4- اطلاعات مربوط به پایان‏نامه:

 

الف- عنوان تحقیق

1- عنوان به زبان فارسی:

بررسی تغییرات کاربری اراضی منطقه مهاباد با استفاده از تکنیک RS و GIS

 

2- عنوان به زبان انگلیسی/(آلمانی، فرانسه، عربی):

Investigation on land use changes using RS and GIS technique

 

تذكر: صرفاً دانشجویان رشته‏های زبان آلمانی،‌فرانسه و عربی مجازند عنوان پایان‏نامه خود را به زبان مربوطه در این بخش درج نمایند و برای بقیه دانشجویان، عنوان بایستی به زبان انگلیسی ذكر شود.

 

ب – تعداد واحد پایان‏نامه: 6

 

ج- بیان مسأله اساسی تحقیق به طور كلی (شامل تشریح مسأله و معرفی آن، بیان جنبه‏های مجهول و مبهم، بیان متغیرهای مربوطه و منظور از تحقیق) :

اطلاع از نسبت کاربری ها و نحوه تغییرات آن در گذر زمان یکی از مهمترین موارد در برنامه ریزی ها می باشد. با اطلاع از نسبت تغیرات کاربری ها در گذر زمان می توان تغییرات آتی را پیش بینی نمود و اقدامات مقتضی را انجام داد ( فیضی زاده و حاج میررحیمی، 1387). ارزیابی های جهانی و منطقه ای از پوشش اراضی و تغییرات و وضعیت کاربری اراضی برای مطالعات تغییرات زیست محیطی و اقلیمی، اهمیت دارند. اطلاع از تغییر کاربری اراضی جهت بررسی عوامل و علل آنها در یک دوره زمانی می تواند مورد توجه برنامه ریزان و مدیران باشد. استفاده از روش های سنتی جهت بررسی تغییرات کاربری های اراضی و پوشش اراضی مانند نقشه برداری زمینی، عموما وقت گیر و پرهزینه است اما استفاده از داده های ماهواره ای با توجه به ویژگی هایی مانند دید وسیع و یک پارچه، استفاده از قسمت های مختلف طیف گسترده انرژی الکترومغناطیسی جهت ثبت خصوصیات پدیده ها، پوشش تکراری و امکان به کارگیری سخت افزارها و نرم افزارها، در دنیا با استقبال زیادی روبرو بوده است. از جمله کاربرد تصاویر و داده های ماهواره ای تهیه نقشه کاربری اراضی و بررسی تغییرات کاربری و پوشش اراضی و بررسی تغییرات کاربری ها مطالعات زیادی صورت گرفته است. اهمیت شناسایی، تعیین محدوده و پایش این تغییرات از طریق سنجش از دور و داده های جغرافیایی به عنوان یک مولفه کلیدی از علم تغییر اراضی، به طور گسترده با مطالعات تغییرات زیست محیطی و جهانی مشخص شده بود. (تورنر و همکاران،2007). هدف اولیه برنامه های کاربردی سنجش از دور در بررسی تغییر کاربری اراضی، تهیه نقشه کاربری اراضی و پوشش، و تعیین اینکه در یک بازه زمانی تغییرات چقدر در حال گسترش یا در حال کاهش بوده و یا منطقه مقاوم به تغییر مشخص است (هنسن و همکاران،2008). به طور مشخص تغییرات ناشی از تغییرات کاربری شامل توسعه شهری و تبدیل اراضی کشاورزی به کاربری های مسکونی و صنعتی و تبدیل مراتع به اراضی کشاورزی صورت می باشند (منندهر و همکاران،2009). در چهار دهه گذشته تغییرات کاربری اراضی/ پوشش گیاهی در ایران با سرعت افزاینده در بعضی جهات نامطلوب به وقوع پیوسته است و این باعث تشدید روند تخریب منابع طبیعی گردیده است. از آنجا که تغییرات در کاربری اراضی/ پوشش گیاهی در سطوح وسیع و گسترده صورت میگیرد، لذا تکنولوژی سنجش از دور یک ابزار ضروری و باارزش در ارزیابی تغییرات به دلیل پوشش مکرر و تکراری کره زمین می باشد (لو و همکاران،2004). داده های سنجش از دور، منابع اولیه ای هستند که به طور گسترده ای برای پایش تغییرات محیطی در دهه های اخیر مورد استفاده واقع شده اند.

د – اهمیت و ضرورت انجام تحقیق (شامل اختلاف نظرها و خلاءهای تحقیقاتی موجود، میزان نیاز به موضوع، فواید احتمالی نظری و عملی آن و همچنین مواد، روش و یا فرآیند تحقیقی احتمالاً جدیدی كه در این تحقیق مورد استفاده قرار می‏گیرد:

تحقیق حاضر در صدد تعیین انواع کاربری اراضی و بررسی روند تغییرات کاربری اراضی در بخشی از حوزه مهاباد می باشد. در این مطالعه کاربری های مختلف مرتع، کشاورزی آبی و دیم به دلیل تغییرات به وجود آمده در کاربری ها، وجود تصاویر ماهواره ای مربوط به دوره های مختلف و اطلاعات قابل دسترس برا ی مطالعه و بررسی انتخاب شدند. آگاهی از نوع و میزان تغییرات کاربری های اراضی در مناطق مختلف به عنوان یک پارامتر مهم مدیریت می تواند برنامه ریزان بخش های مختلف   اجرایی را در مدیریت بهینه و توسعه همه جانبه یاری نماید. از لازمه های پیش پردازش تصویر جهت تعیین کاربری ها و پایش تغییرات، تصحیح هندسی، اتمسفری و رادیومتری دقیق تصاویر چند زمانه می باشد که اگر بطور صحیح تصحیح نشوند، نتایج نادرستی از آن بدست خواهد آمد. پایش زمانی و دقیق تغییر عوارض سطح زمین برای درک روابط و کنش های متقابل بین انسان و پدیده های طبیعی به منظور تصمیم گیری بهینه، از اهمیت به سزائی برخوردار است. در این مطالعه، تصاویر لندست TM و لندست +ETM با استفاده از پنج تکنیک پایش تغییر در حوزه مهاباد آنالیز شد. در این تحقیق می توان از تصاویر ماهواره ای لندست TM ، لندست+ETM، عکس های هوایی، تصاویر Google Earth و نرم افزارهای Idrisi3.2 ، Arc GIS10 استفاده نمود.

 

ه- مرور ادبیات و سوابق مربوطه (بیان مختصر پیشینه تحقیقات انجام شده در داخل و خارج کشور پیرامون موضوع تحقیق و نتایج آنها و مرور ادبیات و چارچوب نظری تحقیق):

ربیعی(1383) به منظور کشف و بازیابی تغییرات کاربری و پوشش اراضی شهر اصفهان از تکنیک مقایسه پس از طبقه بندی استفاده کرد. دو تصویر با الگوریتم حداکثر احتمال طبقه بندی شدند. تصاویر با استفاده از CROSSTAB تطابق داده شدند. نتایج نشان داد که در این دوره 2200 هکتار از اراضی کشاورزی اطراف شهر اصفهان به مناطق مسکونی تبدیل شده است.

