آب آشامیدنی……………………………………………………………………………..2
عوامل موثر بر کیفیت و آلودگی آب های زیر زمینی…………………………………………3
1-3- میزان مصرف آب در جهان ………………………………………………………………….4

1-4-آب آشامیدنی بطری شده و مزایای آن……………………………………………………….5

1-5-انواع آب آشامیدنی بطری شده………………………………………………………………6

1-5-1-آب آشامیدنی معدنی……………………………………………………………………..6

1-5-2-آب های آشامیدنی غیر معدنی……………………………………………………………6

1-6-منابع آب های بطری شده……………………………………………………………………6

1-7- شناسایی آب بسته بندی شده معدنی از آب بسته بندی شده آشامیدنی………………………7

1-8- تکنولوژی تولید آب بسته بندی شده………………………………………………………….8

1-8-1- آماده سازی و سالم سازی و پر کردن آب معدنی…………………………………………..8

1-8-2- تصفیه آب……………………………………………………………………………… 9

1-8-2-1- شفاف کردن آب……………………………………………………………………. 9

1-9- انواع آلودگی آب……………………………………………………………………….. 12

1-9-1- فلزات سنگین………………………………………………………………………….12

1-9-1-1- مکانیسم اثر فلزات سنگین در بدن…………………………………………………. 14

1-9-2-نیتریت و نیترات ها……………………………………………………………………. 14

1-9-3 آلودگی میکروبی……………………………………………………………………… 16

1-10 حدود مجاز آلودگی ها…………………………………………………………………. 16

1-10-1-استاندارد فلزات سنگین در آب بطری شده آشامیدنی و معدنی…………………………16

1-10-2-استاندارد نیتریت و نیترات در آب آشامیدنی و معدنی………………………………….17

1-10-3-استاندارد آلودگی میکربی در آب آشامیدنی و معدنی…………………………………..19

فصل دوم: مروری بر تحقیقات انجام شده

2-1-تحقیقات انجام شده در ایران………………………………………………………………21

2-2- تحقیقات انجام شده درسایر کشورها………………………………………………………..28

فصل سوم: مواد و روش ها

3-1-جامعه مورد بررسی………………………………………………………………………..34

3-2   روش نمونه گیری وتعیین ایستگاه های نمونه برداری……………………………………..34

3-3 مواد و دستگاه ها………………………………………………………………………….35

3-3-1- مواد و محلول های مورد استفاده……………………………………………………….35

3-3-2- دستگاه های مورد استفاده در انجام پژوهش……………………………………………36

3-4-روش انجام آزمون…………………………………………………………………………37

3-4-1-اصطلاحات وتعاریف…………………………………………………………………………………………………..37

3-4-2-آماده سازی نمونه ها……………………………………………………………………………………………………37

3-4-3- تهیه محلول های استانداردها……………………………………………………………………………………….37

3-4-4-شرایط کار با دستگاه جذب اتمیک……………………………………………………………………………….38

3-4-4-1-کادمیوم………………………………………………………………………………………………………………….38

3-4-4-2-سرب……………………………………………………………………………………………………………………..38

3-4-4-3-کروم……………………………………………………………………………………………………………………..39

3-4-4-4-مس……………………………………………………………………………………………………………………….39

3-4-4-5-منگنز……………………………………………………………………………………………………………………..40

3-4-4-6- نیکل…………………………………………………………………………………………………………………….40

3-4-4-6- آرسنیک………………………………………………………………………………………………………………..41

3-4-5- روش اندازه گیری نیترات و نیتریت…………………………………………………………………………….41

3-4-5-1- اندازه گیری نیترات…………………………………………………………………………………………………41

3-4-5-2- اندازه گیری نیتریت………………………………………………………………………………………………..41

3-4-6- روش کار برای آزمونهای میکروبی………………………………………………………………………………42

3-4-6-1- محیط کشت جهت انجام آزمونهای میکروبی……………………………………………………………… 42

3-4-7- روش تجزیه تحلیل و آنالیز آماری………………………………………………………………………………….44

فصل چهارم: نتایج و بحث

4-1- بررسی غلظت مواد آلاینده های منگنز، مس، نیتریت ونیترات در آب های آشامیدنی…………………45

4-1-1- میانگین غلظت منگنز آب های   آشامیدنی…………………………………………………………………………47

4-1-2- میانگین غلظت مس آب های آشامیدنی…………………………………………………………………………..48

4-1-3- میانگین غلظت نیتریت آب های آشامیدنی……………………………………………………………………….48

4-1-4- میانگین غلظت نیترات آب های آشامیدنی……………………………………………………………………….49

4-2- بررسی غلظت آلاینده ها در آب های معدنی………………………………………………………………………..51

4-2-1- میانگین غلظت منگنز آب های معدنی…………………………………………………………………………….53

4-2-2- میانگین غلظت مس در آب های معدنی………………………………………………………………………….54

4-2-3- میانگین غلظت نیتریت در آب های معدنی………………………………………………………………………55

4-2-5- میانگین غلظت سرب در آب های معدنی………………………………………………………………………..56

4-2-6- میانگین غلظت کادمیوم درآب های معدنی………………………………………………………………………57

4-2-7- میانگین غلظت کروم در آب های معدنی…………………………………………………………………………57

4-2-8- میانگین غلظت نیکل آب های معدنی……………………………………………………………………………..58

4-2-9- میانگین غلظت آرسنیک درآب های معدنی……………………………………………………………………..59

4-3- نتایج آزمون های میکربی در نمونه های آب آشامیدنی و معدنی……………………………………………..61

  فصل پنجم: نتیجه گیری

5-1- آب آشامیدنی بطری شده…………………………………………………………………………………………………..62

5-2- آب معدنی بطری شده………………………………………………………………………………………………………63

5-3- پیشنهادات………………………………………………………………………………………………………………………64

چکیده

هدف: با توجه به عوارض خطرناک ناشی از مصرف آبهای آلوده به فلزات سنگین،نیترات، نیتریت وباکتری های مضر در بدن انسان و روی آوری جوامع امروزی به استفاده نسبتا وسیع از آبهای بطری شده بررسی و تحقیق در مورد میزان این آلودگی ها از اهمیت زیادی برخوردار است.استان مازندران به علت دارا بودن منابع آبی فراوان یکی از منابع اصلی تولید آب های بسته بندی در ایران می باشد.بنابراین در این تحقیق میزان آلودگی شیمیایی و میکروبی آب آشامیدنی بطری شده در فصول مختلف بررسی می شود.

مواد و روشها: تعداد 60 نمونه آب آشامیدنی و 72 نمونه آب معدنی تولید استان مازندران در چهار فصل از سطح عرضه نمونه برداری شد. باقیمانده فلزات سنگین به روش طیف سنجی جذب اتمی/کوره گرافیتی و نیتریت و نیترات به روش فتومتری اندازه گیری گردید. آزمون های میکربی به روش فیلتراسیون و کشت انجام شد.

