در تهیه نقشه گستره جنگل/ غیرجنگل با استفاده از داده­های طیفی ماهواره‌ای تک زمانه با توجه به تشابه طیفی برخی طبقات کاربری های مختلف، ممکن است نقشه قابل اعتماد و با صحت بالایی تولید نگردد. این تحقیق با هدف بهبود تهیه نقشه­ی گستره جنگل/غیرجنگل در حوزه قره سو استان گلستان، با استفاده از طبقه بندی توامان و سلسله مراتبی داده­های چندزمانه و قابلیت­های سیستم اطلاعات جغرافیایی می­باشد. در این تحقیق از تصاویر 4 فصل سنجنده OLI لندست-8 و سنجنده TM لندست-5 استفاده شده است. پس از تصحیحات رادیومتری و هندسی مورد نیاز بر روی تصویر، بهبود و بارزسازی تصاویر به کمک روش­های نسبت گیری و تجزیه مولفه­های اصلی انجام گرفت. پس از تهیه نقشه واقعیت زمینی نمونه­ای بصورت انتخابی از طبقات مختلف جنگل و غیرجنگل، طبقه بندی به طور جداگانه و با استفاده از تصاویر یک زمانه، چندزمانه بصورت توامان، چند زمانه به روش­ سلسله مراتبی و با آلگوریتم ماشین بردار پشتیبان انجام شد. همچنین با استفاده از قابلیت­های سیستم اطلاعات جغرافیایی بهترین طبقات از طبقه بندی فصول مختلف انتخاب و با هم تلفیق شدند. با ادغام طبقات غیرجنگل و جنگل با یکدیگر نقشه گستره جنگل/غیرجنگل تهیه گردید. ارزیابی صحت نقشه های حاصل با استفاده از نقشه واقعیت زمینی نمونه­ای صورت گرفت. نتایج ارزیابی صحت نشان داد که صحت­ کلی و ضریب کاپای نقشه­های حاصل از طبقه بندی تصویر فصل تابستان به ترتیب با مقادیر %1/89 و 69/0 در بین فصول مختلف بهترین بوده است.

صحت کلی و ضریب کاپای نقشه­ حاصل از ادغام بهترین طبقات فصول مختلف با کمک سیستم اطلاعات جغرافیایی برابر با %14/85 و 56/0 به دست آمد. همچنین صحت کلی و ضریب کاپای نقشه­های حاصل از طبقه بندی تصاویر چند زمانه بصورت توامان به ترتیب برابر %­05/94 و 84/0 و نقشه حاصل از روش سلسله مراتبی برابر با %01/98 و 95/0 به دست آمد. با توجه به نتایج بدست آمده می­توان بیان نمود که به کمک تصاویر چند زمانه و طبقه بندی سلسله مراتبی می­توان با صحت بالا و قابل قبولی نقشه گستره جنگل/غیرجنگل را تهیه نمود.

واژه­های کلیدی: نقشه گستره جنگل/غیرجنگل، طبقه بندی تک زمانه، طبقه بندی چند زمانه، طبقه بندی سلسله مراتبی، لندست 5-TM، لندست 8-OLI

 

 

 

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                      صفحه

 
فصل اول: مقدمه و کلیات

1-1- مقدمه و هدف………………………. 2

1-1-1- فرضیات …………………………. 5

1-1-2- اهداف……………………………. 5

1-2- کلیات……………………………… 5

1-2-1- مقدمه­ای برسنجش از دور……………… 5

1-2-2- ماهواره­های منابع زمینی…………….. 6

1-2-3- ماهواره لند ست……………………. 7

1-2-3-1- سنسور ابزار تصویر ساز عملیاتی زمین (OLI) 8

1-2-3-2- سنسور مادون قرمز حرارتی (TIRS) ……. 9

1-2-4- بازتاب طیفی پدیده­ها……………….. 9

1-2-4-1- بازتاب طیفی گیاهان……………… 10

2-2-4-2- مقایسه انعکاس طیفی آب، خاک وگیاه….. 11

1-2-5- پیش پردازش­های داده­های ماهواره­ای…….. 11

1-2-5-1- بررسی کیفیت داده­ها……………… 12

1-2-5-2- خطای موجود در تصاویر ماهواره­ای……. 12

1-2-5-3- تصحیح هندسی تصاویر ماهواره­ای……… 12

 

فهرست مطالب

   عنوان                                                                                               صفحه

1-2-5-4- تصحیح ارتفاعی………………….. 13

1-2-5-5- تصحیح خطای اتمسفری……………… 13

1-2-6- پردازش رقومی تصاویر………………. 14

   

1-2-6-1- نسبت گیری……………………… 14

1-2-6-2- شاخص پوشش گیاهی………………… 15

1-2-6-2-1- شاخص پوشش گیاهی نرمال شده (NDVI) .. 15

1-2-6-3- تجزیه و تحلیل مولفه­های اصلی………. 15

1-2-7- تجزیه و تحلیل داده­ها و استخراج اطلاعات.. 16

1-2-7-1- تفسیر چشمی…………………….. 16

1-2-7-2- تفسیر رقومی……………………. 16

1-2-8- طبقه بندی داده­های ماهواره­ای………… 17

1-2-8-1- طبقه بندی نظارت شده…………….. 17

1-2-8-2- نمونه­های تعلیمی………………… 17

1-2-8-3- انتخاب تعداد نمونه­های تعلیمی……… 18

1-2-8-4- انتخاب باندهای مناسب جهت طبقه بندی… 18

1-2-9- طبقه بندی……………………….. 18

1-2-9-1- آلگوریتم حداقل فاصله از میانگین…… 19

1-2-9-2- آلگوریتم طبقه بندی متوازی السطوح….. 19

1-2-9-3- آلگوریتم حداکثر احتمال…………… 19

 

فهرست مطالب

   عنوان                                                                                                 صفحه

 

1-2-9-4- آلگوریتم ماشین بردار پشتیبان……… 21

1-2-10- طبقه بندی سلسله مراتبی یا چند مرحله­ای. 21

1-2-11- ارزیابی صحت نتایج طبقه بندی………. 23

1-2-11-1- صحت کلی………………………. 23

1-2-11-2- صحت­های کاربر و تولید کننده………. 23

1-2-11-3- ضریب کاپا…………………….. 24

1-2-12- تصاویر چند زمانه………………… 24

1-2-12-1- کاربرد تصاویر چند زمانه در جنگل….. 25

فصل دوم: بررسی منابع

2-1-مطالعات انجام شده در ایران …………… 28

2-2- مطالعات انجام شده در خارج کشور……….. 31

 

فصل سوم: مواد و روش­ها

3-1- منطقه مورد مطالعه………………….. 36

3-1-1- موقعیت جغرافیایی…………………. 36

3-2- ­داده­های مورد استفاده……………….. 38

3-2- داده­های ماهواره­ای………………….. 38

3-3- نرم افزار­های مورد استفاده……………. 38

3-4- تهیه نقشه واقعیت زمیتی……………… 38

3-5- پیش پردازش داده­های ماهواره­ای…………. 39

3-5-1- بررسی کیفیت رادیومتری و هندسی داده­ها… 39

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                     صفحه

3-6- پردازش تصاویر ماهواره­ای…………….. 39

3-6-1-تبدیل تسلدکپ……………………… 39

3-6-2- تجزیه و تحلیل مولفه­های اصلی………… 40

3-7- طبقه بندی تصاویر…………………… 40

3-7-1- تعیین طبقه­ها…………………….. 40

3-7-2- تعیین نمونه­های تعلیمی…………….. 40

3-7-3- انتخاب مناسب­ترین آلگوریتم طبقه بندی…. 41

3-7-4- طبقه بندی با استفاده ازتصاویر بصورت تک زمانی فصول مختلف   41

3-7-5- طبقه بندی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی  41

3-7-6- طبقه بندی با استفاده از تصاویرتوامان چند زمانه (چندفصلی   41

3-8- طبقه بندی با روش سلسله مراتبی………… 42

3-9- برآورد صحت نقشه­های حاصل از طبقه بندی….. 43

فصل چهارم: نتایج

4-1- نتایج مربوط به طبقه بندی تصاویر 4 فصل به صورت تک زمانه 46

4-2- نتایج ادغام بهترین طبقه فصول مختلف با کمک سیستم اطلاعات جغرافیایی 56

4-3- نتایج مربوط به روش طبقه بندی تصاویر چند زمانه بصورت توامان  59

4-4- نتایج مربوط به طبقه بندی سلسله مراتبی…. 62

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

5-1- بحث ونتیجه گیری………………….. 68

5-2- نتیجه گیری نهایی………………….. 70

5-3- پیشنهادها…………………………. 71

منابع…………………………………. 74

فهرست اشکال

عنوان                                                                                                صفحه