موریوکی و همکاران (2011) با بررسی تغییر کاربری اراضی در شهرک چیولیو در کنیا با استفاده از تصاویر لندست SPOT XS سال 1999 و لندست +ETM سال 2001 نشان دادند که تغییرات کاربری اراضی و پوشش در اثر افزایش جمعیت اتفاق افتاده است.

لیون و همکاران (1198) هفت شاخص پوشش گیاهی از سه تاریخ مختلف داده های MMS را برای پایش تغییر و پوشش زمین مقایسه کردند و نتیجه گرفتند که روش تفاضل NDVI پایش تغییر پوشش گیاهی بهتری را اثبات می کند.

سپهری و گانگ جون (2006) از تکنیک های مختلف تعیین تغییر شامل مقایسه بعد از طبقه بندی، تفاضل تصویر و تفاضل NDVI و آنالیز برداری تغییرات برای تهیه نقشه کاربری اراضی تحت تاثیر سیل استفاده کردند. نتایج مطالعات نشان داد که از بین تکنیک ها، تکنیک های تفاضل تصویر و آنالیز برداری تغییرات در تهیه نقشه مناطق تغییر یافته- تغییر نیافته تحت تاثیر سیل بیشترین دقت را داشته است.

شفیعی (2004) در تحقیقی در دشت قزوین از روش های تفاضل تصاویر، تحلیل مولفه های اصلی، طبقه بندی تصویر و مقایسه پس از طبقه بندی برای پایش تغییرات استفاده کرد. نتایج نشان داد که روش طبقه بندی و مقایسه بعد از آن بهترین روش بوده است و نوع تغییرات نیز در این روش مشخص می گردد. نتایج مطالعات وی همچنین نشان داد که19.86 درصد از منطقه دچار تغییرات شده است.

جعفری (1388) به منظور بررسی تغییرات کاربری اراضی در مناطق مرکزی استان گیلان با استفاده از داده های سنجنده های +ETM ، MMS 1975, IRS 2000 نقشه های کاربری اراضی در چهار دوره زمانی در شش طبقه کاربری، تهیه نمود. سپس با استفاده از روش مقایسه پس از طبقه بندی میزان تغییر و تبدیل هر کاربری در دوره های مورد نظر تعیین کرد. بر طبق نتایج حاصل شده سطح اراضی جنگلی در طی دوره های زمانی مورد بررسی کاهش یافته و اراضی شهری رشد چشمگیری داشته است.

 

و – جنبه جدید بودن و نوآوری در تحقیق:

2-1-2-1 توربین های آبی کوچک 21
2-1-2-2 پیل های سوختی 21
2-1-2-3 انرژی باد 22
2-1-2-4 سیستم های فتوولتاییک 23
2-1-2-5 استفاده از حرارت انرژی خورشید 24
2-1-2-6 زیست توده 25
2-1-2-7 زمین گرمایی 26
2-1-3 مقایسه انواع تکنولوژی ها.. 26
2-2 اهمیت تولید پراکنده.. 28
2-2-1 مزایای اقتصادی.. 28
2-2-2 تولید مطمئن و ایمن.. 29
2-2-3 مزایای اجتماعی.. 30
2-2-4 مزایای محیطی.. 30
2-2-5 محدودیت های تولید پراکنده.. 31
2-2-6 آثار منابع‌ تولید پراکنده‌ بر روی ‌شبکه های‌ الکتریکی.. 31
2-2-7 تأثیر DG بر قابلیت اطمینان شبکه توزیع.. 32
2-2-8 تاثیر DG بر تنظیم ولتاژ در شبکه.. 33
2-2-9 حفاظت.. 34
2-2-10 اثرات منفی احتمالی DG در شبکه.. 34
2-3 مطالعات انجام شده.. 35
3 ملاحظات مدل سازی در توسعه DG.. 39
3-1 عوامل مؤثر در مدل سازی.. 40
3-1-1 ساختار شبکه های توزیع.. 40
3-1-1-1 مدل انحصاری 40
3-1-1-2 مدل رقابتی 43
3-1-2 نکات قابل توجه در توسعه منابع تولید پراکنده.. 44
3-2 انتخاب نوع تکنولوژی.. 45
3-3 مدل سازی مسئله.. 46
3-3-1 تأثیر DG بر تلفات.. 47
3-3-2 تأثیر DG بر قابلیت اطمینان.. 47
3-3-2-1 شاخصهای مورد کاربرد در ارزیابی قابلیت اطمینان توزیع 48
3-4 تصمیم گیری چند معیاره.. 51
3-4-1 بهینه سازی چند خصیصه ای.. 51
3-4-2 بهینه سازی چندهدفه.. 52
3-4-2-1 روش بهینه سازی ترتیبی 52
3-4-2-2 روش ضرایب وزنی 53
3-4-2-3 روش محدودیت 53
4 فرمول بندی توسعه منابع DG در شبکه های توزیع.. 56
4-1 فرمول بندی پخش بار.. 56
4-2 محدودیت های پخش بار.. 59
4-3 محدودیت خرید توان از شبکه.. 60
4-4 هزینه خرید توان از بازار عمده فروشی.. 61
4-5 مدل سازی تولید پراکنده.. 62
4-6 فرمول بندی توسعه منابع تولیدپراکنده.. 63
4-7 هزینه های سرمایه گذاری و بهره برداری DG.. 63
4-7-1 هزینه سرمایه گذاری DG.. 63
4-7-2 هزینه بهره برداری DG.. 64
4-8 فرمول بندی هزینه تلفات.. 65
4-9 فرموله بندی قابلیت اطمینان.. 65
5 مطالعات عددی و شبیه سازی.. 72
5-1 مطالعه نخست : مدل انحصاری DisCo بدون حضور DG های خصوصی.. 72
5-1-1 سیستم مورد مطالعه.. 73
5-1-1-1 نتایج مطالعه نخست 78
5-1-1-2 جمع بندی 85
5-1-2 اثر تغییر نرخ رشد بار.. 86
5-1-2-1 جمع بندی 92
5-2 مطالعه دوم: حضور توأم DG های خصوصی و غیر خصوصی.. 92
5-2-1 شبیه سازی 1. 96
5-2-2 جمع بندی.. 101
5-3 مطالعه سوم : توسعه DG در حضور ترانزیت.. 102
5-3-1 تعیین مکان، زمان و ظرفیت بهینه منابع DG در حضور ترانزیت 102
5-3-1-1 شبیه سازی 2 102
5-3-1-2 شبیه سازی 3 104
5-3-1-3 اثر تغییر ظرفیت ترانزیت 110
5-3-1-4 جمع بندی 114
6 نتیجه گیری و پیشنهاد.. 117
6-1 نتیجه گیری.. 117
6-2 پیشنهادات.. 118
7 منابع و مراجع.. 119
فهرست شکل­ها صفحه
شکل ‏1‑1: نحوه ارسال انرژی الکتریکی از نقاط تولید به مصرف 4
شکل ‏1‑2: ارتباط بخشهای سیستم قدرت از نگاه سطوح ولتاژ. 5
شکل ‏1‑3 : شمای یک سیستم توزیع و فوق توزیع 7
شکل ‏1‑4 : شمای یک سیستم توزیع و فوق توزیع در حضور منابع تولید پراکنده 8
شکل ‏1‑5 : عملکرد جزیره ای در شبکه های قدرت 9
شکل ‏1‑6 : تابع خسارت برای انواع مختلف مشترکین 10
شکل ‏1‑7 : ارزیابی هزینه قابلیت اطمینان 11
شکل ‏2‑1 : شمایی از نحوه عملکرد یک توربین گاز 16
شکل ‏2‑2 : نحوه عملکرد موتور های پیستونی 19
شکل ‏2‑3 : ساختار و نحوه عملکرد میکروتوربین 20
شکل ‏3‑1: محدوده تحت تملک DisCo در حالت انحصاری 41
شکل ‏3‑2 : محدوده تحت تملک DisCo در حالت عدم انحصار 42
شکل ‏3‑3 : نحوه تأثیر گذاری DG بر تلفات 47
شکل ‏3‑4 : شبکه شعاعی در حضور منبع تولید پراکنده 49
شکل ‏4‑1 : تقریب پروفایل بار با دو سطح بار 58
شکل ‏4‑2 : فلوچارت محاسبه هزینه بار تأمین نشده 68
شکل ‏4‑3 : فلوچارت توسعه منابع تولید پراکنده از نگاه برنامه و فرمول بندی مسئله 70
شکل ‏5‑1 دیاگرام تک خطی سیستم مورد مطالعه 74
