………………………70

نمودار 4-43 بررسی میانگین مدت جوانه ‌زنی گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و پیریدوکسین……………………………..71

نمودار 4-44 بررسی میانگین مدت جوانه ‌زنی گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و طول دوره‌ی کاربرد……………………71

نمودار 4-45 بررسی میانگین مدت جوانه ‌زنی گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین و طول دوره‌ی کاربرد…………..72

نمودار 4-46 بررسی میانگین جوانه ‌زنی روزانه گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین………………………………….74

نمودار 4-47 بررسی میانگین جوانه ‌زنی روزانه گیاه گندم تحت تیمارهای طول دوره‌ی کاربرد………………………..74

نمودار 4-48 بررسی میانگین جوانه ‌زنی روزانه گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و پیریدوکسین…………………………..75

نمودار 4-49 بررسی میانگین جوانه ‌زنی روزانه گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و طول دوره‌ی کاربرد…………………75

نمودار 4-50 بررسی میانگین جوانه‌ زنی روزانه گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین و طول دوره‌ی کاربرد………..76

نمودار 4-51 بررسی سرعت جوانه ‌زنی روزانه گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین…………………………………..78

نمودار 4-52 بررسی سرعت جوانه‌ زنی روزانه گیاه گندم تحت تیمارهای طول دوره‌ی کاربرد…………………………78

نمودار 4-53 بررسی سرعت جوانه‌زنی روزانه گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و پیریدوکسین…………………………….79

نمودار 4-54 بررسی سرعت جوانه ‌زنی روزانه گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و طول دوره‌ی کاربرد………………….79

نمودار 4-55 بررسی سرعت جوانه‌ زنی روزانه گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین و طول دوره‌ی کاربرد………..80

نمودار 4-56 بررسی بنیه گیاهچه گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین……………………………………………………81

نمودار 4-57 بررسی بنیه گیاهچه گیاه گندم تحت تیمارهای طول دوره‌ی کاربرد………………………………………….82

نمودار 4-58 بررسی بنیه گیاهچه گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و پیریدوکسین…………………………………………….82

نمودار 4-59 بررسی بنیه گیاهچه گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و طول دوره‌ی کاربرد…………………………………..83

نمودار 4-60 بررسی بنیه گیاهچه گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین و طول دوره‌ی کاربرد………………………….83

نمودار 4-61 بررسی فعالیت آنزیم کاتالاز گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین………………………………………..85

نمودار 4-62 بررسی فعالیت آنزیم کاتالاز گیاه گندم تحت تیمارهای طول دوره‌ی کاربرد………………………………85

نمودار 4-63 بررسی فعالیت آنزیم کاتالاز گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و پیریدوکسین…………………………………86

نمودار 4-64 بررسی فعالیت آنزیم کاتالاز گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و طول دوره‌ی کاربرد……………………….86

نمودار 4-65 بررسی فعالیت آنزیم کاتالاز گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین و طول دوره‌ی کاربرد………………87

نمودار 4-66 بررسی فعالیت آنزیم پراکسیداز گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین…………………………………….89

نمودار 4-67 بررسی فعالیت آنزیم پراکسیداز گیاه گندم تحت تیمارهای طول دوره ی کاربرد………………………….89

نمودار 4-68 بررسی فعالیت آنزیم پراکسیداز گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و پیریدوکسین……………………………..90

نمودار 4-69 بررسی فعالیت آنزیم پراکسیداز گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و طول دوره‌ی کاربرد……………………90

نمودار 4-70 بررسی فعالیت آنزیم پراکسیداز گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین و طول دوره‌ی کاربرد…………..91

چکیده

گندم یکی از مهمترین محصولات کشاورزی است که در بیشترین سطح، در ایران و جهان کشت می‌شود و اهمیت غذایی آن برای همه روشن است. اهمیت غذایی و اقتصادی این محصول کشورها را به تلاش برای تولید بیشتر و خودکفایی سوق می‌دهد. برای اصلاح این گیاه زراعی در جهت افزایش قدرت استقرار و تولید، در مرحله جوانه ‌زنی شناخت شاخص‌های جوانه‌ زنی ضرورت دارد. در جوانه‌زنی بذر گیاهان زراعی اجزای سرعت جوانه‌ زنی، درصد نهایی جوانه‌زنی، رشد هتروترفیک گیاهچه حائز اهمیت است. از این‌ رو، این مطالعه به منظور بررسی واکنش اجزای جوانه زنی بذر گندم به سطوح مختلف پیریدوکسین و طول دوره‌ی کاربرد پیریدوکسین انجام شد. جهت انجام این آزمایش از بذور گندم، رقم آذر‌2 و امید استفاده شد. نمونه بذرها از سازمان تحقیقات اصلاح و نهال بذر شهرستان کرج در زمستان 1390 دریافت گردید. کشت داخل ژرمیناتور و آزمایشات مربوط به این تحقیق در آزمایشگاه فیزیولوژی گیاهی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساوه انجام شده است. این آزمایش در پتریدیش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در شرایط آزمایشگاه به اجراء در آمد. فاکتورهای این آزمایش شامل دو رقم آذر‌2 و امید، پیریدوکسین با غلظت‌های صفر یا شاهد، 02/0 درصد، 04/0 درصد و 06/0 درصد و طول دوره‌ی کاربرد پیریدوکسین به مدت صفر یا شاهد، 8، 16 و 24 ساعت بوده است. نتایج بدست آمده در این تحقیق نشان داد افزایش غلظت کاربرد پیریدوکسین اعمال شده و افزایش طول دوره‌ی کاربرد پیریدوکسین سبب افزایش شاخص‌های جوانه ‌زنی و کاهش فعالیت آنزیم‌های کاتالاز و پراکسیداز گردیده است. همچنین این نتایج نشان داد که رقم آذر‌2 در مقایسه با رقم امید به پیریدوکسین و طول دوره‌ی کاربرد آن نتیجه‌ی بهتری داشته است. نتایج نشان داد که اعمال تیمار پیریدوکسین 04/0 و طول دوره‌ی کاربرد پیریدوکسین به مدت 24 ساعت سبب ظهور بیشترین مقدار شاخص‌های جوانه‌ زنی، کمترین فعالیت آنزیم‌های کاتالاز و پراکسیداز شد.

کلمات کلیدی: پراکسیداز، پیریدوکسین، شاخص‌های جوانه ‌زنی، طول دوره‌ی کاربرد، کاتالاز، گندم

مقدمه

جمعیت کره زمین پیوسته در حال افزایش است این جمعیت که در سال 1930 میلادی تنها 2 میلیارد نفر بود و در سال 2000 میلادی از 6 میلیارد نفر تجاوز کرد و پیش‌بینی می شود که در سال 2025 میلادی به 58  میلیارد نفر برسد. بیشتر جمعیت جهان در کشورهای در حال توسعه بسر می برند و متاسفانه سهم عمده ی افزایش جمعیت مربوط به این کشورها می باشد که امروزه با مشکل گرسنگی و سوء‌تغذیه دست به گریبان هستند به گونه‌ای که 20 درصد جمعیت این کشورها هم اکنون با سوء‌تغذیه دست و پنجه نرم می کنند. گندم مهمترین گیاه زراعی روی زمین است. معروف است که در هر روز در نقطه ای از کره زمین کاشت و در همان روز در نقطه‌ای دیگر برداشت می شود. این امر حاکی از توانایی سازش بسیار زیاد این گیاه با اقلیم‌های گوناگون است. به گونه‌ای که گندم را از فنلاند در نیم کره شمالی تا آرژانتین در نیم کره جنوبی کشت می کنند. در سطح جهانی نزدیک به 52 در صد زمین‌های قابل کشت دنیا (معادل 707 میلیون هکتار) به کشت غلات اختصاص دارد که از این مقدار نزدیک به 232 میلیون هکتار زیر کشت گندم است. تولید جهانی غلات دانه‌ای درسالهای نخستین هزاره سوم میلادی در حدود 2000 میلیون تن بوده که حدود 600 میلیون تن آن گندم بوده است. اهمیت غلات حتی در تکامل و شهرنشینی انسان هم مهم است، گندم به عنوان محصول استراتژیک می تواند کشورهای بسیاری را مستعمره کند. اهمیت گندم تا به آنجاست که بسیاری از کشورهای سلطه‌گر آن را به عنوان حربه‌ای در دست گرفته‌اند. خود کفایی در تولید گندم برای هر کشوری از اهمیت فوق العاده‌ای برخوردار است، کمتر کسی در جهان است که ادعا کند یکی از فرآورده‌های گندم در سبد غذایی روزانه وی جایی ندارد و به صور گوناگون در تغذیه انسان‌ها نقش دارد. گندم در پخت انواع نان‌ها، انواع کیک‌ها و شیرینی‌جات، انواع غذاها و همینطور به عنوان تعلیف دام و مصارف صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. مبدأ گندم را آسیای غربی (سوریه، فلسطین، ایران و هند) می‌دانند. احتمالا 6700 سال قبل از میلاد شناخته شده است. از نظر ژنتیکی هگزاپلویید است و تعداد کروموزم‌های آن n2=42 است. بیشتر گندم‌های زراعی از نوع هگزاپلویید و تتراپلویید هستند. گندم از چندین لحاظ یک گیاه ویژه است: 1)  احتمالاً اولین گیاه است که 15 تا 20 هزار سال قبل اهلی شده است. 2)  سطح کشت آن حدود 240 میلیون هکتار است که از سطح زیر کشت سایر گیاهان به مراتب بیشتر است. گندم تقریباً 22 درصد سطح زیر کشت غلات را به خود اختصاص داده است. 3)  گندم در مقایسه با سایر گیاهان زراعی بیشترین کالری و پروتئین را برای تغذیه انسان دارد. 4)  تجارت جهانی گندم بیش از تجارت مجموع سایر غلات است. 5)  نان گندم به خاطر وجود پروتئین الاستیکی به نام گلوتن حجم زیادی پیدا می کند. 6)  گندم به دلیل امکان کشت در فصول مختلف سال و نیز قدرت تطابق با شرایط اقلیمی متفاوت در سرتاسر کره زمین سطح وسیعی از زراعت‌های آبی و دیم را به خود اختصاص داده است. امروزه در دنیا مواد غذایی به عنوان برنده ترین سلاح مورد استفاده قرار می گیرد و این سؤال پیش می‌آید که آیا می توان مدعی استقلال باشیم و به غذای مردم اهمیت ندهیم. فراهم نمودن زمینه‌های رشد در بخش کشاورزی به منظور رسیدن به تأمین امنیت غذایی، خود‌کفایی در محصولات اساسی و توسعه‌ی صادرات محصولات کشاورزی، حفاظت از منابع طبیعی، از مسئولیت‌های مهم بخش کشاورزی و منابع طبیعی در تحقق رسیدن به اهداف کشاورزی و کشاورزی پایدار می‌باشد که در این میان گندم نه تنها به عنوان یک محصول و یک کالای مهم تجاری در دنیا می باشد، بلکه به عنوان سلاحی برتر در مناسبات سیاسی و جهانی است که روز به روز بر اهمیت

……………………………….6

1-2-1-1 ریشه……………………………………………………………………………………………………………………………….7

1-2-1-2 ساقه…………………………………………………………………………………………………………………………………7

1-2-1-3 برگ………………………………………………………………………………………………………………………………..7

1-2-1-4 گل آذین……………………………………………………………………………………………………………………………..8

1-2-1-5 میوه…………………………………………………………………………………………………………………….8

1-2-2 فیزیولوژی………………………………………………………………………………………………………………..9

1-2-3 اکولوژی…………………………………………………………………………………………………………………..9

1-2-3-1 شرایط مناسب رشد……………………………………………………………………………………………………9

1-2-3-2 آب و هوای مناسب رشد…………………………………………………………………………………………….10

1-2-4 سطح زیر کشت و میزان تولید. ……………………………………………………………………………………….10

1-3 پیریدوکسین…………………………………………………………………………………………………………………12

1-3-1 پیریدوکسین و تأثیر آن بر گیاه…………………………………………………………………………………………12

1-3-2 تأثیر پیریدوکسین بر رشد و جذب در گیاه…………………………………………………………………………….13

فصل دوم- بررسی منابع

1-2 مروری کوتاه بر پژوهش‌های انجام شده در زمینه‌ی پرایمینگ بر شاخص‌های جوانه زنی………………………….15

2-2 مروری کوتاه بر پژوهش‌های انجام شده در زمینه‌ی اثرات پیریدوکسین بر شاخص‌های جوانه زنی………………..18

2-3 مروری کوتاه بر پژوهش‌های انجام شده در زمینه‌ی اثرات پیریدوکسین و سایر ویتامین‌ها بر روی فعالیت دو آنزیم کاتالاز و پراکسیداز……………………………………………………………………………………………………………..19

2-4 مروری کوتاه بر پژوهش‌های انجام شده در زمینه‌ی طول‌دوره ی پرایمینگ بر شاخص‌های جوانه ………………..24

فصل سوم- مواد و روش‌ها

3-1 مواد و روش‌ها…………………………………………………………………………………………………………….27

3-2 سترون سازی بذور………………………………………………………………………………………………………..27

3-3 تهیه‌ی محلول‌های لازم برای اعمال تیمارهای مختلف…………………………………………………………………..28

3-3-1 تهیه‌ی محلول پیریدوکسین……………………………………………………………………………………………..28

3-4 تیمارهای به کار رفته در آزمایش………………………………………………………………………………………..28

3-5 روش کشت بذر……………………………………………………………………………………………………………29

کشت در پتریدیش……………………………………………………………………………………………………………….29

3-6 استخراج پروتئین برای سنجش فعالیت آنزیم (Sundhakar et al., 2001)…………………………………………30

3-7 سنجش فعالیت آنزیم کاتالاز (Kar Mischra, 1976)…………………………………………………………………30

3-8 سنجش فعالیت آنزیم پراکسیداز (حدادچی، 1365)……………………………………………………………………..31

3-9 اندازه گیری شاخص‌های جوانه زنی……………………………………………………………………………………..31

3-10 تجزیه و تحلیل آماری……………………………………………………………………………………………………34

فصل چهارم- نتایج

4-1 طول ریشه‌چه…………………………………………………………………………………………………………….36

4-2 طول ساقه‌چه……………………………………………………………………………………………………………….40

4-3 درصد جوانه‌ زنی………………………………………………………………………………………………………….44

4-4 وزن تر گیاهچه…………………………………………………………………………………………………………….48

4-5 وزن خشک گیاهچه………………………………………………………………………………………………………..52

4-6 سرعت جوانه ‌زنی…………………………………………………………………………………………………………56

4-7 ضریب سرعت جوانه ‌زنی………………………………………………………………………………………………..60

4-8 بنیه بذر……………………………………………………………………………………………………………………..64

4-9 میانگین مدت جوانه ‌زنی………………………………………………………………………………………………….68

4-10 میانگین جوانه زنی ‌روزانه……………………………………………………………………………………………..72

4-11 سرعت جوانه ‌زنی روزانه………………………………………………………………………………………………76

4-12 بنیه گیاهچه……………………………………………………………………………………………………………….80

4-13 فعالیت آنزیم کاتالاز……………………………………………………………………………………………………..83

4-14 فعالیت آنزیم پراکسیداز……………………………………………… …………………………………………………87

فصل پنجم- بحث و نتیجه‌گیری

5-1 شاخص‌های جوانه زنی………………………………………………………………………………………………….101

5-2 فعالیت کاتالازی و پراکسیدازی…………………………………………………………………………………………102

5-3 نتیجه‌ گیری……………………………………………………………………………………………………………….103

5-4 پیشنهادات…………………………………………………………………………………………………………………104

فصل ششم- منابع

منابع……………………………………………………………………………………………………………………………106

فهرست جداول

جدول 4-1 نتایج تجزیه واریانس تأثیر سطوح مختلف رقم، پیریدوکسین و طول دوره‌ی کاربرد یر مؤلفه‌های جوانه ‌زنی رشد گیاهچه گندم………………………………………………………………………………………………………………..92

