بیان مسأله……………………………………………………………………………………………………….5
اهمیت و ضرورت تحقیق…………………………………………………………………………………6
اهداف تحقیق………………………………………………………………………………………………….6
فرضیه‌های تحقیق……………………………………………………………………………………………7
محدودیت ها و موانع تحقیق…………………………………………………………………………….7
مفاهیم و واژه ها……………………………………………………………………………………………..7
متغیرهای تحقیق……………………………………………………………………………………………..12
فصل دوم: مرور منابع/ ادبیات تحقیق/ پیشینه تحقیق

2-1) فرایند شکل گیری سیستم منظر شهری…………………………………………………………………14

2-2) جنبش های نخستین پیرامون تلفیق شهر با طبیعت……………………………………………….. 15

2-3) جایگاه طبیعت در شهرسازی نیمه اول قرن بیستم………………………………………………….16

2-4) عوامل موثر بر شکل گیری طراحی شهری در قرن 21……………………………………………17

2-5) بلوارهای شهری در ایران …………………………………………………………………………………..18

2-6) بلوارهای اولیه در جهان……………………………………………………………………………………..19

2-7) پیشینه تحقیق……………………………………………………………………………………………………20

2-7-1) سبزراه های داخلی………………………………………………………………………………………..20

2-7-1-1) بلوار کشاورز – تهران……………………………………………………………………………….20

2-7-1-2) بلوار میرداماد – تهران……………………………………………………………………………….20

2-7-1-3) بلوار پیروزی – مشهد……………………………………………………………………………….21

2-7-1-4) بلوار چمران – شیراز………………………………………………………………………………. 21

2-7-2) سبزراه های خارجی……………………………………………………………………………………….22

2-7-2-1) سایت لادفانس “La Defence” در پاریس……………………………………………………22

2-7-3-2) سبزراه قاهره- مصر ……………………………………………………………………………………23

2-7-4-3) پارک بلوار “Park Avenue” منهتن – نیویورک……………………………………………24

2-8)  ویژگی های بلوارهای شهری………………………………………………………………………………25

2-8-1) مفرح بودن…………………………………………………………………………………………………… 25

2-8-1-1) گیاهان………………………………………………………………………………………………………25

2-8-1-2) آب…………………………………………………………………………………………………………..26

2-8-1-3) تابش آفتاب……………………………………………………………………………………………….27

2-8-1-4) سایه…………………………………………………………………………………………………………27

2-8-2) فضاهای نشستن…………………………………………………………………………………………….28

2-8-3) وسعت دید……………………………………………………………………………………………………   30

2-8-4) ایمنی در کنش میان پیاده و سواره…………………………………………………………………….31

2-8-5) روان بودن……………………………………………………………………………………………………..35

2-9) ضوابط طرح بهسازی و نوسازی بلوار……………………………………………………………………41

2-9-1) فواصل…………………………………………………………………………………………………………..41

2-9-2) کاربری ها و فعالیت ها……………………………………………………………………………………41

2-9-3) حرکت پیاده و سواره………………………………………………………………………………………42

2-9-4) شکل بلوار……………………………………………………………………………………………………..45

2-9-5) بدنه ها و جداره ها………………………………………………………………………………………….45

2-9-6) کف……………………………………………………………………………………………………………….45

2-9-7) مبلمان شهری…………………………………………………………………………………………………46

2-9-8) نور………………………………………………………………………………………………………………..47

2-9-9) پوشش گیاهی…………………………………………………………………………………………………48

فصل سوم: روش اجرای تحقیق/ مواد و روش­ها

3-1) روش تحقیق و فرایند آن ……………………………………………………………………………………50

3-1-1) نوع روش تحقیق…………………………………………………………………………………………..50

3-1-2) روش گردآوری اطلاعات……………………………………………………………………………….50
3-1-3) ابزار گردآوری اطلاعات…………………………………………………………………………………50