شکل ‏5‑2 : ظرفیت تجمعی DG های نصب شده در هر شین در زیر دوره های مختلف مطابق سناریو (1-1-1) از مطالعه نخست. (a) زیردوره اول، (b) زیر دوره دوم و © زیر دوره سوم. 80
شکل ‏5‑3 : ظرفیت تجمعی DG های نصب شده در هر شین در زیر دوره های مختلف مطابق سناریو (1-1-2) از مطالعه نخست. (a) زیردوره اول، (b) زیر دوره دوم و © زیر دوره سوم. 81
شکل ‏5‑4 : ظرفیت تجمعی DG های نصب شده در هر شین در زیر دوره های مختلف مطابق سناریو (1-1-3) از مطالعه نخست. (a) زیردوره اول، (b) زیر دوره دوم و © زیر دوره سوم. 82
شکل ‏5‑5 : رژیم بهره برداری از DG های موجود در هر زیر دوره و در هر شین در سناریوی (1-1-1) از مطالعه نخست. 83
شکل ‏5‑6 : رژیم بهره برداری از DG های موجود در هر زیر دوره و در هر شین در سناریوی (1-1-2) از   مطالعه نخست. 83
شکل ‏5‑7 : رژیم بهره برداری از DG های موجود در هر زیر دوره و در هر شین در سناریوی (1-1-3) از مطالعه نخست. 84
شکل ‏5‑8 : هزینه بار تأمین نشده در هر شین و در هر زیردوره مطابق سناریوی (1-1-1). 84
شکل ‏5‑9 : هزینه بار تأمین نشده در هر شین و در هر زیردوره مطابق سناریوی (1-1-2). 85
شکل ‏5‑10 : هزینه بار تأمین نشده در هر شین و در هر زیردوره مطابق سناریوی (1-1-3). 85
شکل ‏5‑11 : ظرفیت DG های نصب شده در هر شین در زیر دوره های مختلف مطابق سناریو (1-2-1). (a) زیردوره اول، (b) زیر دوره دوم و © زیر دوره سوم. 88
شکل ‏5‑12 : ظرفیت DG های نصب شده در هر شین در زیر دوره های مختلف مطابق سناریو (1-2-2). (a) زیردوره اول، (b) زیر دوره دوم و © زیر دوره سوم. 89
شکل ‏5‑13 : ظرفیت DG های نصب شده در هر شین در زیر دوره های مختلف مطابق سناریو (1-2-3). (a) زیردوره اول، (b) زیر دوره دوم و © زیر دوره سوم. 90
شکل ‏5‑14 : هزینه بار تأمین نشده در هر شین و در هر زیردوره مطابق سناریوی (1-2-1). 91
شکل ‏5‑15 : هزینه بار تأمین نشده در هر شین و در هر زیردوره مطابق سناریوی (1-2-2). 91
شکل ‏5‑16 : هزینه بار تأمین نشده در هر شین و در هر زیردوره مطابق سناریوی (1-2-3). 92
شکل ‏5‑17 : منحنی تجمعی DG های نصب شده در هر شین توسط DisCo در زیر دوره های مختلف مطابق سناریو (2-1) 98
شکل ‏5‑18 : منحنی تجمعی DG های نصب شده در هر شین توسط تولیدکنندگان خصوصی در زیر دوره های مختلف مطابق سناریو (2-1) 98
شکل ‏5‑19 : منحنی تجمعی DG های نصب شده در هر شین توسط DisCo در زیر دوره های مختلف مطابق سناریو (2-2) 98
شکل ‏5‑20 : منحنی تجمعی DG های نصب شده در هر شین توسط تولیدکنندگان خصوصی در زیر دوره های مختلف مطابق سناریو (2-2) 98
شکل ‏5‑21 : منحنی تجمعی DG های نصب شده در هر شین توسط DisCo در زیر دوره های مختلف مطابق سناریو (2-3) 98
شکل ‏5‑22 : منحنی تجمعی DG های نصب شده در هر شین توسط تولیدکنندگان خصوصی در زیر دوره های مختلف مطابق سناریو (2-3) 98
شکل ‏5‑23 : رژیم بهره برداری از DG های متعلق به Disco در سناریو (2-1) 99
شکل ‏5‑24 : رژیم بهره برداری از DG های متعلق به IP در سناریو (2-1) 99
شکل ‏5‑25 : رژیم بهره برداری از DG های متعلق به Disco در سناریو (2-2) 100
شکل ‏5‑26 : رژیم بهره برداری از DG های متعلق به IP در سناریو (2-2) 100
شکل ‏5‑27 : رژیم بهره برداری از DG های متعلق به Disco در سناریو (2-3) 100
شکل ‏5‑28 : رژیم بهره برداری از DG های متعلق به IP در سناریو (2-3) 101
شکل ‏5‑29 : ظرفیت DG های نصب شده در هر زیر دوره در حالت پایه. (a) زیردوره اول، (b) زیر دوره دوم و © زیردوره سوم 105
شکل ‏5‑30 : توان اکتیو عبوری از خطوط در طول دوره برنامه ریزی در حالت پایه. 105
شکل ‏5‑31 : ظرفیت DG های نصب شده در هر زیر دوره در سناریوی (3-1-1). (a) زیردوره اول، (b) زیر دوره دوم و © زیردوره سوم 106
شکل ‏5‑32 : توان اکتیو عبوری از خطوط در طول دوره برنامه ریزی در سناریوی (3-1-1). 106
شکل ‏5‑33 : ظرفیت DG های نصب شده در هر زیر دوره در سناریوی (3-1-2). (a) زیردوره اول، (b) زیر دوره دوم و © زیردوره سوم 107

