1-4-2 اهداف اختصاصی……………………………………………………………………………………… 13

1-5  فرضیه های پژوهش.. 15

1- 6  قلمرو پژوهش..

1-7 محدودیت های پژوهش.. 17

1-8 تعاریف کاربردی.. 17

فصل دوم: مبانی نظری ویشینه پژوهش

2-1 مقدمه  20

2-2مبانی نظری.. .22

2-3  پیشینه پژهش   ………………………………..…………………………………………………………….26

2-4 چکیده پیشینه پژوهش…………………….………..………………………………………………………..34

فصل سوم: روش اجرای پژوهش

3-1  روش پژوهش.. 38

3-2  جامعه و نمونه آماری پژوهش.. 38

3-3  متغیرهای پژوهش.. 38

3-4  روش های گردآوری اطلاعات.. 38

3-5  مشخصات عمومی. 38

3-6  ویژگی های عملکردی بازیکنان. 39

3-7 روش اجرای پژوهش.. 39

3-8 روش های آماری……………………………………………………………………………………………………………………. 39  

فصل چهارم: یافته های پژوهش

4-1مقدمه  42

4-2  ویژگی های فردی آزمودنی ها 43

4-3   ویژگی های عملکردی آزمودنی ها 45

4-4آزمون فرضیه ها 48

 فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

5-1 مقدمه  57

5-2 خلاصه پژوهش.. 58

5-3 بحث و تفسیر. 58

5-4 نتیجه گیری نهایی. 61

5-5 پیشنهادات برخواسته از پژوهش.. 61

5–6 پیشنهادات برای پژوهش های بعدی…………………………………….…….………………………..………62

منابع و ماخذ 63

چکیده

هدف از پژوهش حاضر ، بررسی رابطه­ی برخی ویژگی­های پیکری با عملکرد بازیکنان والیبال مرد نخبه که در مسابقات جام جهانی 2011 ژاپن شرکت کرده بودند، بود. جامعه­ی آماری پژوهش  را 164 بازیکن تیم­های ملی شرکت کننده در رقابت­های جهانی 2011 ژاپن تشکیل دارند که میانگین سن 26 سال، میانگین قد 71/196 سانتی متر و میانگین وزن 35/88 کیلوگرم و میانگین شاخص توده بدنی 84/22 کیلوگرم / مترمربع بود .

ویژگی­های پیکری شامل سن، قد، وزن و توده بدنی بود که از پایگاه اینترنتی فدراسیون جهانی والیبال دریافت شد. ویژگی­های عملکردی شامل اسپک، دفاع، سرویس، دریافت، عملکرد لیبرو و عملکرد پاسور بود. جهت تجزیه و تحلیل آماری، اطلاعات آماری در دو بخش توصیفی و استنباطی قرار داده شد.

نتایج پژوهش رابطه معنا داری بین قد با عملکرد اسپک و دفاع و پرش عمودی نشان داد. اما رابطه معناداری بین سن، وزن و شاخص توده بدنی با اسپک و دفاع مشاهده نشد.

رابطه معناداری بین پرش عمودی با سن و شاخص­ توده بدنی مشاهده نشد هم چنین رابطه معناداری بین سرویس و دفاع و عملکرد لیبر و با هیچ کدام از ویژگی­های فردی مشاهده نشد. همچنین     رابطه معناداری بین عملکرد پاسور با سن مشاهده شد اما با قد و وزن و شاخص توده بدنی رابطه معنادار مشاهده نشد.

نتایج پژوهش نشان می­دهد که برنامه تمرین باید با ویژگی هر مسابقه و قابلیت­های هر بازیکن متناسب باشد. یافته های پژوهش حاضر می تواند در فرآیند استعداد یابی و گزینش بازیکنان مورد استفاده قرار گیرد.

  1-1ـ مقدمه:

والیبال در سال 1895 توسط ویلیام جی مورگان ابداع شد. این ورزش شامل فعالیت­های هوازی و بی­هوازی است بنابراین نیازمند قدرت عضلانی، توان، چابکی، آمادگی هوازی و انعطاف پذیری است(31).