یافته ها و نتایج: در آب های آشامیدنی باقیمانده منگنز کمتر از حد مجاز استاندارد بود و هم چنین تاثیر فصول بر روی باقیمانده آن ها معنادار نبود؛ اما بیشترین باقیمانده مس در فصل زمستان(µg/Lit 206.20 ) به دست آمد که بیشتر از حد مجاز (µg/Lit 100) می باشد اما اثر فصول بر روی آن معنادار نبود. هم چنین بیشترین مقدار نیتریت در فصل تابستان(mg/Lit 0.0288 ) به دست آمد که بیشتر از حد مجاز (mg/Lit 0.02)بود ولی اثر فصول بر روی آن معنادار نبود. در مورد نیترات هر چند بیشترین مقدار در فصل بهار(mg/Lit 8.530 ) به دست آمد که کمتر از حد مجاز (mg/Lit 50) می باشد اما اثر فصول بر روی باقیمانده نیترات در آب آشامیدنی معنادار بوده است(05/0>p).

در آب های معدنی باقیمانده آلاینده های مس، نیتریت، نیترات، کادمیوم، کروم و آرسنیک کمتر از حد مجاز استاندارد تعیین شده بود و هم چنین تاثیر فصول بر روی باقیمانده آن ها معنادار نبود. بیشترین مقدار نیکل در فصل بهار (µg/Lit 60) به دست آمد که بیشتر از حد مجاز (µg/Lit 10) بود و اثر فصول بر روی آن معنادار بود(05/0>p). بیشترین مقدار سرب در فصل بهار (µg/Lit 172.33) به دست آمد که بیشتر از حد مجاز (µg/Lit 10) بود و اثر فصول بر روی آن معنادار بود(01/0>p). در مورد منگنز هر چند اثر فصول بر روی آن معنادار بود(05/0>p)، اما بیشترین مقدار آن در فصل تابستان (µg/Lit 13.03) دست آمد که بسیار پایین تر از حد مجاز µg/Lit 500 می باشد.

هم چنین هم در آب های آشامیدنی و هم در آب های معدنی از نظر کلی فرم، اشرشیا کلی، انترو کوک های روده ای و سودو موناس آئرو ژینوزا آلودگی مشاهده نشد.

کلید واژه: آب آشامیدنی بطری شده، آب معدنی، فلزات سنگین، نیتریت، نیترات، آلودگی میکربی

1-1 آب آشامیدنی:

انسان در طول حیات به علت تغییرات محیطی که ممکن است به دلیل فعالیت خود انسان باشد همیشه در معرض خطرات مختلف قرار داشته است. در عصر ما رابطه انسان با محیط زیست خود دستخوش بحران است و این بحران حاصل از دستکاری نامعقول وتخریب سودجویانه است. بنابراین مسایل نگران کننده ای مثل آلودگی آب ها و تغییر ترکیب طبیعی اتمسفر، گرم شدن تدریجی زمین، نابودی پوشش گیاهی و پراکنش روز افزون پسماندهای شیمیایی و غیره بروز می کند.

در طول تاریخ مقدار وکیفیت آب و غذایی که در دسترس انسان ها بوده است عوامل حیاتی در تعیین سطح آسایش آن ها بوده است و کمبود ناشی از آنها در اثر پدید آمدن تغییر در شرایط آب و هوا باعث نابودی کامل تمدن ها گردیده است. صنعتی شدن جوامع گر چه رفاه بشر را به وجود می آورد ولی همواره دارای معایبی نیز می باشد که گاه این معایب اندک و گاهی آنچنان مهم هستند که تاثیرات سوء آن روی زندگی بشر بیشتر از ایجاد رفاه است. یکی از عوارض مهم صنعتی شدن جوامع آلودگی محیط زیست می باشد که قسمتی از آلودگی توسط هوا، آب وغذا به انسان منتقل می شود. (حاتمی و همکاران، 1383)

آب به عنوان یکی از نیازهای اساسی روزمره انسان بوده و موجب استمرار حیات می باشد. میزان متوسط نیاز هر فرد یک تا دو لیتر آب در روز می باشد که بسته به شرایط آب و هوایی، سن و وزن هر فرد متفاوت می باشد. استفاده از آب آشامیدنی سالم و گوارا یکی از مهمترین الزامات مصرف آب می باشد که از سالیان بسیار دور به آن توجه شده است. با این وجود، علت ابتلا به بیماریهای عفونی و انگلی عدم دسترسی انسان به آب آشامیدنی سالم و بهداشتی می باشد. واقعیت آن است که آب گوارا و سالم کمیاب و گرانبها می باشد و وجود آلودگی ها ی مختلف تغییرات نامطلوب در خواص فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی ایجاد نموده و باعث کاهش سطح کیفیت آب می شود.

1-2- تعریف ماست…………………………………………………………………………………………………………….. 5

1-3- انواع ماست……………………………………………………………………………………………………………….. 5

1-4- میزان مصرف ماست…………………………………………………………………………………………………….. 6

1-5- مراحل تولید ماست……………………………………………………………………………………………………… 6

1-6- ارزش تغذیهای ماست………………………………………………………………………………………………….. 7

1-7- غذاهای فراسودمند………………………………………………………………………………………………………. 9

1-8- نوتریسیتیکال…………………………………………………………………………………………………………….. 10

1-9- آمینواسیدها……………………………………………………………………………………………………………… 12

1-10-جوانه گندم…………………………………………………………………………………………………………….. 12

1-10-1- تعریف و عملکرد جوانه گندم…………………………………………………………………………………. 12

1-10-2- توزیع جوانه گندم………………………………………………………………………………………………… 14

1-10-3- متابولیسم و انتقال تورین در بدن انسان……………………………………………………………………….. 14

1-10-4- مقدار جوانه گندم در غذاهای مختلف………………………………………………………………………… 15

1-10-5-…………………………………………………………………………………………………………………. 16

1-10-6- ضرورت غنی سازی غذاها باجوانه گندم…………………………………………………………………….. 16

2- بررسی منابع………………………………………………………………………………………………….. 18

2-1- مروری بر تحقیقات انجام شده در رابطه با جوانه گندم…………………………………………………………. 19

2-2- مروری بر تحقیقات انجام شده در زمینه غنی سازی مواد غذایی………………………………………………. 22

3- مواد و روشها………………………………………………………………………………………………………………… 24

3-1- مواد مورد استفاده………………………………………………………………………………………………………. 24

3-1-1- مواد اولیه…………………………………………………………………………………………………………….. 24

3-1-2- مواد شیمیایی و محیطهای کشت مورد استفاده………………………………………………………………… 24

3-1-3- لوازم آزمایشگاهی…………………………………………………………………………………………………. 24

3-2- محل انجام پژوهش…………………………………………………………………………………………………….. 25

3-3- مراحل انجام پژوهش………………………………………………………………………………………………….. 25

3-4- نمونه‌برداری…………………………………………………………………………………………………………….. 26

3-5 آزمایشهای مربوط به ماست حاوی جوانه گندم…………………………………………………………………….. 26

3-5-1 آزمایشهای فیزیکی شیمیایی ماست حاوی جوانه گندم……………………………………………………….. 26

3-5-1-1 اندازه گیری pH………………………………………………………………………………………………… 26

3-5-1-2 اندازه گیری اسیدیته……………………………………………………………………………………………… 27

3-5-1-3 اندازه گیری ماده خشک……………………………………………………………………………………….. 27

3-5-1-4 اندازه گیری چربی………………………………………………………………………………………………. 28

3-5-1-5 اندازه گیری پروتئین…………………………………………………………………………………………….. 28

3-5-2 آزمایشهای میکروبی ماست………………………………………………………………………………………… 28

3-5-2-1 شمارش استرپتوکوکوس ترموفیلوس…………………………………………………………………………. 29

3-5-2-2 شمارش لاکتوباسیلوس   بولگاریکوس………………………………………………………………………… 29

3-5-2-3 شمارش کپک و مخمر…………………………………………………………………………………………. 29

3-5-3 آزمونهای خواص بافتی……………………………………………………………………………………………… 29

3-5-3-1 ارزیابی سینرسیس……………………………………………………………………………………………….. 29

3-5-3-2 اندازه گیری ویسکوزیته…………………………………………………………………………………………. 29

3-5-4 ارزیابی ویژگی های حسی ماست…………………………………………………………………………………. 30

3-6- مدل آماری مورد استفاده……………………………………………………………………………………………… 32

4- نتایج و بحث………………………………………………………………………………………………………………… 34

4-1- ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی و بافتی………………………………………………………………………………. 36