مدیریت بار، توزیع بار در طول شبانه روز و فصل های سال است و هدف اصلی آن بهبود ضریب بار شبکه توزیع است. بهبود ضریب بار ابتدا باعث کاهش هزینه های تولید می شود و سپس ضرورت سرمایه گذاری برای ظرفیت های جدید در زمینه تولید و انتقال نیروی برق را کاهش می دهد. با افزایش ضریب بار سیستم مقدار انرژی تولید شده به ازای 1 کیلو وات ظرفیت نصب شده افزایش می یابد که نتیجه اش کاهش هزینه تولید است. مدیریت سمت تقاضا یکی از ابزارهای عمده موفقیت هر صنعت بوده و از اهمیت خاصی برخوردار است.
مدیریت مصرف برق شامل مجموعه ای از فعالیت های به هم پیوسته بین صنعت برق و مصرف کنندگان به منظور ترازمند کردن انرژی مصرفی و نیز کاهش پیک بار است به گونه ای که بتوان با هزینه کمتر و کارآیی بیشتر به حد مطلوبی در زمینه مصرف دست یافت. بدینسان بخش عرضه و تقاضا به سود بیشتری دست خواهد یافت و این به معنی افزایش بهره وری است.
مدیریت مصرف عبارتست از برنامه ریزی، اجرا و نظارت بر آن بخش از فعالیت های مرتبط با برق که بر مصرف برق تأثیرگذار بوده و باعث ایجاد تغییرات نامطلوب در شکل بار، الگوی زمانی مصرف و میزان مصرف انرژی می شود. مدیریت مصرف، افزایش بازده را به دنبال دارد.
مقدمه:
بهره وری، علم استفاده بهینه از منابع نیروی   انسانی، مهارت ها، تکنولوژی و اطلاعات به منظور دستیابی به بهترین نتایج می باشد. اگر ورودی سیستم را برق فرض کنیم و خروجی آن را میزان آسایش مصرف کننده (در زمینه تأمین نیازهای تولیدی، خدماتی و رفاهی) بدانیم هدف از مدیریت مصرف برق، کاهش میزان ورودی سیستم (برق مصرفی) با حفظ سطح آسایش مصرف کننده و تولید کننده است که دقیقاً با تعریف بهره وری مطابقت دارد. در واقع مدیریت مصرف برق شامل مجموعه ای از فعالیت ها است که با هماهنگی بین صنعت برق و مشترکین آن به منظور تعدیل بار مصرفی مشترکین (مطابق نیازهای واقعی مصرف کننده) انجام می گیرد تا بتوان با بهره وری بیشتر و هزینه کمتر به آسایش یکسانی در زمینه مصرف دست یافت. در واقع در این فرآیند هم تولید کننده و هم مصرف کننده برق به سود بیشتری دست خواهند یافت. به طور کلی هدف از مدیریت مصرف، افزایش بهره وری مصرف است نه مجبور کردن مصرف کنندگان به صرفه جویی و مصرف کمتر.
تعداد صفحات: 77

2-4- اهمیت و ضرورت تدوین اصطلاحنامه…………………………………………………………………………………………………………….. 17
2-5- اهداف اصطلاحنامه……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 18
2-6- تفاوت اصطلاحنامه با سرعنوان­های موضوعی………………………………………………………………………………………………… 19
2-7- تفاوت اصطلاحنامه با واژه­نامه……………………………………………………………………………………………………………………….. 20
2-8- تفاوت اصطلاحنامه با طرح­های رده­بندی………………………………………………………………………………………………………… 21
2-9-روابط اصطلاحنامه­ای……………………………………………………………………………………………………………………………………… 21
2-9-1- رابطه ترادف……………………………………………………………………………………………………………………………………………… 22
2-9-2-رابطه سلسله­مراتبی……………………………………………………………………………………………………………………………………. 22
2-9-3-رابطه وابستگی…………………………………………………………………………………………………………………………………………… 23
2-10- انواع نمایش اصطلاحنامه…………………………………………………………………………………………………………………………….. 23
2-10-1- نمایش الفبایی………………………………………………………………………………………………………………………………………… 23
2-10-2- نمایش گردان…………………………………………………………………………………………………………………………………………. 24
2-10-3- نمایش دقیق اصطلاح…………………………………………………………………………………………………………………………….. 25
2-10-4- نمایش سلسله­مراتبی………………………………………………………………………………………………………………………………. 25
2-10-4-1- نمایش سلسله­مراتبی چندسطحی……………………………………………………………………………………………………….. 25
2-10-4-2- ساختار درختی……………………………………………………………………………………………………………………………………. 25
2-10-4-3- ساختار اصطلاح راس…………………………………………………………………………………………………………………………. 26
2-10-4-4- ساختار سلسله­مراتبی دوسویه……………………………………………………………………………………………………………… 26
2-10-4-5- نمایش مقوله­های عام………………………………………………………………………………………………………………………… 26
2-10-4-6- نمایش چهریزه­ای………………………………………………………………………………………………………………………………. 26
2-10-5- نمایش ترسیمی………………………………………………………………………………………………………………………………………. 27
2-11- شیوه­های تدوین………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 27
2-11-1- رویکرد کمیته­ای……………………………………………………………………………………………………………………………………… 27
2-11-1-1- بالا به پایین………………………………………………………………………………………………………………………………………. 27
2-11-1-2- پایین به بالا………………………………………………………………………………………………………………………………………. 28
2-11-2- رویکرد تجربی………………………………………………………………………………………………………………………………………… 28
2-11-2-1- روش قیاسی………………………………………………………………………………………………………………………………………. 28
2-11-2-2- روش استقرایی…………………………………………………………………………………………………………………………………… 28
2-11-3- رویکرد تلفیقی………………………………………………………………………………………………………………………………………… 29
2-12- انواع اصطلاحنامه………………………………………………………………………………………………………………………………………… 29
2-12-1- اصطلاحنامه خرد……………………………………………………………………………………………………………………………………. 29
2-12-2- اصطلاحنامه کلان………………………………………………………………………………………………………………………………….. 29
2-12-3- اصطلاحنامه نمایه­سازی………………………………………………………………………………………………………………………….. 29
2-12-4- اصطلاحنامه کاوش………………………………………………………………………………………………………………………………… 30
2-12-5- اصطلاحنامه تک­زبانه……………………………………………………………………………………………………………………………… 30
2-12-6- اصطلاحنامه   چندزبانه……………………………………………………………………………………………………………………………… 30
2-12-7- اصطلاحنامه چاپی………………………………………………………………………………………………………………………………….. 30
2-12-8- اصطلاحنامه الکترونیکی…………………………………………………………………………………………………………………………. 30
2-12-9- اصطلاحنامه تحت وب……………………………………………………………………………………………………………………………. 30
2-12-10- نرم­افزار اصطلاحنامه…………………………………………………………………………………………………………………………….. 31
2-13- استانداردهای تدوین اصطلاحنامه………………………………………………………………………………………………………………… 31
2-14- مشاوران اصطلاحنامه………………………………………………………………………………………………………………………………….. 32
2-15- گردآوری اصطلاحات و مفاهیم…………………………………………………………………………………………………………………….. 33
2-16- مدیریت و روزآمدسازی اصطلاحنامه……………………………………………………………………………………………………………. 35
2-17- ارزیابی اصطلاحنامه…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 37
2-17-1- ارزیابی ساختاری…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 38
2-17- 2- ارزیابی موضوعی…………………………………………………………………………………………………………………………………… 38
2-17- 3- ارزیابی الگویی………………………………………………………………………………………………………………………………………. 38
2-17- 4- ارزیابی بازیابی……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 39
2-17- 5- ارزیابی تطبیقی………………………………………………………………………………………………………………………………………. 39
2-17-6- مدل­سازی تطبیقی………………………………………………………………………………………………………………………………….. 39
2-18- نرم­افزار تدوین اصطلاحنامه…………………………………………………………………………………………………………………………. 40
2-19- چالش­های مطرح در حوزه اصطلاحنامه­نگاری……………………………………………………………………………………………… 41
2-20- پیشینه پژوهش در خارج از کشور…………………………………………………………………………………………………………………. 42
2-21- پیشینه پژوهش در داخل کشور…………………………………………………………………………………………………………………….. 48
2-22- استنتاج از مرور نوشتار………………………………………………………………………………………………………………………………….. 58
3- فصل سوم: روش انجام پژوهش………………………………………………………………………………….. 59
3-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 60
3-2- نوع و روش پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………………………. 60
3-3- حوزه موضوعی اصطلاحنامه…………………………………………………………………………………………………………………………… 61
3-4- گردآوری و گزینش اصطلاحات………………………………………………………………………………………………………………………. 62
3-5- استاندارد تدوین اصطلاحنامه…………………………………………………………………………………………………………………………. 62
3-6- نوع اصطلاحنامه……………………………………………………………………………………………………………………………………………. 63
3-7- شیوه تدوین اصطلاحنامه……………………………………………………………………………………………………………………………….. 63
3-8- نمایش اصطلاحنامه………………………………………………………………………………………………………………………………………. 63
3-9- قالب فیزیکی اصطلاحنامه……………………………………………………………………………………………………………………………… 64
3-10- ابزار انجام پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………………………. 64
3-11- دشواری­ها و محدودیت­های پژوهش……………………………………………………………………………………………………………. 64
4- فصل چهارم: اصطلاحنامه زبان­شناسی…………………………………………………………………………. 66
4-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 67
4-2- پیش­درآمدی بر اصطلاحنامه زبان­شناسی……………………………………………………………………………………………………….. 67
4-3- نمایش الفبایی اصطلاحنامه……………………………………………………………………………………………………………………………. 72
4-4- نمایش سلسله­مراتبی اصطلاحنامه…………………………………………………………………………………………………………………. 241
4-5- نمایش گردان اصطلاحنامه…………………………………………………………………………………………………………………………….. 258
4-6- یافته­های پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 275
5- فصل پنجم: نتیجه­گیری……………………………………………………………………………………………… 279
5-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 280
5-2- مروری بر آثار پیشین……………………………………………………………………………………………………………………………………… 280
5-3- یافته­های پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 284
5-4- پیشنهاداتی برای پژوهش­های بیشتر………………………………………………………………………………………………………………. 285
6- فهرست منابع…………………………………………………………………………………………………………… 287
7- واژه­نامه فارسی به انگلیسی………………………………………………………………………………………… 295
8- واژه­نامه انگلیسی به فارسی………………………………………………………………………………………… 298
9- چکیده انگلیسی………………………………………………………………………………………………………… 301
 