امروزه والیبال به عنوان یکی از رشته­های پرطرفدار در سرتاسر دنیا بینندگان زیادی را جذب خود کرده است ،به طوری­که از حالت سرگرمی فراتر رفته و به صورت یک صنعت در جوامع امروزی مطرح شده است.

این صنعت پر رونق باعث بروز رقابت­های شدید در تمام عرصه­های مرتبط با والیبال در بین مدیران، مربیان، بازیکنان و متخصصان علوم ورزشی شده است. امروزه مربیان و بازیکنان والیبال دریافته­اند که به منظور آمادگی برای شرکت در مسابقات باید از راهبردهای علمی جدید استفاده کنند. برای این منظور با کسب تجربه بایستی راه پیشرفت را طی کرد. به عنوان مثال، برگزاری یک دوره مسابقه ی جام جهانی در یک کشور، موجب تغییر و ارتقاء در زیر ساخت­های عمرانی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی می­شود.

 

امروزه باشگاه­ها به تیم­های زبده مربی­گری نیاز دارند تا بتوانند با همکاری و تعامل با یکدیگر موجبات ارتقاء بخشیدن باشگاه را فراهم کنند. نیازهای روانی، فیزیولوژیکی و سایر نیازهای ظاهر و پنهان، سرمایه گذاران را مجاب به استفاده از مربیان مجهز به علم روز کرده است.

اجرای بهینه و مطلوب مهارت­های ورزشی ناشی از تعامل پیچیده­ی عوامل فیزیولوژیکی، آنتروپومتریکی، روان شناختی و زیست حرکتی با یکدیگر است .

لازمه و پیش شرط دستیابی به موفقیت­های ورزشی برخورداری از قابلیت­های جسمانی است از قبیل  ویژگی­های آنتروپومتریکی معین.

شناخت ویژگی­های آنتروپومتریکی از عوامل مهم تعیین کننده و مؤثر بر اجرای ورزشکاران است اطلاع از این ویژگی­ها در مقایسه­ی ورزشکار با خود و دیگران، کشف نقاط ضعف و رفع و اصلاح آن­ها و طراحی درست و اصولی برنامه­های تمرینی نقش مهمی دارد (29)

چندین مطالعه رابطه ویژگی­های آنتروپومتریکی با ورزش­های مختلف را بررسی کرده­اند و اعتقاد دارند که این ویژگی­ها در اجرا اثر دارند بنابراین این ویژگی­ها در انتخاب بازیکنان مورد استفاده قرار می­گیرند. (32 و 8 و 29 و 4)

قد و وزن از اجزای مهم ویژگی­های آنتروپومتریکی است که در هر جامعه­ای برای مطالعات پزشکی و ورزشی از آن استفاده می­شود و هم­چنین برای مشخص کردن نرم­های ورزشی در رشته­های مختلف ارزش بسیاری دارند. برای مثال مقایسه وزن کنونی با وزن قبلی در بسیاری از رشته­های ورزشی مورد نیاز است.

علاوه بر آن با مقایسه درصد چربی و وزن بدن، شواهدی مبنی بر نوع اجرا به دست می­آید.

به وسیله ترکیب عواملی چون: قد، وزن، سن و جنسیت اطلاعات مفیدی در زمینه­ی انتخاب رشته­ی ورزشی برای کودکان و نوجوانان به دست می­آید. (37)

 

شناسایی مشخصه­های فیزیکی می­تواند در موفقیت ورزشکار در رشته­های گوناگون نقش داشته باشد. همانند تفاوت­های ساختاری احتمالی در میان ورزشکارانی از ورزش­های گوناگون، که موضوعی است که از سوی مربیان و متخصصان علوم ورزشی مورد توجه قرار گرفته است. برای مثال اهمیت وضعیت قامت بازیکنان در برخی ورزش­های تیمی مثل والیبال و بسکتبال پذیرفته شده است و می­دانیم که ارتفاع بدن بر طول تمامی اجزای بدن تأثیر مثبت دارد و این به نوبه خود بر عملکرد ورزشکار تأثیر می­گذارد. (34)