ادامه‌ی جدول 4-1 نتایج تجزیه واریانس تأثیر سطوح مختلف رقم، پیریدوکسین و طول دوره‌ی کاربرد یر مؤلفه‌های جوانه ‌زنی رشد گیاهچه گندم……………………………………………………………………………………………………93

جدول 4-2 مقایسه میانگین تیمارهای ارقام در شاخص‌های جوانه ‌زنی گندم………………………………………………..93

ادامه‌ی جدول 4-2 مقایسه میانگین تیمارهای ارقام در شاخص‌های جوانه‌ زنی گندم……………………………………….93

جدول 4-3 مقایسه میانگین تیمارهای سطوح پیریدوکسین در شاخص‌های جوانه‌ زنی گندم………………………………..94

ادامه‌ی جدول 4-3 مقایسه میانگین تیمارهای سطوح پیریدوکسین در شاخص‌های جوانه ‌زنی گندم……………………….94

جدول 4-4 مقایسه میانگین تیمارهای سطوح طول دوره‌ی کاربرد در شاخص‌های جوانه ‌زنی گندم………………………94

ادامه‌ی جدول 4-4 مقایسه میانگین تیمارهای سطوح طول دوره‌ی کاربرد در شاخص‌های جوانه ‌زنی گندم……………..94

جدول 4-5 مقایسه میانگین تیمارهای رقم و سطوح پیریدوکسین در شاخص‌های جوانه ‌زنی گندم…………………………95

ادامه‌ی جدول 4-5 مقایسه میانگین تیمارهای رقم و سطوح پیریدوکسین در شاخص‌های جوانه ‌زنی گندم………………..95

جدول 4-6 مقایسه میانگین تیمارهای رقم و سطوح طول دوره‌ی کاربرد در شاخص‌های جوانه ‌زنی گندم……………….95

ادامه‌ی جدول 4-6 مقایسه میانگین تیمارهای رقم و سطوح طول دوره‌ی کاربرد شاخص‌های جوانه ‌زنی گندم………….96

جدول 4-7 مقایسه میانگین تیمارهای سطوح پیریدوکسین و طول دوره‌ی کاربرد در شاخص‌های جوانه ‌زنی گندم……..96

ادامه‌ی جدول 4-7 مقایسه میانگین تیمارهای سطوح پیریدوکسین و طول دوره‌ی کاربرد شاخص‌های جوانه ‌زنی گندم..97

جدول 4-8 مقایسه میانگین تیمارهای رقم، سطوح پیریدوکسین و طول دوره ی کاربرد در شاخص‌های جوانه‌ زنی گندم.98

ادامه‌ی جدول 4-8 مقایسه میانگین تیمارهای رقم، سطوح پیریدوکسین و طول دوره‌ی کاربرد در شاخص‌های جوانه ‌زنی گندم…………………………………………………………………………………………………………………………….99

فهرست نمودارها

نمودار‌1-1 توزیع سطح برداشت گندم استان‌ها نسبت به کل کشور در سال زراعی 1389-1388……………………….11

نمودار‌1-2‌ توزیع سطح تولید گندم استان ها نسبت به کل کشور در سال زراعی 1389-1388………………………….12

نمودار 4-1 بررسی طول ریشه‌چه گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین…………………………………………………..38

نمودار 4-2 بررسی طول ریشه‌چه گیاه گندم تحت تیمارهای طول دوره‌ی کاربرد…………………………………………38

نمودار 4-3 بررسی طول ریشه‌چه گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و پیریدوکسین……………………………………………39

نمودار 4-4 بررسی طول ریشه‌چه گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و طول دوره‌ی کاربرد………………………………….39

نمودار 4-5 بررسی طول ریشه‌چه گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین و طول دوره‌ی کاربرد…………………………40

نمودار 4-6 بررسی طول ساقه‌چه گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین……………………………………………………42

نمودار 4-7 بررسی طول ساقه‌چه گیاه گندم تحت تیمارهای طول دوره‌ی کاربرد………………………………………….42

نمودار 4-8 بررسی طول ساقه‌چه گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و پیریدوکسین…………………………………………….43

نمودار 4-9 بررسی طول ساقه‌چه گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و طول دوره‌ی کاربرد…………………………………..43

نمودار 4-10 بررسی طول ساقه‌چه گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین و طول دوره‌ی کاربرد………………………..44

نمودار 4-11 بررسی درصد جوانه‌ زنی گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین…………………………………………….46

نمودار 4-12 بررسی درصد جوانه ‌زنی گیاه گندم تحت تیمارهای طول دوره‌ی کاربرد…………………………………..46

نمودار 4-13 بررسی درصد جوانه‌ زنی گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و پیریدوکسین……………………………………..47

نمودار 4-14 بررسی درصد جوانه ‌زنی گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و طول دوره‌ی کاربرد……………………………47

نمودار 4-15 بررسی درصد جوانه ‌زنی گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین و طول دوره‌ی کاربرد………………….48

نمودار 4-16 بررسی وزن تر گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین……………………………………………………….50

نمودار 4-17 بررسی وزن تر گیاه گندم تحت تیمارهای طول دوره‌ی کاربرد………………………………………………50

نمودار 4-18 بررسی وزن تر گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و پیریدوکسین………………………………………………..51

نمودار 4-19 بررسی وزن تر گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و طول دوره‌ی کاربرد……………………………………….51

نمودار 4-20 بررسی وزن تر گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین و طول دوره‌ی کاربرد……………………………..52

نمودار 4-21 بررسی وزن خشک گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین…………………………………………………..54

نمودار 4-22 بررسی وزن خشک گیاه گندم تحت تیمارهای طول دوره‌ی کاربرد…………………………………………54

نمودار 4-23 بررسی وزن خشک گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و پیریدوکسین……………………………………………55

نمودار 4-24 بررسی وزن خشک گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و طول دوره‌ی کاربرد…………………………………..55

نمودار 4-25 بررسی وزن خشک گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین و طول دوره‌ی کاربرد…………………………56

نمودار 4-26 بررسی سرعت جوانه‌ زنی گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین……………………………………………58

نمودار 4-27 بررسی سرعت جوانه‌ زنی گیاه گندم تحت تیمارهای طول دوره‌ی کاربرد………………………………….58

نمودار 4-28 بررسی سرعت جوانه ‌زنی گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و پیریدوکسین…………………………………….59

نمودار 4-29 بررسی سرعت جوانه‌ زنی گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و طول دوره‌ی کاربرد…………………………..59

نمودار 4-30 بررسی سرعت جوانه ‌زنی گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین و طول دوره‌ی کاربرد…………………60

نمودار 4-31 بررسی ضریب سرعت جوانه ‌زنی گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین…………………………………..62

نمودار 4-32 بررسی ضریب سرعت جوانه‌ زنی گیاه گندم تحت تیمارهای طول دوره‌ی کاربرد…………………………62

نمودار 4-33 بررسی ضریب سرعت جوانه‌ زنی گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و پیریدوکسین…………………………..63

نمودار 4-34 بررسی ضریب سرعت جوانه زنی گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و طول دوره ی کاربرد…………………63

نمودار 4-35 بررسی ضریب سرعت جوانه‌ زنی گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین و طول دوره‌ی کاربرد………..64

نمودار 4-36 بررسی بنیه بذر گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین……………………………………………………….66

نمودار 4-37 بررسی بنیه بذر گیاه گندم تحت تیمارهای طول دوره‌ی کاربرد………………………………………………66

نمودار 4-38 بررسی بنیه بذر گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و پیریدوکسین………………………………………………..67

نمودار 4-39 بررسی بنیه بذر گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و طول دوره‌ی کاربرد……………………………………….67

نمودار 4-40 بررسی بنیه بذر گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین و طول دوره‌ی کاربرد……………………………..68

نمودار 4-41 بررسی میانگین مدت جوانه ‌زنی گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین…………………………………….70

نمودار 4-42 بررسی میانگین مدت جوانه‌ زنی گیاه گندم تحت تیمارهای طول دوره‌ی کاربرد……………………………70

نمودار 4-43 بررسی میانگین مدت جوانه ‌زنی گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و پیریدوکسین……………………………..71

نمودار 4-44 بررسی میانگین مدت جوانه ‌زنی گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و طول دوره‌ی کاربرد……………………71

نمودار 4-45 بررسی میانگین مدت جوانه ‌زنی گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین و طول دوره‌ی کاربرد…………..72

نمودار 4-46 بررسی میانگین جوانه ‌زنی روزانه گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین………………………………….74

نمودار 4-47 بررسی میانگین جوانه ‌زنی روزانه گیاه گندم تحت تیمارهای طول دوره‌ی کاربرد………………………..74

نمودار 4-48 بررسی میانگین جوانه ‌زنی روزانه گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و پیریدوکسین…………………………..75

نمودار 4-49 بررسی میانگین جوانه ‌زنی روزانه گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و طول دوره‌ی کاربرد…………………75

نمودار 4-50 بررسی میانگین جوانه‌ زنی روزانه گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین و طول دوره‌ی کاربرد………..76

نمودار 4-51 بررسی سرعت جوانه ‌زنی روزانه گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین…………………………………..78

نمودار 4-52 بررسی سرعت جوانه‌ زنی روزانه گیاه گندم تحت تیمارهای طول دوره‌ی کاربرد…………………………78

نمودار 4-53 بررسی سرعت جوانه‌زنی روزانه گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و پیریدوکسین…………………………….79

نمودار 4-54 بررسی سرعت جوانه ‌زنی روزانه گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و طول دوره‌ی کاربرد………………….79

نمودار 4-55 بررسی سرعت جوانه‌ زنی روزانه گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین و طول دوره‌ی کاربرد………..80

نمودار 4-56 بررسی بنیه گیاهچه گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین……………………………………………………81

نمودار 4-57 بررسی بنیه گیاهچه گیاه گندم تحت تیمارهای طول دوره‌ی کاربرد………………………………………….82

نمودار 4-58 بررسی بنیه گیاهچه گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و پیریدوکسین…………………………………………….82

نمودار 4-59 بررسی بنیه گیاهچه گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و طول دوره‌ی کاربرد…………………………………..83

نمودار 4-60 بررسی بنیه گیاهچه گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین و طول دوره‌ی کاربرد………………………….83

نمودار 4-61 بررسی فعالیت آنزیم کاتالاز گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین………………………………………..85

نمودار 4-62 بررسی فعالیت آنزیم کاتالاز گیاه گندم تحت تیمارهای طول دوره‌ی کاربرد………………………………85

نمودار 4-63 بررسی فعالیت آنزیم کاتالاز گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و پیریدوکسین…………………………………86

نمودار 4-64 بررسی فعالیت آنزیم کاتالاز گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و طول دوره‌ی کاربرد……………………….86

نمودار 4-65 بررسی فعالیت آنزیم کاتالاز گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین و طول دوره‌ی کاربرد………………87

نمودار 4-66 بررسی فعالیت آنزیم پراکسیداز گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین…………………………………….89

نمودار 4-67 بررسی فعالیت آنزیم پراکسیداز گیاه گندم تحت تیمارهای طول دوره ی کاربرد………………………….89

نمودار 4-68 بررسی فعالیت آنزیم پراکسیداز گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و پیریدوکسین……………………………..90

نمودار 4-69 بررسی فعالیت آنزیم پراکسیداز گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و طول دوره‌ی کاربرد……………………90

نمودار 4-70 بررسی فعالیت آنزیم پراکسیداز گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین و طول دوره‌ی کاربرد…………..91

چکیده

گندم یکی از مهمترین محصولات کشاورزی است که در بیشترین سطح، در ایران و جهان کشت می‌شود و اهمیت غذایی آن برای همه روشن است. اهمیت غذایی و اقتصادی این محصول کشورها را به تلاش برای تولید بیشتر و خودکفایی سوق می‌دهد. برای اصلاح این گیاه زراعی در جهت افزایش قدرت استقرار و تولید، در مرحله جوانه ‌زنی شناخت شاخص‌های جوانه‌ زنی ضرورت دارد. در جوانه‌زنی بذر گیاهان زراعی اجزای سرعت جوانه‌ زنی، درصد نهایی جوانه‌زنی، رشد هتروترفیک گیاهچه حائز اهمیت است. از این‌ رو، این مطالعه به منظور بررسی واکنش اجزای جوانه زنی بذر گندم به سطوح مختلف پیریدوکسین و طول دوره‌ی کاربرد پیریدوکسین انجام شد. جهت انجام این آزمایش از بذور گندم، رقم آذر‌2 و امید استفاده شد. نمونه بذرها از سازمان تحقیقات اصلاح و نهال بذر شهرستان کرج در زمستان 1390 دریافت گردید. کشت داخل ژرمیناتور و آزمایشات مربوط به این تحقیق در آزمایشگاه فیزیولوژی گیاهی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساوه انجام شده است. این آزمایش در پتریدیش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در شرایط آزمایشگاه به اجراء در آمد. فاکتورهای این آزمایش شامل دو رقم آذر‌2 و امید، پیریدوکسین با غلظت‌های صفر یا شاهد، 02/0 درصد، 04/0 درصد و 06/0 درصد و طول دوره‌ی کاربرد پیریدوکسین به مدت صفر یا شاهد، 8، 16 و 24 ساعت بوده است. نتایج بدست آمده در این تحقیق نشان داد افزایش غلظت کاربرد پیریدوکسین اعمال شده و افزایش طول دوره‌ی کاربرد پیریدوکسین سبب افزایش شاخص‌های جوانه ‌زنی و کاهش فعالیت آنزیم‌های کاتالاز و پراکسیداز گردیده است. همچنین این نتایج نشان داد که رقم آذر‌2 در مقایسه با رقم امید به پیریدوکسین و طول دوره‌ی کاربرد آن نتیجه‌ی بهتری داشته است. نتایج نشان داد که اعمال تیمار پیریدوکسین 04/0 و طول دوره‌ی کاربرد پیریدوکسین به مدت 24 ساعت سبب ظهور بیشترین مقدار شاخص‌های جوانه‌ زنی، کمترین فعالیت آنزیم‌های کاتالاز و پراکسیداز شد.