کلیات پژوهش

 
فصل اول
1 – 1 –مقدمه
فصل حاضر به عنوان نخستین فصل این پژوهش به معرفی پژوهش، ضرورت، هدف­ها، پرسش­های اصلی و فرعی و تعریف­های عملیاتی آن می­پردازد.
 
1-2- معرفی پژوهش
امروزه به علت افزایش چشم­گیر حجم اطلاعات، پژوهشگران و دانشجویان هر رشته علمی به منظور تحقیق و پژوهش و دستیابی به آخرین یافته­های علمی، مجبور به استفاده از بازیابی خودکار اطلاعات یعنی رجوع به شبکه وب، فهرست­های رایانه­ای و برخط[1] کتابخانه­ها و یا پایگاه­های اطلاع­­رسانی هستند. مسلماً با گسترش روزافزون علم، وجود انبوه کتاب­ها و مقالات، دیگر رجوع شخصی به کتابخانه­ها و بررسی و جستجوی دستی اطلاعات، نه امکان­پذیر و نه مقرون به صرفه است چرا که این عمل بسیار وقت­گیر است و علاوه بر این هزینه مادی زیادی را تحمیل می­کند و حال آن­که هر پژوهشگر می­تواند در منزل و یا محل کار خود و یا حداکثر با مراجعه به یک بانک اطلاعاتی و فقط با زدن چند کلید ساده از آخرین یافته­ها، پژوهش­ها، کتاب­ها و مقالات حوزه مورد نظر خود مطلع شود. اما ذکر این نکته ضروری است که این اطلاعات و داده­ها به خودی خود در شبکه قرار نگرفته بلکه در پشت صحنه این کاوش­های چند دقیقه­ای و بازیابی چند ثانیه­ای اطلاعات، ساعت­ها کار مداوم و خسته کننده نیروی متخصص انسانی صورت گرفته است. مطمئناً تا متخصصان کتابداری و اطلاع­رسانی و یا نمایه­سازان به طبقه­بندی و رده­بندی دقیق اطلاعات علمی نپردازند و آن­ها را وارد شبکه­ها و پایگاه­های اطلاع­رسانی خود نکنند، این بازیابی اطلاعات صورت نخواهد گرفت. علاوه بر این باید توجه داشت که منظور از ورود اطلاعات به بانک­های اطلاعاتی و پایگاه­ها، صرف قرار دادن آن مدرک در آن پایگاه نیست، بلکه قبل از آن باید مدرک مورد نظر بر اساس قوانین خاص رده­بندی، تعیین موضوع و تعیین ربط شده و سپس در پایگاه قرار گیرد تا به هنگام جستجو توسط کاربر امکان بازیابی آن وجود داشته باشد و دچار ریزش کاذب[2] نشود. سؤالی که در این­جا مطرح می­شود این است که این اطلاعات چگونه رده­بندی می­شوند. در پاسخ باید گفت که نمایه­سازان و متخصصان به هنگام دریافت کتاب، مقاله و پایان­نامه بر اساس عنوان، فصل­ها و کلیدواژه­های آن مدارک تصمیم می­گیرند که با چه کلیدواژه­هایی آن مدرک را وارد پایگاه اطلاع­رسانی کنند. مسلماً موتورهای کاوش فقط بر اساس آن کلیدواژه­ها، مدرک مورد نظر را بازیابی خواهند کرد. حال تصور کنید که مدرکی توسط کلیدواژه­های مناسب ذخیره نشده باشد، در این صورت مدرک هنگام جستجو یا اصلاً بازیابی نخواهد شد و دچار ریزش کاذب می­شود و یا در صورت بازیابی، ممکن است مطابق با نیاز کاربر نباشد (مدرک نامرتبط) و یا این ربط، بسیار اندک باشد. با اطمینان کامل می­توان گفت که همه کاربران در تمام دفعات جستجوی اطلاعات مورد نظر خود از طریق وب جهان­گستر و یا پایگاه­های اطلاع رسانی با چنین تجربه­ای روبرو شده­اند. قبل از پرداختن به راه حل، ذکر این نکته لازم است که بازیابی یافته­های علمی از دو بخش مجزا اما مرتبط یعنی ذخیره، و بازیابی اطلاعات، تشکیل می­شود که ذخیره غالباً از دید کاربر پنهان است و مسئولیت دشوار و زمان­بر ذخیره مدارک، رتبه­بندی، طبقه­بندی و تعیین میزان ربط آن­ها و ورود دقیق کلیدواژه­های مناسب در پشت صحنه و توسط متخصصان اطلاع­رسانی یعنی نمایه­سازان صورت می­گیرد و بخش دیگر همان جستجو و بازیابی اطلاعات است که مشهود بوده و کاربر در طی زمانی بسیار کوتاه با دادن چند کلیدواژه به آن­ها دست می­یابد که البته در اغلب موارد باید مدارک مورد نظر را بررسی و از بین آن­ها مدارک مربوط را انتخاب کرده و مدارک نامربوط را حذف کند. اطلاع­رسانان مدام در سعی و تلاشند که ذخیره اطلاعات به بهترین نحو و با بیشترین دقت صورت گیرد تا موفقیت بازیابی اطلاعات توسط کاربر افزایش یابد. ذخیره و بازیابی اطلاعات می­تواند با دو زبان طبیعی و یا کنترل شده صورت گیرد. زبان کنترل شده در واقع همان شیوه­ای است که نمایه­ساز برای بهبود ذخیره و بازیابی اطلاعات به کار می­گیرد (ایچسن، گلکریست و بادن[3]، 1382، ص 11). یکی از انواع زبان کنترل شده اصطلاحنامه[4] است. اصطلاحنامه یا گنجواژه، مجموعه­ای از واژه­ها است که میان آن­ها روابط ترادف[5]، وابستگی[6] و سلسله­مراتبی[7] برقرار شده و توانایی آن را دارد که موضوع آن رشته را با همه جنبه­های اصلی و فرعی وابسته به گونه­ای نظام یافته و به منظور ذخیره و بازیابی اطلاعات ارائه دهد. اصطلاحنامه مجموعه اصطلاحات استاندارد شده یک حوزه علمی است که نقشه معنایی آن حوزه را نشان می­دهد. اصطلاحنامه بهینه­ترین شیوه برای نمایش حداکثر اطلاعات و مفاهیم یک رشته با حداقل حشو است و بهترین وسیله برای ذخیره و بازیابی اطلاعات تلقی می­شود. ارزش اصطلاحنامه در فراهم آوردن مجموعه­ای غنی از اصطلاحات، مترادف­ها و اصطلاحات اعم[8] به منظور افزایش احتمال بازیابی مدارک بیشتر (افزایش جامعیت) و اصطلاحات اخص[9] ، به منظور کاهش مدارک بازیابی شده و افزایش ربط آن­ها (افزایش مانعیت) است (ایچسن، گلکریست و بادن، 1382، ص 10). مهم­ترین هدف از تدوین اصطلاحنامه ذخیره و بازیابی اطلاعات است چرا که حجم اطلاعات و پیشرفت علمی دیگر امکان بررسی و جستجوی دستی را باقی نگذاشته است لذا نمایه­سازان با استفاده از اصطلاحنامه مدارک را با دقت و متخصصانه ذخیره می­کنند تا کاربران بتوانند آن­ها را بازیابی کنند. اما متأسفانه علی رغم تما
م پیشرفت­های صورت گرفته در این زمینه در کشور ما چندان به اهمیت اصطلاحنامه­نویسی توجه نشده است و تنها سازمان­های معدودی هستند که به تهیه و تدوین اصطلاحنامه می­پردازند. از عمده­ترین آن­ها می­توان به پژوهشگاه اطلاعات و مدارک علمی ایران، سازمان اسناد و کتابخانه جمهوری اسلامی ایران در تهران و پژوهشگاه معارف اسلامی در قم اشاره کرد. علاوه بر این بیشتر کاوش­ها در ایران با زبان طبیعی و نه با زبان کنترل شده (استفاده از اصطلاحنامه در موتورهای­کاوش) صورت می­گیرد (گفتگوهای شخصی با رضایی[10]، 1389). همه این عوامل یعنی نبود اصطلاحنامه در رشته­های علمی گوناگون و عدم به کارگیری آن در پایگاه­ اطلاع­رسانی موجب شده که جستجوها با ریزش کاذب فراوان، عدم جامعیت و مانعیت لازم و افزایش زمان جستجو روبرو شود.

2-3- دیدگاه صاحبنظران رفتار شهروندی ……………………………………………………………………………….9

2-3-1- چستر بارنارد……………………………………………………………………………………………………………9

2-3-2کاتز وکاهن ……………………………………………………………………………………………………………….10

2-3-3پیتر بلاو…………………………………………………………………………………………………………………….11

2-3-4 لیسبرگر و دیکسون…………………………………………………………………………………………………….12

2-3-5اسمیت ……………………………………………………………………………………………………………………..12

2-3-6اورگان……………………………………………………………………………………………………………………….12

2-3-7گراهام……………………………………………………………………………………………………………………….13

2-4- شاخصهای شناسایی‌شده در ایجاد رفتار شهروندی کارکنان………………………………………………..18

2-4-1- فداکاری………………………………………………………………………………………………………………. 18

2-4-2- مشارکت…………………………………………………………………………………………………………………18

2-4-3- تحمل‌پذیری (جوانمردی)…………………………………………………………………………………………18

2-4-4- توجه………………………………………………………………………………………………………………………19

2-4-5- وفاداری………………………………………………………………………………………………………………….19

2-4-6- وظیفه شناسی…………………………………………………………………………………………………………..19

2-5- عوامل تأثیرگذار بر رفتار شهروندیسازمانی………………………………………………………………………20

2-6- پیامدها و نتایج رفتار شهروندی سازمانی…………………………………………………………………………24

2-7- عواملی که شهروندی کارکنان را ارتقاء و پرورش ی‌‌دهند………………………………………………….26

2-8- سیاست و اقدامات سازمانی که رفتار شهروندی را تشویق و ترغیب می‌کنند………………………..29

2-9-سوابق وپیشینه تحقیق ………………………………………………………………………………………….34

 

فصل سوم- روش شناسی تحقیق……………………………………………………………………………………39

3-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………39

3-2- روش تحقیق……………………………………………………………………………………………………………….39

3-3-روش شناسی تحقیق……………………………………………………………………………………………………..41

3-4- فن گردآوری داده‌ها……………………………………………………………………………………………………..41

3-5- ابزار گردآوری داده‌ها……………………………………………………………………………………………………41

3-6- جامعه و نمونه آماری……………………………………………………………………………………………………42

3-7- حجم نمونه شیوه نمونه‌گیری…………………………………………………………………………………………42

3-8- پایایی و روایی پرسشنامه‌ها……………………………………………………………………………………………43

3-9پردازش اطلاعات …………………………………………………………………………………………………………..44

فصل چهارم- تجزیه وتحلیل اطلاعات……………………………………………………………………45

4-1-جنسیت  …………………………………………………………………………………………………………………….45

4-2-تاهل  …………………………………………………………………………………………………………………………46

4-2-تحصیلات  …………………………………………………………………………………………………………………47

 