3-1-4) روش تجزیه و تحلیل اطلاعات……………………………………………………………………….50

3-2) متغیرهای تحقیق………………………………………………………………………………………………..51

3-2-1) متغیر مستقل………………………………………………………………………………………………….51

3-2-2) متغیر وابسته………………………………………………………………………………………………….51

3-3) ویژگی‌های جغرافیای طبیعی……………………………………………………………………………….51

3-3-1) موقعیت جغرافیایی و تقسیمات سیاسی…………………………………………………………….51

3-3-1-1) شهرستان رشت………………………………………………………………………………………………….51

3-3-1-2) شهر رشت ………………………………………………………………………………………………………. 54

3-3-2) ویژگی‌های اقلیمی………………………………………………………………………………………….56

3-3-2-1) دمای هوا …………………………………………………………………………………………………57

3-3-2-2) رطوبت نسبی…………………………………………………………………………………………….58

3-3-2-3) بارندگی……………………………………………………………………………………………………58

3-3-3) منابع آب……………………………………………………………………………………………………….62

3-3-4 ) شیب شهر و جهت توسعه………………………………………………………………………………63

3-4) ویژگی‌های جغرافیای تاریخی………………………………………………………………………………65

3-4-1) وجه تسمیه و سابقه سکونت……………………………………………………………………………65

3-4-2) بررسی مراحل رشد شهری شهر رشت………………………………………………………………67

3-5) ویژگی‌های جغرافیای انسانی ………………………………………………………………………………70

3-5-1) تعداد و توزیع جمعیت…………………………………………………………………………………..70

3-5-2) نرخ رشد جمعیت………………………………………………………………………………………….73

3-5-3) بُعد و تراکم خانوار………………………………………………………………………………………..73

3-5-4) ترکیب سنی…………………………………………………………………………………………………..74

3-5-5) وضعیت سواد………………………………………………………………………………………………..76

3-5-6)  ویژگی‌های اقتصادی………………………………………………………………………………………76

3-5-7) وضعیت اشتغال……………………………………………………………………………………………..77

3-5-8) مناطق، نواحی و محله‌های شهر رشت…………………………………………………………….78

3-5-9) ویژگی های کالبدی و فضایی…………………………………………………………………………79

3-5-10)  طرح های توسعه شهر رشت در آینده…………………………………………………………..80

3-6) وضع شبکه بندی خیابان ها و معابر پیاده شهر………………………………………………………..81

3-7) معرفی محدوده مورد مطالعه……………………………………………………………………………….85

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها و یافته­های تحقیق

4-1) مقدمه………………………………………………………………………………………………………………..91

4-2) سوالات عمومی پرسشنامه………………………………………………………………………………….92

4-2-1) جنسیت……………………………………………………………………………………………………….92

4-2-2) میزان سن…………………………………………………………………………………………………….93

4-2-3) وضعیت تاهل………………………………………………………………………………………………..94

4-2-4) سطح سواد………………………………………………………………………………………………….. 95

4-2-5) وضعیت اشتغال……………………………………………………………………………………………. 96

4-2-6) میزان تردد پاسخگویان در بلوار شهید انصاری رشت…………………………………………..97

4-3) بررسی فرضیه اول: بلوار شهید انصاری سرسبزی، امکان تفریح و دلبازی

لازم را ندارد……………………………………………………………………………………………………………. 98

4-3-1) مناسب بودن سرسبزی و پوشش گیاهی موجود در  بلوار شهید انصاری رشت……… 98

4-3-2) میزان تاثیر بوستان ملت در ایجاد روحیه تفرجی در  بلوار شهید انصاری رشت………100