کلمات کلیدی: پراکسیداز، پیریدوکسین، شاخص‌های جوانه ‌زنی، طول دوره‌ی کاربرد، کاتالاز، گندم

مقدمه

جمعیت کره زمین پیوسته در حال افزایش است این جمعیت که در سال 1930 میلادی تنها 2 میلیارد نفر بود و در سال 2000 میلادی از 6 میلیارد نفر تجاوز کرد و پیش‌بینی می شود که در سال 2025 میلادی به 58  میلیارد نفر برسد. بیشتر جمعیت جهان در کشورهای در حال توسعه بسر می برند و متاسفانه سهم عمده ی افزایش جمعیت مربوط به این کشورها می باشد که امروزه با مشکل گرسنگی و سوء‌تغذیه دست به گریبان هستند به گونه‌ای که 20 درصد جمعیت این کشورها هم اکنون با سوء‌تغذیه دست و پنجه نرم می کنند. گندم مهمترین گیاه زراعی روی زمین است. معروف است که در هر روز در نقطه ای از کره زمین کاشت و در همان روز در نقطه‌ای دیگر برداشت می شود. این امر حاکی از توانایی سازش بسیار زیاد این گیاه با اقلیم‌های گوناگون است. به گونه‌ای که گندم را از فنلاند در نیم کره شمالی تا آرژانتین در نیم کره جنوبی کشت می کنند. در سطح جهانی نزدیک به 52 در صد زمین‌های قابل کشت دنیا (معادل 707 میلیون هکتار) به کشت غلات اختصاص دارد که از این مقدار نزدیک به 232 میلیون هکتار زیر کشت گندم است. تولید جهانی غلات دانه‌ای درسالهای نخستین هزاره سوم میلادی در حدود 2000 میلیون تن بوده که حدود 600 میلیون تن آن گندم بوده است. اهمیت غلات

&nbsp;

<a href="http://zusa.ir/%d8%af%d8%a7%d9%86%d9%84%d9%88%d8%af-%d9%be%d8%a7%db%8c%d8%a7%d9%86-%d9%86%d8%a7%d9%85%d9%87-%d8%a7%d8%b1%d8%b4%d8%af%d8%aa%d8%a3%d8%ab%d9%8a%d8%b1-%d8%af%d9%88%d8%b1%d9%87-%d9%88-%d9%85%d9%82%d8%af-2/"><img class="alignnone size-medium wp-image-170861″ src="https://arshadfile.ir/wp-content/uploads/2019/08/erer_001-300x254-300x254.png” alt="برای دانلود متن کامل پایان نامه ها اینجا کلیک کنید” width="300″ height="254″ /></a>

حتی در تکامل و شهرنشینی انسان هم مهم است، گندم به عنوان محصول استراتژیک می تواند کشورهای بسیاری را مستعمره کند. اهمیت گندم تا به آنجاست که بسیاری از کشورهای سلطه‌گر آن را به عنوان حربه‌ای در دست گرفته‌اند. خود کفایی در تولید گندم برای هر کشوری از اهمیت فوق العاده‌ای برخوردار است، کمتر کسی در جهان است که ادعا کند یکی از فرآورده‌های گندم در سبد غذایی روزانه وی جایی ندارد و به صور گوناگون در تغذیه انسان‌ها نقش دارد. گندم در پخت انواع نان‌ها، انواع کیک‌ها و شیرینی‌جات، انواع غذاها و همینطور به عنوان تعلیف دام و مصارف صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. مبدأ گندم را آسیای غربی (سوریه، فلسطین، ایران و هند) می‌دانند. احتمالا 6700 سال قبل از میلاد شناخته شده است. از نظر ژنتیکی هگزاپلویید است و تعداد کروموزم‌های آن n2=42 است. بیشتر گندم‌های زراعی از نوع هگزاپلویید و تتراپلویید هستند. گندم از چندین لحاظ یک گیاه ویژه است: 1)  احتمالاً اولین گیاه است که 15 تا 20 هزار سال قبل اهلی شده است. 2)  سطح کشت آن حدود 240 میلیون هکتار است که از سطح زیر کشت سایر گیاهان به مراتب بیشتر است. گندم تقریباً 22 درصد سطح زیر کشت غلات را به خود اختصاص داده است. 3)  گندم در مقایسه با سایر گیاهان زراعی بیشترین کالری و پروتئین را برای تغذیه انسان دارد. 4)  تجارت جهانی گندم بیش از تجارت مجموع سایر غلات است. 5)  نان گندم به خاطر وجود پروتئین الاستیکی به نام گلوتن حجم زیادی پیدا می کند. 6)  گندم به دلیل امکان کشت در فصول مختلف سال و نیز قدرت تطابق با شرایط اقلیمی متفاوت در سرتاسر کره زمین سطح وسیعی از زراعت‌های آبی و دیم را به خود اختصاص داده است. امروزه در دنیا مواد غذایی به عنوان برنده ترین سلاح مورد استفاده قرار می گیرد و این سؤال پیش می‌آید که آیا می توان مدعی استقلال باشیم و به غذای مردم اهمیت ندهیم. فراهم نمودن زمینه‌های رشد در بخش کشاورزی به منظور رسیدن به تأمین امنیت غذایی، خود‌کفایی در محصولات اساسی و توسعه‌ی صادرات محصولات کشاورزی، حفاظت از منابع طبیعی، از مسئولیت‌های مهم بخش کشاورزی و منابع طبیعی در تحقق رسیدن به اهداف کشاورزی و کشاورزی پایدار می‌باشد که در این میان گندم نه تنها به عنوان یک محصول و یک کالای مهم تجاری در دنیا می باشد، بلکه به عنوان سلاحی برتر در مناسبات سیاسی و جهانی است که روز به روز بر اهمیت

“M.Sc”
مهندسی کامپیوتر – نرم افزار
عنوان :
تدابیر ایمنی و امنیتی پدافند غیر عامل در محیطهای IT
نگارش :
منیر سادات شاه ولایتی
-1 استاد راهنما : دکتر ناصر مدیری
2 -مدیر گروه : دکتر محمدرضا صالح نمدی
1388 17/3/ : دفاعیه تاریخ
ج
تقدیم به عزیزانم:
پدر ، مادر ، همسر و یگانه دخترم ، که با صبری به گستردگی آسما ن و قلبی به گرمی خورشید
مرا در طی طریق زندگی یاری نمودند و خواهند نمود و به بار نشستن هدفم بواسطه ی باران
محبت و حمایت بی دریغ آنان بود .
د
سپاسگزاری
با سپاس بی اندازه از خداوند متعال و قدردانی و تشکر فراوان از استاد ارجمند جناب آقای
دکترناصر مدیری که مرا در حصول نتیجه، مورد راهنمایی و حمایت های ارزشمند شان قرار
دادند. بدیهی است که پیشنهادات وانتقادات سازنده ی استاد گرامی مرا در بهبود کار و انجام
هرچه بهتراین سمینار یاری نمود. یابه ن امید که این سمینار در جهت ارتقای سطح علمی و
تشویق دانشجویان پرتلاش ، دریچه ای هرچند کوچک را بگشاید.