4-3-سابقه کار…………………………………………………………………………………………………………………….47

4-4-تجزیه تحلیل اظلاعات………………………………………………………………………………………………….79

4-4-1 آزمون توزیع داده‌ها……………………………………………………………………………………………………79

4-4-2فرض اول …………………………………………………………………………………………………………………80

4-4-3فرض دوم ………………………………………………………………………………………………………………..82

4-4-3فرض سوم ……………………………………………………………………………………………………………….84

4-4-4فرض چهارم …………………………………………………………………………………………………………….86

4-4-5فرض پنچم ………………………………………………………………………………………………………………88

4-4-6فرض ششم ………………………………………………………………………………………………………………90

4-4-7فرض هفتم ……………………………………………………………………………………………………………….93

4-  5 سایر یافته ………………………………………………………………………………………………………………….94

 

فصل پنجم-نتیجه گیری و پیشنهادات……………………………………………………………………..94

5-1- مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………..94

5-2- نتیجه گیری کلی……………………………………………………………………………………………………………….94

5-3- سایر یافته ها ……………………………………………………………………….. ……………………………………….95

5-4- نتیجه گیری واستنتاج ………………………………………………………….. …………………………… …………..95

5-5-پیشنهادات بر اساس نتایج………………………………………………………………………… …………………………….98

5-5- محدودیت های تحقیق………………………………………………………………… …………………………….99

منابع وماخذ…………………………………………………………………………………………………100

پیوست…………………………………………………………………………………………………………..104

چکیده

در ادبیات نوین مدیریت از انجام ارادی و خودجوش وظایف فرا نقشی تحت عنوان رفتار شهروندی سازمانی یادشده و از آن‌ جهت با رفتار اجباری -وظیفه‌ای تفاوت دارد که در رفتار وظیفه‌ای افراد بر حسب شرح وظایف و الزامات و قوانین و مقررات عمل می‌نمایند. هدف از این تحقیق بررسی ارتباط رفتار شهروندی بر عملکرد سازمانی است. در این تحقیق ابتدا با بررسی نقش رفتار شهروندی و مؤلفه‌های آن که مشتمل بر : فداکاری، مشارکت، جوانمردی، توجه، وفاداری و اطاعت‌پذیری، سپس ارتباط آن با عملکرد سازمانی مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت. جامعه آماری تحقیق کلیه کارکنان اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی شهرستان قم است. جامعه آماری تحقیق 140 نفر است که با استفاده از آزمون کوکران، 103 نفر با سطح اطمینان 95% انتخاب گردیدند. برای بررسی سؤال اصلی تحقیق، از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده گردید. با توجه به تجزیه‌وتحلیل به دست آمده فرضیه اصلی که بین رفتار شهروندی با عملکرد سازمانی ارتباط معنی‌داری و مثبتی وجود دارد تائید گردید و برای بررسی فرضیه‌های فرعی بر اساس تجزیه‌وتحلیل و با استفاده از آزمون همبستگی ناپارمتری اسپیرمن نتایجی به شرح ذیل به دست آمد که شاخص­های فداکاری 5%<210/0sig=و مشارکت 5%< 403/0 sig=و وفاداری 5%< 051/0 sig=و اطاعت‌پذیری 5%< 096/0 sig= با عملکرد سازمانی ارتباطی وجود ندارد و فرضیه H صفر تائید و H یک رد می‌شود. از طرف دیگر شاخص‌های جوانمردی 5%>002/0sig= و توجه 5%>0038/0sig= با عملکرد سازمانی ارتباط معنی‌دار و مثبتی دارد و به‌ عبارت‌ دیگر فرضیه H صفر تائید نمی‌شود در مقابل فرضیه H یک تائید می‌شود. در پایان نتیجه‌گیری و پیشنهاد‌ها ارائه گردیده است.

کلمات کلیدی: شهروندی سازمانی، فداکاری، مشارکت، وفاداری، جوانمردی، توجه، اطاعت‌پذیری.

فصل اول: کلیات تحقیق

بیان مسئله:

مدیران منابع انسانی در تلاشند که از تمامی قابلیت‌های نیروی انسانی سازمان خود در راستای تحقق اهداف استفاده نمایند. امروزه سنجش رفتار افراد در محیط کار و سازمان باهدف دستیابی به نوعی از رفتار فردی که به کارانی و اثربخشی سازمانی کمک نماید؛ مورد توجه پژوهشگران قرارگرفته است؛ زیرا سازمان‌ها بدون تمایل کارکنان به همکاری قادر به توسعه‌بخشی خود نیستند (سبحانی نژاد و همکاران،1389، ص 9). در دنیای کنونی سازمان‌ها با محیط رقابتی بسیار پیچیده مواجه می‌باشند و هر سازمانی درصدد آن است که بتواند گوی سبقت را از رقیب خود برباید تا وجود خود را در بازار حفظ نمایید و با این طرز تلقی سازمان‌ها در تلاشند که از تمامی منابع موجود در اختیار خود نهایت استفاده را ببرند. ازجمله منابع بسیار پراهمیت هر سازمان منابع نیروی انسانی آن است.

سازمان‌های نیازمند کارکنانی می‌باشند که فراتر از الزامات رسمی و قانونی شغل خود تلاش کنند. در ادبیات نوین مدیریت از انجام ارادی و خودجوش وظایف فرا نقشی تحت عنوان رفتار شهروندی سازمانی یادشده و از آن‌ جهت با رفتار اجباری -وظیفه‌ای تفاوت دارد که در رفتار وظیفه‌ای افراد بر حسب شرح وظایف و الزامات و قوانین و مقررات عمل می‌نمایند در صورتی‌ که رفتار شهروندی سازمانی از نوع رفتارهای داوطلبانه است که به طور مستقیم و روشن به وسیله دستگاه‌های رسمی تعیین پاداش تشخیص داده نمی‌شود ولی در عملکرد و کارکردهای وظیفه‌ای سازمان تأثیر دارد.

در رفتار شهروندی افراد انرژی و بصیرت خود را برای شکوفایی توانایی‌های خود به نفع سازمان ابراز می‌کنند و در این حالت افراد معمولاً از منافع شخصی خود گذشته و با مسئولیت‌پذیری بیشتر در راستای تحقق منافع دیگران تلاش می‌کنند. در مطالعات اولیه در تعریف رفتار شهروندی اصطلاح خارج از نقش وظیفه کارمند آورده شده است اما در چند مطالعه اخیر در تعریف آن از اصطلاح خارج از نقش و وظیفه بودن استفاده نکرده‌اند (زارعی متین،1392).

شهروند خوب سازمانی یک تفکر و ایده است و مؤلفه‌های آن مشتمل بر رفتارهای متنوع کارکنان نظیر، پذیرش و به عهده گرفتن وظایف و مسئولیت‌های اضافی، پیروی از مقررات و رویه‌های سازمان، حفظ و توسعه نگرش مثبت، شکیبایی و تحمل نارضایتی و مشکلات در سرکار است. عمده‌ترین نظریه‌پردازان مطرح پیرامون رفتار شهروندی سازمانی شامل؛ چستر بار نادر؛ کاتز و کاهن؛ اسمیت؛ اورگان؛ پودساکف بوده‌اند که هر یک تلقی‌های مختلفی از رفتار شهروندی سازمانی و طبقه‌بندی ابعاد آن ارائه نموده‌اند (سبحانی نژاد، 1389).