4-3-3) تاثیر کاربری های موجود در بلوار شهید انصاری به تشویق شهروندان در

گذراندن اوقات فراغت خود و قدم زدن در آن………………………………………………………………101

4-3-4) فضاهای نشستن در بلوار شهید انصاری رشت……………………………………………………104

4-3-5) مناسب بودن کف سازی پیاده رو ها در بلوار شهید انصاری رشت………………………..105

4-4) بررسی فرضیه دوم: بلوار شهید انصاری از ایمن بودن سواره در برابر

پیاده و از ایمن بودن پیاده در برابر سواره برخوردار نیست………………………………………………108

4-4-1) چگونگی تعیین گذر عرضی عابرین در سواره رو در بلوار شهید انصاری رشت……..108

4-4-2) میزان تاثیر پوشش گیاهی در برقراری ایمنی در بلوار شهید انصاری رشت علاوه

بر نقش زیباسازی آن………………………………………………………………………………………………….108

4-4-3) لزوم ارتباط کاربری های دو طرف بلوار شهید انصاری رشت……………………………….110

4-5) بررسی فرضیه سوم: بلوار شهید انصاری از وضوح مسیر و امکان حرکت

بی وقفه سواره برخوردار نیست…………………………………………………………………………………..112

4-5-1) امکان حرکت بی وقفه خودروها در بلوار شهید انصاری رشت…………………………….112

4-5-2) طراحی مسیرهای جداگانه برای دوچرخه ها در بلوار شهید انصاری رشت…………….113

4-5-3) وجود پارکینگ کافی با توجه به تنوع کاربری های موجود در بلوار شهید

انصاری رشت……………………………………………………………………………………………………………114

فصل پنجم : بحث، نتیجه گیری و پیشنهادات

5-1) آزمون فرضیه ها…………………………………………………………………………………………………117

5-1-1) فرضیه اول: بلوار شهید انصاری سرسبزی، امکان تفریح و دلبازی

لازم را ندارد……………………………………………………………………………………………………………..117

5-1-2) فرضیه دوم: بلوار شهید انصاری از ایمن بودن سواره در برابر

پیاده و از ایمن بودن پیاده در برابر سواره برخوردار نیست…………………………………………….. 117

5-1-3) فرضیه سوم: بلوار شهید انصاری از وضوح مسیر و امکان حرکت

بی وقفه سواره برخوردار نیست…………………………………………………………………………………….118

5-2) نتیجه گیری………………………………………………………………………………………………………..119

5-3) پیشنهادات……………………………………………………………………………………………………….. 120

فهرست منابع……………………………………………………………………………………………………………..123

فهرست جداول

عنوان                                                                          شماره صفحه

جدول2-1) مفرح بودن بلوارهای شهری…………………………………………………………………………38

جدول2-2) ایمنی بلوارهای شهری………………………………………………………………………………. 39

جدول 2-3) روان بودن بلوارهای شهری………………………………………………………………………..40

جدول 3-1) دمای هوای شهر رشت……………………………………………………………………………..57

جدول 3-2) رطوبت نسبی شهر رشت…………………………………………………………………………..58

جدول 3-3) میانگین دما و بارش برای آب و هوای رشت در سال 2013 میلادی………………..60

جدول 3-4) رشد جمعیت شهر رشت از طی سالهای 1355 تا 1390………………………………..70

جدول 3-5) نرخ رشد جمعیت شهر رشت طی سالهای 1390 – 1335  …………………………..73

جدول 3-6) تعداد خانوار و بعد خانوار در سالهای 1390- 1355……………………………………..74

جدول 3-7) ترکیب سنی جمعیت شهر رشت در سرشماری سال 90………………………………..74

جدول 3-8) درصد باسوادان شهر رشت در سرشماری 1390 به تفکیک جنس…………………..76

جدول 3-9)  وضعیت اشتغال شهر رشت در سرشماری 1390 به تفکیک جنس…………………77

جدول 3-10) ویژگی های بلوار شهید انصاری در یک نگاه ……………………………………………89

جدول 4-1) جنسیت…………………………………………………………………………………………………..92

جدول 4-2 ) میزان سن ……………………………………………………………………………………………..93

جدول 4-3) وضعیت تاهل ……………………………………………………………………………………… 94

جدول 4-4) سطح سواد………………………………………………………………………………………………95

جدول 4-5) وضعیت اشتغال……………………………………………………………………………………….96

جدول 4-6) میزان تردد در بلوار شهید انصاری رشت……………………………………………………..97

جدول 4-7) میزان سرسبزی و پوشش گیاهی بلوار شهید انصاری رشت………………………….. 99

جدول 4-8)میزان تاثیر بوستان ملت در ایجاد روحیه تفرجی در  بلوار شهید انصاری رشت…..100

جدول 4-9) تاثیر کاربری های موجود در بلوار شهید انصاری در حضور شهروندان……………..103

جدول 4-10) میزان مناسب بودن کف سازی پیاده رو ها در بلوار شهید انصاری رشت…………106

جدول 4-11 ) میزان ارتباط کاربری های دو طرف بلوار شهید انصاری رشت…………………….111

جدول 4-12 ) امکان حرکت بی وقفه خودروها در بلوار شهید انصاری رشت……………………112

 

فهرست نمودارها

عنوان                                                                          شماره صفحه