شکل 1-1- منحنی انعکاس طیفی یک گیاه سبز…….. 11

شکل 1-2- چگونگی تعیین مرز طبقه­ها در آلگوریتم­های طبقه بندی متوازی السطوح (الف)، حداقل فاصله از میانگین (ب) و حداکثر احتمال (ج). ..20

شکل 1-3- طبقه بندی تصاویر چند زمانه به دو حالت، طبقه بندی بعد از ادغام (الف) و قبل از ادغام (ب)، (جون، 1999)……………… …………………………..22

شکل 3-1- نقشه موقعیت منطقه در ایران و استان گلستان     37

شکل3-2- مراحل انجام طبقه بندی سلسله مراتبی…. 44

شکل 4-1- نقشه حاصل از طبقه بندی طبقات مختلف منطقه مورد مطالعه بروی تصویر فصل بهار………………………………… 47

شکل 4-2- نقشه حاصل از طبقه بندی طبقات مختلف منطقه مورد مطالعه بروی تصویر فصل تابستان………………………. 48

شکل 4-3- نقشه حاصل از طبقه بندی طبقات مختلف منطقه مورد مطالعه بروی تصویر فصل پائیز……………………………… 49

شکل 4-4- نقشه حاصل از طبقه بندی طبقات مختلف منطقه مورد مطالعه بروی تصویر فصل زمستان……………………….. 50

شکل 4-5- نقشه گستره جنگل/غیرجنگل حاصل از طبقه بندی با استفاده از تصویر فصل بهار………………………………. 51

شکل 4-6- نقشه گستره جنگل/غیرجنگل حاصل از طبقه بندی با استفاده از تصویرتابستان…………………………… 52

شکل 4-7- نقشه گستره جنگل/غیرجنگل حاصل از طبقه بندی با استفاده از تصویر پائیز…………………………………. 53

شکل 4-8- نقشه گستره جنگل/غیرجنگل حاصل از طبقه بندی با استفاده از تصویرزمستان……………………………. 54

شکل 4-9- نقشه کاربری اراضی حاصل از ادغام بهترین طبقه از فصول مختلف   58

شکل 4-10- نقشه گستره جنگل/غیرجنگل حاصل از ادغام طبقات مختلف جنگل و غیرجنگل بدست آمده از انتخاب بهترین طبقات از فصول مختلف 59

شکل 4-11 نقشه طبقات مختلف حاصل از طبقه بندی توامان تصاویر فصول مختلف  61

فهرست اشکال

عنوان                                                                                                صفحه

 

4-12- نقشه گستره جنگل/غیرجنگل حاصل از طبقه بندی توامان تصاویر فصول مختلف…………………………………….. 62

4-13- نقشه حاصل از طبقه بندی طبقات مختلف منطقه مورد مطالعه به روش سلسله مراتبی………………………………… 63

4-14- نقشه گستره جنگل/غیرجنگل حاصل از طبقه بندی تصاویر با روش سلسله مراتبی………………………………… 64

 

 

 

 

فهرست جداول

عنوان                                                                                                   صفحه

 
جدول 1-1- محدوده طیفی و قدرت تفکیک مکانی سنجنده (OLI). …….8

جدول1-2- محدوده طیفی و قدرت تفکیک مکانی سنجنده مادون قرمز حرارتی 9

جدول3-1- مشخصات حوضه­های آبخیز اصلی گلستان….. 37

جدول 4-1 نتایج ارزیابی صحت نقشه کاربری های مختلف برای فصل بهار   54

جدول 4-2 نتایج ارزیابی صحت نقشه کاربری های مختلف برای فصل تابستان     55

جدول 4-3 نتایج ارزیابی صحت نقشه کاربری های مختلف برای فصل پائیز  55

جدول 4-4 نتایج ارزیابی صحت نقشه کاربری های مختلف برای فصل زمستان 56

جدول 4-5- نتایج ارزیابی صحت نقشه طبقه بندی تصاویر ماهواره­ای فصول مختلف (تک زمانه)……………………………. .56

جدول 4-6 نتایج ارزیابی صحت نقشه کاربری اراضی حاصل از انتخاب بهترین طبقه از فصول مختلف………………………….. 57

جدول 4- 7- نتایج ارزیابی صحت نقشه حاصل از ادغام بهترین طبقه فصول مختلف…………………………………….. 57

جدول 4-8 نتایج ارزیابی صحت نقشه کاربری اراضی حاصل از طبقه بندی تصویر بصورت توامان چند زمانه………………….. 60

جدول 4-9- نتایج ارزیابی صحت نقشه گستره جنگل/غیرجنگل حاصل از طبقه بندی توامان چند زمانه……………………….. 60

جدول 4-10- نتایج ارزیابی صحت نقشه کاربری اراضی حاصل از طبقه بندی تصاویر بصورت سلسله مراتبی……………………… 64

جدول 4-11- نتایج ارزیابی صحت نقشه گستره جنگل/ غیرجنگل حاصل از طبقه بندی تصـاویر ماهواره­ای به روش سلسله مراتبی……… 65

 

 

 

فصل اول

 

مقدمه و کلیات

 

 

 

مقدمه و کلیات
1-1- مقدمه و هدف

برای استفاده بهینه از منابع طبیعی و توسعه پایدار در برنامه‌ریزی‌های منطقه‌ای نیازمند به جمع­آوری اطلاعات کافی از منابع زیست محیطی در زمان کوتاه و با هزینه کم است. جنگل‌های شمال دارای جایگاه ویژه‌ای در طبیعت ایران هستند و تضمین­کننده بقاء و پایداری آب و خاک در شمال کشور می‌باشد. در بین جنگل‌های شمال استان گلستان به لحاظ دارا بودن شرایط اقلیمی منحصر به فرد و متمایز از استان‌های گیلان و مازندران دارای همه نوع زیستگاه به جز مناطق کاملا کویری است (ماهینی وهمکاران، 1386).

به علت رونق کشاورزی و باغبانی و رشد صنعت و گسترش شهرها و هجوم جمعیت به این استان، زیستگاه اصلی و طبیعی استان به مناطق جنگلی و کوهستانی محدود شده و این مناطق به طور مداوم مورد تصرف و بهره‌ برداری انسان قرار دارند. در نتیجه این بهره‌ برداری‌ها موجب محو جنگل و تخریب جنگل گشته است. لذا آگاهی و علم مدیران از کم و کیف منابع جنگلی برای جلوگیری از تخریب بیشتر منابع طبیعی امری ضروری بنظر می‌رسد. از آنجایی که درصد کمی از کشور ما را جنگل تشکیل داده لذا حفظ و حراست آنها جزء اولویت‌های منابع طبیعی است و مدیریت اصولی، جز با تهیه نقشه دقیق و بهنگام از محدوده جنگل میسر نخواهد بود. متداول ترین روش تهیه نقشه جنگل، عکس‌برداری هوایی،تصحیح و تفسیر آن است. این روش در سطوح وسیع، بسیار پرهزینه‌‌‌ بوده و مستلـزم صرف زمان زیادی می‌باشد. بنابراین با توجه به تغییرپذیری و پویایی منابع طبیعی و نیز وجود تغییرات ناشی از تعرض‌های زیادی که به این عرصه‌ها به ویژه در مناطق جنگلی شمال کشور می‌شود، باید به دنبال روش‌هایی بود که در مدت زمان اندک با صرف هزینه‌های معقول بتوان نقشه‌هایی با دقت مناسب تهیه نمود (رفیعیان، 1385).