فهرست مطالب
عنوان مطالب شماره صفحه
چکیده …………………………………………………………………………………. 1
مقدمه ………………………………………………………………………………….. 2
فصل اول : کلیات
4 ……………………………………………………………………………هدف 1 -1( °
4 …………………………………………………………………..تحقیق پیشینه 1 -2( °
° )3 -1 روش کار و تحقیق ……………………………………………………………… 5
فصل دوم : اصول و مبانی پدافند غیر عامل
° 1 -2 ( مفهوم پدافند غیرعامل………………………………………………………. .. 7
° )2 -2 ضرورت وجود پدافند غیر عامل………………………………………………… 7
° 3 -2 ( قابلیت های پدافند غیر عامل ………………………………………………….. 8
° )4 -2 اصول پدافند غیرعامل ………………………………………………………. … 8
9 …………………………………………………………………….کلان اهداف ) 2 -5 °
9 ……………………………………………………………………….. راهبردها 2 -6 ( °
فصل سوم : شیوه چیدمان، کلاسه بندی و دستورالعملهای پدافند غیر عامل
جهت پیشگیری و کاهش نفوذ به محیطهای IT
° )1 -3 سه استرانژی مهم برای ایمن سازی فضای IT ……………………………….. 12
° 2 -3 ( ضرورت تامین پدافند غیر عامل در محیطهای IT .. …………………………..12
° 3 -3 ( تقسیم بندی تدابیر ایمنی پدافند غیر عامل در زمینه IT ……………………. 13
14 …………………………………………………………………فیزیکی تدابیر ) 3 -4 °
14 …………………………………………….IT محیطهای فیزیکی امنیت ) 3 -4-1 °
° 1-1-4 -3 ( مکان و مشخصات ساختمانی محیط………………………………… 15
16 …………………………………………….الکتریسیته و تغذیه منبع ) 3 -4-1-2 °
17 ……………………………………………………………… دیوارها ) 3 -4-1-3 °
° ) 4-1-4 -3 خنک سازی ،تهویه هوا و رطوبت……………………………………. 17
° 5-1-4 -3 ( کنترل،تشخیص و پیشگیری از حریق……………………………….. 17
18 ……………………………………….نظارتی سیستمهای از استفاده 3 -4-1-6 ( °
18 ……………………………………………………… کاذب کف قاب ) 3 -4-1-7 °
و
فهرست مطالب
عنوان مطالب شماره صفحه
° 8-1-4 -3 ( استفاده از امنیت فیزیکی لایه ای …………………………………… 18
° 9-1-4 -3 ( نگهداری نسخههای پشتیبان در مکانی امن…………………………. 19
19 ………………………………………….. فیزیکی دسترسی کنترل) 10 3 -4-1- °
° )2-4 -3 ارائه یک مدل از طراحی شبکه ارتباطی امن ………………………….. … 19
19 … ………………………….. CISCO شرکت SAFE معماری معرفی ) 3 -4-2-1 °
21 ………………………………………..SAFE معماری های ویژگی 3 -4-2-2( °
° 3-4 -3 ( نحوه چیدمان پیشگیرانه پدافند غیر عامل……………………………….. 22
° 5 -3 ( تدابیر منطقی پدافند غیر عامل ………………………………………………. 22
° ) 6 -3 دستورالعملهای امنیتی یا روشهای انجام کار …………………………………. 24
° 1-6 -3 ( انواع آسیب پذیریها و تهدیدات موجود در محیط IT …………………… 26
29 ………………………………………………………. نفوذ کلی سناریوی 3 -6-2 ( °
° )3-6 -3 دستورالعملهای پیشگیرانه و کاهنده پدافند غیرعامل جهت تامین امنیت … 31
° 1-3-6 -3 ( ایمن نمودن سیستم های عامل و برنامه های کاربردی ……………… 31
° ) 2-3-6 -3 حذف سرویس های غیر ضروری…………………………………….. 31
31 ……………………………………………………………..عبور رمز ) 3 -6-3-3 °
° 4-3-6 -3 ( عدم اجرای برنامه هایی که منابع آنها تایید شده نیست(سیاست PKI (33
33 ………………………. E-mail ضمائم از برخی در محدودیت ایجاد ) 3 -6-3-5 °
° ) 6-3-6 -3 اعطای حداقل امتیاز به   کاربران……………………………………… 34
35 …………………………………(Log Files ) رخداد ثبت فایلهای ) 3 -6-3-7 °
38 .. ………………………………………………………. شبکه چاپگر 3 -6-3-8 ( °
38 …………………………………………………….SNMP پروتکل 3 -6-3-9 ( °
38 ………………………………………………… شبکه امنیت تست) 10 3 -6-3- °
38 ………………………………………………نفوذ کاهش دستورالعملهای 3 -6-4 ( °
° )1-4-6 -3 آشنایی با Netstat و سوئیچ های آن ………………………………… 39
° 5-6 -3 ( ویژگیهای یک سیاست امنیتی خوب…………………………………….. 40
° ) 6-6 -3 راهکارهای کلی پیشگیری از حملات…………………………………….. 41
° 7-6 -3 ( اقدامات مؤثر برای به حداقل رساندن زمان برگشت به حالت اولیه……….. 42
ز
فهرست مطالب
عنوان مطالب شماره صفحه
° 8-6 -3 ( عوامل مؤثر در هزینه احیای سیستم ها پس از یک حمله ……………….. 43
° فصل چهارم:ارائه مدل شناسایی و ایمن سازی پدافند غیرعامل در محیطهای مبتنی بر IT
° )1 -4 اهداف ایجاد امنیت…………………………………………………………… 46
° )2 -4 انواع سیکل های امنیتی……………………………………………………… 46
° )3 -4 مفاهیم پایه در مدیریت و شناسایی خطر…………………………………….. 48
° )4 -4 سیکل بهینه پیشنهادی متناسب با پدافند غیرعامل………………………….. 49
51 ……………………………………………………………خطر شناسایی 4 -4-1( °
° )1-1-4 -4 انواع حملات در محیطهای کامپیوتری………………………………. 52
° )2-1-4 -4 تجزیه و تحلیل خطر در مورد سیستم عاملها………………………… 54
° )2-4 -4 شناسایی عوامل ایجاد خطر ……………………………………………… 55
° )3-4 -4 شناسایی عواقب ایجاد خطر……………………………………………… 56
57 … ………………………………………………………. خسارات ارزیابی 4 -4-4( °
59 ……………………………………………………….خطر سطوح تعیین 4 -4-5( °
° )6-4 -4 شناسایی راه حل های مختلف……………………………………………. 60
° )7-4 -4 انتخاب بهترین گزینه ها …………………………………………………. 61
62 .. ………………………………………………………. کنترل و بازنگری 4 -4-8( °
فصل پنجم : نتیجهگیری و پیشنهادات
نتیجهگیری و پیشنهادات…………………………………………………………… 64
منابع فارسی……………………………………………………………………….. 65
منابع انگلیسی………………………………………………………………………. 66
سایتهای علمی و اطلاعاتی………………………………………………………. … 67
چکیده انگلیسی…………………………………………………………………….. 68
ح
فهرست جداول
عنوان شماره صفحه
جدول : 1-3 تدابیر امنیت فیزیکی محیطهای IT ……………………………………. 14
جدول : 2-3 انواع سرورهای موجود در شبکه ……………………………………….. 24
° جدول : 3-3 نمونه پیکر بندی یک روتر نمونه مطابق استانداردهای Cisco …………24
°جدول : 4-3 آسیب پذیری های مهم برای سیستم های موجود در شبکه…………… 28
°جدول : 5-3 آسیب پذیری های مهم برای یک سیستم واحد……………………….. 29
°جدول : 6-3 ایجاد محدودیت در برخی از ضمائم Mail-E ………………………….33
°جدول : 7-3 طبقه بندی انواع داده برای ثبت و بازبینی………………………….. … 37
°جدول : 8-3 اقداماتی در لازم سازمانها و بخشهای دولتی ………………………….. . 41
°جدول : 9-3 اقداماتی در لازم زیر ساختهای فناوری اطلاعات و بخشهای خصوصی …. 42
°جدول -3: 10 عوامل مؤثر در هزینه احیای سیستم ها پس از یک حمله……………. 43
°جدول : 1-4 اهداف نفوذگران………………………………………………………. . 52
°جدول : 2-4 انواع حملات…………………………………………………………… 52
°جدول : 3-4 مرحله شنایایی خطر در مورد سیستم عامل ویندوز……………………. 54
° : 4 -4 جدول جدول شناسایی خطرات ………………………………………………. 59
° : 5 -4 جدول ماتریس احتمال وقوع خطر به شدت عواقب ………………………….. . 60
° جدول : 6-4 بررسی راه حل های مختلف ………………………………………….. 62
ط
فهرست شکل ها
عنوان شماره صفحه
° شکل : 1 -3 کاربرد تدابیر پدافندی در زمینه IT ……………………………………. 13
° شکل : 2 -3 تقسیم بندی تدابیر ایمنی پدافند غیر عامل در زمینه IT ……………….13
° شکل : 3 -3 مدل ارائه شده توسط شرکت سیسکو از یک شبکه سازمانی ……………. 20
° شکل : 4 -3 بلوک دیاگرام معماری SAFE ………………………………………….21
° شکل : 5 -3 دیوارهای آتش مورد نیاز برای ایجاد پدافند غیر عامل در شبکه ………… 22
° شکل : 6 -3 سناریوی به روز رسانی سیستم عامل یک روتر نمونه …………………… 25
° شکل : 7 -3 گامهای مربوط به سناریوی ارائه شده………………………………….. 25
° شکل : 1 -4 اولین سیکل امنیتی…………………………………………………….. 47
° شکل : 2 -4 دومین سیکل امنیتی…………………………………………………… 48
° شکل : 3 -4 سیکل امنیتی پیشنهادی……………………………………………….. 50
° شکل : 4 -4 شکل کلی درخت تحلیل خطا ………………………………………….. 55
° شکل : 5 -4 درخت تحلیل خطا برای IE …………………………………………… 56
°
١
چکیده
فضای سایبر شامل اینترنت و دیگر شبکه های مبتنی بر کامپیوتر در حال تبدیل شدن به یکی از
مهمترین تاسیسات زیربنایی است که اجتماعات مدرن را توصیف می نماید. در میان این شبکه ها،
سیستم هایی وجود دارد که کنترل و مدیریت سایر تاسیسات زیربنایی مانند بانکها، سرویسهای حیاتی و
اورژانس، انتقال انرژی و خیلی از سیستم های نظامی را بر عهده دارند و خیلی از مراکز اقتصادی و ثبات
سیاسی و اجتماعی نیز ممکن است به این شبکه ها وابسته باشند. از طرفی اینترنت به عنوان دنیایی که
نسخه دیجیتال شده دنیای واقعی است، محیطی را ایجاد کرده است که در آن می توان انواع و اقسام
جرایم را شاهد بود. البته محصور بودن دنیای واقعی سبب می شود فرآیند کنترل در آن امکان پذیر باشد
ولی از آنجایی که محیط مجازی هیچ مرزی ندارد، مشکلات فراوانی پیش روی قانون گذار وجود خواهد
داشت. بنابراین ما نیاز داریم علاوه بر برقرار کردن حفاظتهای تکنیکی در شبکه ، هوشیاری و آگاهی
کامل ی نسبت به همه کاربران و خطرات همراه آنها در استفاده از سیستم های متصل به شبکه داشته
باشیم. نکته حیاتی در استراتژی های دفاعی نظارت مداوم بر شبکه و همچنین نوآوری در ایجاد
تکنیکهای جدید نظارتی بمنظور به حداقل رساندن عوامل ایجاد خطرات می باشد. در هر صورت در هر
استراتژی دفاعی که فی نفسه یک سیستم پیچیده می باشد، باید مراحلی وجود داشته باشد که که باعث
پیشگیری یا کاهش اثرات حملات گردد. این مراحل می تواند شامل مدیریت وقایع موجود در سازمان،
بازسازی مجدد پس از وقوع حمله و بهبود بخشیدن کارایی دفاعی ، بوسیله تحلیل و طراحی مجدد
المانهایی که مورد سوء استفاده جهت ایجاد نفوذ قرار گرفته اند باشد و قبل از وقوع حملات باید پیش
بینی گردند .
٢
مقدمه
در عصر کنونی با گسترش تکنولوژی اطلاعات یا IT ،گردش امور کشور ها از جمله امور اداری، اقتصادی،
آموزشی و سیاست به شبکه های کامپیوتری محول گردیده و البته در برخی از کشورها از جمله ایران
حرکتی برای اجرایی نمودن آن صورت گرفته است. بدلیل ساختار شکننده کنونی اینترنت، که در مقابل
تهدیدات امنیتی به تلنگری فرو می پاشد، لزوم تامین امنیت این شبکه و حفاظت از اطلاعات مبادلاتی بر
روی این بستر آشفته، امروزه بیش از پیش احساس می شود و عدم توجه به آن خسارات غیر قابل جبرانی
به پیکره آن کشور، سازمانهای فعال و تمام افراد درگیر با این شبکه ارتباطی وارد می کند. در ایران علاوه
بر مخاطرات فوق ، عدم وجود ستون فقرات انتقال اطلاعات باعث شده جریان اطلاعاتی کشورمان از
شاهراههای اطلاعاتی مغرب زمین عبور کند! و این موضوع نیز به نوبه خود ابتدای ناامنی محسوب می
شود و از طرفی توسعه دهندگان اینترنت در ایران که بیشتر از صنف تجارند تا متخصصین، به امنیت
اطلاعات کمتر توجه نموده و برای کاهش هزینه ها از کنار آن به سادگی می گذرند ! بحث امنیت در
اینترنت بحث گسترده ای است و امروزه لازم است یک مجموعه از پارامترهای امنیتی در کنار هم قرار
گیرند تا بتوانند امنیت را در حد مطلوب برای یک شبکه و سیستمهای منفرد فعال در این شبکه حفظ
نمایند. امنیت در اینترنت، رهیافتی است برای حفاظت از اطلاعات مبادلاتی و سیستم های مرتبط با آن
در بستر شبکه گسترده ای همچون اینترنت که تهدیدات بسیاری بعلت وجود آسیب پذیریهای شناخته
شده و همچنین ناشناخته در پروتکلهای ارتباطی، پیکربندی نادرست سیستم های امنیتی و سیستم های
درگیر با امنیت و برنامه های مرتبط با آن، سهل انگاری کاربران و …. مطرح می باشد .
نکته ای که همواره باید به آن توجه نمود این است که بحث امنیت یک فراورده نیست، بلکه یک فرایند
است و با استفاده از مجموعه ای از ابزارها و پروتکل های امنیتی و همچنین تکنیک های مرتبط برای
پیکربندی صحیح آنها قابل تامین می باشد. امنیت در شبکه و سیستم های مرتبط با آن همچون فرایندی
است که هرگز نمی توان گفت راهی برای نفوذگران جهت دسترسی غیر مجاز به شبکه و سیستم های
کاربران وجود ندارد، زیرا همیشه شکافی بین امنیت ایدهآل و امنیت واقعی وجود دارد.تنها با به روز نگه
داشتن دانش خود و کاربران خود می توان سطح امنیتی شبکه و سیستم های موجود را درحد مطلوب
نگاه داشت و حفظ نمود .
بنابراین در دنیای دیجیتالی امروز، با توجه بـه ازدیـاد حمـلات اطلاعـاتی، لـزوم بررسـی و تحقیقـات در
روشهای مقابله ، بیش از پیش ضروری است. بهترین راه مقابله با این حملات اطلاعاتی در محـیط سـایبر،
تقویت اقدامات امنیتی در شبکه های رایانه ای و اینترنتی و اجرای دستورالعمل های مبتنـی بـر پدافنـد
غیرعامل است. راهکار مناسب برای مقابله این است که نقشه و روش درستی برای این کار داشته باشیم و
در اولین گام ، اهداف ، روش های عملیاتی و منابع حمله کننده را بشناسیم. بنابراین باید با داشتن روش و
نقشه درست و اجرای قدم به قدم آن، در صورت وقوع بحران ، از گسترش آن جلوگیری شود و تمام نیروها
برای کاهش بحران و کنترل اوضاع آماده و بسیج شوند تا شرایط به وضعیت مطلوب اولیه بازگردد .
٣
فصل اول
کلیات تحقیق
۴
فصل اول: کلیات تحقیق
هدف 1 -1(
از آنجا که اهمیت امنیت تبادل اطلاعات و ایجاد محیطهای امن ارتباطی، اصلی مهم در مدیریت شبکه
های کامپیوتری و مخابراتی می باشد، لذا کنترل سطح امنیت شبکه و اطمینان از سطح امنیت تبادل
اطلاعات، نیاز به واحد پدافند غیر عامل را، به عنوان بخشی از واحد کنترل شبکه ضروری می نماید.
همچنین بدلیل تقسیم محیطهای IT به سه بخش فیزیکی ( شامل تجهیزات و امکانات)، منطقی( شامل
اطلاعات، برنامه ها، نرم افزارها و) دستورالعملها (شامل شیوه ها و دستورالعملهای پیشگیری و کاهش
نفوذ ، ) تدابیر امنیتی پدافند غیر عامل نیز متناسب با هر قسمت پیش بینی گردد. پدافند غیر عامل در
محیط فیزیکی شامل نحوه چیدمان پیشگیرانه و معماری امن محیط می باشد که با پرداختن و بررسی
یک معماری امن مطابق استانداردهای Cisco این بخش بررسی خواهد گردید . پدافند غیر عامل در
محیط منطقی شامل نحوه پیکربندی سیستم عاملها و پرداختن به نحوه تهیه نرم افزارها می باشد و نهایتا
پدافند غیر عامل در قسمت دستورالعملها شامل تدابیر پیشگیرانه و کاهنده در مقابل نفوذ و حملات می
گردد. همچنین سعی میگردد به معرفی آسیب پذیری های موجود در مراکز داده و سایتهای اطلاع رسانی
پرداخته شود و سپس راهکارهای مقابله با این آسیب پذیریها عنوان گردد.همچنین انواع حملات موجود
در یک محیط و IT روشهای مقابله با آنها و همچنین روشهایی که موجب کاهش آسیب پذیری و ایمن
سازی محیطهای IT می گردند بررسی شوند.بدین منظور انواع سیکلهای امنیتی استاندارد موجود معرفی
می گردند و یک سیکل امنیتی بهینه که مطابق با نیازهای پدافند غیر عامل در محیطهای IT باشد ارائه
می گردد بر و مبنای آن فعالیتهای لازم برای رسیدن به امنیت در این محیطها بررسی می گردند .
)2 -1 پیشینه تحقیق
شبکه های ارتباطی زیر ساخت لازم برای عرضه اطلاعات در یک سازمان را فراهم می نمایند. به موازات
رشد وگسترش تکنولوژی اطلاعات، مقوله امنیت در شبکه های کامپیوتری و ارتباطی، بطور چشمگیری
مورد توجه قرار گرفته و همه روزه بر تعداد پژوهشهایی که در زمینه اصول سیستمهای امنیتی می باشند
افزوده می گردد. جایگاه امنیت در شبکه های کامپیوتری و ارتباطی یکی از مسائل مهم در دنیای امروز
می باشد. مدتهاست که استفاده گسترده از کامپیوتر در ارتش و تاسیسات دفاعی، بکارگیری قوانین و
آیین نامه های ویژه ای را برای حفظ امنیت در سیستمهای فضای سایبر ضروری ساخته است .
میتوان ادعا نمود که قدمت پدافند غیر عامل به قدمت تمدن بشری باز میگردد. لیکن این موضوع برای
نسلهای بشر به صورت تلاشهای آنها برای حراست و مراقبت در برابر دشمنان طبیعی و انسانی آنها
نمایان شده است. برج و باروهای حفاظتی شهرها ، قلعهها و حصارها نمونههای بارزی در این خصوص
میباشند .
در عصر جدید با توجه به مقتضیات عالم جدید و ایجاد دولت و ملتها، این موضوع از حیطه شهری به
۵
گستره ملی انتقال پیدا نمود. با بروز جنگ جهانی اول و دوم و کشیده شدن پای جنگ به شهرها این
موضوع اهمیت بیشتری یافت و شکل علنی به خود گرفت. پس از آن جنگ سرد و چالشهای جهانی
مرتبط با سلاحهای کشتار جمعی اهمیت این بحث را بیشتر نمود. در نهایت با وقوع حادثه 11 سپتامبر
این مبحث وارد فاز جدیدی از مطالعات و برنامههای اجرایی شد.امروزه تروریست های فضای IT به جای
استفاده از سلاح های رایج، بمب ها و موشک ها یا سایر ابزارهای معمول از روشهای جدیدی برای پیشبرد
اهداف خود استفاده میکنند . نرم افزارهای مخرب رایانه ای ، ویروس ها، کرم ها، تروجان ها، ایمیل
بمبینگ، گوگل بمبینگ، هک و نفوذ رایانه ای و خرابکاری یا دستکاری های اینترنتی و شبکه ای، بخشی
از ابزارهای تروریست های مجازی به شمار می رود .
امنیت شبکه های سایبری و کلیه سیستم های رایانه ای در هر کشوری از اهمیت زیادی برخوردار
است.تقویت زیرساخت های سایبری همچنین جایگاه ویژه ای در پدافند غیر عامل که به تازگی از سوی
مراجع ذی صلاح در ایران ابلاغ شده است، دارد. اتخاذ تدابیر امنیتی در زمینه فناوری های رایانه ای و
سایبرنتیک مهم ترین اقدام برای پیشگیری از آسیب های احتمالی در برابر هر گونه اقدامات تروریسم
سایبری می باشد . بنابراین برای کاهش تهدیدپذیری ملی در برابر این حملات، در ابتدا باید انواع حملات
احتمالی و روشهای ایجاد این حملات را شناسایی نمود و سپس روشهای مقابله با حملات ، نحوه پاتک
زدن در مقابل آنها و نحوه کنترل این حملات را شناخت و آنها را بکار برد و این میسر نیست جز با
داشتن برنامه جامع و مدون بین تمام سازمانها و نهادها برای پیشگیری و کاهش حملات نفوذگران داخلی
و خارجی. از آنجا که مبحث پدافند غیر عامل به تازگی در ایران مطرح گردیده ، پژوهشهای در این زمینه
هنوز نوپا و در ابتدای راه است. امید که مطالب این مستند در جهت ارتقای سطح علمی و تشویق
دانشجویان پرتلاش، دریچه ای هرچند کوچک را بگشاید .
)3 -1 روش کار و تحقیق
– 1 شناخت اصول و مبانی و تعاریف پدافند غیر عامل
– 2 شناخت تقسیم بندی محیطهای IT و تدابیر امنیتی متناسب با هر قسمت
– 3 شناخت آسیب پذیریهای محیطهای IT
– 4 شناخت چیدمان پیشگیرانه و کاهش نفوذ پدافند غیر عامل
– 5 شناخت انواع سیکلهای امنیتی موجود در استانداردهای ایمن سازی سایتهای کامپیوتری
– 6 ارائه یک سیکل امنیتی بهینه مطابق با نیازهای پدافند غیر عامل در محیطهای IT
۶
فصل دوم
اصول و مبانی پدافند غیر عامل
٧
1 فصل دوم : اصول و مبانی پدافند غیر عامل
)1-2 مفهوم پدافند غیرعامل
پدافند در معنای لغوی مترادف با دفاع است، دفاع نیز بر دو قسم است دفاع عامل و دفاع غیر عامل. دفاع
عامل مبتنی بر فعالیت نیروهای مسلح و متکی بر تسلیحات و تجهیزات نظامی میباشد. [3[
در کنار پدافند عامل، نوع دیگری از دفاع وجود دارد که به آن پدافند غیر عامل میگویند، تعریف این
نوع پدافند در تمام دنیا یکسان است و به دفاعی گفته میشود که متکی به تجهیزات و تسلیحات نظامی
نیست. پدافند غیر عامل مجموعهای از برنامهریزیها، طراحیها و اقدامات است که باعث کاهش آسیب
پذیری در مقابل تهدیدات دشمن میشود. از این مفهوم تحت عنوان بازدارندگی نیز یاد میشود.
سیاستهای اصلی پدافند غیر عامل مبتنی بر بقا و حفظ امنیت میباشد.
به بیان دیگر هر اقدام غیر مسلحانه ای که موجب کاهش آسیب پذیری نیروی انسانی، ساختمان ها،
تاسیسات، تجهیزات، اسناد و شریان های کشور در مقابل عملیـات خصـمانه و مـخرب دشمن گردد،
پدافند غیرعامل خوانده می شود.به بیان سادهتر پدافند غیرعامل، مجموعه اقداماتی است که انجام می
شود تا در صورت بروز جنگ، خسارات احتمالی به حداقل میزان خود برسدو با به کار بردن مجموعه
تمهیدات، روش ها واقداماتی که بدون نیاز به هیچ نوع جنگ افزار نظامی و صرفأ بر مبنای رعایت اصول
طراحی وبرنامه ریزی بتوان آسیب های ناشی از تهاجم دشمن را کاهش داد ویا به را آن حداقل رساند
وموجب بهبود قابلیت های دفاعی و افزایش توان مقاومت گردد .
ـه دف از اجـرای طـ رحهای پدافـند غیرعـامل کاسـتن از آسیبپذیری نیروی انسانی ، تجهیزات حیاتی و
حساس و مهم کشور علیرغـم حـملات خصـمانه و مخرب دشمن و استمرار فعالیتها و خدمات زیر بنایی
و تامین نیازهای حیاتی و تداوم اداره کشور در شرایط بحرانی ناشی از جنگ است. در پدافند عامل تنها
نیروهای نظامی و نیروهای مسلح مسئولیت دارند م ، انند سیستم های ضد هوایی و هواپیماهای رهگیر، در
حالی که در پدافند غیرعامل تمام نهادها، نیروها، سازمان ها، صنایع و حتی مردم عادی می توانند نقش
مؤثری بر عهده گیرند. راهبردها 2-6(
· تعامل گسترده و فراگیر با سازمان ها و ایجاد سازو کارهای مناسب در جهت ایمن سازی و حفاظت
از تاسیسات زیربنایی .
· ساماندهی آمایش سرزمین ملی و آمایش دفاعی از منظر پدافند غیرعامل به منظور استفاده
حداکثری از پهنه جغرافیایی کشور .
· ایفای نقش هدایتی و نظارتی بر سازملن ها و نهادهای کشوری و لشکری در زمینه مطالعات و
طراحی فنی طرح های پدافند غیرعامل .
· بکارگیری و بسیج امکانات در جهت ارزان سازی، تنوع و ابتکار عمل در سامانه ها و شیوه های
پدافند غیرعامل .
١٠
· استفاده حداکثرسازی از پهناوری و عمق سرزمینی و عوارض طبیعی کشور و به کاهش مخاطرات و
خسارات .
· ساماندهی مناسب استفاده از فناوری های نوین به منظور کاهش آسیب پذیری ناشی از وابستگی و
امکان جمع آوری اطلاعات توسط دشمن .
· توسعه و تعامل موثر و سازنده با نهادهای سیاست گذار، قانون گذار و اجرایی کشور .
· توسعه علمی و تولید دانش فنی و ارتقاء فناوری و برنامه جامع آموزشی و همچنین ، بهینه سازی
تولید صنعتی با استفاده از تمامی ظرفیت ها .
· نهادینه نمودن نظام جامع و استفاده از اصول و ضوابط در طرح های توسعه کشور .
· توسعه فرهنگی و ارتقاء باور عمومی و تقویت عزم و اقتدار ملی مسبت به ایمن سازی مراکز حیاتی،
حساس و مهم .
· توسعه فرهنگ و نهادینه سازی باور عمومی نسبت به تاثیر پدافندغیرعامل درکاهش آسیب پذیری ها .
١١
فصل سوم
شیوه چیدمان، کلاسه بندی و دستورالعملهای پدافند غیر
عامل جهت پیشگیری و کاهش نفوذ به محیطهای IT
١٢
فصل سوم: شیوه چیدمان، کلاسه بندی و دستورالعملهای پدافند غیر عامل جهت پیشگیری و
کاهش نفوذ به محیطهای IT
3( 1 -س ه استراتژی مهم برای ایمن سازی فضای IT
جلوگیری از ایجاد حملات سایبر با ایجاد سد دفاعی در برابر حملات .
کاهش تهدید پذیری ملی در برایر حملات سایبر و پیشگیری از ایجاد حملات سایبر با ارزیابی میزان
آسیب پذیری و کم کردن آسیب پذیری با رفع ضعف های موجود .
به حداقل رساندن زمان برگشت به حالت اولیه و ترمیم خرابیهای ایجاد شده پس از حمله. [1[
3( 2 -ضرورت تامین پدافند غیر عامل در محیطهای IT
منظور از پدافند غیر عامل در محیط های IT ، مجمو عه تمهیدات، اقـدامات و طرحهـایی اسـت کـه بـا
استفاده از ابزار، شرایط و حتی المقدور بدون نیاز به نیروی انسانی، موجب کاهش آسیب پذیری در برابـر
حملات و اعمال برنامه ریزی شده و هدفمند علیه رایانه ها، برنامه ها و اطلاعات ذخیره شده در درون آن
ها می گردد. این حملات میتواند از طریق شبکه های جهانی با اغراض سیاسی یا غیر سیاسی و شخصـی
صورت می گیرد و باعث نابودی یا وارد آوردن آسیب های جدی به رایانه ها و یا زیر ساختهای اطلاعـاتی
کشور گردد .
با این اقدامات پدافندی باید بتوان از یک سو توان دفاعی محیط های IT را در زمان بحران افزایش داد و
از سویی دیگر پیامد های بحران را کا هش و امکان باز سازی آسیبهای وارده را با کمترین هزینـه فـراهم
نمود . در حقیقت باید قبل از شروع تهاجم و پیش آمدن بحران بدنبال تبیین راهکارهـا و ارائـه روشـهای
علمی و عملی بود و با توجه به فرصت هایی که در زمان صلح فراهم می گردد، این تمهیدات می بایست
در متن پروژه های IT لحاظ گردند . به کارگیری این اقـدامات پدافنـدی ، در محـیط هـای IT ، عـلاوه
برکاهش شدید هزینه ها، باعث افزایش قابل ملاحظه کار آیی دفاعی در زمان بحران خواهد شد .
در عصر کنونی با گسترش تکنولوژی اطلاعات یا IT ،گردش امور کشور ها از جمله امور اداری، اقتصـادی،
آموزشی و سیاست به شبکه های کامپیوتری محول گردیده و البته در برخی از کشـورها از جملـه ایـران
حرکتی برای اجرایی نمودن آن صورت گرفته است. بدلیل ساختار شکننده کنونی اینترنت ، که در مقابـل
تهدیدات امنیتی به تلنگری فرو می پاشد، لزوم تامین امنیت این شبکه و حفاظت از اطلاعات مبادلاتی بر
روی این بستر آشفته، امروزه بیش از پیش احساس م ی شود و عدم توجه به آن خسارات غیر قابل جبرانی
به پیکره آ ن کشور، سازمانهای فعال و تمام افراد درگیر با این شبکه ارتباطی وارد می کند . در ایران علاوه
بر مخاطرات فوق ، عدم وجود ستون فقرات انتقال اطلاعـات باعـث شـده جریـان اطلاعـاتی کشـورمان از
شاهراه های اطلاعاتی مغرب زمین عبور کند! و این موضوع نیز به نوبه خود ابتدای نـاامنی محسـوب مـی
شود و از طرفی توسعه دهندگان اینترنت در ایران که بیشتر از صنف تجارند تـا متخصصـین، بـه امنیـت
اطلاعات کمتر توجه نموده و برای کاهش هزینه ها از کنار آن به سادگی می گذرند !
١٣
در عصر کنونی، یعنی عصر اطلاعات، ارائه و استفاده به موقع از اطلاعات شرط اولیه موفقیت افراد و جوامع
بشری محسوب می شود و این میسر نخواهد شد جز با استفاده از ابزارها و تکنیکهـای صـحیح امنیتـی و
تدابیر درست و در ادامه آن دانش به روز شده جهت مقابله با مجموعه تهدیـداتی کـه ایـن بسـتر حیـاتی
ارتباطی را به مخاطره می اندازند. بیشترین نیاز به این ابزارها و تدابیر در محیط سایتهای سخت افزاری و
1 نرم افزاری
قابل مشاهده است. به عبارتی هر جایی که یک شبکه محلی یا اینترانتی متصل بـه اینترنـت
وجود داشته باشد، این تدابیر باید در نظر گرفته شوند. هنگامی که سایتها ساختار منسجم تر و جامعتری
2 به خود می گیرند و تبدیل به مراکز داده
می شوند نیـاز بـه تـدابیر پدافنـدی شـدیدتر مـی گـردد و در
3 بالاترین مرتبه، وجود تدابیر پدافندی در مراکز کنترل شبکه ها
که از اهمیت بالایی برخوردارند، حیـاتی
می باشد. CISCO شرکت SAFE
شرکت CISCO یک نوع معماری امنیتی به نام SAFE طراحی نموده است که یک چارچوب برای طراحی
و پیاده سازی سایتها بصورت امن می باشدو در اصل یک رهیافت امنیتی بـرای طراحـی سـایت شـبکه
ایمن است.این معماری یک برنامه کاری برای ایمن سازی شبکه ها می باشد و فـرض بـر ایـن اسـت کـه
آزمایشگاه تخصصی امنیت شبکه از این معماری اسـتفاده کنـد .ایـن معمـاری بـر حمـلات کـامپیوتری و
روشهای کاهش آنها تاکید دارد. طراحی امن (PRINT BLUE SAFE (سیسکو در واقع رهیافت لایه ای را
١
Secure Architecture For Enterprises (SAFE)
٢٠
برای برقراری امنیت در شبکه ارائه می نماید بطوریکه خرابی یک سیستم منجر به مخـاطره اف تـادن کـل
شبکه نمی شود. این معماری با تجهیزات عملیاتی شبکه های عظیم امروزی رابطه نزدیکـی دارد و نـوعی
معماری امنیتی است که می باید از حملاتی که پارامترهای منابع شبکه را تحت تاثیر قرار می دهد، جلـو
گیری کند. اهداف این معماری به ترتیب اولویت عبارت است از :
– 1 امنیت و کاهش حملات بر اساس سیاستگزاری
– 2 پیادهسازی امنیت در سراسر زیرساخت
– 3 مدیریت و گزارشگیری امن
– 4 احراز هویت و تفویض اختیار به کاربران و مدیران در مورد منابع حیاتی شبکه
– 5 تشخیص نفوذ برای منابع و زیر شبکه های حیاتی
– 6 پشتیبانی از برنامه های کاربردی شبکه ای ایجاد شده
در شکل 3-3 مدل ارائه شده توسط شرکت سیسکو از یک شبکه سازمانی نشان داده شده است.همانگونه
که در شکل مشخص گردیده، این شبکه از سه بخش تشکیل گردیده است که عبارتند از :
– بخشی که در درون خود سازمان یا شرکت قرار داشته و فقط با قسمتهای داخلـی شـرکت در ارتبـاط
است و با Campus Enterprise نشان داده شده است.
– بخشی که ارتباط شرکت با خارج از آن را برقرار می کند و Edge Enterprise نامیده می شود.
– فراهم کنندگان خدمات ارتباطی که سازمان از طریق آنها با خارج از موسسه، بـه ویـژه اینترنـت
ارتباط برقرار می کند و اصطلاحĤ به آن Edge SP گفته می شود.
شکل : 3 -3 مدل ارائه شده توسط شرکت سیسکو از یک شبکه سازمانی
معماری SAFE از یک راهکار ماجولار برای ایمنسازی یک سایت بهره میگیرد.این راهکار دو مزیت دارد :
– 1 به معماری اجازه آدرسدهی رابطهای ایمن بین بلوکهای مشغول به کار را میدهد.به عبـارتی اجـازه
می دهد که این معماری، ارتباط امنیتی بین اجزای کارکردی شبکه را نشان دهد .
– 2 امکان ارزیابی و پیادهسازی امنیت به صورت ماجول به ماجول را به طراحان میدهد.
بلوک دیاگرام این معماری در شکل 4-3 نشان داده شده است.
٢١
شکل : 4 -3 بلوک دیاگرام معماری SAFE
شکل فوق شمایی از ماجولها در هر محیط مشغول به کار را نمایش می دهد. هر یک از ماجولهای
وظایف مشخصی را در سایت اجرا می کنند ونیازهای امنیتی خاصی دارند که عبارتند از:
ماجول management : هدف اصلی این ماژول تسهیل مدیریت امنیت همهی device ها و host ها
در سایت می باشد .
ماجول core : این ماجول ترافیک شبکه را کنترل می .کند
ماجول building : SAFE این ماجول را به عنوان بخش وسیعی از سایت که شامل ایسـتگاههای کـاری
کاربران نهایی است، تعریف میکند. هدف این بخش فراهم کردن سرویس برای کاربران نهایی میباشد .
ماجول server : این ماجول به سرویسدهندگان و کاربران سرویسدهی می .کند
ماجول distribution Edge : هدف این ماجول اتصال بخشهای مختلف در سایت است .
ماجول internet corporate : این ماجول اتصال کاربران داخلی را به سرویسهای اینترنت ودسترسـی
کاربران را به اطلاعات سرورها فراهم میکند .
SAFE معماری های ویژگی- 2-2( -4 3
-معماری SAFE نوعی معماری امنیتی است که باید از بیشتر حملاتی که بر منابع با ارزش شـبکه تـاثیر
گذارند جلوگیری کند. بنابراین حملاتی که از اولین خط دفاعی عبور کرده یا از داخل شبکه سرچشـمه
می گیرند باید به دقت شناسایی و سریعĤ جلوی آنها گرفته شود تا تĤثیر آنها بر بقیه شـبکه بـه حـداقل
برسد، ضمن اینکه شبکه باید به ارائه خدمات حیاتی مورد انتظار کاربران ادامه دهد .
1معماری SAFE قابل ارتجاع
است و این خاصیت ارتجاعی شامل افزونگـی فیزیکـی اسـت تـا در برابـر
2 خرابی یک دستگاه، چه از طریق پیکربندی اشتباه
، اشکال فیزیکی یا حمله به شبکه محافظت نماید .
-معماری SAFE مقیاس پذیر است، بدین معنا که با رشد ابعاد شبکه خود را وفق می دهد.
١