4-1-1- بررسی تغییرات پروتئین…………………………………………………………………………………………… 36

4-1-2- بررسی تغییرات ماده خشک……………………………………………………………………………………… 36

4-1-3- بررسی تغییرات ویسکوزیته………………………………………………………………………………………. 37

4-1-4- بررسی تغییرات pH………………………………………………………………………………………………. 38

4-1-5- بررسی تغییرات اسیدیته…………………………………………………………………………………………… 39

4-1-6- بررسی تغییرات سینرزیس………………………………………………………………………………………… 40

4-1-6- بررسی تغییرات رطوبت…………………………………………………………………………………………… 41

4-2- ویژگیهای میکروبیولوژیکی………………………………………………………………………………………….. 42

4-2-1 تاثیر تیمار و زمان نگهداری بر شمارش لاکتوباسیلوس بولگاریوس………………………………………… 44

4-3-2- تاثیر تیمار و زمان نگهداری بر شمارش استرپتوکوکوس ترموفیلوس…………………………………….. 45

4-3-3- تاثیر تیمار و زمان نگهداری بر شمارش کپک و مخمر……………………………………………………… 46

4-4- ارزیابی پارامترهای حسی………………………………………………………………………………………. 46

4-4-1- خواص ظاهری ماست……………………………………………………………………………………………… 49

4-4-2- خواص بافتی ماست………………………………………………………………………………………………… 49

4-4-3- خواص عطری و طعمی ماست…………………………………………………………………………………… 50

4-4-4- پذیرش کلی…………………………………………………………………………………………………………. 51

نتیجه‌گیری……………………………………………………………………………………………………………….. 52

منابع:…………………………………………………………………………………………………………..      56

مقدمه

در چند دهه اخیر با توجه به افزایش آگاهی مصرف کنندگان، تولید غذاهای عملگرا که نقش مؤثر در سلامتی دارد افزایش یافته که مصرف مداوم آن ها می تواند باعث پیشگیری و یا بهبود بیماری های مختلف با کاهش فاکتورهای تأثیرگذار شود (لوپزهورتاس، 2010). ﻣﺎﺳﺖ ﯾﮑﯽ از ﻣﺤﺒﻮبﺗﺮﯾﻦ ﻓﺮآورده ﻫﺎی ﻟﺒﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮوش آن در ﺟﻬﺎن اﻣﺮوز ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺗﻨﻮع در ﺣﺎل اﻓﺰاﯾﺶ اﺳﺖ. اﻣﺮوزه اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ از ﻓﺮآوردهﻫﺎی ﻣﺎﺳﺖ در ﺟﻬﺎن ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ از ﺟﻤﻠﻪ آن ﻫﺎ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﺎﺳﺖ ﮐﻢﭼﺮب، ﻣﺎﺳﺖ ﭘﺮوﺑﯿﻮﺗﯿﮏ، ﻣﺎﺳﺖ ﻣﻨﺠﻤﺪ، ﻣﺎﺳﺖ ﻧﻮﺷﯿﺪﻧﯽ و ﻏﯿﺮه اﺷﺎره ﻧﻤﻮد ] تاریخچه تولید ماست به چند هزار سال قبل در خاورمیانه باز میگردد. امروزه در جهان انواع مختلفی از ماست تولید می شود که می توان آنها را بر اساس ماهیت فیزیکی، شیمیایی، ویژگی های عطر و طعم و نیز تنوع طبقه بندی کرد (تمیم و رابینسون، 2007). علت معروفیت و مصرف بالای ماست، ارزش تغذیه ای آن و اثرات سودمند باکتری های آغازگر(حفظ فلور میکروبی دستگاه گوارش) می باشد (هامان و مارث، 1984). به دلیل غلظت بالاتر، قابلیت هضم و جذب  بهتر چربی، لاکتوز، پروتئین و مواد معدنی مغذی تر نسبت به شیر، ماست جزء منابع غنی کلسیم، فسفر، ریبوفلاون، ویتامین B12، اسید نیکوتنیک، ویتامین B5، روی و منیزیم به شمار می آید (سرکار و میسرا، 2002). همچنین ماست دارای اثر ضدسرطانی، ضد تومور و ضد کلسترول بوده  و در درمان بیماری های گوارشی و عفونت های روده ای می تواند موثر واقع شود (مارث و استیل، 2001). ﺟواﻧﻪ ﮔﻨﺪم محصول جانبی ( by-product) آﺳﯿﺎب کردن آرد اﺳﺖ و ارزش تغذیه ای فروانی به عنوان غذای مکمل دارد. ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦ ﺟﻮاﻧﻪ ﮔﻨﺪم ﻣﻨﺒﻊ ﻋـﺎ ﻟﻲ ﺗﻮﻛـﻮﻓﺮول  ﻫـﺎ، وﻳﺘﺎﻣﻴﻦهایﮔﺮوه B و روﻏﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ درﺻﺪ ﺑﺎﻻﻳﻲ از اﺳـﻴﺪ ﻫﺎی ﭼﺮب آن را اﺳﻴﺪ ﻫﺎی ﭼﺮب ﻏﻴـﺮاﺷـﺒﺎع ﺑـﻪ وﻳـﮋه اﺳـﻴﺪ ﻟﻴﻨﻮﻟﺌﻴﻚ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲ دهد (چیچستر 1982، پینارلی 2004). ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ، ﺟﻮاﻧـﻪ ﮔﻨـﺪم شامل 27 تا30 درصد ﭘــﺮوﺗﺌﻴﻦ عمدتا آﻟﺒــﻮﻣﻴﻦ و ﮔﻠﻮﺑﻮﻟﻴﻦ،  8 تا 11 درﺻﺪ ﭼﺮﺑﻲ (ﻋﻤﺪﺗﺎ  ﻏﻴﺮاﺷـﺒﺎع)، 15 تا 20 درصد  ﻗﻨﺪ (عمدتا  ﺳـﺎﻛﺎروز و راﻓﻴﻨـﻮز )، 4  تا  5 درﺻـﺪ ﺧﺎﻛﺴﺘﺮ و 8  تا 10 درﺻﺪ ﺳﻠﻮﻟﺰ و ﻫﻤـﻲ ﺳـﻠﻮﻟﺰ اﺳـﺖ (چیچستر1982، ایبان اوگلو2002، دانفورد و همکاران 2003). ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻓﻮق می ﺗﻮان ﮔﻔـﺖ ﻛـﻪ ﺟﻮاﻧـﻪ ﮔﻨـﺪم  حاوی 3 برابر پروتئین، 7 برابر چربی، 15 برابر قند و 6 برابر مواد معدنی بیشتر نسبت به آرد گندم است. ﻫﻢ  ﭼﻨﻴﻦ، ﻏﻼت از ﻧﻈﺮ ﻟﻴﺰﻳﻦ ﻓﻘﻴﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ، در ﺣـﺎﻟﻲ ﻛـﻪ ﺟﻮاﻧـﻪ ﻣﻨﺒـﻊ ﻏﻨـﻲ  ﻟﻴﺰﻳﻦ اﺳﺖ؛ ﺑﻪ ﻃﻮری ﻛﻪ ﻣﻘﺪار آن ﺳﻪ ﺑﺮاﺑـﺮ ﻣﻮﺟـﻮد در آرد ﺳﻔﻴﺪ اﺳﺖ و ﺟﻮاﻧﻪ را ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦ ﻫﺎی ﺗﺨـﻢ  ﻣـﺮغ ﻣﻲﺳﺎزد (کریمی 1995، سادها و همکاران 2007). ﻫﻨﮕﺎم ﻧﮕﻬﺪاری اﻳﻦ ﻣـﺎده درﻛﻮﺗـﺎه ﻣـﺪت، ﻃﻌـﻢ ﺗﻨـﺪی (rancid) و ﺗﻠﺨﻲ اﻳﺠﺎد می ﺷﻮد ﻛﻪ ﺑـﻪ دﻟﻴـﻞ ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖ  ﻫـﺎی آﻧﺰﻳﻤﻲ و درﺻﺪ ﺑﺎﻻی ﭼﺮﺑﻲ ﻏﻴﺮاﺷﺒﺎع در ﺟﻮاﻧـﻪ ﺗـﺎزه اﺳـﺖ . ﺟﻮاﻧﻪ ﺣﺎوی اﺳﻴﺪآﻣﻴﻨﻪ ﻣﺤـﺪودﻛﻨﻨـﺪه اﻳﺰوﻟﻮﺳـﻴﻦ و ﻋﻮاﻣـﻞ سمی مثل ﻫﻤﺎﮔﻠﻮﺗﻨﻴﻦ (  Hemagglutinin) وآنتیﺗﺮﻳﭙﺴـﻴﻦ Antitrypsin )) است. اﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ، ﻣﺴﺌﻮل ﭘﺎﻳﻴﻦ آﻣﺪن ﻣﺪت زﻣان نگهداری جوانه و ایجاد طعم بد هستند. ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻧﺸﺎن دادهﻛﻪ ﺣﺮارت دﻫﻲ ﺟﻮاﻧﻪ ﺑﺎﻋـﺚ از ﺑـﻴﻦ رﻓـﺘﻦ اﻳـﻦ ﻋﻮاﻣـﻞ ﺳﻤﻲ ﻣﻲ ﺷﻮد و ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻧﮕﻬﺪاری آن را ﺑﺎﻻ می برد (پینارلی و همکاران 2004، سادها و همکاران 2007، وینگلبرج و همکاران 1996). از آنجا که محصولات لبنی توسط مصرف کنندگان به طور گسترده ای پذیرفته شده است و شیر و محصولات لبنی جزء محصولاتی هستند که همه روزه مصرف می‌شوند، ارائه مواد مغذی از طریق محصولات لبنی توجه زیادی به خود جلب کرده است (رانادهرا، 2013). ماست و فرآورده های آن از پرمصرف ترین و محبوب ترین فرآورده های تخمیری شیر به شمار رفته و خواص تغدیه ای بیشمار ی دارد و به عنوان یک منبع انرژی، منبع پروتئین، انواع ویتامین ها و املاح معدنی به شمار رفته و سبب ممانعت از رشد میکروارگانیسم های بیماریزا شده و موجب کاهش کلسترول سرم و فشار خون می گردد تا کنون اکثر غنی سازی های صورت گرفته در زمینه های مواد غذایی توسط ویتامین ها مواد معدنی و اخیراً سبوس و فیبرهای مختلف بوده است و در رابطه با غنی سازی توسط مواد دارای ارزش پروتئینی بالا، تحقیقات اندکی انجام شده است. لذا استفاده از موادی با ارزش پروتئینی بالا همراه با داشتن سایر مواد مغذی می تواند باعث بهبود ویژگی های کیفی محصول، بالا رفتن ارزش غذایی، جذب بیشتر مشتری و در نهایت، جبران کمبودهای موجود در جامعه

چکیده :
افزایش روز افزون تجهیزات الکتریکی حساس به ولتاژ مانند PLC و درایو های تنطیم
سرعت و بار های تریستوری رباتیک که به دامنه و فاز ولتاژ حساس می باشند موجب
آسیب پذیر شدن فرایند های صنعتی در مقابل کمبود ولتاژ شده است به طوری که در
چند سال گذشته روش های مقابله با کمبود ولتاژ مورد توجه خاصی قرار گرفته است
و به همین خاطر بحث کیفیت توان مطرح شده است که کیفیت توان نامرغوب باعث
اثرات نامطلوبی در کیفیت توان در حالت کلی از دو عامل اصلی زیر سرچشمه می گیرد
که یکی خطاهایی می باشد که در سیستم توزیع و خطوط انتقال رخ می دهد و دیگری
ناشی از بارهای غیر خطی و دینامیکی و تعامل بار و شبکه می باشد که موجب خطاهایی
مانند لرزش ولتاژ هارمونیک دار شدن جریان ، افت ولتاژ و قطع لحظه ای ولتاژ و غیره
می گردد. در چند سال اخیر برای رفع مشکلات فوق موضوعی به نام برق سفارشی مطرح
گردیده است که مشکلات کیفیت توان را کاهش می دهد و بیشتر از تجهیزات FACTS و
کلید زنی بهره می گیرد . تجهیزات FACTS که بر پایه تبدیل منبع ولتاژ می باشند به صورت
سری یا موازی در سیستم نصب می گردد و عمل تزریق یا جذب توان را انجام می دهند از
جمله ادواتی که برای مقابله با کمبود ولتاژ مطرح شده است بازیابنده دینامیکی ولتاژ D   VR
می باشد که با تزریق ولتاژ به صورت سری به سیستم توزیع کمبود ولتاژ رابرطرف می کند
و در طی یک کمبود DVR قادر خواهد بود توان اکتیو و راکتیو را با سیستم توزیع مبادله نماید

این پرسشنامه ها با استفاده از روش آلفای کرونباخ به ترتیبعواطف مثبت ومنفی 87/0 فرسودگی شغلی 86/0 ، رفتار شهروندی سازمانی89/0به دست آمد. برای تجزیه و تحلیل داده ها در این پژوهش از روش ضریب همبستگی پیرسون , رگرسیون چندگانه  همزمان و گام به گام استفاده شد. نتایج همبستگی نشان داد که رفتار شهروندی سازمانی تحت تا ثیر عواطف و فرسودگی شغلی قرار دارد.