روش‌های بدست‌ آوردن اطلاعات کمی و کیفی از جنگل در طول زمان تکامل یافته است و سنجش از دور بعنوان یکی از راه‌های کسب اطلاعات مطرح می‌باشد. داده‌های

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

فهرست مطالب
عنوان                                                                                                           صفحه

چکیده…………………………………………………………………………………………………………………………………………1

فصل اول: کلیات                                                                                           

1-1- سرطان……………………………………………………………………………………………………………………………….3

1-2- علل سرطان………………………………………………………………………………………………………………………..3

1-3- خصوصیات سلول توموری…………………………………………………………………………………………………..5

1-4- روش ‌های درمان سرطان……………………………………………………………………………………………………..6

1-5- تاریخچه ی شیمی درمانی…………………………………………………………………………………………………. 6

1-6- مقاومت دارویی…………………………………………………………………………………………………………………..7

1-7- فارماکولوژی پایه داروهای شیمی درمانی سرطان…………………………………………………………………….8

1-7-1- داروهای آلکیله کننده………………………………………………………………………………………………………8

1-7-2- آنتی متابولیت‌ها……………………………………………………………………………………………………………..8

1-7-3- هورمون‌ها……………………………………………………………………………………………………………………..9

1-7-4- فراورده‌‌های گیاهی………………………………………………………………………………………………………….9

1-7-5- آنتی بیوتیک‌های ضدسرطان…………………………………………………………………………………………..10

1-7-5-1- اکتینومایسین…………………………………………………………………………………………………………..11

1-7-5-1-1- داکتینومایسین……………………………………………………………………………………………………..11

1-7-5-2-آنتراسیکلین………………………………………………………………………………………………………………13

1-7-5-2-1-دانوروبیسین………………………………………………………………………………………………………….14

1-7-5-2-2-دوکسوروبیسین هیدروکلراید…………………………………………………………………………………..16

1-7-5-3- میترامایسین………………………………………………………………………………………………………………17

1-7-5-4 بلئومایسین سولفات…………………………………………………………………………………………………….19

1-7-5-5-     میتومایسین‌ها……………………………………………………………………………………………………………21

1-7-5-5-1 میترامایسین C………………………………………………………………………………………………………..22

1-7-5-6- استرپتوزوستین…………………………………………………………………………………………………………22

1-8-سرطان ریه………………………………………………………………………………………………………………………..23

1-8-1- علائم سرطان ریه……………………………………………………………………………………………………….. 26

1-8-2- سرطان در ایران…………………………………………………………………………………………………………… 26

1-9-اکتینومیست‌ها…………………………………………………………………………………………………………………….28

1-9-1-متابولیت‌های ثانویه‌ی اکتینومیست‌ها………………………………………………………………………………….30

1-10-هدف از پژوهش………………………………………………………………………………………………………………33         

فصل دوم: پیشنه‌ی تحقیق                                                                                               

فصل سوم: مواد و روش­ها                                                                                              

3-1- ترکیبات استفاده شده………………………………………………………………………………………………………….39

3-2- دستگاه های استفاده شده……………………………………………………………………………………………………42

3-3- سویه‌های اکتینومیست………………………………………………………………………………………………………..43

3-4- آماده‌سازی محیط کشت تولید اسپور باکتری………………………………………………………………………….43

3-5- آماده‌سازی محیط پیش کشت………………………………………………………………………………………………44

3-6- آماده‌سازی محیط کشت تخمیر……………………………………………………………………………………………44

3-7- احیا و کشت سویه…………………………………………………………………………………………………………….45

3-8- تهیه پیش کشت……………………………………………………………………………………………………………… 45

3-9- تولید متابولیت‌ها………………………………………………………………………………………………………………45

3-10- استخراج متابولیت‌ها………………………………………………………………………………………………………45

3-11- نگهداری عصاره‌ها………………………………………………………………………………………………………..46

3-12- غربالگری اولیه، ارزیابی فعالیت سمیت……………………………………………………………………………46

3-12-1- کشت آرتمیا……………………………………………………………………………………………………………..46

3-12-2- آزمون ارزیابی سمیت در آرتمیا…………………………………………………………………………………..47

3-13- غربالگری ثانویه، ارزیابی سمیت در کشت سلولی……………………………………………………………..48

3-13-1- انتخاب دودمان سلولی…………………………………………………………………………………………….. 48

3-13-1-1 محیط کشت………………………………………………………………………………………………………….49

3-13-1-1-1- مراحل تهیه محیط کشت دودمان سلولی A549…………………………………………………..49

3-13-1-1-2-تجدیدکشت دودمان سلولی A549……………………………………………………………………..50

3-13-1-1-3- شمارش سلول‌ها و بررسی میزان فعالیت سلول…………………………………………………..51

3-13-2- تهیه محلول تریپسین………………………………………………………………………………………………….52

3-14- آزمون MTT………………………………………………………………………………………………………………..53

3-15- شمارش سلول برای انجام آزمونMTT……………………………………………………………………………54

3-16- روش انجام آزمون MTT دراین پژوهش……………………………………………………………………….54

3-17- بررسی ریخت‌شناسی سلول‌ها تیمار شده با عصاره اکتینومیست‌ها……………………………………..55

3-18- شناسایی سویه‌های منتخب اکتینومیست………………………………………………………………………….56

3-18-1- بررسی مورفولوژی میکروسکوپی……………………………………………………………………………. 56

3-18-2- بررسی میسلیوم‌های هوایی و آرایش زنجیره اسپوری……………………………………………………56

3-18-3- بررسی رشد میسلیومی در محیطISP2 broth………………………………………………………………56

3-19-  مطالعه شیمیوتاکسونومی………………………………………………………………………………………………56

3-19-1- تهیه بیومس برای تعیین ایزومر دی آمینوپامیلیک اسید(DAP)……………………………………………56

3-19-2- تعیین ایزومر DAPموجود در دیواره سلولی…………………………………………………………………… 57

3-20- شناسایی توالی نوکلئوتیدی ژن 16S rRNA سویه‌های منتخب…………………………………………….. 58

3-20-1- تهیه محیط کشت Luria Broth(LB)……………………………………………………………………………..58

3-20-2- تهیه زیست توده برای مطالعات فیلوژنتیک……………………………………………………………………..59

3-20-3- استخراج DNA…………………………………………………………………………………………………………59

3-20-4- تائید بررسی کیفیت استخراج DNA………………………………………………………………………………61

3-20-4-1- تهیه ژل آگاروز……………………………………………………………………………………………………..61

3-20-4-1-1- تهیه بافر(TAE)Tris-Acetate-EDTA………………………………………………………………..61

3-20-5- انجام فرایند واکنش زنجیره پلیمراز(PCR)……………………………………………………………………..62

3-20-5-2- شرایط واکنش PCR………………………………………………………………………………………………62

3-20-5-3- بررسی محصولات PCR………………………………………………………………………………………..63

3-20-5-4- خالص سازی محصولات PCR……………………………………………………………………………….63

3-20-6- تعیین توالی نوکلئوتیدی قطعات تکثیر شده از ژن 16S rRNA………………………………………….63

3-20-7- مقایسه توالی نوکلئوتید ژن 16S rRNA سویه‌های اکتینومایست منتخب…………………………….63

فصل چهارم: نتایج                                                                                                       

4-1- شرایط پیش تخمیر و تخمیر و میزان متابولیت تولید شده توسط40 سویه  اکتینومیست‌ بررسی شده در این پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………………65

4-2- نتایج حاصل از تست ارزیابی سمیت متابولیت‌های ثانویه………………………………………………………..68

4-3- نتایج مربوط به بررسی ریخت شناسی سلول‌ها در تست سمیت سلولی………………………………….. 71

4-4- نتایج مربوط به تست سمیت سلولی با روش MTT……………………………………………………………….72

4-5- بررسی ریخت‌شناسی سلول‌ها پس از تیمار با عصاره سویه‌ی اکتینومیست‌های منتخب………………74

4-6- شناسایی اکتینومیست‌های منتخب………………………………………………………………………………………..74

4-6-1- بررسی ریخت شناسی اکتینومیست‌های منتخب…………………………………………………………………74

4-6-2- تعیین ایزومر DAP موجود در دیواره سلولی…………………………………………………………………… 76

4-6-3- بررسی فیلوژنتیکی اکتینومیست‌های منتخب………………………………………………………………………77

4-6-3-1- تائید استخراجDNA اکتینومیست‌های منتخب………………………………………………………………77

4-6-4- تائید استخراج ژن16S rRNA از ژل آگاروز……………………………………………………………………..77

4-6-4-1- نتایج مربوط به توالی خوانی ژن 16S rRNA……………………………………………………………….78

 فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری                                                                                      

 منابع……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 91

چکیده انگلیسی…………………………………………………………………………………………………………………101

پیوست‌ها………………………………………………………………………………………………………………………….102

فهرست جداول

عنوان                                                                                                                  صفحه

جدول ‏1‑1: میزان شیوع و مرگ و میر ناشی از انواع سرطان در هر دو جنس زن ومرد. 25

جدول ‏1‑2: تغییرات تنوع سرطان در ایران در طی سال‌های 1376-1318.. 27

جدول ‏1‑3:گروه‌های مختلف اکتینومیست‌ها 29

جدول ‏1‑4: تعدادی از متابولیت‌های استخراج شده توسط اکتینومیست‌ها 32

جدول ‏3‑1:مواد شیمایی استفاده شده 39

جدول ‏3‑2:دستگاه‌های استفاده شده 42

جدول ‏3‑3:ترکیبات محیط کشت ISP2 اصلاح شده 44

جدول ‏3‑4:ترکیبات محیط پیش تخمیر. 45

جدول ‏3‑5:نمک‌های مورد نیاز برای تهیه آب نمک دریایی مصنوعی.. 46

جدول ‏3‑6:ترکیبات مورد استفاده درتهیه محیط کشت دودمان A549. 49

جدول ‏3‑7:ترکیبات محیط کشت… 58

جدول ‏4‑1:نتایج حاصل از مرحله ی تولید واستخراج متابولیت‌های ثانویه. 64

جدول ‏4‑2:درصد کشندگی در عصاره‌ها با محدوده اثری بین 40-59% (محدوده اثر خوب). 67

جدول ‏4‑3:درصد کشندگی در عصاره‌ها با محدوده اثری بین 39-20% (محدوده اثر متوسط). 69