4-2 گیاه‌شناسی نخل خرما 9

1-4-2 برگ‌ها 9

2-4-2 اندام‌های تولید مثلی 9

3-4-2 میوه 11

5-2 تکثیر نخل خرما 12

1-5-2 تکثیر از طریق دانه 12

2-5-2 تکثیر از طریق پاجوش 12

3-5-2 تکثیر از طریق کشت بافت 13

6-2 عوامل مؤثر بر رشد و نمو ریز‌نمونه 13

1-6-2 محیط کشت 14

1-1-6-2 آب 15

2-1-6-2 عامل ژله‌ای 15

3-1-6-2 کربوهیدات‌ها ( منبع کربن و انرژی) 16

4-1-6-2 عناصر معدنی 18

5-1-6-2 اسیدیته (pH) 18

6-1-6-2 هورمون‌ها و تنظیم‌کنندهای رشد 19

1-6-1-6-2 اکسین‌ها 19

2-6-1-6-2 سیتوکینین‌ها 22

7-1-6-2 ویتامین‌ها 23

8-1-6-2 اسید‌های آمینه 24

9-1-6-2 زغال فعال 24

7-2 کشت ریز نمونه 25

1-7-2 کشت ریز نمونه برگ 25

2-7-2 کشت ریز نمونه بساک 26

1-2-7-2 تولید گیاهان هاپلوئید مضاعف 28

3- 7-2 کشت ریز نمونه جنین 31

4-7-2 کشت ریز نمونه گل آذین 33

5-7-2 کشت آندوسپرم 34

فصل سوم مواد و روش‌ها 37

1-3 زمان و محل انجام آزمایش 39

2-3 تجهیزات آزمایشگاهی 39

1-2-3 تهیه ترکیبات مختلف، محلول‌های پایه و محیط‌های کشت 39

2-2-3 ابزار و وسایل مورد نیاز برای تهیه و نگه‌داری محیط کشت: 40

3-2-3 اتاق رشد 40

3-3 تهیه مواد گیاهی 41

4-3 محیط کشت 41

1-4-3 تهیه محیط کشت 41

2-4-3 تهیه استوک هورمون‌ها 41

5-3 آزمایشات انجام شده 42

1-5-3 آزمایش اول: بررسی تأثیر تنظیم‌کننده‌های رشد 2,4-D، TDZ و BAP بر جنین‌زایی سوماتیکی از ریز نمونه برگ خرما 42

2-5-3 آزمایش دوم: تأثیر غلظت اکسین‌های مختلف (2,4-D،IAA ، IBA و NAA) بر جنین‌زایی سوماتیکی بر روی ریز نمونه برگ خرما 44

3-5-3 آزمایش سوم: بررسی تأثیر تیمارهای تنظیم‌کننده‌های رشد 2,4-D، TDZ و BAP بر جنین‌زایی سوماتیکی بساک خرما در محیط کشت MS 45

4-5-3 آزمایش چهارم: بررسی تأثیر تیمارهای تنظیم‌کننده‌های رشد 2,4-D، TDZ و BAP بر جنین‌زایی سوماتیکی ریزنمونه بساک خرما در محیط کشت Y3 مایع 46

5-5-3 آزمایش پنجم: بررسی تأثیر غلظت ساکارز بر کشت بساک خرما 47

6-5-3 آزمایش ششم: بررسی تأثیر غلظت‌های مختلف کلشی‌سین بر روی کشت بساک خرما 48

7-5-3 آزمایش هفتم: کشت میکروسپور 48

8-5-3 آزمایش هشتم: بررسی تأثیر تیمارهای تنظیم‌کننده‌های رشد 2,4-D، TDZ و BAP بر جنین‌زایی سوماتیکی ریز نمونه میوه نارس خرما 49