نمودار 3-1) میانگین دما برای آب و هوای رشت در سال 2013 میلادی……………………………57

نمودار 3-2) میانگین بارش برای آب و هوای رشت در سال 2013 میلادی………………………..58

نمودار 3-3 ) میانگین دما و بارش برای آب و هوای رشت در سال 2013 میلادی………………61

نمودار3-4) جمعیت شهر رشت در سرشماری 1390………………………………………………………71

نمودار 4-1) جنسیت…………………………………………………………………………………………………..92

نمودار 4-2 ) میزان سن……………………………………………………………………………………………….93

نمودار 4-3) وضعیت تاهل………………………………………………………………………………………….94

نمودار 4-4) سطح سواد………………………………………………………………………………………………95

نمودار 4-5) وضعیت اشتغال……………………………………………………………………………………….96

نمودار 4-6) میزان تردد در بلوار شهید انصاری رشت……………………………………………………..97

نمودار 4-7) میزان سرسبزی و پوشش گیاهی بلوار شهید انصاری رشت…………………………….99

نمودار 4-8) میزان تاثیر بوستان ملت در ایجاد روحیه تفرجی در  بلوار شهید……………………..100

نمودار 4-9 ) تاثیر کاربری های موجود در بلوار شهید انصاری در حضور شهروندان…………..103

نمودار 4-10 ) میزان مناسب بودن کف سازی پیاده رو ها در بلوار شهید انصاری رشت………107

نمودار 4-11 ) میزان ارتباط کاربری های دو طرف بلوار شهید انصاری رشت…………………….111

نمودار 4-12 ) امکان حرکت بی وقفه خودروها در بلوار شهید انصاری رشت……………………113

فهرست شکل

عنوان                                                                          شماره صفحه

شکل 2-1) سیستم منظر شهری در فرایند تعامل انسان- محیط………………………………………….15

شکل 2-2) فضاهای نشستن در بلوارهای شهری…………………………………………………………….28

شکل 2-3 ) نحوه چیدمان پیاده رو و سواره روی کندرو و تندرو در بلوارهای شهری…………42

شکل2-4) نمایی کلی از plan یک بلوار………………………………………………………………………..43

شکل 2-5) ایجاد باند مخصوص دوچرخه سواری در حاشیه باند کندرو……………………………44

 

 

فهرست عکس

عنوان                                                                          شماره صفحه

عکس 2-1)  نمونه ای از جداسازی مسیر رفت و برگشت در بلوار زند شیراز………………….33

عکس 2-2) ایجاد باند مخصوص دوچرخه سواری در حاشیه باند کندرو…………………………44

عکس 2-3) نمایی از فضای نشستن در بلوار کشاورز تهران……………………………………………47

عکس 2-4) نمایی از بلوار طاق بستان در کرمانشاه………………………………………………………..48

عکس 3-1) نمایی از بوستان ملت واقع در بلوار شهید انصاری رشت………………………………88

عکس 3-2) احداث کمپینگ در بوستان ملت شهر رشت………………………………………………..89

عکس 4-1) نمایی از بوستان ملت واقع در بلوار شهید انصاری رشت………………………………91

عکس4-2) نمونه ای از سرسبزی و پوشش گیاهی در بلوار شهید انصاری رشت……………….98

عکس 4-3) نمونه ای از انواع تنوع و تناسب کاربری های موجود در بلوار شهید

انصاری رشت (1) …………………………………………………………………………………………………..102

عکس 4-4) نمونه ای از انواع تنوع و تناسب کاربری های موجود در بلوار شهید

انصاری رشت (2) …………………………………………………………………………………………………..102

عکس 4-5 ) تاثیر کاربری های موجود در بلوار شهید انصاری در حضور شهروندان………….104

عکس4-6 ) پیاده رو در بلوار شهید انصاری رشت (1)…………………………………………………..105

عکس 4-7) پیاده رو در بلوار شهید انصاری رشت (2)…………………………………………………..106

عکس 4-8)ناکافی بودن پوشش گیاهی موجود در بلوار شهید انصاری در ایجاد امنیت (1)….109

عکس 4-9) ناکافی بودن پوشش گیاهی موجود در بلوار شهید انصاری در ایجاد امنیت (2)…110

عکس4-10 ) عدم وجود پارکینگ کافی در بلوار شهید انصاری رشت در حوزه منطقه 1…….115

عکس4-11) عدم وجود پارکینگ کافی در بلوار شهید انصاری رشت در حوزه منطقه 3……..115

 

فهرست نقشه ها

عنوان                                                                          شماره صفحه