 

واژگان کلیدی: عواطف مثبت ومنفی , فرسودگی شغلی, رفتار شهروندی سازمانی           

 

 

 

 

 

 

فهرست

 

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1 مقدمه ……………………..……………….…………….……………………………………………2

1-2 بیان مسأله…………………….……….………….………….…………………………………….……2

1-3 اهمیت و ضرورت تحقیق………………………………….…………….…………….…………..……….……4

1-4 اهداف تحقیق…..……………………………………………………..…………….…………….……5

1-4-1 اهداف کلی………..……….………………………………………………………………….………5

1-4-2 اهداف جزئی…….…….……………………………………………………..……………………….5

1-5 فرضیه های تحقیق……….……………..…………………………………………………….………….6

1-5-1 فرضیه اصلی…….………………………………………………………………………………….…..6

1-5-2 فرضیه های فرعی……………………..………………………….…………………………………….6

1-6تعریف واژه ها و اصطلاحات…………………………………..………………………..…………………………………..7

1ـ6ـ1 تعریف مفهومی عواطف منفی ومثبت……………………………………………………………………………………………………………………..7

1ـ6ـ2 تعریف عملیاتی عواطف مثبت ومنفی……………………………………………………………………………………………………………………… 7

1ـ6ـ3 تعریف مفهومی فرسودگی شغلی………………………………………………………………………………………………………………………………8

1ـ6ـ4 تعریف عملیاتی فرسودگی شغلی…………………………………………………………………………………………………………………………….8

1ـ6-5 تعریف مفهومی رفتار شهروندی سازمانی…………………………………………………………………………………………………………………8

1ـ6ـ6 تعریف عملیاتی  رفتار شهروندی سازمانی………………………………………………………………………………………………………………….8

فصل دوم پیشینه تحقیق

2ـ1مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………10

2ـ2عاطفه مثبت ومنفی……………………………………………………………………………………………………………………………………………….10

2ـ3 فرسودگی شغلی……………………………………………………………………………………………………………………………………………………14

2ـ3ـ1 علل ایجاد فرسودگی شغلی………………………………………………………………………………………………………………………………….17

2ـ3ـ2نشانه های فرسودگی شغلی…………………………………………………………………………………………………………………………………19

2ـ3ـ3دیدگاهای درمورد فرسودگی شغلی…………………………………………………………………………………………………………………………19

2ـ4 رفتار شهروندی سازمانی………………………………………………………………………………………………………………………………………….22

2ـ4ـ1 ابعاد رفتار شهروندی………………………………………………………………………………………………………………………………………………..23

2ـ4ـ2عوامل تأثیر گذار بر رفتار شهروندی سازمانی……………………………………………………………………………………………………………27

2ـ4ـ3 رفتار شهروندی سازمانی و فرسودگی شغلی در سازمان……………………………………………………………………………………………29

2ـ4ـ4رفتار شهروندی سازمانی در بخش دولتی…………………………………………………………………………………………………………….. 30

 

ـ2مروری برتحقیقات پیشین…………………………………………………………………………………………………………………………………………..30

2ـ5ـ1پیشینه تحقیقات داخلی………………………………………………………………………………………………………………………………………..30

2ـ5ـ2پیشینه تحقیقات خارجی……………………………………………………………………………………………………………………………………44

 

فصل سوم روش پژوهش

3ـ1مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………53

3ـ2روش تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….53

3ـ3جامعه آماری……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………53

3ـ4نمونه آماری(حجم- روش)…………………………………………………………………………………………………………………………………………….54

3ـ5قلمرو زمانی و مکانی تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………………………54

3ـ6روش جمع آوری اطلاعات……………………………………………………………………………………………………………………………………………..54

3ـ6ـ1مطالعات کتابخانه ای……………………………………………………………………………………………………………………………………………..54

3ـ6-2 روش میدانی:……………………………………………………………………………………………………………………………………………………54

3ـ7 اندازه گیری……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..54

3ـ7ـ1مقیاس عواطف مثبت ومنفی پاناس…………………………………………………………………………………………………………………………55

3ـ7ـ2مقیاس فرسودگی شغلی…………………………………………………………………………………………………………………………………………55

3ـ7ـ3 مقیاس رفتار شهروندی سازمانی………………………………………………………………………………………………………………………………56

3ـ8 خلاصه طیف مورد استفاده در پرسشنامه پژوهشی حاضر………………………………………………………………………………………………..56

3ـ9روش تجزیه و تحلیل داده ها……………………………………………………………………………………………………………………………………………57

3ـ10محدودیت های تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………………………….57

3ـ10ـ1محدویت های غیر قابل کنترل………………………………………………………………………………………………………………………………57

3ـ10ـ2محدودیت های کنترل……………………………………………………………………………………………………………………………………………57

3ـ11 خلاصه فصل…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 57

 

فصل چهارم تجزیه و تحلیل داده ها

4ـ1مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………60

4ـ2 توصیف آماری داده ها………………………………………………………………………………………………………………………………………………60

4ـ2ـ1 یافته های توصیفی شامل میانگین و انحراف استاندارد متغیرهای تحقیق……………………………………………………………………60

4ـ2ـ2. سوالات پژوهشی: ……………………………………………………………………………………………………………………………………………..60

4ـ3 تحلیل های استنباطی……………………………………………………………………………………………………………………………………………61

4ـ4 . بررسی و تحلیل آزمونهای همبستگی پیرسون……………………………………………………………………………………………………………..63

4ـ4ـ1 بررسی و تحلیل فرضیه 1………………………………………………………………………………………………………………………………………..3 6

4ـ4ـ2 بررسی و تحلیل فرضیه 2………………………………………………………………………………………………………………………………………65

4ـ4ـ3 بررسی و تحلیل فرضیه 3………………………………………………………………………………………………………………………………………….66

4ـ4ـ4 بررسی و تحلیل  فرضیه 4……………………………………………………………………………………………………………………………………….68

4ـ4ـ5 بررسی و تحلیل فرضیه 5…………………………………………………………………………………………………………………………………………71

4ـ5. بررسی و تحلیل آزمونهای پردازش رگرسیون……………………………………………………………………………………………………………..72

4ـ5ـ1 بررسی و تحلیل فرضیه 6……………………………………………………………………………………………………………………………….72

4ـ5ـ2 بررسی و تحلیل فرضیه 7 ……………………………………………………………………………………………………………………………………76

فصل  پنجم نتیجه گیری

5ـ1 مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………80

5ـ2 نحویه شکل گیری سوالات و فرضیات……………………………………………………………………………………………………………………80

5-3 روش شناختی پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………………………………….81

5-4 یافته های تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………………………………81

5ـ4ـ1 سوال پژوهشی: میزان احساس عواطف مثبت و منفی، رفتار شهروندی سازمانی و فرسودگی شغلی کارمندان در نمونه پژوهشی حاضر در چه حدی است؟………………………………………………………………………………………………………………………………….87

5ـ4ـ1ـ1بحث در مورد نتایج فرضیه های فرعی………………………………………………………………………………………………………………….82