6-3 روش‌ها و محاسبات آماری 51

فصل چهارم نتایج و بحث 53

1-4 آزمایش اول: بررسی تأثیر تنظیم‌کننده‌های رشد 2,4-D، TDZ و BAP بر جنین‌زایی سوماتیکی از ریز‌نمونه برگ رقم خضراوی 53

2-4 آزمایش دوم: تأثیر غلظت‌ اکسین‌های مختلف (2,4-D،IAA ، IBA و NAA) بر جنین‌زایی سوماتیکی بر روی ریز نمونه برگ رقم استعمران 55

3-4 آزمایش سوم: بررسی تأثیر تیمارهای تنظیم‌کننده‌های رشد 2,4-D، TDZ و BAP جنین‌زایی سوماتیکی ریز نمونه بساک خرما در محیط MS 58

4-4 آزمایش چهارم: بررسی تأثیر تیمارهای تنظیم‌کننده‌های رشد 2,4-D، TDZ و BAP جنین‌زایی سوماتیکی ریزنمونه بساک در محیط کشت Y3 مایع 59

5-4 آزمایش پنجم: بررسی میزان غلظت ساکارز بر کشت بساک خرما 61

6-4 آزمایش ششم: بررسی تأثیر غلظت‌های مختلف کلشی‌سین بر روی کشت بساک 61

7-4 آزمایش هفتم: کشت میکروسپور 63

8-4 آزمایش هشتم: بررسی تأثیر تیمارهای تنظیم‌کننده‌های رشد 2,4-D، TDZ و BAP جنین‌زایی سوماتیکی ریز نمونه میوه نارس 64

فصل پنجم نتیجه گیری کلی و پیشنهادات 69

1-5 نتیجه‌گیری کلی 70

2-5 پیشنهاد‌ها 72

فهرست منابع 74

فهرست جداول

عنوان                                                                                                                                صفحه

جدول 1-3 ترکیبات تنظیم‌کننده‌های رشد در محیط کشت در آزمایشات اول، سوم، چهارم و هشتم 43

جدول 2-3 ترکیبات اکسین‌های مختلف در محیط کشت در آزمایشات دوم و نهم 44

جدول 1-4 تأثیر تنظیم‌کننده‌های رشد 2,4-D، TDZ و BAP بر جنین‌زایی سوماتیکی از ریز نمونه برگ رقم خضراوی 53

جدول 2-4 تأثیر غلظت ‌اکسین‌های مختلف بر جنین‌زایی سوماتیکی از ریز‌نمونه برگ رقم استعمران 56

جدول3-4 تجزیه واریانس تأثیر کلشی‌سین و مدت زمان بر روی کالوس زایی در کشت بساک خرما ……….. 62

جدول 4-4 تجزیه واریانس تأثیر تیمار تنظیم‌کننده‌ی رشد بر کالوس‌زایی میوه نارس نخل خرما. 64

جدول 5-4 تجزیه واریانس تأثیر تیمار‌های تنظیم‌کننده‌ی رشد برکالوس‌زایی آندوسپرم نخل خرما 67

فهرست تصاویر

عنوان                                                                                                                                صفحه

تصویر 1-2 گل آذین ماده و نر نخل خرما 10

تصویر 2-2 نمای شماتیک درخت و میوه‌ی نخل خرما 11

تصویر 1-3 تهیه برگ از پاجوش، برش برگ‌ها با طول 1-2 سانتی متر، کشت ریز‌نمونه در محیط کشت 43

تصویر 2-3 برش برگ‌ها، قرار دادن برگ‌ها در آنتی اکسیدانت، برش ابتدایی و انتهایی برگ‌ها 45

تصویر 3-3 اسپات گل آذین نر، گل آذین باز شده از پوشینه، پوشانیدن اسپات گل نر در فویل آلومینیومی، خوشه‌های برش شده به قطعاتی حاوی چند گلچه، کشت بساک‌ها در محیط کشت، مرحله‌ی ‌نموی میکروسپور‌ها 46

تصویر 4-3 خوشه‌چه همراه با محور گل نر خرما، کشت بساک در محیط کشت مایع، قرار دادن پتری‌ها بر روی شیکر 47

تصویر 5-3 خوشه‌چه‌های نر خرما، بساک گل نر، قرار دادن بساک‌ها در محیط کشت 48

تصویر 6-3 تصویر مش، رسوب میکروسپورها در محیط کشت ایزولاسیون، تصویر لام هموسایترمری 49

تصویر 7-3 گل آذین ماده، برش گل آذین به قطعاتی شامل 2-3 گلچه، کشت میوه‌های نارس در محیط کشت به 4 صورت مختلف. 50

تصویر 8-3 میوه نخل خرما، آندوسپرم جدا شده از پریکارپ، کشت آندوسپرم به همراه جنین و پریکارپ 51

تصویر 1-4 تشکیل کالوس در لبه خارجی ریزنمونه‌ها، افزاش حجم کالوس در لبه خارجی ریزنمونه‌ها، تشکیل کالوس در کناره‌های رگبرگ مرکزی ریزنمونه‌ی برگی، کالوس‌زایی نسبتاً پایین در لبه‌های خارجی ریزنمونه‌ها 55

تصویر 2-4 رنگ سبز متمایل به زرد برگ‌های قرار گرفته در تاریکی، قهوه‌ای شدن برگ‌های قرار گرفته در نور، تشکیل کالوس در لبه خرجی برگ‌ها، قهوه‌ای شدن کاوس‌های تولید شده در برگ‌های قرار گرفته در معرض نور 58

تصویر 3- 4 نقاط سفید رنگ بر روی بساک، اندام‌زایی بر روی بساک، تولید کالوس در انتهای بساک‌ها 59

تصویر 4-4 ظهورنقاط سفید رنگ برروی بساک، ظهور رنگ سفید گچی در بساک‌های کشت شده در روز پنج‌ام، ظهور نقاط برجسته و متورم در بساک‌ها، تغییر رنگ‌ محیط‌های کشت در بساک‌های کاشته شده در روز‌های متفاوت، انتقال بساک‌ها به محیط کشت نیمه جامد. 60

تصویر 5 -4 کالوس تولید شده از بساک، جنین تولید شده از بساک. 63

تصویر 6-4: تشکیل کالوس سفید رنگ در ترکیب تیماری 2 (5 میلی‌گرم در لیتر 2,4-Dو TDZ)، سفید شدن میوه‌ها، تشکیل جنین در ترکیب تیماری 1 (5 میلی‌گرم در لیتر TDZ)، افزایش حجم کالوس در ترکیب تیماری 2 (5 میلی‌گرم در لیتر 2,4-D و TDZ). 66

تصویر 7–4 تشکیل کالوس، تشکیل ریشه‌چه در ترکیب تیماری 10 (5 میلی‌گرم 2,4-D و4 میلی‌گرم TDZ)، ج- تشکیل ساقه‌چه در ترکیب تیماری 17 (10 میلی‌گرم در لیتر 2,4-D، 1 میلی‌گر‌م در لیتر BAP و 4 میلی‌گرم در لیتر TDZ) 68

فهرست نمودارها

عنوان                                                                                                                                 صفحه

نمودار 1-4 تأثیر تنظیم‌کننده‌های رشد مختلف 2,4-D، TDZ و BAP بر جنین‌زایی سوماتیکی از ریز نمونه برگ رقم خضراوی 54

نمودار 2-4 مقایسه میانگین تأثیر تنظیم‌کننده‌های رشدی 2,4-D،IAA ، IBA و NAA بر جنین‌زایی سوماتیکی بر روی ریز نمونه برگ رقم استعمران. 57

نمودار 3-4 مقایسه میانگین اثرات متقابل غلظت‌های مختلف کلشی‌سین و مدت زمان تیمار با کلشی‌سین روی کالوس‌زایی بساک خرما 63

نمودار شماره 4-4 مقایسه میانگین تأثیر تیمارهای تنظیم‌کننده‌ی رشد 2,4-D، TDZ و BAP بر روی کالوس‌زایی میوه نارس نخل خرما 65

نمودار 5-4 مقایسه میانگین تأثیر تیمارهای تنظیم‌کننده‌ی رشد 2,4-D، TDZ و BAP بر روی کالوس‌زایی آندوسپرم خرما 67

فهرست پیوست‌ها

عنوان                                                                                                                                صفحه

پیوست 1 ترکیب محیط کشت پایه MS و محلول‌های ذخیره‌ای آن 94

پیوست 2 ترکیب محیط کشت پایه Y3 مایع و محلول‌های ذخیره آن 95

فصل اول
مقدمه و اهداف
 

فصل اول مقدمه و اهداف
1-1 مقدمه
نخل خرما[1] (Phoenix dactylifera L.) گیاهی دیپلوئید (2n = 36)، چند ساله[2]، تک‌لپه[3]، دو‌پایه[4]، دگرگشن[5] و همیشه سبز[6] بلند است که متعلق به خانواده آراکاسه[7] می‌باشد (اسلام و همکاران[8]، 2011). این خانواده ۲۰۰ جنس و 2۵۰۰ گونه دارد (فاو[9]، 2008). نخل خرما به دلیل سازگاری و تحمل طبیعی بالا با شرایط نامساعد محیطی از قبیل خشکی، شوری و درجه حرارت بالا نقش اقتصادی و اجتماعی مهمی در مناطق بیابانی خاور‌میانه و شمال آفریقا را داراست (باکیت و همکاران[10]، 2008). به طوری که تقریباً 95 درصد از خرمای تولیدی کل جهان در خاور‌میانه تولید می‌شود (اسلام و همکاران، 2011).

براساس شواهد باستان شناسی قدمت کشت نخل خرما در ایران بیش از هفت هزار سال پیش می‌رسد که از بین‌النهرین منشاء گرفته است (وریگلی[11]، 1995). تعداد کل درختان نخل در جهان 105 میلیون و مساحتی حدود 800 هزار هکتار را می‌پوشاند (جین[12]، 2007). در حال حاضر خرما در پنج قاره دنیا و در بیش از ۳۴ کشور کشت و مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد. بیش از نیمی از خاک کشور ایران مستعد کشت و پرورش خرما می‌باشد. در حال حاضر، 21 درصد خرمای جهان از ایران تأمین می‌شود. در سال 1388، ایران با حدود 253 هزار هکتار سطح زیر کشت و با تولیدی بالغ بر 105400 تن، از بزرگ‌ترین تولید‌کنندگان خرما در دنیا بوده است و از نظر سطح زیر کشت بعد از امارات متحده عربی و از نظر تولید بعد از کشور مصر در رتبه دوم جهانی قرار داشت (فاو، 2009) که از این سطح 84 درصد را درختان بارور و 16 درصد را درختان غیر بارور یا نهال تشکیل می‌دهند.

2-1 بیان مسأله
خرما گیاهیست دو‌پایه که پایه‌های نر و ماده آن به صورت مجزا هستند. اما تا زمان گلدهی از همدیگر قابل تفکیک نیستند. نخل خرمای ماده پس از 5-3 سال به ثمر می‌نشیند و به طور کامل در 12 سالگی بالغ می‌شوند (جین، 2006). تکثیر خرما از طریق جنسی[13] و رویشی[14] است که تکثیر رویشی از طریق پاجوش[15] و تکثیر جنسی آن از طریق بذر صورت می‌گیرد. در گیاهان تکثیر شده از طریق رویشی بیماری‌های متعددی از قبیل بیماری‌های باکتریایی، قارچی، ویروسی و مایکوپلاسمایی تجمع‌ یافته که باعث کاهش بهره‌وری می‌گردد. معمولاً برای تکثیر خرما پا‌جوش‌های ریشه‌دار شده ترجیح داده می‌شوند زیرا آنها تولید درختان با کیفیت مشابه با درختان مادری خود می‌کنند (الخیری[16]، 2001). به این که هر درخت تعداد بسیار کمی پا‌جوش در طول زندگی خود تولید می کند (3-8 عدد) و برخی از ژنوتیپ‌ها پاجوش تولید نکرده و پا‌جوش‌ها مشکلاتی از قبیل عدم وجود ریشه را خواهند داشت (پوپنو[17]، 1973)، تولید از طریق پاجوش محدود بوده و مقرون به‌صرفه نمی‌باشد. تکثیر از طریق بذر نیز دارای محدودیت‌هایی از قبیل سرعت کم جوانه‌زنی، تنوع در نتاج تولیدی و نیاز به چندین سال برای رسیدن به مرحله‌ی باردهی و عدم تمایز درختان نر و ماده از هم تقریباً تا 5 سال بعد از کشت می‌باشد (چند و همکاران[18]، 2004).

برای غلبه بر مشکلات تکثیری، حل مشکلات مربوط به هیبریداسیون و برای حفظ ژرم پلاسم، ریز‌ازدیادی در شرایط آزمایشگاهی[19] (جنین‌زایی سوماتیکی یا اندام‌زایی) یک روش موفقیت‌آمیز است که تکثیر سریع جهت تولید تجاری ارقام برگزیده، تکثیر گیاهان با کیفیت بالا و یکسان از لحاظ ژنتیکی، تکثیر در مقیاس وسیع، ذخیره سازی طولانی مدت (انجماد[20])، بسته‌بندی، صادرات آسان و سریع، دستکاری ژنتیکی، کاهش مدت زمان تولید نهال، تولید خارج از فصل و گیاهچه‌های عاری از آلودگی را فراهم می‌آورد (ایک و همکاران[21]، 2005). جنین‌های سوماتیکی می‌توانند به طور غیر‌مستقیم از طریق کالوس یا به طور مستقیم و بدون دخالت کالوس تشکیل ‌شوند. گیاهچه‌های حاصل از کالوس گاهی اوقات تفاوت‌های ژنتیکی یا اپی‌ژنتیکی مختلف نسبت به کلون والدینی خود نشان می‌دهند به‌ویژه زمانی که دوره واکشت طولانی گردد در نتیجه کالوس غیر‌یکنواخت حاصل می‌گردد (کنی‌تا و کوثری[22]، 2002). همچنین برخی از هورمون‌ها در محیط کشت مانند 2,4-D ماهیتاً جهش‌زا هستند (حمید و همکاران[23]، 2009). جهش رخ داده در طی کالوس‌زایی که سبب ایجاد تنوع سوماتیکی در گیاهچه‌ها گردیده به‌ویژه زمانی که تنوع ایجاد شده سبب ایجاد صفاتی مانند تحمل به تنش‌های زنده و غیر زنده، کیفیت بالاتر از کلون‌های مادری و دیگر صفات زراعی باشد، می‌تواند مفید واقع ‌گردد (ال‌حفرمی[24]، 2009)، همچنین زمانی که تولید زیاد گیاهچه مد نظر است جنین‌زایی غیر‌مستقیم کاربرد دارد. جنین‌زایی سوماتیکی به واسطه‌ی مرحله کالوس‌زایی در آزمایشگاه‌های تحقیقاتی بسیار کار‌آمد و محبوب است.زیرا گیاهچه‌های کشت بافتی که از طریق کالوس تولید می‌شود پتانسیل جنین‌زایی نابجا را دارا هستند. این جنین‌های سوماتیکی را می‌توان با پوشش مناسب به عنوان بذور مصنوعی به‌‌کار برد (بابخیت، 2005). تکنیک‌های موجود تکثیر سریع خرما به افزایش تقاضا برای میوه خرما در سراسر جهان کمک کرده است (جین، 2011).