پژوهش­های مختلفی به بررسی رابطه­ی ویژگی­های پیکری در بازیکنان والیبال پرداختند.این پژوهش ها نشان دادند که ویژگی­های بیولوژیکی والیبالیست­های پیشکسوت تفاوت زیادی با والیبالیست­های جوان داشته که تا حد زیادی وابسته به سن بیولوژیکی آن­ها بود. در پژوهش یاد شده تفاوت معنا داری در وزن دو گروه دیده نشد اگرچه پیشکسوتان حدوداً 10 سانتی متر کوتاهتر بودند و در نتیجه BMI آن­ها بیشتر بود (26)

در برزیل پژوهشی روی والیبالیست­های دسته اول انجام شد. سطح اجرای والیبالیست­های برزیل تحت تأثیر سن قرار نداشت. نتایج نشان داد که والیبالیست­های با تجربه تر لزوماً اجرای بهتری نسبت به جوان­ترها نداشتند یعنی سن در اجرای والیبالیست­ها اثری نداشت (35)

بین موفقیت در اجرای مهارت­های والیبال با سابقه بازی (سن) رابطه مثبت وجود دارد یعنی هر چه تجربه بازی بیشتر باشد ضریب موفقیت در اجرا بالا می­رود.

از طرف دیگر در مطالعات اخیر نشان داده شده است که در پرش عمودی و سرعت حرکت در مبتدی­ها و نخبه­ها هیچ تفاوت معنی­داری وجود ندارد.

در پژوهشی رابطه برخی ویژگی­های جسمانی مانند قد، وزن، سن با پرش عمودی را بررسی کردند و نتیجه گرفتند که قد و سن اثر مثبتی روی اجرای پرش عمودی دارند ولی وزن اثری روی اجرای پرش عمودی ندارد ولی در عوض درصد چربی بدن اثر قابل توجهی روی اجرای پرش عمودی دارند.(22)

در اجرای مهارت سرویس با شاخص­های آنتروپومتریکی از قبیل قد، وزن و قد بالاتنه رابطه مثبت معنی داری وجود دارد یعنی هر چه قد، بلندتر و توده بدن بیشتر باشد، به دلیل اجرای دقیق­تر و بهتر مهارت سرویس، موفقیت بیشتری کسب خواهد شد.

به علاوه بین مهارت پنجه با قد و وزن رابطه مثبت وجود دارد که این نیز دال بر اهمیت ویژگی­های برتر بدنی در اجرای موفق مهارت­های والیبال است.(1)

در برخی مطالعات تنها جرم و ارتفاع بدن گزارش شده است و برخی دیگر تنها شاخصهای ترکیب بدن را ذکر کرده اند و تعداد اندکی از این مطالعات هم به توصیف متغیرهای ساختار بدنی پرداخته اند .

.بنابراین پژوهش هایی که دقیقا این روابط پیکری را اجرا شناسائی و نقش آن را با عملکرد روشن کرده باشد ،کم و حداقل در رشته والیبال ناچیز است.بنا براین این پژوهش در نظر دارد تا رابطۀ برخی از ویژگیهای آنتروپومتری با عملکرد والیبال در والیبالیستهای مرد نخبه را مورد مطالعه قرار دهد.

1-2ـ بیان مسأله:

علاوه بر ویژگی­های آنتروپومتریکی در یک ورزش تیمی، موقعیت­های معینی ممکن است نیاز به مشخصه­های فیزیکی خاص بیشتری داشته باشند که این مبتنی بر تقاضای فیزیولوژیک آن موقعیت در طی بازی و تنظیم آن در بازیکنان می­باشد (12)

شناخت اختلافات جسمانی و پیکری جهت انتخاب بازیکنان تیم در بهبود ویژگی­های آمادگی جسمانی و توسعه­ی مهارت­های تکنیکی و تاکتیکی درون فصل رقابت بسیار مؤثر و راه گشاست. اما چگونگی انتخاب بازیکن برای پست­های مختلف، اعمال تمرینات خاص تاکتیکی، آمادگی جسمانی و حفظ آن در طول فصل مسابقه بسیار حائز اهمیت است.