5ـ4ـ1ـ2 بحث درمورد  فرضیه 1……………………………………………………………………………………………………………………………………82

5ـ4ـ1ـ3 بحث درمورد فرضیه 2……………………………………………………………………………………………………………………………………….82

5ـ4ـ1ـ4 بحث درمورد فرضیه 3………………………………………………………………………………………………………………………………………82

5ـ4ـ1-6 بحث درمورد فرضیه 4……………………………………………………………………………………………………………………………………….83

5ـ4ـ1ـ7 بحث درمورد فرضیه 5……………………………………………………………………………………………………………………………………..83

5ـ4ـ1ـ8 بحث درمورد فرضیه 6 …………………………………………………………………………………………………………………………………..83

5-4ـ1ـ9 بحث درمورد فرضیه 7 ………………………………………………………………………………………………………………………………….. 85

5-5 بحث و نتیجه گیری: ………………………………………………………………………………………………………………………………………………86

5ـ5ـ1 نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………89

5-6محدودیت های تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………………………….89

5-6-1محدویت های غیر قابل کنترل……………………………………………………………………………………………………………………………..90

5-6-2 محدودیت های کنترل………………………………………………………………………………………………………………………………………..91

5-7 پیشنهادهای تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………………………….91

5-7-1 پیشنهاد های کار بردی بر پایه یافته های تحقیق…………………………………………………………………………………….91

5-7-2  پیشنهاد هایی برای پژوهشهای بعدی……………………………………………………………………………………………………92

فهرست منابع……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..93

 

فهرست جداول

 

جدول3-8:مقیاس درجه بندی سوال های پرسشنامه فرسودگی شغلی و رفتار شهروندی سازمانی…………………………………………57

جدول 3-9: مقیاس درجه بندی سوال های پرسشنامنه عواطف مثبت ومنفی………………………………………………………………………57

جدول شماره 1:  میانگین و انحراف استاندارد نمرات متغیرهای مورد مطالعه……………………………………………………………………….61

جدول شماره 6 همبستگی بین متغیرهای عواطف منفی با فرسودگی شغلی…………………………………………………………………………..64

جدول شماره 7 همبستگی بین متغیرهای عواطف منفی با رفتار شهروندی سازمانی…………………………………………………………………66

جدول شماره 8 همبستگی بین متغیرهای فرسودگی شغلی با رفتار شهروندی سازمانی…………………………………………………………68

جدول شماره 6 همبستگی بین متغیرهای عواطف مثبت با فرسودگی شغلی……………………………………………………………………….70

جدول شماره 7 همبستگی بین متغیرهای عواطف مثبت با رفتار شهروندی سازمانی…………………………………………………………….72

جدول شماره 11- متغیرهای وارد شده و خارج شده در تحلیل رگرسیون…………………………………………………………………………….74

جدول شماره 12- مقادیر همبستگی و ضریب تعیین دار معادله رگرسیون……………………………………………………………………………75

جدول شماره 13- پردازش واریانس رگرسیون چندگانه……………………………………………………………………………………………………..76

جدول شماره 14- ضرایب رگرسیون و آماره های همراه آن…………………………………………………………………………………………………77

جدول 11 (الف). شاخص های آماری و نتایج تحلیل رگرسیون مربوط به نقش تعدیل کننده فرسودگی شغلی در رابطه بین عواطف مثبت با OCB…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………79

جدول 11 (ب) شاخص های آماری و ضرایب مربوط به نقش تعدیل کننده فرسودگی شغلی در رابطه بین……………………………….79

 

 

 

فهرست نمودارها

 

 

نمودار 5: هیستوگرام مربوط به متغیر عواطف مثبت……………………………………………………………………………………………………………….62

نمودار 6: هیستوگرام مربوط به متغیر عواطف منفی…………………………………………………………………………………………………………………63

نمودار 7: خط پراکنش مربوط به عواطف منفی با فرسودگی شغلی…………………………………………………………………………………………65

نمودار 7: خط پراکنش مربوط به عواطف منفی با رفتار شهروندی سازمانی……………………………………………………………………………….67

نمودار 7: خط پراکنش مربوط به فرسودگی شغلی با رفتار شهروندی سازمانی………………………………………………………………………….69

نمودار 7: خط پراکنش مربوط به عواطف مثبت با فرسودگی شغلی………………………………………………………………………………………….71

نمودار 7: خط پراکنش مربوط به عواطف مثبت با رفتار شهروندی سازمانی……………………………………………………………………………….73

 

 

 

 

 

فصل اول

کلیات تحقیق

 

 

 

 

 

1ـ1مقدمه

یکی از مشکلات اصلی سازمانها در دنیای متحول و به شدت متغیر امروزی شناسایی عواملی است که می تواند در بروز رفتار شهروندی سازمانی که یکی از پدیده های نو ظهور در زمنیه رفتار سازمانی است تأثیربگذارد. در مکاتبات اولیه مدیریت افراد با رفتارهایی ارزیابی می شوند که در شرح شغل و شرایط احراز از شاغل انتظار می رفت ولی امروز رفتارهای فراتر از آنها مد نظر قرار گرفته است. این رفتارها به مفاهیم رفتارهای پیش اجتماعی، رفتارهای فرانقشی،عملکرد زمینه ای رفتار خود جوش و یا رفتار شهروندی سازمانی مد نظر قرار گرفته اند. برخلاف گذشته که از کارکنان انتظار می رفت تا در حد نقش های رسمی عمل کنند در قرارداد های روان شناختی جدید رفتار های فراتر از نقش مورد انتظار است.سازمانهای امروزی نیاز به انعطاف پذیری برای موفقیت و مواجهه با رقبا دارند . رفتار شهروندی سازمانی نوعی رفتار است که ضمن ایجاد منافعی همچون

کلید واژه: آویشن دنایی، کرک­های ترشحی، میکرومورفولوژی، تکوین، برگ، ساختار.

فهرست مطالب

عنوان……………………صفحه

فصل اول: مقدمه

مقدمه………………………………………………………………2

فصل دوم

مروری بر پژوهش­های انجام شده…………………………………………………8

2- 1- مطالعات فیتو شیمیای……………………………………………8

2- 2- مطالعات ضدمیکروبی و آنتی­اکسیدانی……………………………………………12

2- 3- مطالعات ساختاری و فراساختاری……………………………………………15

اهداف پژوهش…………………………………………………………..20

فصل سوم

مواد و روش‌ها…………………………………………………22

3- 1 -انتخاب نمونه…………………………………………22

3- 2- آماده‌سازی نمونه‌ها جهت مطالعات سلولی تکوینی با استفاده از میکروسکوپ نوری (1978Roland, )……………………………………………………………….23

3- 2- 1- تثبیت (Fixation)…………………………….. 23

3- 2- 2- آبگیری (Dehydration)……………………………………………24

3- 2- 3- نفوذ پذیری (Infiltration)……………………………………………24

3-2 -4- قالب­گیری (Embedding)……………………………………….25

3- 2- 5- برش ‌گیری (Sectioning)……………………………………………25

3- 2- 6 – رنگ‌آمیزی (Staining)……………………………………………………26

3- 2- 7- مشاهده و عكس­برداری (Observation and Photography)………………………………………………26

3-3- آماده سازی نمونه ها جهت مطالعات میکرومورفولوژیک با استفاده از میکروسکوپ الکترونی نگاره (Bozzola and Russel,1998)………26