3-1 ضرورت و اهمیت موضوع
در جنین‌زایی سوماتیکی انتخاب منبع ریز‌نمونه حساس‌ترین تصمیم بوده است، لذا از منابع مختلف گزارش‌های متعددی منتشر شده است. تلاش‌های اولیه از طریق رویان‌های تخم (شروئیدر[25]، 1970) بوده و بعد‌ها ریزنمونه‌هایی از قبیل رأس ساقه، برگ‌های اولیه‌، جوانه‌ی‌ جانبی، برگ‌های جوان و گل آذین مورد بررسی قرار گرفته است. در بسیاری از آزمایشگاه‌های تجاری، نخل خرما با جنین‌زایی از ریز‌نمونه رأس ساقه تولید می‌گردد که استفاده از این ریزنمونه‌ و استفاده از محیط‌های با اکسین بالا باعث بسیاری از مشکلات تکنیکی از جمله آلودگی‌های درون‌زای باکتریایی، قهوه‌ای شدن، تنوع سوماکلونال و مدت زمان طولانی جهت تولید (حدود 3 سال) شده است و این در صورتی انجام‌پذیر است که پروتکل شناخته شده‌ای وجود داشته باشد ( ابول ‌سعود[26] و همکاران، 2004). بنابراین ریزنمونه‌های جایگزین مناسب برای غلبه بر مشکلات ذکر شده در بالا مورد نیاز است. به عنوان مثال در آلودگی‌های باکتریایی میان‌بافتی می‌توان از ریز‌نمونه‌های جوان یا ریز‌نمونه‌های بافت آوندی نابالغ استفاده کرد (افکای[27]، 2005). همچنین استفاده از گل نر و بلاخص بساک‌ها به دلیل هاپلوئید بودن آنها و آلودگی کمتر مورد توجه قرار گرفته است. با این حال، نرزایی در گونه‌های چوبی[28] تنها در تعداد معدودی موفقیت‌آمیز بوده است (پیکسا و همکاران[29]، 2004). تاکنون نر‌زایی در نخل خرما گزارش نگردیده است و تنها مطالعات کمی بر روی کشت بساک نارگیل انجام گرفته است. از دیگر موارد، کشت جنین است که شامل برداشت جنین استریل از بذر و کاشت آن در یک محیط غذایی استریل است. کشت جنین برای نجات جنین‌ و یا رشد جنین از هیبریداسیون بین‌گونه‌ای[30] (جانستون و استرن[31]، 1957) و کاهش دوره خواب[32] طولانی مورد استفاده قرار می‌گیرد (هودد[33]، 1977). رابشلت و گس[34]، 1974 ریزنمونه‌هایی از جنین خرما را در شرایط درون ‌شیشه‌ای کشت دادند، میوه سبز نخل خرما، دو تا سه ماه بعد از گرده افشانی برداشت شده و در یک محیط غنی شده با 2,4-D کاشته شد، و پس از آن کالوس گره‌دار کرم رنگ به‌دست آمد.

4-1 اهداف تحقیق
1- تعیین تأثیر تنظیم‌کننده‌های رشد گیاهی[35] مختلف بر جنین‌زایی سوماتیکی در خرما

2- بررسی اثر نوع ریزنمونه بر جنین‌زایی سوماتیکی در خرما

3- بررسی امکان نرزایی در نخل خرما

فصل دوم
مروری بر پیشینه موضوع

فصل دوم مروری بر پیشینه موضوع
 

1-2 منشأ و تاریخچه نخل خرما
نخل خرما با نام علمی (Phoenix dactylifera L.)، احتمالاً یک واژه فنیقی[36] است. واژه “Phoenix” از یک پرنده‌ی اسطوره‌ای یونان باستان به‌نام سیمرغ گرفته شده که زائیده‌ی آتش است و dactylifera از واژه‌ی یونانی “daktulos” به معنای یک انگشت است که بیانگر شکل میوه ‌خرماست (لینه[37]، 1734).

نخل خرما در لوح‌های آشوریان و بابلی‌ها به تصویر کشیده است، ازجمله لوح مشهور حمورابی، که شامل قوانین مربوط به کشت و فروش نخل خرماست. منابع مربوط به نخل خرما نیز در نوشته‌های مصر باستان، سوریه، لیبی و فلسطین یافت می‌شود (پوپنو، 1973). از آنجایی که سابقه‌ی طولانی مدت در کشت و توزیع گسترده و صادرات نخل خرما وجود دارد، منشاء دقیق نخل خرما ناشناخته است، اما به احتمال زیاد از منطقه بین‌النهرین و یا غرب هند سرچشمه گرفته است (وریگلی، 1995). مدارک بیشتر از قدمت زیاد درختان خرما در دره نیل مصر خبر می‌دهد که از آن به عنوان نمادی برای سال در هیروگلیف مصری و برگ ساقه آن به عنوان یک نماد برای ماه استفاده شده است (داوسن[38]، 1982).

2-2 گسترش جغرافیایی نخل خرما در جهان
نخل خرما متعلق به خانواده پالمئاسه[39] است که حدود 200 جنس و 2500 گونه را داراست (داوسن، 1982). بر اساس گزارش درانسفیلد و اول[40] (1986) نخل خرما به شرح زیر طبقه‌بندی شده است: گروه: اسپادیسی‌فلورا[41]، راسته: پالمئا[42]، خانواده: پالمئاسه،[43]، زیر خانواده: کوری‌فوئیده[44]، قبیله: فونیسه[45]، جنس: فونیکس، گونه: داکتیلی‌فرا. فونیکس دارای 12 گونه است که اکثراً به عنوان درخت زینتی شناخته شده و دارای ارزش تجاری بسیاری هستند از جمله P. canariensis Chabeaud که معمولاً به نام نخل جزیره قناری نامیده می‌شود. همچنین P. sylvestris Roxb به ‌طور گسترده‌ای در هند به عنوان یک منبع قندی استفاده می‌شود.

[1] . Date palm

[2] . Perennial

[3] . Monocotyledon

[4] . Dioecious

[5] . Out-cross

[6] . Evergreen

[7] . Arecaceae

[8] . Aslam et al.

[9] . Fao

[10] . Bakheet et al.

[11] . Wrigley

[12] . Jain

[13] . Sexual

[14] . Vegetative

[15] . Offshoot

[16] . Al-Khayri

[17] . Popenoe

[18] . Chand et al

[19] . In vitro

[20] . Cryopreservation

[21] . Eke et al

[22] . Kanita and Kothari

[23] . Hameed et al

[24] . El Hadrami

[25] . Schroeder

[26] . Abul-Soad

دست زده اند. رویکرد صرف شهرسازی به ابعاد کالبدی- کارکردی شهر بدون توجه به ارزشها و اهداف اجتماعی و اقتصادی مترتب بر آن، فلسفه وجودی شهرها، به عنوان محلی برای زندگی را با تردیدهای جدی مواجه کرده است، به گونه ای که عمده انتقادات علیه این نوع برنامه ریزی، متوجه اهداف و ارزش های اجتماعی و کیفی و به عبارتی «قابل زیست بودن شهر»  متمرکز شده بود. از آنجایی که بیش از نیم قرن از آغاز آپارتمان سازی در کشور می گذرد. دلایل زیاد و متفاوتی برای این موضوع بیان شده است؛ از جمله زیاد شدن جمعیت، کمبود زمین برای احداث خانه های تک واحدی، امنیت بیشتر در مجتمع های مسکونی، توان مالی شهروندان و بسیاری دلایل دیگر که بر افزایش آپارتمان سازی و توسعه ی آپارتمان نشینی تاثیر می گذارند. با توجه به وجود مجتمع های مسکونی و بلند مرتبه سازی های صورت گرفته در منطقه 22 تهران، هدف این تحقیق این بود که با مطالعات و انجام تحقیقاتی جامع در راستای پایداری اجتماعی، چارچوبی مناسب برای برنامه ریزی مجتمع های مسکونی جهت ارتقای تعلقات اجتماعی و کیفیت سکونت و دستیابی به شاخصهای توسعه پایدار اجتماعی را پیشنهاد کند. روش مطالعه در این پایان نامه توصیفی- تحلیلی است و با نگرش سیستمی پایداری اجتماعی در مجتمع های مسکونی منطقه 22 تهران را مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفت. جامعه آماری مورد پرسشگری 60 نفر از ساکنین مجتمع های مسکونی و 20 نفر از مسئولین و تعاونی های مسکن مورد پرسشگری قرار گرفتند. تحلیل های آماری پرسشنامه ها با استفاده از نرم افزارSPSS و بر اساس آزمون کولموگروف – اسمیرنوف جهت برازندگی توزیع نرمال به داده­ها انجام شد و سپس از آزمون  T-testبا ارزش­ آزمون 3 و ارزش آزمون 5/1 و آزمون فریدمن جهت تجزیه و تحلیل داده­ها استفاده شد. بر اساس نتایج تحقیق دسترسی به زمین، تعاونی های مسکن و غیره موجب هدایت سازمان ها و ارگان های دولتی، نظامی و غیره به این منطقه شده است و در پرسشنامه مربوط به ساکنین، نتایج تحقیق نشان داد که زندگی در مجتمع های مسکونی علاوه بر افزایش امنیت و کاهش هزینه های عمومی زندگی موجب کاهش حس تعلق به مکان و انزوا و بیگانگی شده است.

کلمات کلیدی:  توسعه پایدار، پایداری اجتماعی، مجتمع مسکونی، منطقه 22 تهران

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                                      صفحه