ویژگی­های پیکری مانند: قد، توده­ی بدن و ترکیب بدنی در بسیاری از موارد با عملکرد ارتباط دارند.

از طرف دیگر مشخص شده است که تمام ورزش­های توپی نیازمند توانایی­های وسیع و جامع است شامل توانایی­های روحی، جسمانی، تکنیکی و تاکتیکی هستند. در این میان توانایی جسمانی مهم­تر است زیرا بازی­های توپی نیازمند تکرار حداکثر توان است مانند ضربه زدن شدید و پرش.

بسیاری از یافته­ها در اغلب مطالعات دال بر این است که بین واژه آنتروپومتری و تست­های جسمانی  (چابکی، توان هوازی، پرش عمودی) در جوان­ترها در سطوح مختلف تفاوت­های معنی داری وجود دارد. تعیین (تشخیص) مهارت­های خاص یک رشته ورزشی به اندازه ویژگی­های فیزیولوژیکی و آنتروپومتریکی در ورزش­های مختلف اهمیت دارد و برای اجرا حیاتی می­باشد. (9)

برای دستیابی به این توانایی­های جسمانی، اندازه­های آنتروپومتریک، پارامترهای ترکیب بدن مثل درصد چربی بدن و توده چربی آزادو ریخت بدنی معمولاً استفاده می­شود.

بسکتبالیست­ها و والیبالیست­ها معمولاً بلندتر از دیگر ورزشکاران هستند (34)

با توجه به این که از مهم ترین عوامل پیروزی در مسابقات ورزشی، داشتن ظرفیت­های فیزیولوژیکی و ویژگی­های فیزیکی خاص است , اطلاع از جنبه­های آناتومیکی چون: قد، وزن و توده­ی بدنی می­تواند دریچه­های جدیدی را در مورد وضعیت افراد برای مربیان بگشاید.

نتایج چندین تمرین تحقیق در زنان و مردان والیبالیست نشان داد که چابکی، قدرت و نوع پرش عمودی در اجرای والیبالیست­ها اثر دارد.

در طول یک مسابقه والیبال با شدت بالا و در حین مسابقه بازیکنان دائماً در حال پرش و فرود هستند. این پرش­ها می­توانند با دور خیز (مانند پرش اسپک) و بدون دورخیز (پرش دفاع) باشد.

طبیعت پرش و نوع مسابقه و نوع پرشی که در آن انجام می­شود باید برای اجرای موفق در نظر گرفته شود.

چندین مطالعه رابطه قوی بین قدرت و توان و اجرای پرش عمودی را نشان دادند اگرچه به نظر می­رسد که این رابطه ممکن است نسبت به نوع ورزش و سطح ورزشکار تفاوت کند. (21)

ابعاد آنتروپومتریک در سطحی که ورزشکار طی رقابت کسب می­کند اثر زیادی دارد، و همچنین در مهارت­های اجرای تکنیکی ورزشکار دخیل هستند. اهداف مربیان برای انتخاب بازیکن باید حساب شده و دقیق باشد، ابتدا اندازه طول اندام­ها و محیط اندام­ها و همچنین میزان چاقی باید در نظر گرفته شود و سپس قدرت و وزن آن­ها و سپس سطح مهارت اجرای آنها باید در نظر گرفته شود. ابعاد آنتروپومتریکی اساس و پایه مهارتهای ورزشی هستند و ویژگی­های حرکتی را تحت تأثیر قرار می­دهند، در طول پروسه انتخاب بازیکن در این رشته ،عواملی همچون اندازه­ میزان چربی، عضلات و استخوان­ها نیز اطلاعاتی به مربیان می­دهد (22).

تعیین اندازه­های آنتروپومتریک برای انتخاب بهترین ورزش برای بازیکن مورد نیازهستند و پیش بینی می­شود که رسیدن به سطح بالای اجرا در آینده با توجه به این اطلاعات برای تیم­ها برای هر رده سنی می­تواند مفید  باشد. (12)

حال این سوالات در مورد رشته والیبال مطرح است که :

آیا رابطه ای بین ویژگی های آنتروپومتریک و اجرای والیبالیست ها وجود دارد؟

آیا در پستهای مختلف رابطه­ای بین ویژگیهای آنتروپومتریک بازیکنان با عملکرد آنها وجود دارد؟

این پژوهش در پی پاسخ به سوالات فوق طرح واجرا شد.