جدول ‏4‑4:درصد کشندگی در عصاره‌ها با محدوده اثری بین 0-19% (محدوده اثرضعیف). 70

جدول ‏4‑5: نتایج مربوط به بررسی مرفولوژی سلول پس از تیمار با عصاره‌ها 70

جدول ‏4‑6: نتایج مربوط به مقایسه مقدار جذب بین عصاره‌ها با شاهد…………………………………………….. 72

جدول ‏4‑7: شماره دسترسی در Gene Bank ومیزان تشابه اکتینومیست‌های منتخب با اکتینومیست‌های ثبت شده براساس ترادف نوکلئوتید‌های ژن 16S rRNAدر ژنوم…………………………………………………………… 80

فهرست نمودارها

عنوان                                                                                                                  صفحه

نمودار ‏4‑1:مقایسه میانگین مقدار جذب بین عصاره‌های سویه‌هایی که 05/0≥p داشتندبا شاهد(A549). 73

فهرست اشکال                           صفحه

شکل ‏1‑1: ساختمان شیمیایی داکتینومایسین.. 12

شکل ‏1‑2: ساختمان شیمیایی دانوروبیسین.. 14

شکل ‏1‑3: ساختمان شیمیایی دوکسوروبیسین.. 16

شکل ‏1‑4: ساختمان شیمیایی میترامایسین.. 17

شکل ‏1‑5:ساختمان شیمیایی بلئومایسین.. 18

شکل ‏1‑6:ساختمان شیمیایی میتومایسین.. 20

شکل ‏1‑7: ساختمان شیمیایی استرپتوزوستین.. 22

شکل ‏3‑1: این تصاویر به عنوان نمونه از میزان آسیب می‌باشد که برای درک بهتر هر مفهوم آسیب دیدگی……………………………………………………………………………………………………………………………………….54

شکل ‏4‑1: تصاویر مربوط به بررسی ریخت‌شناسی سلول‌ها پس از تیمار سلول A549 با عصاره باکتری‌ها…………………………………………………………………………………………………………………………………….73

شکل ‏4‑2: بررسی ریخت شناسی سویه UTMC 863. 74

شکل ‏4‑3: بررسی ریخت شناسی سویه UTMC 919. 74

شکل ‏4‑4: بررسی ریخت شناسی سویه UTMC 877. 74

شکل ‏4‑5: بررسی ریخت شناسی سویه UTMC 676. 75

شکل ‏4‑6: بررسی ریخت شناسی سویه UTMC 638. 75

شکل ‏4‑7: مربوط به استخراج DNA اکتینومیست‌های منتخب… 76

در این تحقیق تاثیر ژئوبگ­ها بر کنترل آب‏شستگی کوله پل‏ها با استفاده از روش دینامیک سیالات محاسباتی (CFD) مورد مطالعه قرار­گرفته است. ژئوبگ­ها کیسه­هایی از جنس ژئوتکستایل هستند که با مصالحی مانند ماسه، بتن و یا مصالح حاصل از لایروبی رودخانه­ها پر می­شوند. با توجه به در دسترس بودن، هزینه کم و عدم نیاز به نیروی کار ماهر، استفاده از این مواد نسبت به مصالح سنتی بسیار مقرون به صرفه است. در این راستا، با استفاده از نرم­افزار FLOW-3D جریان و فرسایش رسوبات اطراف کوله پل‏ها و تاثیر ژئوبگ­ها و ژئومت­ها (ژئوبگ بزرگ) بر کاهش عمق آب‏شستگی مدل­سازی شد. از این نرم­افزار برای حل معادلات سه بعدی نویر-استوکس به روش مشتقات محدود (finite difference) استفاده شده­است. مدل آشفتگی RNG برای مدل­سازی میدان جریان در اطراف کوله، محلی که گردابه­های نعل اسبی تشکیل شده و جریان آشفته غالب است، به کار برده شده­است. تصدیق صحت و دقت نرم­افزار با استفاده از نتایج مدل آزمایشگاهی جریان و فرسایش اطراف کوله بدون لایه محافظ با دیواره قائم مورد بررسی قرار گرفت. در روند مدل­سازی ابتدا جریان اطراف کوله تا رسیدن به حالت پایدار گسترش یافت و سپس اجازه فرسایش به مدل داده شد. نتایج شبیه‏سازی از نظر کمی و کیفی با مدل آزمایشگاهی از مطابقت خوبی برخوردار است. بر اساس شبیه­سازی­های صورت گرفته، لایه­های ژئوبگ و ژئومت از کوله پل در برابر فرسایش به خوبی محافظت کرده ولی باعث انتقال فرسایش به پایین­دست کوله می­شوند. همچنین تاثیر هندسه لایه ژئومت بر کاهش ماکزیمم عمق آب‏شستگی، و نیز کارایی لایه ژئومت در عمق آب، سرعت و اندازه ذرات رسوبی مختلف مورد مطالعه قرار گرفت.
 
کلید واژگان: آب شستگی- کوله پل- دینامیک سیالات محاسباتی
 
 
 
 
 
 
فهرست مطالب
 
 
عنوان                                           صفحه
 
فصل اول: مقدمه
1-1- انواع کوله پل‏ها، مکانیابی و ساخت.. 2
1-1-1- انواع کوله پل‏ها.. 2
1-1-2- مکانیابی کوله پل‏ها.. 3
1-1-3- ابعاد کوله و نحوه ساخت.. 4
1-2- میدان جریان.. 4
1-3- پروسه آب‏شستگی.. 6
1-3-1- آب‏شستگی کلی.. 6
1-3-2- آب‏شستگی کوله پل.. 7
1-4- معرفی تحقیق.. 8
 
فصل دوم: مروری بر تحقیقات پیشین و تئوری تحقیق
2-1- مقدمه.. 11
2-2- طبقه بندی آب‏شستگی موضعی کوله پل‏ها.. 12
2-3- میدان جریان و تنش برشی بستر در محل کوله پل   13
2-4- پارامترهای تاثیرگذار بر آب‏شستگی کوله پل‏ها.. 16
2-4-1- طبقه بندی پارامترها.. 16
عنوان                                           صفحه
 
2-4-2- آنالیز ابعادی.. 17
2-5- تاثیر پارامترهای مختلف بر عمق آب‏شستگی.. 18
2-5-1- سرعت جریان عبوری.. 18
2-5-2- عمق جریان عبوری.. 20
2-5-3- طول کوله، نسبت تنگ شدگی و نسبت دهانه.. 21
2-5-4- اندازه و دانهبندی رسوبات.. 22
2-5-5- شکل کوله.. 25
2-5-6- جهت قرارگیری کوله نسبت به جریان عبوری.. 26
2-5-7- هندسه آبراهه.. 27
2-5-8- تغییرات زمانی آب‏شستگی.. 28
2-6- تخمین عمق آب‏شستگی.. 31
2-6-1- رویکرد رژیم جریان.. 31
2-6-2- رویکرد تجربی.. 32
2-6-3- رویکرد تحلیلی یا شبه تجربی.. 37
2-7- مطالعات عددی آب‏شستگی اطراف کوله پل‏ها.. 38
2-8- روش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های کنترل آب شستگی.. 40
2-9- نتیجه‏گیری.. 42
 
فصل سوم: ضوابط طراحی ژئوبگ‌ها
3-1- مقدمه.. 44
3-2- ضوابط کلی پایداری.. 44
3-2-1- پایداری در برابر بار موج.. 44
3-2-2- پایداری بار جریان.. 48
عنوان                                           صفحه
 
3-3 -ضوابط پایداری ژئوبگ‌ها.. 52
3-3-1- بحث در مورد دانسیته نسبی.. 52
3-3-2- محافظت شیب.. 52
3-3-3- پایداری المان‌های تاج.. 56
3-4- ضابطه طراحی بر اساس بار جریان.. 57
3-5- پایداری ژئوبگ‌ها از منظر مکانیک خاک.. 57
 
فصل چهارم: معرفی نرم‏افزار FLOW-3D
4-1- مقدمه.. 59
4-2- مدل هیدرودینامیک.. 59
4-3- مدلسازی رسوب.. 62
4-4- مدل آشفتگی.. 66
 