1 فصل اول: کلیات تحقیق… ………………………………………………………………………………….3

1-1 مقدمه. 3

1-2 طرح مسئله. 5

1-3 سوالات تحقیق.. 7

1-4 فرضیات تحقیق.. 7

1-5 اهداف تحقیق.. 7

1-6 روش تحقیق.. 8

1-7 روش برآورد حجم نمونه. 9

1-8 روایی و پایای ابزار اندازه گیری.. 9

1-9 محدودیت های تحقیق.. 10

1-10 مراحل تدوین پایان نامه. 11

1-11 پیشینه تحقیق.. 12

1-11-1 پایان نامه های داخلی.. 12

1-11-2 مقالات داخلی.. 13

1-11-3 مقالات و پایان نامه های خارجی.. 15

1-12 تعاریفی از کلمات کلیدی تحقیق.. 16

1-12-1 توسعه پایدار Sustainable Development)) 16

1-12-2 پایداری اجتماعی (Social Sustainability) 16

1-12-3 مجتمع مسکونی (Residential Complexes) 17

2 فصل دوم: تعاریف و مبانی و چهارچوب نظری تحقیق… 19

2-1 مقدمه. 19

2-2 بیان مفاهیم و تعاریف تحقیق.. 19

2-2-1 توسعه (Development) 19

2-2-2 تعریف پایداری (sustainability) 19

2-2-3 توسعه پایدار (Sustainable Development) 20

2-2-4 شهر پایدار (sustainability City ) 20

2-2-5 پایداری اجتماعی (Social sustainability) 20

2-2-6 سرمایه اجتماعی (Social capital) 20

2-2-7 مسکن (Housing) 21

2-2-8 مسکن پایدار (Housing sustainability) 22

2-2-9 آپارتمان (apartement) 22

2-2-10 مجتمع های مسکونی (Residential Complexes) 22

3- مبانی نظری تحقیق.. 22

2-3-1 مفهوم توسعه پایدار (Sustainable Dvelopment) 22

2-3-2 اصول توسعه پایدار (Principles of sustainable development) 25

2-3-3 دیدگاه های مختلف درباره توسعه پایدار 26

2-3-3-1 دیدگاه اقتصاد نئو کلاسیک: 26

2-3-3-2 دیدگاه اکولوژی.. 26

2-3-3-3 دیدگاه عدالت بین نسلی.. 27

2-3-3-4 دیدگاه توازن مواد. 27

2-3-4 شاخص های توسعه پایدار 29

2-3-5 الگوی گسترش فضایی شهرها 30

2-3-5-1 پراکنش افقی شهری.. 30

2-3-5-2 پراکنش شهری (Urban distribution) 33

2-3-5-2-1 پیامدهای الگوی پراکنش شهری.. 33

2-3-5-3 رشد فشرده (Compact City) 34

2-3-5-4 گسترش عمودی شهر ((Vertical expansion of the city.. 36

2-3-6 مفهوم فضا (Space) 37

2-3-6-1 فضای شهری (CitySpace) 37

2-3-6-2 انواع فضای شهری.. 39

2-3-6-2-1 فضای خصوصی.. 39

2-3-6-2-2 فضایی نیمه خصوصی/ نیمه عمومی.. 39

2-3-6-2-3 فضای عمومی.. 39

2-3-6-3 فضاهای اجتماعی (Social Spaces) 40

2-3-7 ناپایداری اجتماعی (Social Unsustainability) 41

2-3-8 پایداری اجتماعی (Social Sustainability) 42

2-3-9 دیدگاه ها و نظریات  در حوزه پایداری اجتماعی در سطح جهان.. 45

2-3-9-1 جان اورتون و همکاران.. 45

2-3-9-2 دیویدسون و ویلسون.. 46

2-3-9-3 نظریه کنش پارسونز. 46

2-3-9-4 برملی و همکاران.. 47

2-3-9-5 بارون و گانلت… 47

2-3-9-6 براملی و همکاران.. 48

2-3-9-7 جان و لی.. 48

2-3-9-8 تین و همکاران.. 48

2-3-9-9 ریک گیت ماریو. 49

2-3-10 شاخص های کلیدی در پایداری اجتماعی.. 50

2-3-11ابعاد مختلف پایداری اجتماعی.. 56

2-3-11-1 حس تعلق و و ابستگی (Sense of belonging and affiliation) 56

2-3-11-2 شاخصه های حس تعلق و وابستگی.. 57

2-3-11-2-1 حس رضایت (Sense of Satisfaction) 57

2-3-11-2-2 حس مالکیت (Sense of Ownership) 58

2-3-11-2-3 مدت اقامت (Length of stay) 58

2-3-11-3  مشارکت (partnership) 58

2-3-11-4 امنیت (Security) 60

2-3-11-5  هویت اجتماعی (Social identity) 62

2-3-11-6 گروه ها وطبقات اجتماعی (Social classes and groups) 63

2-3-11-7 عدالت اجتماعی و برابری (Social justice and equality) 63

2-3-11-8 دسترسی (Access) 65

2-3-11-9 رفاه اجتماعی (social welfare) 65

2-3-11-10 آموزش (Education) 66

2-3-11-11 تعامل اجتماعی (Social interaction) 66

2-3-12 مفهوم کاربری زمین (Land Use) 68

2-3-13 مفهوم زمین شهری (Urban land) 69

2-3-13-1 ویژگی های زمین شهری.. 69

2-3-13-2 اثرات واگذاری زمین شهری.. 70

2-3-14 کاربری مسکونی (Residential Users) 70

2-3-15 مسکن (Housing) 71

2-3-16 مفهوم مسکن پایدار (Sustainable Housing) 72

2-3-17 جایگاه مسکن به لحاظ بعد اهمیت… 74

2-3-17-1 بعد اقتصادی مسکن.. 74

2-3-17-2 بعد اجتماعی مسکن.. 75

2-3-17-3 بعد حقوقی مسکن.. 76

2-3-18 برنامه ریزی مسکن (Housing Planning) 76

2-3-19 آپارتمان نشینی (Apartment retreat) 78

2-3-20 سابقه و پیشینه آپارتمان نشینی و آپارتمان سازی در جهان.. 79

2-3-21 سابقه آپارتمان نشینی و آپارتمان سازی در ایران.. 81

2-3-22 مجتمع مسکونی (Residential Complex) 82

2-3-22-1 فضاهای باز در مجتمع های مسکونی بلند مرتبه. 84

2-3-23 سابقه کشورهای مختلف در حوزه پایداری اجتماعی در مجتمع های مسکونی.. 86

2-3-23-1 اتریش…. 86

2-3-23-2 دانمارک… 86

2-3-23-3 انگلستان.. 87

4-نظریات و دیدگاه های تحقیق.. 87

2-4 نظریات در حوزه پایداری اجتماعی و مسکن.. 87

2-4-1 نظریه اجتماعی و کیفی توسعه. 87

2-4-2 نظریه اکولوژی اجتماعی شهری.. 88

2-4-3 نظریه سرمایه اجتماعی.. 91

2-4-3-1 دیدگاه های در باب سرمایه اجتماعی.. 93

2-4-3-1-1 نظریه کلمن.. 93

2-4-3-1-2 نظریه بوردیو. 94

2-4-3-1-3 نظریه فرانسیس فوکویاما 95

2-4-3-1-4 نظریه پونتام: 95

2-4-3-1-5 نظریه باس…. 96

2-4-3-1-6 نظریه لوری.. 96

2-4-3-1-7 نظریه پا اکستون.. 97

2-4-4 نظریه توسعه اجتماعی.. 97

2-4-5  نظریه رشد هوشمندی شهری.. 99

2-4-5-1 اصول رشد هوشمند. 99

2-4-5-2 مزایای رشد هوشمند. 100

2-4-5-3 استراتژی های رشد هوشمندی شهر. 100

2-4-6 نظریه مجتمع های شهری اریک گلودن.. 103

2-4-7 نظریه شهر سالم.. 103

2-4-7-1 شاخص های شهر سالم.. 105

2-4-7-2 راهکارهای دستیابی به شهر سالم.. 106

2-4-8 نظریه کیفیت زندگی.. 106

2-4-9 مدل بوم شناختی مکتب شیکاگو. 108

2-4-9-1 هجوم و جانشینی.. 109

2-4-9-2جدایی و تجمع.. 110

5-مدل به کار رفته در تحقیق.. 111

2-5 تکنیک مدلSWOT.. 111

2-6 جمع بندی و نتیجه گیری.. 118

3 فصل سوم:  شناخت و معرفی محدوده مورد مطالعه. 121

3-1 مقدمه. 121

3-2 معرفی محدوده مورد مطالعه منطقه ۲۲ شهرداری تهران.. 121

3-3 مشخصات جغرافیایی و اقلیمی منطقه ۲۲ شهرداری تهران.. 125

3-4 موقعیت استراتژیک منطقه 22 تهران.. 126

3-5 ویژگی های طبیعی منطقه 22 تهران.. 126

3-5-1 توپوگرافی و ژئومورفولوژی.. 126

3-5-2 زمین شناسی.. 130

3-5-3 خاک… 131

3-5-4 منابع آب… 132

3-5-5 پوشش گیاهی.. 132

3-6 بررسی منطقه از بعد های مختلف… 133

3-6-1 ویژگی های جمعیتی………………………………………………………………………………………..133

3-6-2 ویژگی های اقتصادی منطقه 22.. 135

3-6-2-1 عملکرد منطقه در بخش بودجه و اعتبارات… 137

3-6-3 ویژگی های  آموزشی منطقه 22.. 138

3-6-4 ویژگی های کالبدی در منطقه 22 تهران.. 139

3-6-4-1 وضعیت مسکن منطقه. 141

3-6-4-2 تعاونی های مسکونی.. 142

3-6-5 ویژگی های تفریحی- گردشگری منطقه 22.. 144

3-6-6 ویژگی های خدماتی در منطقه 22.. 144

3-6-7 ویژگی های اجتماعی محدوده مورد مطالعه. 145

3-6-8 زیر ساخت های شهری منطقه 22 تهران.. 148

3-6-9 طرح تفصیلی جدید ملاک عمل منطقه 22.. 151

3-7 نتیجه گیری.. 154

4  فصل چهارم: تجزیه و تحلیل یافته های پژوهش…. 155

4-1-مقدمه. 156

4-2- تجزیه و تحلیل داده ­های حاصل از پرسشنامه­های توزیع شده در بین ساکنین……….156

4-2-1 یافته های توصیفی نمونه آماری ساکنین مجتمعهای مسکونی.. 156

4-2-1-1-جنسیت… 156

4-2-1-2- تحصیلات… 157

4-2-1-3- وضعیت تأهل.. 158

4-2-1-4- وضعیت اشتغال.. 159

4-2-1-5- سن.. 160

4-2-1-6- تعداد فرزندان.. 161

4-2-1-7- وضعیت مالکیت… 162

4-2-1-8- مساحت واحد. 163

4-2-1-9- دلیل انتخاب مجتمع مسکونی.. 165

4-2-1-10- مدت اقامت در مجتمع مسکونی منطقه 22 تهران.. 166

4-3 تحلیل توصیفی مربوط به سنجش شاخص های مربوط به تعامل اجتماعی.. 168

4-4 تحلیل سوالات تشریحی پرسشنامه ساکنین در مجتمع های مسکونی.. 172

4-5 تجزیه و تحلیل پایداری اجتماعی در مجتمع های مسکونی با مدل SWOT.. 177

5  فصل پنجم: آزمون و فرضیات، نتیجه گیری و پیشنهادات… 182

5-1 مقدمه. 183

5-2-تجزیه و تحلیل داده های پرسشنامه های مسئولین و تعاونی های مسکن.. 183

5-2-1-شاخصهای آمار توصیفی(مرکزی و پراکندگی) 183

5-2-2-آزمون کولموگروف – اسمیرنوف… 184

5-2-3-آزمون فرضیه اول.. 185

5-3 شاخصهای آماری (مرکزی و پراکندگی) 187

5-3-1 شاخصهای آماری برای گویه های پرسشنامه های ساکنین.. 187

5-3-2- شاخصهای آماری برای متغیرهای پژوهش…. 190

5-3-3-آزمون کولموگروف-اسمیرنوف… 191

5-3-4-آزمون فرضیه دوم. 192

5-4 میزان دستیابی به اهداف پژوهش………………………………………………………………………….199

5-5 نتیجه گیری.. 200

5-6 پیشنهادات… 201

5-7 منابع و مأخذ………………………………………………………………………………………………………………203

فهرست ضمائم

جداول

جدول شماره 2-1: دیدگاه های مختلف درباره توسعه پایدار 28

جدول شماره 2-2: شاخص های توسعه پایدار…… 29

جدول شماره 2-3: علل پراکنش افقی.. 31

جدول شماره 2-4: پیامدهای پراکنش افقی در شهرها 32

جدول شماره 2-5: علل نظری ناپایداری اجتماعی در جوامع شهری.. 42

جدول شماره 2-6: اهداف عمده پایداری اجتماعی در شهرهای مختلف جهان.. 54

جدول شماره 2-7: مفهوم یابی معیارهای پایداری اجتماعی.. 55

جدول شماره 2-8: معیارهای سنجش عدالت بر اساس دیدگاه های راولز و هاروی.. 64

جدول شماره 2-9: پایداری اجتماعی از دیدگاه سازمان های جهانی و نظریه پردازان.. 67

جدول شماره 2-10: جنبه های مختلف در برنامه ریزی مسکن.. 77

جدول شماره 2- 11: استراتژی های رشد هوشمندی شهر. 102

جدول شماره 2-12: شاخص های شهر سالم.. 105

جدول شماره 3-1: سطوح راتفاعی منطقه 22 شهرداری تهران.. 128

جدول شماره 3-2: ساختار سنی جمعیت منطقه 22 بر حسب گروه های سنی.. 134

جدول شماره 3-3: گزارش مقایسه ای اعتبارات مصوب سالهای 92- 88 137

جدول شماره 3-4: وضعیت فعالیت های اقتصادی ساکنین منطقه 22.. 137

جدول شماره 3-5: شاغلان بر حسب جنس و گروه های فعالیت در منطقه 22.. 138

جدول شماره 3-6:  سطح سواد در منطقه 22 بر حسب تفکیک جنسیتی و جمعیت 6 ساله و بیشتر 139

جدول شماره 3-7: تعداد واحدهای مسکونی منطقه 22.. 141

جدول شماره 3-8: بررسی تعاونی های مسکونی در منطقه 22 تهران.. 142

جدول شماره 3-9:  تعداد مصوبات شورایاری با منطقه و نواحی، 92- 1390.. 146

جدول شماره 3-10:  آمار فعالیت های شهرداری در حوزه سلامت… 147

جدول شماره(4-1): توزیع فراوانی و درصد فراوانی برای جنسیت ساکنین.. 156

جدول شماره(4-2): توزیع فراوانی و درصد فراوانی برای تحصیلات ساکنین.. 157

جدول شماره(4-3): توزیع فراوانی و درصد فراوانی برای وضعیت تأهل ساکنین.. 158

جدول شماره(4-4): توزیع فراوانی و درصد فراوانی وضعیت اشتغال ساکنین.. 159

جدول شماره(4-5): توزیع فراوانی و درصد فراوانی رده ی سنی ساکنین.. 160

جدول شماره(4-6): توزیع فراوانی و درصد فراوانی تعداد فرزندان خانوار ساکنین.. 161

جدول شماره(4-7): توزیع فراوانی و درصد فراوانی برای وضعیت مالکیت ساکنین.. 162

جدول شماره(4-8): توزیع فراوانی و درصد فراوانی برای مساحت واحد  ساکنین.. 164

جدول شماره(4-9): توزیع فراوانی و درصد فراوانی برای دلیل انتخاب مجتمع مسکونی  ساکنین  165

جدول شماره(4-10): توزیع فراوانی و درصد فراوانی برای مدت اقامت ساکنین.. 166

جدول شماره(4-11): توزیع فراوانی و درصد فراوانی برای سؤال آیا تمایل به ترک از این مجتمع دارید؟…………………… 167

جدول شماره(4-12): توزیع فراوانی و درصد فراوانی برای سؤال ارتباط اجتماعی شما با همسایگان در چه حد است؟…….. 169

جدول شماره(4-13): توزیع فراوانی و درصد فراوانی برای سؤال میزان اعتماد شما به همسایه کدام یک از موارد زیر است؟ 170

جدول شماره(4-14): توزیع فراوانی و درصد فراوانی برای سؤال چنانچه در مجتمع رفتار نابهنجاری مشاهده کنید چگونه برخورد خواهید نمود ؟. 171

جدول شماره 4-15: مزایا و معایب داخل مجتمع مسکونی……………………………………………..176

جدول شماره 4-16: مقایسه زوجی نقاط قوت… 178

جدول شماره 4-17: مقایسه زوجی نقاط ضعف… 178

جدول شماره 4-18: مقایسه زوجی نقاط فرصت… 178

جدول شماره 4-19: مقایسه زوجی نقاط تهدید. 178

جدول شماره 4-20 :  ماتریس عوامل موثر داخلی در پایداری اجتماعی در مجتمع های مسکونی  179

جدول شماره 4-21 :  ماتریس عوامل موثر خارجی در پایداری اجتماعی در مجتمع های مسکونی  179

جدول شماره 4-22: راهبردهای ارائه شده درراستایی پایداری اجتماعی.. 180

جدول شماره (5-1): شاخصهای آمار توصیفی نظیر میانگین، انحراف استاندارد، کمترین، بیشترین، دامنه تغییرات  183

جدول شماره (5-2): نتایج آزمون کولموگروف-اسمیرنوف برای برازندگی توزیع نرمال برای گویههای پرسشنامه مسئولین و تعاونیهای مسکن……………………………………………………………………………………………………………….. 185

جدول شماره (5-3): نتایج آزمون تی تک نمونهای برای گویههای پرسشنامه مسئولین و تعاونیهای مسکن  186

جدول شماره(5-4): نتایج آزمون فریدمن برای رتبه بندی عوامل مؤثر بر ساخت و ساز مجتمعهای 187

جدول شماره(5-5): شاخصهای آماری هریک از گویههای پرسشنامه های توزیع شده در بین ساکنین       188

جدول شماره(5-6): شاخصهای آماری(مرکزی و پراکندگی) برای متغیرهای پژوهش. 190

جدول(5-7): نتایج آزمون کولموگروف-اسمیرنوف برای برازندگی توزیع نرمال متغیرهای پژوهش   192

جدول شماره(5-8): شاخصهای آماری هریک از گویههای پرسشنامه های توزیع شده در بین ساکنین       195

جدول شماره(5-9) نتایج آزمون تی تک نمونهای برای شاخصها………………………………… 198

جدول شماره(5-10) نتایج آزمون تی تک نمونهای برای میزان هزینههای عمومی زندگی 198

جدول شماره (5-11): میزان دستیابی به اهداف پژوهش………………………………………………..199

نمودارها

نمودار شماره3-1: هرم سنی جمعیت منطقه 22.. 135

نمودار شماره 3-2: درصد واحدهای مسکونی در منطقه 22 تهران.. 141

نمودار شماره(4-1): نمودار میله ای برای جنسیت نمونه آماری ساکنین.. 157

نمودار شماره(4-2) برای تحصیلات نمونه آماری.. 158

نمودار شماره(4-3) برای وضعیت تأهل.. 159

نمودار شماره(4-4) برای وضعیت اشتغال.. 160

نمودار شماره(4-5) برای رده ی سنی.. 161

نمودار شماره(4-6) برای ردهی سنی.. 162

نمودار شماره(4-7): برای وضعیت مالکیت… 163

نمودار شماره(4-8) برای مساحت واحد. 164

نمودار شماره(4-9) برای دلیل انتخاب واحد مسکونی مجتمع مسکونی.. 166

نمودار شماره(4-10) برای مدت اقامت در مجتمع مسکونی منطقه 22 تهران.. 167

نمودار شماره(4-11) برای سؤال آیا تمایل به ترک از این مجتمع دارید. 168

نمودار شماره (4-12) برای سؤال ارتباط اجتماعی شما با همسایگان در چه حد است… 169

نمودار شماره (4-13) برای سؤال معیار اعتماد شما به همسایه. 170

نمودار شماره (4-14) برای سؤال چنانچه در مجتمع رفتار نابهنجاری مشاهده کنید. 171

نمودار شماره 4-15: بررسی میزان حس تعلق ساکنین در مجتمع مسکونی.. 172

نمودار شماره 4-16: بررسی میزان ذهنیت ساکنین مجتمع قبل از سکونت……………………173

نمودار شماره 4-17: ارتباط مشارکت بین همسایگان با رفاه و آسایش داخل مجتمع.. 174

نمودار شماره 4-18: مجتمع دارای فضایی برای تعامل ساکنین.. 175

نمودار شماره 4-19: بررسی دعوا و نزاع بین ساکنین مجتمع مسکونی.. 176

نقشه ها

نقشه شماره 3-1: موقعیت جغرافیایی منطقه 22 تهران………………………………………………..123

نقشه شماره 3-2: نقشه وضع موجود منطقه 22 تهران…………………………………………………..124

نقشه شماره 3-3: سطوح راتفاعی منطقه 22 شهرداری تهران……………………………………..129

اشکال

 شکل شماره 2-1: مدل ادراکی  توسعه پایدار 28

شکل شماره 2-2: شاخص ها، راهبردها و رویکردهای پایداری اجتماعی.. 52

شکل شماره 2-3: بررسی شاخص های اجتماعی در آپارتمان نشینی.. 53

شکل شماره 2-4: سه استاندارد در پایداری اجتماعی.. 55

شکل شماره 2-5: رابطه مشارکت با پدیده های اجتماعی.. 60

شکل 2-6: چرخه ارزیابی پایداری اجتماعی، جامعه…………………………………………………………….68 

شکل شماره 2-7:  روابط کلیدی در مسکن پایدار 74

شکل شماره 2-8: فرایند گسترش آپارتمان نشینی.. 79

شکل شماره 2-9: مدل سرمایه اجتماعی.. 92

شکل شماره 2-10: شاخص  متغییرهای کیفیت زندگی…………………………………………………108

شکل 4-1: ماتریس ارزیابی موقعیت و اقدام استراتژیک……………………………………………………181  

مقدمه

مسکن یکی از نیازهای اساسی انسان است که موقعیت اجتماعی، کیفیت زندگی و رفاه و جایگاه او را در جامعه تعیین می کند. خانه ها مکانی هستند که باید خوب طراحی و خوب ساخته شوند و به طور مطلوب در ارتباط یا عوامل محیط زیستی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی قرار گیرد. در واقع می توان گفت مسکن بر روی زندگی روزمره انسان، سلامت و امنیت و رفاه او تاثیر می گذارد در واقع به عنوان یک عنصر کالبدی می تواند ارتباط دهنده بین جامعه و محیط زیست باشد (Golubchikov & Badyina, 2012:9).