3-3-1- تثبیت (Fixation)………………………………………………………….27

3- 3- 2 – آبگیری (Dehydration)………………………………………………………27

3-3-3- چسباندن (Mounting)…………………………………………………………28

3-3-4- پوشش دادن (Coating)……………………………………………..28

3-3-5- مشاهده و عکس­برداری (Observation and Photography)…………………………28

فصل چهارم

نتایج………………………………………………..30

4- 1- ویژگی­های مورفولوژیک آویشن دنایی……………..30

4- 2- بررسی­های میکروسکوپی………………………………………………31

4-2-1- جوانه انتهایی……………………………………………..31

4- 2- 2- بافت شناسی و تغییرات تکوینی ساقه…………………………..33

4- 2- 3- ساختار درونی و تغییرات تکوینی در برگ………………….34

4- 2- 4- کرک­های اپیدرمی در برگ آویشن دنایی……………………36

4- 2- 4- 1- بررسی­های ساختاری………………………………….36

4- 2- 4- 2- تمایزیابی کرک­های غده­ای……………………………39

4- 2- 4- 2- بررسی­های میکرومورفولوژیک…………………………….41

فصل پنجم

بحث و نتیجه­گیری………………………………………………………….98

5- 1- بررسی مورفولوژیک………………………………………..98

5- 2- مطالعات میکروسکوپی…………………………………………….99

5- 2- 1- جوانه انتهایی و بنیان گذاری برگ……………………99

5- 2- 2- ساختار و تغییرات تدریجی ساقه…………………………101

5- 2- 3- تغییرات تدریجی برگ……………………..102

5- 2- 4- کرک­های اپیدرمی…………………..105

5- 2- 4- 1- تنوع و پراکندگی…………………………105

5- 2- 4- 2- تمایز یابی کرک­های غدهای…………………….109

5- 2- 4- 3- رابطه بین نمو انواع کرک و تکوین برگ و ساقه …………..114

مقدمه

تیره نعناعیان (Lamiaceae) یکی از بزرگ­ترین تیره­های گیاهی و دارای 178 جنس و 3000 گونه است. گونه­های این تیره تقریباً در سراسر جهان پراکنده­اند و به طور خاص در مناطق مدیترانه­ای تجمع دارند (قهرمان، 1373).

آویشن (Thymus) یکی از جنس­های تیره نعناعیان است که در زیر خانواده Nepetoideae قرار دارد و از نظر فیلوژنی با جنس های Origanum، Zataria و Micromeria قرابت و خویشاوندی دارد. مبدأ پیدایش این جنس دوران سوم زمین­شناسی است و در فلور خشکی پسند این دوره آثار آن را یافته­اند و بدنبال توسعه مناطق خشک بخصوص در دوره پلیوسن و بعد از آن تا به امروز تکامل جنس صورت گرفته است (جم­زاد، 1388). در فلور ایرانیکا، برای سهولت شناخت جنس­های تیره نعنا، آنها را به پنج گروه تقسیم کرده­اند و آویشن در گروه گیاهانی که دانه آنها لعاب­دار است قرار می­گیرد (قهرمان، 1373).

در مورد تعداد گونه­های آویشن از نظر تاکسونومیک گزارش­های متفاوتی وجود دارد، تعداد گونه­های آن در بعضی از گزارش­ها به 800 می­رسد، اما با در نظر گرفتن کمترین مقدار تنوع مورفولوژیک، 215 گونه از این جنس گزارش گردیده است. نام جنس Thymus از کلمه یونانی Thyo به معنای عطر گرفته شده است. تفسیر دیگری که در رابطه با نام این جنس وجود دارد کلمه یونانی Thymos به معنای قوت است و Thymus به گروهی از گیاهان اتلاق می­شده که دارای اثر تقویت کننده و محرک بوده­اند (جم­زاد، 1388). آویشن ها به علت داشتن عطر و همچنین خواص دارویی در همه جای دنیا   مورد استفاده قرار می­گیرند. وجود غده­های ترشحی در سطح برگ­ها و گل­های گیاه سبب و عامل اصلی عطر و بو و خواص دارویی در گیاه است (جم زاد، 1388).

این جنس در ایران 18 گونه معطر و چندساله دارد گونه­های انحصاری آن در ایران عبارتند از:

persicus, T. marandensis, T. daenensis, T.lancifolius
و دیگر گونه­های آن:

fallax, T. kotschyanus, T. transcaspicus, T. armeniacus
eriocalyx, T. nummularius, T. pubescens, T. carmanicus
caucasicus, T. transcaucasicus, T.linearis, T. armeniacus
fedtschenkoi, T. migricus
این گونه­ها علاوه بر ایران در ترکیه، قفقاز، عراق، هند، آذربایجان شوروی، ارمنستان، ترکمنستان و پاکستان نیز می­رویند (جم­زاد، 1391).

آویشن دنایی(T. daenensis) در مناطق کوهستانی استان­های زنجان، کردستان، همدان، لرستان، اصفهان، کهگیلویه و بویراحمد، چهارمحال و بختیاری، فارس و مرکزی می­روید. گیاهان این گونه دارای ویژگی­های زیر می­باشند: خشبی، کوتاه قد، بالشتکی، به ارتفاع 15 تا 30 سانتی­متر، راست، بدون انشعاب، تقریبا بدون کرک تا کم و بیش کرکدار. برگ­ها به طول 10 تا 20 و به عرض 2 تا 5 میلی­متر، کم و بیش گسترده، از میان گره کوتاه­تر، خطی تا سرنیزه­ای باریک، بدون دمبرگ، نوک تیز، سطح زیرین برگ با رگبرگ میانی برجسته و 2تا 3 جفت رگبرگ جانبی برجسته، جفت سوم تا نیمه برگ امتداد یافته. با تعداد زیادی غده ترشحی قرمز رنگ در هر دو سطح. گل­آذین کله­ای انتهایی، گاهی کشیده، چرخه های پایینی دور از یک­دیگر و بندرت دارای دمگل­آذین. برگه­ها تقریبا شبیه به برگ­ها، کوتاه­تر و تقریبا پهن تر از آنها، سبز رنگ، به ندرت قرمز مایل به بنفش. کاسه به طول 3 تا 5/4 میلی­متر، لوله­ای یا استکانی، دندانه­های لبه بالایی به طول 5/0 تا 1 میلی­متر، نزدیک به هم به طرف بیرون برگشته، مشخصاً کوتاه­تر از دندانه­های لبه پایینی. جام گل به طول 5تا 6 میلی­متر، قرمز رنگ. زمان گل­دهی تابستان (جم­زاد، 1391).

عدد کروموزمی در جنس آویشن بسیار متنوع است. حالت­های پلی­پلوئیدی شامل تترا و هگزا پلوئید گزارش گردیده است. عدد پایه کروموزمی 7=x است. اعدا کروموزمی 24=n2 تا 90=n2 برای گونه­های Thymus گزارش گردیده است، ولی معمول­ترین اعداد کروموزمی 60، 56، 30 و 28=n2 می­باشند (جم­زاد، 1388).