فصل پنجم: نتایج شبیه‏سازی عددی
5-1- مقدمه.. 69
5-2- کالیبراسیون مدل و آنالیز حساسیت مش‏بندی.. 70
5-2-1- مشخصات مدل و نحوه شبکه‏بندی.. 70
5-2-2- نتایج شبیه‏سازی.. 73
5-2-2-1- نتایج شبیه‏سازی جریان.. 73
5-2-2-2- نتایج شبیه‏سازی رسوب.. 75
5-3- بررسی تاثیر ژئومت بر کنترل آب‏شستگی کوله با دیواره قائم   81
5-4- بررسی تاثیر ژئوبگ و ژئومت بر کنترل آب‏شستگی اطراف کوله باله‏ای.. 83
5-4-1- مشخصات مدل کوله باله‏ای.. 83
 
عنوان                                           صفحه
 
5-4-2- نتایج شبیه‏سازی جریان و فرسایش اطراف کوله باله‏ای بدون
وجود لایه محافظ.. 85
5-4-3- نتایج شبیه‏سازی جریان و فرسایش اطراف کوله باله‏ای
محافظت شده با ژئوبگ.. 87
5-4-4- شبیه‏سازی جریان و فرسایش اطراف کوله بالهای محافظت شده
به وسیله ژئومت.. 91
5-5- تاثیر ضخامت و عرض لایه ژئومت بر کنترل آب‏شستگی اطراف کوله باله‏ای..     93
5-6- بررسی اثر عمق جریان بر آب‏شستگی اطراف کوله باله‏ای بدون لایه
محافظ و کارایی کوله حفاظت شده با لایه ژئومت.. 98
5-7- مطالعه تاثیر سرعت جریان بر آب‏شستگی اطراف کوله باله‏ای
بدون لایه محافظ و کارایی کوله حفاظت شده با لایه ژئومت   100
5-8- بررسی تاثیر اندازه ذرات رسوبی و پارامتر شیلدز بر آب‏شستگی اطراف کوله باله‏ای بدون لایه محافظ و کارایی کوله حفاظت شده با لایه ژئومت و لایه ژئوبگ.. 102
 
فصل ششم: نتایج تحقیق و پیشنهادها
6-1- نتایج تحقیق.. 105
6-2- پیشنهادها برای کارهای آینده.. 106
 
فهرست منابع.. 107
 
 
 
 
 
 
فهرست جداول
 
 
عنوان                                           صفحه
 
جدول 2-1- ضریب شکل‏های کوله پل‏ها.. 25
جدول 2-2- ضریب راستای جریان برای زوایای مختلف برخورد   26
جدول 2-3- ضرائب رابطه پیشنهادی Melville (1992، 1995، 1997)   36
جدول 3-1- پارامتر پایداری برای سیستم های مختلف   49
جدول 5-2- پارامتر sheilds برای سیستم های مختلف.. 49
جدول 5-3-مقادیر پیشنهادی برای ضریب KT. 50
جدول 3-4-الف- ضخـامت معـادل سیستم‌های پر شده از ماسه
(H=1 m) (Pilarczyc، a-2000).. 57
جدول 3-4-ب- ضخـامت معـادل سیستـم‌های پر شده از ماسه (H=2 m)   57
جدول 5-1- جزئیات شبکه‏بندی شبیه‏سازی‏ها.. 73
جدول 5-2- میانگین سرعت و عمق جریان و میزان خطا برای شبکه‏بندی‏های مختلف.. 75
جدول 5-3- مقایسه مقادیر عمق متوسط، سرعت متوسط برای fs,co=0.0005
و fs,co=0.002. 76
جدول 5-4- مقادیر ماکزیمم عمق آب‏شستگی مدل‏های شبیه‏سازی   81
جدول 5-5- عمق آب‏شستگی موضعی اطراف کوله قائم محافظت شده توسط ژئومت.. 83
جدول 5-6- جزئیات شبکه‏بندی مدل کوله باله‏ای.. 85
جدول 5-7- مقایسه کارایی لایه‏های ژئومت با ضخامت مختلف در کنترل آب‏شستگی.. 95
جدول 5-8- مقایسه کارایی لایه‏های ژئومت با عرض مختلف در کنترل آب‏شستگی.. 98
 
 
 
فهرست شکل‎ها
 
 
عنوان                                           صفحه
 
شکل 1-1- شمای کلی کوله‏های با دیواره شیب‏دار و باله‏ای    3
شکل 1-2- جریان عبوری از یک تنگ‏شدگی کوتاه.. 5
شکل 1-3- جریان و آب‏شستگی اطراف یک کوله و خاکریز در یک آبراهه مرکب.. 6
شکل 2-1- تغییرات زمانی آب‏شستگی در حالت آب زلال و بستر متحرک   13
شکل 2-2- نمای شماتیک میدان جریان اطراف کوله یک پل   15
شکل 2-3- تغییـرات عمق آب‏شستگی با نسبت سرعت برشی      19
شکل 2-4- تغییرات عمق آب‏شستگی ds نسبت به عمق جریان h  21
شکل 2-5- تغییرات عمق آب‏شستگی ds نسبت به طول کوله l 22
شکل 2-6- تغییرات عمق آب‏شستگی ds با اندازه دانه‏های رسوبی d50  24
شکل 2-7- تغییرات عمق آب‏شستگی ds با دانه‏بندی رسوبات σg 24
شکل 2-8- تغییرات نسبت عمق آب‏شستگی به طول کوله ds/l با زمان t    29
شکل 2-9- استفاده از ژئوبگ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها جهت کنترل آب شستگی کوله پل‏ها   41
شکل 3-1-شکل شماتیک سنگ چین.. 47
شکل 3-2-طرز قرار گیری کیسه ها به طور شماتیک.. 53
شکل 3-3-خلاصه نتایج آزمایش پایداری برای ژئوبگ های قرار گرفته بر شیب (D=d).. 55
شکل 5-1- نمای کلی فلوم آزمایشگاهی Kayaturk. 70
شکل 5-2- نمای کلی مدل شبیه‏سازی در FLOW-3D.. 71
شکل 5-3- شرایط مرزی مدل.. 71
عنوان                                           صفحه
 
شکل 5-4- نمای کلی مقطع عرضی شبکه‏بندی.. 73
شکل 5-5- پروفیل سطح آب در محل دماغه کوله برای چهار حالت اندازه شبکه‏بندی.. 74
شکل 5-6- خطوط هم‏تراز سرعت در نزدیکی سطح بستر رسوبی   74
شکل 5-7- بردارهای توزیع سرعت الف- ابتدای مرحله دوم شبیه‏سازی؛
ب- 5 ثانیه پس از شروع مرحله دوم.. 77
شکل 5-8- مقایسه پرفیل سرعت مدل با توزیع سرعت لگاریتمی در فواصل 1 متری
پروفیل طولی.. 79
شکل 5-9- الف- نمای کلی فلوم شبیه‏سازی؛ ب- مقطع عرضی حفره آب‏شستگی
در محل بالادست کوله؛ ج- ایجاد حفره آب‏شستگی در اطراف کوله   80
شکل 5-10- نمای سه بعدی حفره آب‏شستگی تشکیل شده در بالادست کوله   80
شکل 5-11- نمای کوله قائم حفاظت شده توسط الف) ژئومت در وجه جلوی کوله؛
ب) ژئومت در اطراف سه وجه کوله.. 82
شکل 5-12- تشکیل حفره آب‏شستگی در وجه بالادست کوله و پایین‏دست ژئومت.. 82
شکل 5-13- تشکیل حفره آب‏شستگی در وجه بالادست و پایین‏دست ژئومت   82
شکل 5-14- نمای کلی فلوم آزمایشگاهی.. 84
شکل 5-15- کوله باله‏ای یکپارچه از جنس پلکسی گلاس.. 84
شکل 5-16- نمای کلی مدل شبیه‏سازی در FLOW-3D.. 84
شکل 5-17- مکان‏های محتمل تشکیل حفره آب‏شستگی.. 86
شکل 5-18- الف- مقطع عرضی حفره آب‏شستگی؛ ب- حفره آب‏شستگی در محل کوله
(A) و پایین‏دست آن (B).. 86
شکل 5-19- نمای سه بعدی حفرات آب‏شستگی تشکیل شده.. 87
شکل 5-20- چیدمان ژئوبگ پیشنهادی.. 88
شکل 5-21- نمای کلی کوله باله‏ای محافظت شده با لایه ژئوبگ شیبدار   88
 