لذا با توجه به موارد یاد شده فوق این پژوهشگر در نظر دارد تا رابطه برخی از ویژگیهای پیکری با عملکرد بازیکنان والیبال مرد نخبه را مورد مطالعه قرار دهد.

1-3ـ ضرورت و اهمیت پژوهش:

به دلیل نیاز باشگاه­ها و کشورها به پرورش بازیکنان با استعداد جوان، در کنار مربیان، مأموران استعدادیابی و مدیران که هر کدام عنصر کلیدی در فرآیند استعدادیابی و پرورش استعدادها بشمار می­روند، حضور دانشمندان علوم ورزشی نیز می­تواند نقش مهمی در این فرایند داشته باشند.

از سوی دیگر شفافیت ارتباط بین ساختارهای نوع پیکری و اجرای ورزشی بهینه در سنین بزرگسالی می­تواند به کسب نتایج بهتر و هدفمند در زمینه­ی استعدادیابی والیبال و کاهش خطای اجرا در سنین بزرگسالی کمک شایانی بکند. دانشمندان علوم ورزشی باید مراحل کلیدی در فرآیند استعدادیابی و ارتباط ساختارهای بدنی به ویژگی­های روانی و سایر حیطه­های مربوط به والیبال نوین را آموزش دیده و با آن آشنایی لازم را داشته باشند تا به مفاهیم علمی والیبال تسلط یابند.

در بیشتر موارد کشف استعدادها و پرورش آن­ها بر عهده­ی افرادی قرار دارد که آموزش ندیده­اند و یا دارای آموزش اندک در زمینه­ی شناخت رشد و بلوغ و ویژگی­های بدنی و آثار بالقوه آن­ها بر فرآیندهای انتخاب و اجرا هستند.

مهارت­های پایه­ای والیبال که در سنین نونهالی و نوجوانی آموخته می­شوند، می­توانند در بزرگسالی تحت تأثیر رشد جسمانی و تغییرات بدنی قرار گیرند که این می­تواند حتی حرکت ورزشکار را تثبیت کرده و یا تغییر دهد. بنابراین ضروری بنظر می­رسد تا با درک ارتباط بین عوامل پیکری و اجرای ورزشی والیبال از از بین رفتن انرژی و استعداد جلوگیری کرده و از کسب نتایج مطلوب اطمینان حاصل کرد.

یک تیم والیبال مانند سایر ورزش­های توپی نه تنها به مهارت­های تکنیکی و تاکتیکی نیاز دارد بلکه با آمادگی جسمانی نیز سروکار دارد.

در طول یک فصل، مربیان والیبال بر روی اهداف تکنیکی و تاکتیکی تمرکز می­کنند و حجم تمرینات قدرتی را پایین می­آورند که این ممکن است موجب تغییرات ناخواسته در تیم شود. (27)

والیبال از ورزش­های اینتروال با شدت تناوبی می­باشد و در این ورزش تلاش­های ناگهانی، انفجاری و کوتاه مدت از حدود 2 تا 20 ثانیه معمولاً مورد نیاز است و از این رو ورزشکاران سطح بالا به وسیله توان عضلانی بالا در قسمت تنه و اندام­ها مشخص می­شوند.

والیبال شامل پرش، فرود، حرکات جانبی است و این حرکات باید متناوب و بدون استراحت در طول یک مسابقه 60 تا 120 دقیقه­ای انجام شود.

قدرت و توان برای موفقیت دراین رشته ضروری است. مربیان سطح بالا معمولاًبه تقویت آمادگی جسمانی اهمیت می­دهند. پس باید در نظر داشت علاوه بر بالا بردن سطح مهارت­ها، فاکتورهای آمادگی جسمانی نیز تقویت شوند. (23)

نکته­ی قابل توجه در مورد شاخص توده بدن (BMI) در این است که این شاخص، میزان درصد چربی و یا اضافه وزن را مشخص نمی­کند و به این علت کاربرد آن محدود است همچنین مانند جدول قدـ وزن ممکن است شاخص توده بدن یک شخص عضلانی (بدون چربی زیاد) مانند یک فرد چاق شود.