برای پی بردن به نقش رفتار شهروندی در عملکرد سازمان اولاً باید دید که شاخص‌های عملیاتی آن چیست؟ دوماً چگونگی ارتباط رفتار با عملکرد بیان می‌گردد.

اندیشمندانی چون بولینو، البرات مورمن، ارگان، نهیف، اسمیت، وان سکاتر، مارک سی، وان داین اسمیت تی بوت و ولگر مؤلفه‌هایی چون فداکاری، اطاعت (وظیفه‌شناسی)، توجه، مشارکت (حمایتی، اجتماعی، وظیفه‌ای، مدنی)، وفاداری و شکیبایی (تحمل‌پذیری) (زارعی متین و همکاران، 1385) را به عنوان شاخص‌های رفتار شهروندی سازمانی معرفی کردند.

با این توصیف دغدغه اصلی محقق این است که تبیین نماید آیا بین رفتار شهروندی سازمانی و عملکرد سازمانی در اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان قم ارتباط وجود دارد؟ و در صورت اثبات این رابطه نوع رابطه بین آن‌ها چگونه تبیین می‌شود؟

اهداف تحقیق:

در این پژوهش علاوه بر شناخت عوامل (شاخص‌ها) مؤثر بر ایجاد رفتار شهروندی بین مدیران و کارکنان درصدد هستیم تا کارکرد و پیامدهای ناشی از آن را در سازمان بررسی کنیم. بنابراین هدف اصلی تحقیق عبارتند از: شناخت عوامل رفتار شهروندی و بررسی ارتباط آن با عملکرد

اهداف فرعی

1- شناسایی عوامل مهم و مؤثر (شاخص‌ها) در ایجاد رفتار شهروندی سازمانی

2- بررسی رابطه رفتار شهروندی سازمانی و عملکرد سازمانی

3- ارائه پیشنهاد‌های لازم به منظور بهبود وضعیت رفتار شهروندی

فرضیه‌های تحقیق:

فرضیه اصلی

بین رفتار شهروندی و عملکرد سازمانی رابطه معناداری وجود دارد.

فرضیه‌های فرعی

فرضیه اول: بین مشارکت و عملکرد سازمانی ارتباط معنی‌داری وجود دارد.

فرضیه دوم: بین فداکاری و عملکرد سازمانی ارتباط معنی‌داری وجود دارد.

فرضیه سوم: بین جوانمردی و عملکرد سازمانی ارتباط معنی‌داری وجود دارد.

فرضیه چهارم: بین توجه و عملکرد سازمانی ارتباط معنی‌داری وجود دارد.

فرضیه پنجم: بین وفاداری و عملکرد سازمانی ارتباط معنی‌داری وجود دارد.

فرضیه ششم: بین اطاعت‌پذیری و عملکرد سازمانی ارتباط معنی‌داری وجود دارد.

روش تحقیق

این تحقیق از روش توصیفی و از نوع پیمایشی است به این طریق که جهت جمع‌آوری اطلاعات مورد نیاز برای تدوین پیشینه تحقیق و مبانی نظری آن از روش کتابخانه¬ای استفاده می‌شود و همچنین جهت بررسی وضعیت موجود سازمان و ارتباط آن با موضوع تحقیق از روش میدانی استفاده می‌گردد. تعداد جامعه آماری 140 نفر شامل کلیه کارکنان اداره کل فرهنگ ارشاد اسلامی استان قم است. وبا استفاده از روش نمونه‌گیری کوکران با مقدار خطای 0.05 و ضریب اطمینان 95 درصد 103 نفر جامعه نمونه انتخاب شده است.

قلمرو تحقیق

1- قلمرو موضوعی: از نظر موضوعی در این تحقیق ضمن انجام مطالعات بنیادی در مورد شناسایی عوامل مؤثر بر ایجاد رفتار شهروندی و ارتباط آن را با عملکرد در سازمان مورد بررسی قرار می‌دهیم و در ضمن رفتار شهروندی یکی از مباحث جدید مدیریت رفتار سازمانی است.

2- قلمرو مکانی: پرسشنامه میان کارکنان اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان قم توزیع می‌گردد.

3- قلمرو زمانی: این پژوهش از اواخر 1392 شروع‌شده و در تیر 1393 به پایان خواهد رسید.

تعاریف مفهومی و عملیاتی

در این قسمت به تعاریف مفهومی و عملیاتی برخی از واژه های اصلی و اساسی استفاده شده در این پژوهش می‌پردازیم.

الف) تعاریف مفهومی

رفتار شهروندی: مجموعه رفتارهای داوطلبانه و اختیاری که بخشی از وظایف رسمی فرد نبوده اما با این‌ وجود توسط کارکنان انجام و باعث بهبود مؤثر در وظایف و نقش‌های سازمان می‌شوند. باتمان و ارگان برای اولین بار از اصطلاح رفتار شهروندی سازمانی استفاده کردند و آن را به عنوان رفتارهایی سودمند که در شرح شغل قید نشده است اما کارکنان برای کمک به دیگران در انجام وظایفشان به نحوی مشهود از خود بروز می‌دهند (باتمان و همکاران،1983).

اطاعت‌پذیری: بُعد اطاعت‌پذیری نمونه های مختلفی را در بر می‌گیرد و در آن اعضای سازمان رفتارهای خاصی را انجام می‌دهند که فراتر از حداقل سطح وظیفه ای مورد نیاز برای انجام آن کار است (ارگان، ۱۹۸۸؛۹ ).

مشارکت: به شرکت کارکنان در جلسات غیررسمی به منظور حل مشکلات کاری همکاران خود حضور یابند (زارعی متین و همکاران، 1385).

فداکاری: کمک کارکنان به صورت داوطلبانه در حل مشکلات کاری به سایر همکاران را فداکاری گویند.

وفاداری: هرگاه کارکنان به خاطر پیشرفت سازمان حاضر باشند منافع شخصی خود را فدای منافع سازمانی نمانید.

جوانمردی: جوانمردی یا تحمل پذیری چهارمین بُعد رفتار شهروندی است که به شکیبایی در برابر موقعیت‌های مطلوب و مساعد، بدون اعتراض، نارضایتی و گلایه‌مندی، اشاره می‌کند (ارگان، ۱۹۸۸؛۹ ).

توجه: منظور از توجه آن است که کارکنان تلاش کنند گام‌های ضروری را به منظور پیشگیری از وقوع مشکلات کاری همکاران خود در واحد سازمانی بردارند.

اطاعت: منظور آن است که کارکنان، به ‌موقع سرکار حاضر شوند و از زمان به طور اثربخش استفاده نمایند.

ب) تعاریف عملیاتی

در این قسمت به صورت یک جدول ابعاد رفتار شهروندی که به صورت تعاریف عملیاتی در سؤالات تبیین شده است به همراه شماره سئوال پرسشنامه ارائه می‌گردد.