عنوان                                           صفحه
 
شکل 5-22- حفره آب‏شستگی تشکیل شده در اطراف لایه ژئوبگ
الف) مدل آزمایشگاهی؛ ب) مدل شبیه‏سازی.. 90
شکل 5-23- نمای کلی مدل شبیه‏سازی کوله باله‏ای محافظت شده با ژئومت   91
شکل 5-24- حفرات آب‏شستگی تشکیل شده در اطراف ژئومت الف) پلان مدل؛
ب) مدل آزمایشگاهی؛ ج) نمای سه بعدی شبیه‏سازی عددی.. 92
شکل 5-25- نمای پلان آب‏شستگی اطراف لایه ژئومت با ضخامت الف) 22 میلیمتر؛
ب) 33 میلیمتر؛ ج) 44 میلیمتر.. 93
شکل 5-26- نمای سه بعدی آب‏شستگی اطراف لایه ژئومت با ضخامت الف) 22 میلیمتر؛
ب) 33 میلیمتر؛ ج) 44 میلیمتر.. 94
شکل 5-27- خطوط هم تراز انرژی آشفتگی در نزدیکی سطح بستر رسوبی برای
کوله با لایه ژئومت الف) 22 میلیمتر؛ ب) 33 میلیمتر؛ ج) 44 میلیمتر.. 96
شکل 5-28- تشکل حفرات آب‏شستگی در اطراف لایه ژئومت با عرض 320 میلیمتر
الف) پلان ب) نمای سه بعدی.. 97
شکل 5-29- مقایسه ماکزیمم عمق آب‏شستگی کوله با لایه ژئومت و کوله بدون
محافظ برای سه عمق جریان 08/0، 1/0 و 12/0 متر در نواحی الف) B و B0؛
ب) C و A0؛ ج) D و A0. 99
شکل 5-30- مقایسه ماکزیمم عمق آب‏شستگی کوله با لایه ژئومت و کوله بدون
محافظ برای سه سرعت جریان 3/0، 4/0 و 55/0 متر بر ثانیه در نواحی الف) B و B0؛
ب) C و A0. 101
شکل 5-31- مقایسه ماکزیمم عمق آب‏شستگی کوله با لایه ژئومت، کوله با لایه ژئوبگ
و کوله بدون محافظ برای دو اندازه دانه رسوب 45/0، 48/1 میلیمتر در نواحی
الف) B و B0؛ ب) C و A0، ج) D و A0. 103
 

 
 
فهرست نشانه‏های اختصاری
 
 
B = عرض آبراهه یا فلوم
bd = عرض پایه پل استوانه­ای متحمل نیروی دراگی معادل با نیروی دراگ روی کوله
bs = عرض پایه پل هم ارز
CD = ضریب نیروی دراگ ذرات رسوبی
D = قطر پایه پل
d، d50 = قطر متوسط ذرات رسوبی
d16 = ذرات با قطر ریزتر از 16%
d50a = dmax / 1.8
d84 = ذرات با قطر ریزتر از 84%
= نسبت عمق آب‏شستگی در محل کوله به نسبت عمق آب‏شستگی در تنگ­شدگی طویل هم ارز
dmax = ماکزیمم اندازه ذرات رسوبات غیر یکنواخت
ds = عمق آب‏شستگی تعادلی رسوبات یکنواخت
dst = عمق آب‏شستگی در زمان t
Fd = ، عدد فرود densimetric
Fr = ، عدد فرود جریان عبوری
Frc = ، عدد فرود جریان عبوری متناظر با سرعت بحرانی
f1 = ضریب شکاف Lacey؛ 1.76d0.5
g = شتاب ثقل
h = عمق جریان عبوری
h* = عمق جریان در دشت سیلابی
K1,2، k1,2 = ضرائب
Kd = ضریب اندازه ذرات
Khl = ضریب عمق جریان – طول کوله
KI = ضریب شدت جریان
Ks، Ks* = ضریب شکل کوله و ضریب شکل کوله تصحیح شده
Kθ، Kθ* = ضریب زاویه قرار­گیری کوله نسبت به جریان و ضریب زاویه قرار­گیری کوله نسبت به جریان تصحیح شده
Kσ = تابع وابسته به σg
LR = طول reference، l2/3h1/3
l = طول عرضی یا طول جلو­آمدگی کوله
l* = عرض دشت سیلابی
M = نرخ دبی
m = ضرائب وابسته به اندازه ذرات رسوبی
N، N* = ضرائب زبری مانینگ به ترتیب برای آبراهه و دشت سیلابی
Ns = عدد شکل
n = متغیر­های وابسته به اندازه ذرات رسوبی
Q = دبی طرح
q = شدت دبی
= r/l
s = چگالی نسبی ذرات رسوبی
T = مدت زمان رسیدن به عمق آب‏شستگی تعادلی
TR = مدت زمان بی­بعد،
T* = زمانی که
t = مدت زمان
U = سرعت متوسط جریان عبوری
Ua = 0.8Ucn
Uc = سرعت بحرانی برای ذرات رسوبی
Ucn = سرعت بحرانی برای اندازه ذرات لایه آرمور، d50a
u، v، w = مولفه­های متوسط زمانی سرعت در جهات (x, y, z) یا (θ, r, z)
= u / U
u* = سرعت برشی جریان عبوری
u*c = سرعت برشی بحرانی برای ذرات رسوبی
u*cn = سرعت برشی بحرانی برای اندازه ذرات لایه آرمور، d50a
= v / U
= w / U
ws = سرعت ته­نشینی ذرات رسوبی
X =
= x / l
xd = dst / ds
x، y، z = مختصات کارتزین
= y / l
= z / l
α = نسبت باز­شدگی، 1 – l / B
= s – 1
ϕs = زاویه شیب دیواره حفره آب‏شستگی
1-3η = ضرائب
θ، r، z = مختصات استوانه­ای قطبی
θa = زاویه برخورد
θc = تابع entrainment شیلدز،
θt = زاویه چرخش بین مسیر جریان زیرین و جهت جریان اصلی،
ρ، ρs = به ترتیب چگالی جرمی آب و ذرات رسوبی
σg = انحراف معیار هندسی
τ0 = تنش برشی بستر ناشی از جریان عبوری
τc = تنش برشی بحرانی ذرات رسوبی
τcont = تنش برشی ناشی از تنگ­شدگی
= تنش برشی بستر ناشی از تنگ­شدگی،
τnose = تنش برشی بستر در محل دماغه کوله
= ضریب تشدید تنش برشی بستر تنها به علت وجود کوله، τ´nose / τ0
τ´nose = تنش برشی تنها به علت وجود کوله
= ضریب تشدید کلی تنش برشی در محل کوله با دیواره قائم، τnose / τ0
 
 
 
 
 
 
 
 

 

 
 
 
 
فصل اول
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
 
 
 
 
 
مقدمه
 
 
1-1- انواع کوله پل‏ها، مکانیابی و ساخت
 
اگر­چه مورفولوژی آبراهه­های رودخانه­ای از یک محل به محل دیگر تفاوت­های اساسی دارند، اما کوله پل‏ها خصوصیات عمومی واحدی دارند که می­توان از آن برای تعریف نوع آن­ها جهت پیش­بینی میدان جریان در هندسه آبراهه­های مختلف استفاده نمود. خصوصیات عمومی کوله پل‏ها را می­توان در قالب نوع کوله، مکان­یابی عمومی خاکریز دسترسی و

3-1- ابزار تحقیق ……………………………………………………………………………………………. 5

4-1- اهداف تحقیق ……………………………………………………………………………. 5

5-1- سؤالات تحقیق ……………………………………………………………………… 6

6-1- فرضیات تحقیق ………………………………………………………………. 6

7-1- توضیحات درباره فصل­بندی رساله ………………………………………………. 7

فصل دوم: ملائک در قرآن کریم ……………………………….……………………….. 8

1-2- واژه «مَلَک» و مشتقات آن در قرآن کریم …………………………………………………… 9

1-1-2- ملک ……………………………………………………………………………………………. 9

2-1-2- ملائکه ………………………………………………………………………………………… 11

3-1-2- ملائکته ……………………………………………………………………………………. 22

4-1-2- ملکاً ……………………………………………………………………………………………… 23

5-1-2- ملکین ………………………………………………………………………… 24

6-1-2- ملک­الموت ………………………………………………………………………………. 25

2-2- واژگان مرتبط با واژه «مَلَک» در قرآن کریم ………………………………………….. 26

1-2-2- واژه روح و مشتقات آن …………………………………………………………………………. 26

2-2-2- روح­القدس ……………………………………………………………………………………… 30

3-2-2- روح­الأمین ………………………………………………………………………. 32

4-2-2- جبریل …………………………………………………………………………. 33

5-2-2- میکال ………………………………………………………………………………………………. 34

6-2-2- رسول ……………………………………………………………… 35

3-2- اشارات غیر لفظی به ملائک در قرآن کریم …………………………………………….. 37

4-2- ماهیت، وظایف و مشخصات ملائک در قرآن کریم ………………………………………….. 40

5-2- ویژگی­های بصری ملائک با استناد به قرآن کریم ……………… 42

فصل سوم: ارتباط بین قرآن کریم، دنیای نگارگری و ادبیات فارسی ………………………………  47

1-3- قرآن کریم و نگارگری ایران ………………………………………….. 48

2-3- نقش تخیل و عالم مُثُل در رسیدن به دنیایی واقعی و درعین حال غیرمادی در نگارگری …………………. 51