به هر حال BMI نسبت به جدول­های قد و وزن دقیق­تر بوده ولی نسبت به اندازه­گیری چربی زیرپوستی ضعیف­تر عمل می­کند. با این حال حداقل دو خلاصه پژوهش جدید در دسترس است که در آن­ها نتیجه­گیری شده، شاخص توده بدنی در ارزیابی چاقی نسبت به جدول وزن ـ قد از اعتبار بیشتری برخوردار است و نسبت به دیگر شاخص­های قد و وزن ارتباط قوی­تری با چربی بدنی دارد. ارتباط بین BMI و چربی بدنی تحت تأثیر عوامل از قبیل سن و جنس قرار می­گیرد به عنوان مثال افراد مسن­تر ممکن است چربی بدنی بیشتری نسبت به جوان­ترهایی با همان BMI داشته باشند.

مطالعات کمی در مقالات ذکر شده اند که با مشخصه های مورفولوژیکی والیبالیستهای زن سروکار داشته باشند و کل طیف آنها را بررسی نکرده اند چرا که اینها با کمبود معیارهای سنجشی برای اندازه گیری ساختار بدنی یا ترکیب بدنی یا سنجشهای گوناگون بدن انسان مواجه بوده اند.

در برخی مطالعات تنها جرم و ارتفاع بدن گزارش شده است و برخی دیگر تنها شاخصهای ترکیب بدن را ذکر کرده اند و تعداد اندکی از این مطالعات هم به توصیف متغیرهای ساختار بدنی پرداخته اند.

1-4ـ اهداف پژوهش:

1-1-4هدف کلی:

هدف از این مطالعه تعیین رابطۀ برخی از ویژگیهای آنتروپومتری با عملکرد والیبال در والیبالیستهای مرد نخبه می باشد.

2-1-4اهداف ختصاصی عبارتند از:

1- تعیین رابطه بین سن بازیکنان با عملکرد اسپک بازیکنان والیبال مرد نخبه

2- تعیین رابطه بین قد بازیکنان با عملکرد اسپک بازیکنان والیبال مرد نخبه

3- تعیین رابطه بین وزن بازیکنان با عملکرد اسپک بازیکنان والیبال مرد نخبه

4- تعیین رابطه بین BMI بازیکنان با عملکرد اسپک  بازیکنان والیبال مرد نخبه

5- تعیین رابطه بین سن بازیکنان با عملکردسرویس بازیکنان والیبال مرد نخبه

6- تعیین رابطه بین قد بازیکنان با عملکردسرویس بازیکنان والیبال مرد نخبه

7- تعیین رابطه بین وزن بازیکنان با عملکردسرویس بازیکنان والیبال مرد نخبه

8- تعیین رابطه بینBMI بازیکنان با عملکردسرویس  بازیکنان والیبال مرد نخبه

9- تعیین رابطه بین سن بازیکنان با عملکرد پرش عمودی بازیکنان والیبال مرد نخبه

10- تعیین رابطه بین قد بازیکنان با عملکرد پرش عمودی بازیکنان والیبال مرد نخبه

11- تعیین رابطه بین وزن بازیکنان با عملکرد پرش عمودی بازیکنان والیبال مرد نخبه

12- تعیین رابطه بینBMI بازیکنان با عملکرد پرش عمودی بازیکنان والیبال مرد نخبه

13- تعیین رابطه بین سن بازیکنان با عملکرد دریافت  بازیکنان والیبال مرد نخبه

14- تعیین رابطه بین قد بازیکنان با عملکرد دریافت بازیکنان والیبال مرد نخبه

15- تعیین رابطه بین وزن بازیکنان با عملکرد دریافت بازیکنان والیبال مرد نخبه

16- تعیین رابطه بین BMI بازیکنان با عملکرد دریافت بازیکنان والیبال مرد نخبه

17- تعیین رابطه بین سن بازیکنان با عملکرد دفاع بازیکنان والیبال مرد نخبه