خواص داروئی و معطر بودن آویشن باعث شده است که این گیاه در زمره گیاهان ارزشمند قرار گیرد. اسانس گل و برگ­های آویشن دارای اثر ضد­اسپاسم، ضد­نفخ، ضد­روماتیسم، ضد­سیاتیک و ضد­عفونی کننده قوی است (Stahl-biskup, 2002). عمده­ترین ترکیبات موجود در اسانس آویشن­ها تیمول و کارواکرول می­باشند. این­ها دو ترپنوئید هستند که تنها در تعداد محدودی از گونه­های گیاهی از جمله آویشن­ها وجود دارند. وجود غده­های ترشحی در سطح برگ­ها و گل­های گیاه عامل اصلی عطر و بو و خواص دارویی در گیاه است (جم­زاد، 1388).

ساختار­های ترشحی در بیشتر گیاهان آوندی وجود دارند و موقعیت مکانی، ساختار و مواد ترشحی متفاوتی دارند. مواد معمولا از سلول­های ترشحی به بیرون از گیاه رانده می­شوند یا در فضا­های درون سلولی تخصصی شده محدود می­شوند (Fahn, 1988).

ساختار­های ترشحی داخلی شامل: سلول­های ترشح کننده، مجاری و کیسه­های ترشح کننده و سلول­های شیرابه­دار هستند. ساختار­های ترشحی خارجی شامل هیداتود، نوشجای و کرک­های اپیدرمی می­باشند. کرک­های اپیدرمی زوائد تک سلولی و چند سلولی هستند و در دوگروه غیرغده­ای و غده­ای قرار می­گیرند (Fahn, 1990).

کرک­های غیر­غده­ای از لحاظ شکل و آناتومی متنوعند و ممکن است تک سلولی یا چندسلولی باشند و هر دو نوع این­ها می­توانند ساده یا منشعب باشند. کرک­های چند سلولی ممکن است منشعب، یک ردیفه، دو ردیفه یا چند ردیفه باشند. دیواره­های عرضی بین سلول­ها مشخص و یا غیرقابل تشخیص است. ممکن است در طول، اندازه و حالت سلول متقارن و یا غیر متقارن باشند. می­توانند در پهنا متحدالشکل باشند و یا پهنایشان در طول تار تغییر کند و نوک آنها باریک شود و یا کند باشد. ضخامت دیواره می­تواند متنوع باشد و یا مواد تزریق شده در دیواره آن­ها می­تواند دیواره­ها را به حالت نرم سینوسی و یا سیخی درآورد. انشعابات در کرک­های چند سلولی منشعب، ممکن است چندسلولی و یا تک سلولی با طول­های مساوی یا متغیر، متناوب و یا متقابل و در یک یا چرخه­های بسیار، با ظاهری منگوله­ای باشند (Werker, 2000). کرک­های فلسی، Tشکل، چندسلولی ستاره­ای و کرک­های یک ردیفی، تک سلولی ساده یا چند­سلولی از انواع غیر­غده­ای هستند (Fahn, 1990).

 کرک های غده­ای بسیار متنوع­اند و در بسیاری از تیره­ها وجود دارند، ولی اغلب در تیره­های Solanaceae، Lamiaceae، Rosaceae و Cannabinaceae یافت می­شوند. براساس موارد زیر رده­بندی می­شوند: ترکیب شیمیایی موادی که ترشح می­کنند، روش تولید آن­ها، ساختار، موقعیت (غده­هایی مشابه ولی روی اندام­های رویشی و یا زایشی) و وظیفه­ی آن­ها.

در کرک­های غده­ای تک­سلولی بین قسمت رأسی و قاعده­ای، تمایز مورفولوژیک وجود دارد. غده­های چندسلولی تیپیک شامل یک سرِ یک یا چند سلولی ترشحی، یک پایهِ یک تا چند سلولی، یک Base با تعداد کمی سلول و گاهی اوقات یک سلول گردنی (بین سر و پایه). تفاوت­هایی بین سلول­های پایه و سر ترشحی وجود دارد. در سلول­های پایه پایین­ترین سلول می­تواند بسیار واکوئلی باشد درحالیکه سلول بالاتر ممکن است سیتوپلاسم متراکم داشته باشد، که به طور واضحی با عملکرد و نقش متفاوت آن­ها ارتباط دارد(Fahn, 2000) . کرک­های غده ای شامل کرک­های ترشح کننده نمک، کرک­های ترشحی شهد، غده ترشحی موسیلاژ، غده­های گیاهان گوشتخوار، تار ترشحی، کرک­های گزنده و کرک­های ترشح کننده مواد چربی دوست که روغن­های اسانس را در خانواده نعناعیان ترشح می­کنند، می­باشند  .(Fahn, 1990)­کرک­های ترشح کننده مواد چربی دوست ممکن است پایه­ی کوتاه یا بلند، منشعب یا بدون انشعاب، سر و پایه­ی تک سلولی یا چند سلولی، سر سپری (peltate) یا تاجدار (capitate) داشته باشند و در ظرفیت خود برای ذخیره اسانس در فضای بین دیواره و کوتیکول متنوع می­باشند (Fahn, 2000). کرک peltate شامل یک سلول پایه، یک سلول ساقه کوتاه و یک سر گسترده متشکل از تعدادزیادی سلول­های ترشحی که در یک ردیف قرار گرفته­اند می­باشند. کرک­های capitate از یک سلول پایه، ساقه یک تا چند­سلولی و یک سر شامل یک یا دو سلول تشکیل شده اند. ترایکوم­های غده­ای دارای یک لایه کوتیکول می­باشند با بلوغ کرک لایه کوتیکولی از دیواره سلولزی فاصله گرفته و اسانس در فضای زیرکوتیکولی ذخیره می­شود و در اواخر اندازه بزرگی در کرک­های peltate دارد. برخی از ترکیبات فرار اسانس ممکن است از کوتیکول عبور کنند اما بسیاری از مواد تنها پس از پارگی کوتیکول به بیرون راه پیدا می­کنند (Fahn, 1988).

 

2- 1- مطالعات فیتو شیمیایی

ترکیبات شیمیایی موجود در اسانس آویشن به خوبی مورد مطالعه قرار گرفته و شناسایی شده­اند. دو گروه اصلی ترکیبات شیمیایی موجود در این جنس ترپنوئید­ها و فلاونوئید­ها هستند. این ترکیبات نقش اصلی را در اثر­های دارویی این گیاهان ایفا می­کنند. اسانس­ها در گیاهان خانواده نعنا در کرک­های غده­دار و یا در غده­های ترشحی چسبیده به سطح برگ آن­ها ذخیره می­گردند (جم­زاد، 1388).

بخش های هوایی گلدارT. daenensis  وT. Kotschyanus   از استان همدان جمع­آوری شد. اسانس آن­ها توسط GC و GC/MS مورد بررسی و مقایسه قرار گرفت. 26ترکیب از اسانسT. daenensis شناسایی شد، ترکیبات اصلی شامل تیمول 7/74%، پاراسیمن 5/6%، بتا­کاریوفیلن 8/3%، و متیل کارواکرول 6/3% می­باشند .(Nickavar et al., 2005)

همچنین سرشاخه­های گلدار T. daenensis، در 4 منطقه استان اصفهان با GC و GC/MS آنالیز شد. در میان 27 ترکیب شناسایی شده، پنج ترکیب تیمول، پاراسیمن، گاما-