3-3- نقش واسطه­ای ادبیات فارسی بین قرآن کریم و نگارگری ایران ……………………………….. 57

4-3- نقش متن در شناسایی دقیق موجودات ماورائی و فرشتگان در نگارگری ایران …………………………………… 61

فصل چهارم: فرشتگان در متن و تصاویر شاهنامه طهماسبی …………. 73

1-4- شاهنامه فردوسی ………………………………………………………………………… 74

2-4- فرشتگان در متن شاهنامه فردوسی ……………………………………………………… 77

3-4- شاهنامه طهماسبی …………………………………………………………… 86

4-4- تصویر فرشتگان در شاهنامه طهماسبی …………………………………………… 89

فصل پنجم: مطالعه تطبیقی واژه ملک در قرآن کریم و تصویر فرشته در شاهنامه طهماسبی ……. 94

1-5- فرشته ………………………………………………………….. 95

2-5- جبرئیل ………………………………………………….. 102

3-5- اسرافیل ……………………………….. 103

4-5- هاروت …………………………………. 104

5-5- سروش …………………………………………. 105

6-5- پری ………………………………………… 110

7-5- یافته­ها و نتیجه­گیری …………………………. 113

منابع و مأخذ ……………….………… 118

 

مقدمه

    تصاویر نگارگری ایران لبریز از موجودات خیالی­ای است که شناخت دقیق ماهیت هرکدام از آن­ها نیازمند مطالعه متن هر نگاره و آشنایی با داستان­های مربوط به هر یک از آنان است. رساله حاضر     با عنایت به لزوم شناخت تخصصی تصاویر مربوط به موجودات غیبی، تمرکز خود را به شناخت تصویر فرشتگان معطوف کرده است. به همین منظور کلیه نگاره­های در دسترس از فرشتگان در نگارگری ایران و تعداد زیادی از متن­های مربوط به هر تصویر، مورد مطالعه اولیه قرار گرفت، تا چگونگی پرداخت دقیق به این موضوع در قالب یک تحقیق جامع و اصولی روشن شود. در نهایت، از میان همه مجموعه­های تصویری، مجموعه شاهنامه فردوسی و 258 نگاره از نسخه طهماسبی، کامل­ترین و پژوهش­پذیرترین مجموعه برای شناخت دقیق فرشتگان و ملائک تشخیص داده شد.

    مجموعه شاهنامه طهماسبی که تدوین آن به سال­های نیمه اول قرن دهم هجری قمری باز می­گردد به سفارش شاه اسماعیل اول و پس از او شاه طهماسب اول صفوی در کتابخانه سلطنتی شهر تبریز به نگارش درآمده است. این مجموعه حاصل تلاش هنرمندان شاخصی چون سلطان محمد، میرمصور، آقامیرک، میرسید علی، مظفر علی، دوست محمد و چندین هنرمند نگارگر گمنام دیگر بوده است و پس از تدوین نهایی، توسط شاه طهماسب به سلطان سلیم دوم عثمانی اهدا می­شود. نگاره­های این مجموعه ارزشمند پس از خریداری توسط دلالی به نام هوتون، برگ برگ شده و نگاره­های آن به موزه­ها و مجموعه­داران مختلف دنیا فروخته می­شود. به همین دلیل، یافتن کلیه آثار با کیفیت مناسب از این مجموعه نفیس کار دشواری به حساب می­آمد که در نهایت از طریق سایت­های معتبر اینترنتی، کتاب­های تخصصی فارسی و لاتین و چندین مجموعه و واسطه دیگر، کلیه آثار نگارگری آن شناسایی و تهیه گردیده، و در نهایت به­عنوان بخش مهمی از جامعه آماری این رساله مورد استفاده قرار گرفت.

    در بین برخی از نگاره­های شاهنامه طهماسبی، تصاویری از موجودات بال­دار وجود دارد که شباهت ظاهری زیادی با انسان­ها دارند. در متن شاهنامه فردوسی این موجودات با نام­های فرشته، پری و سروش معرفی شده­اند. بررسی ماهیت این واژگان باعث می­شود تا انتساب همه آن­ها به ملائکی که خداوند در قرآن کریم از آن­ها صحبت کرده از حساسیت بالایی برخوردار شود. دلیل این امر هم ماهیت متفاوت این دو موجود در منابع ادب فارسی است که جنس فرشته را از نور و جنس پری را آتش و ماهیت اصلی­اش را جن معرفی کرده است.

    این حساسیت­ها باعث شد تا برای شناخت دقیق ماهیت فرشتگان در متن شاهنامه فردوسی و تصاویر شاهنامه طهماسبی، به دنبال منبعی مطمئن و قابل استناد باشیم. در این زمینه حتی با یک جستجوی سطحی و ساده نیز قرآن کریم مهم­ترین منبع برای شناسایی ملائک تشخیص داده می­شود. آن هم نه تنها برای مسلمانان، بلکه حتی برای غیر مسلمانان، زیرا میزان کمیت و کیفیت صحبت درباره ملائک و موجودات هم خانواده با آن­ها در قرآن کریم، از کتاب­های آسمانی دیگر مثل انجیل و تورات نیز بیشتر است. به این ترتیب، با راهنمایی­های دکتر محمدعلی رجبی به­عنوان استاد راهنما و دکتر مهران هوشیار به­عنوان استاد مشاور، عنوان نهایی این رساله «مطالعه تطبیقی واژه مَلَک در قرآن کریم و تصویر فرشته در شاهنامه طهماسبی» تدوین شده و تحقیق حاضر ذیل این عنوان تدوین گردید. نگارنده امیدوار است تا رساله حاضر بتواند منبع مناسبی برای شناخت تخصصی ماهیت ملائک در قرآن کریم و فرشتگان در شاهنامه طهماسبی بوده و بخشی از نیازهای جامعه هنری کشورمان درباره وضعیت بصری فرشتگان در نگارگری ایران را تأمین بنماید.

1-1- بیان مسئله

 

    فرشتگان مخلوقاتی هستند که امکان رؤیت آن­ها در حالت طبیعی و توسط انسان­های عادی امکان پذیر نیست. قرآن کریم در جایگاه مهم­ترین کتاب آسمانی، این موجودات غیبی و روحانی را با نام مَلَک، روح، روح­الأمین و روح­القدس معرفی کرده است. در آیات مختلف قرآن کریم به موضوع فرشتگان اشاره شده و مطالعه این توصیفات و اشارات، مختصات کلی ­آن­ها را تا حدود زیادی روشن ساخته است. از سوی دیگر، در کتاب شاهنامه فردوسی به عنوان یکی از مهم­ترین کتاب­های تاریخ ادبیات فارسی هم به نام فرشتگان اشاره شده و مطالبی درباره آنان بیان گردیده است. شاهنامه فردوسی به­عنوان یک متن ادبی و کهن ایرانی نام دو مَلَک اعظم الهی یعنی حضرت جبرئیل و حضرت اسرافیل را در خود دارد و در کنار آن چندین مورد اشاره به­ نام سروش (فرشته حامل پیام­های الهی نزد ایرانیان باستان) نیز در این کتاب به چشم می­خورد. سروش و شخصیت غیر زمینی دیگری که پری نام دارد هم از دیگر واژگان مرتبط با واژه فرشته در متن شاهنامه فردوسی به حساب آمده و رساله حاضر قصد شناسایی دقیق این واژگان در متن شاهنامه فردوسی و تصاویر شاهنامه طهماسبی را دارد. دلیل تمرکز بر شاهنامه طهماسبی نیز، نفاست و تعداد بسیار زیاد نگاره­های این مجموعه است. ویژگی­های خاص شاهنامه طهماسبی از جمله ارزش هنری بالای آن­ها باعث شده تا این مجموعه مهم­ترین مجموعه نگارگری جهان به حساب آید. به همین منظور در این رساله از آیات قرآن کریم به­عنوان منبع اصلی برای شناخت ماهیت اصلی ملائک بهره گرفته شده و دستاوردهای این بخش از تحقیق نیز با خوانش متن شاهنامه و مقایسه و تطبیق با تصاویر شاهنامه طهماسبی مورد نقد و بررسی قرار خواهد گرفت.