نقشه 3-1) نقشه شهرستان رشت به تفکیک دهستان ها و بخش ها……………………………………52

نقشه 3-2) نقشه تقسیمات استان گیلان به تفکیک شهرستان در سال 1390………………………..53

نقشه 3-3) نقشه کل رشت……………………………………………………………………………………………………55

نقشه 3-4) نقشه اقلیم شهرستان رشت…………………………………………………………………………………..56

نقشه 3-5) سطوح همباران شهرستان رشت……………………………………………………………………………59

نقشه3-6) درصد و جهت شیب معابر……………………………………………………………………………64

نقشه 3-7)  مراحل توسعه شهر رشت…………………………………………………………………………..69

نقشه 3-8) تراکم جمعیتی……………………………………………………………………………………………72

نقشه 3-9) مراحل توسعه شهر رشت در دوره های مختلف……………………………………………..83

نقشه 3-10) بلوار شهید انصاری رشت(1)……………………………………………………………………..86

نقشه 3-11) بلوار شهید انصاری رشت(2)……………………………………………………………………..87

چکیده

با توجه به موقعیت و جایگاه خاص بلوارها در محیط های شهری علاوه بر کارکردی که به لحاظ عبور و مرور و حمل و نقل در شهر دارا می باشند، این مسیرهای شهری باید دارای پتانسیل های مطلوب  زیست محیطی چون فضاهای سبز، پیاده راه ها و سواره راه های مناسب و ایمن ، مسیری دلباز و مفرح و مواردی از این دست باشند. اما از طرفی با رشد روز افزون شهرنشینی و افزایش جمعیت شاهد کمرنگ شدن نقش فضاهای سبز در بلوارهای شهری شده ایم و از طرف دیگر عدم توجه مسئولین و کمبود و یا نبود دانش لازم به ویژگی های خاص بلوارهای شهری موجب شده تا امروز بلوارهای شهری در ایران از لحاظ زیبایی، وضوح مسیر و ایمنی و دیگر خصایص خاص بلوارهای شهری هیچ گونه تناسبی با اصول شهرسازی بلوارها نداشته باشند.

این تحقیق نیز با توجه به اهمیت بلوارها در فضاهای شهری به تحلیل فضایی بلوار شهید انصاری رشت پرداخته است. روش تحقیق در پایان نامه حاضر از نوع توصیفی- تحلیلی می باشد و بخش عمده داده های استفاده شده از طریق مشاهدات میدانی، مطالعات کتابخانه ای و تهیه پرسشنامه جمع آوری شده است. نتایج  بررسی ها نشان می دهد که بلوار شهید انصاری رشت مانند بسیاری از دیگر بلوارهای موجود در شهر رشت تنها نام بلوار را یدک می کشد و فاقد ویژگی ها و استانداردهای یک بلوار شهری می باشد.

کلید واژه ها: بلوارهای شهری، فضاهای سبز، وضوح مسیر، ایمنی

مقدمه

روند شهرنشینی و کلان شهرگرایی به مراتب با رشد سریع تر از جمعیت جهان در حال اتفاق است.  به ویژه رشد شهرهای بزرگ به یکی از مهمترین چالش های بزرگ شهری در کشورهای درحال توسعه بدل شده است (آخوندی، 1387،16) . فن آوری های نوین و تراکم جمعیت در شهرها باعث توسعه شهر و رشد فیزیکی آن می باشد. امکانات روزافزون زندگی از جمله فعالیت های صنعتی و خدماتی در شهر باعث جذب جمعیت و مهاجرت نیروهای جویای کار شده و شکل جدیدی را در توسعه های شهری ایجاد      می نماید. در جریان این روند تغییر شکل و توسعه فضایی، فضاهای سبز بلعیده شده و همواره از وسعت آن کاسته می شود.

بلوارهای شهری که زاییده از همین روند شدید توسعه شهری در دهه های اخیر هستند امروزه به عنوان یکی از عناصر غیرقابل انکار در هر فضای شهری خودنمایی می کنند. بدیهی است توجه به استمرار جریان و ترافیک شهری در عین توجه به منظر شهری حاشیه این شریان ها می توانند در مسیر نیل به فضای شهری پایدار همواره مفید واقع شود. با توجه به آنکه پیاده روی در نوع خود قدیمی ترین شکل جابه جایی انسان در فضاست، می توان آن را به عنوان حق طبیعی استفاده کنندگان از فضای شهری دانست (Bohl، 2000، 786).

با توجه به التقاط و حضور دو دیدگاه پیاده محور و اتومبیل محور در مبانی شهرسازی و نقش و تاثیر پارکها و فضاهای سبز عمومی در زندگی شهری و علی الخصوص التزام