2-1- روش تحقیق، جامعه آماری و روش نمونه­گیری

    این تحقیق، یک تحقیق بنیادی است و به روش توصیفی و تطبیقی ارائه خواهد شد. جامعه آماری تحقیق حاضر شامل کلیه محتویات مرتبط با موضوع در سه منبع مهم است: آیات مرتبط با موضوع ملائک در قرآن کریم، ابیات مرتبط با فرشتگان و سروش در شاهنامه فردوسی و تصاویری از شاهنامه طهماسبی که فرشتگان در آن حضور داشته و یا به نوعی با موضوع فرشتگان ارتباط دارند. روش نمونه­گیری در این تحقیق به صورت انتخابی بوده و تعداد نمونه­ها شامل کلیه آن­ها می­شود.

 

3-1- ابزار تحقیق

    ابزار مورد استفاده برای انجام تحقیق و گردآوری اطلاعات، شامل دوربین عکاسی، اسکنر، چاپگر، رایانه و فیش برداری بوده است.

توصیه‌ها: تحلیل یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد اقداماتی نظیر بازبینی اساسنامه، تجدید نظر در مدیریت، بازنگری نحوه ادغام کتابخانه ملی و اسناد ملی و تجدید نظر در روش برنامه‌ریزی‌ می‌تواند به بهبود شرایط کتابخانه ملی ایران کمک کند.

کلیدواژه‌ها: مطالعات تطبیقی ، سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران- کتابخانه و آرشیو کانادا- کتابخانه ملی استرالیا

 فهرست مندرجات

کلیات پژوهش 1

1-1. مقدمه و بیان مساله تحقیق : 2

2-1 ضرورت انجام تحقیق: 3

1-3. سوالات: 4

1-4. هدف‌ها: 4

1-5. چه کاربردهایی از انجام این تحقیق متصور است: 4

1-6. استفاده‌کنندگان از نتیجه این پایان نامه: 4

1-7. جنبه جدید بودن و نوآوری طرح در چیست؟ 5

1-8. روش تحقیق 5

1-9. ابزار گردآوری اطلاعات 5

1-10. گروه هدف: 6

1-11. روش تجزیه و تحلیل اطلاعات : 7

1-12. تعاریف عملیاتی 7

1-13. محدودیت‌های پژوهش 7

مبانی نظری و پیشینه پژوهش 9

2-1. مقدمه 10

2-2. کتابخانه‌های ملی 10

2-2-1. تعریف کتابخانه ملی 10

2-2-2 وظایف و کارکردها 12

2-2-3 چالش‌های پیش روی کتابخانه‌های ملی 15

2-2-4. ارزیابی کتابخانه‌های ملی 17

2-3. مطالعات تطبیقی در کتابداری 18

2-3-1 تعریف 21

2-3-2 دامنه مطالعات تطبیقی در کتابداری 22

2-3-3. هدف پژوهش‌های تطبیقی در کتابداری 23

2-3-4. روش‌شناسی پژوهش‌های تطبیقی در کتابداری 23

2-4 پیشینه پژوهش 24

2-4-1. پیشینه در ایران 26

2-4-2 پیشینه در خارج از کشور 28

2-4-3. جمع‌بندی 32

روش پژوهش 33

3-1 مقدمه: 34

3-1. گروه هدف 34

3-3. گردآوری داده‌ها 35

3-4. سازماندهی و تحلیل اطلاعات 36

یافته‌های پژوهش 38

4-1. مقدمه 39

4-2. بخش اول: کتابخانه ملی کانادا 39

4-2-1. کانادا 39

4-2-1-1. تاریخچه 40

4-2-1-2 ساختار حکومتی 41

4-2-1-3. ویژگی‌های جمعیتی 42

4-2-1-4. ارتباطات 42

4-2-1-5. وضعیت اقتصادی 42

4-2-2. شکل‌گیری کتابخانه ملی 43

   

4-2-3. انتقال به ساختمان جدید 45

4-2-4. برنامه‌های بازنگری دولت و کتابخانه ملی 46

4-2-5. ادغام با آرشیو ملی 50

4-2-5-1. آرشیو ملی کانادا قبل از ادغام 50

4-2-5-2. روند ادغام کتابخانه ملی و آرشیو ملی 51

4-2-6. کتابخانه و آرشیو کانادا 52

4-2-7. کتابخانه ملی کانادا: دیروز، امروز، فردا 55

4-3. بخش دوم: کتابخانه ملی استرالیا 56

4-3-1 استرالیا 56

4-3-1-1 تاریخچه 57

4-3-1-2 ساختار حکومتی 59

4-3-1-3 ویژگی‌های جمعیتی 59

4-3-1-4 وضعیت اقتصادی 60

4-3-2. خدمات کتابخانه ملی قبل از تأسیس کتابخانه ملی 60

4-3-3. تصویب قانون کتابخانه ملی استرالیا (تأسیس کتابخانه ملی استرالیا) 64

4-3-4. ساماندهی فعالیت‌های کتابخانه ملی بعد از تصویب قانون 65

4-3-4-1. ساماندهی خدمات کتابشناختی 66

4-3-4-2 تخصصی شدن دامنه وظایف 67

4-3-4-3. تمرکز بر روابط عمومی 69

4-3-5. کتابخانه ملی استرالیا و تحولات عصر اطلاعات 70

4-3-6. کتابخانه ملی استرالیا: دیروز، امروز، فردا 74

4-4. بخش سوم: کتابخانه ملی ایران 75

4-4-1. ایران 75

4-4-1-1. تاریخچه 76

4-4-1-2 ساختار حکومتی 77

4-4-1-3 ویژگی‌های جمعیتی 78

4-4-1-4. وضعیت اقتصادی 78

4-4-2. تأسیس کتابخانه ملی ایران 79

4-4-3. کتابخانه ملی در نخستین سال‌های تأسیس 80

4-4-4. ادغام مرکز خدمات کتابداری با کتابخانه ملی 82

4-4-5. تدوین اساسنامه 83

4-4-6. احداث ساختمان جدید 84

4-4-7. ادغام سازمان اسناد ملی و کتابخانه ملی ایران 85

4-4-7-1. سازمان اسناد ملی ایران قبل از ادغام با کتابخانه ملی 86

4-4-7-2. روند ادغام 87

4-4-8. سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران 88

4-4-9. استفاده از فناوری در سازمان اسناد و کتابخانه ملی 89

4-4-10. چشم‌انداز سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران 90

4-5. بخش چهارم: پاسخگویی به سوالات پژوهش 91

4-5-1. سوال اول: جایگاه کتابخانه‌های ملی استرالیا، کانادا و ایران در ساختار سیاسی و اجتماعی کشورشان چیست؟ 92

4-5-2. سوال دوم: سه کتابخانه‌ ملی مقایسه شده چگونه رهبری می‌شوند؟ 93

4-5-2-1. ریاست 93

4-5-2-2. مدیریت و گزارش‌دهی 94

4-5-2-3. ادغام 95

4-5-3. سوال سوم: ساختار سازمانی این کتابخانه‌ها چگونه است؟ 96

4-5-3-1. ساختار سازمان 96

4-5-3-2. مراکز منطقه‌ای 98

4-5-4. سوال چهارم: اهداف و خط مشی این کتابخانه‌ها از چه قرار است؟ 99

4-5-4-1. مبنای شکل‌گیری 99

4-5-4-2. کتابخانه ملی و میراث ملی 100

4-5-5. سوال پنجم: چه خدمات و فعالیت‌هایی در این کتابخانه‌ها ارائه و اجرا می‌شود ؟ 102

4-5-5-1. دسترس پذیر کردن منابع 102

4-5-5-2. رهبری خدمات کتابخانه‌ای در سطح کشور 104

4-5-5-3 خدمات به گروه‌های ویژه 105

4-5-5-4. مدیریت و ارائه منابع دیجیتالی 107

4-5-5-5. روابط عمومی 108

4-5-6. جمع‌بندی 109

نتیجه‌گیری و پیشنهادات 110

5-1. مقدمه 111

5-2. خلاصه پژوهش 111

5-3. پیشنهادات 112

5-3. جمع بندی 114

5-4. پیشنهاداتی برای پژوهش‌های آتی 115

منابع 116

پیوست 1: سیاهه وارسی به نقل از دستنامه کتابداری تطبیقی 129

پیوست 2: ساختار سازمانی کتابخانه و آرشیو کانادا 134

پیوست 3: ساختار سازمانی کتابخانه ملی استرالیا 135

پیوست 4: ساختار سازمانی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران 136

پیوست 5: سیاهه وارسی کتابخانه ملی کانادا 138

پیوست 6: سیاهه وارسی کتابخانه ملی استرالیا 154

پیوست 7: سیاهه وارسی ایران 165

پیوست 8: تصاویر ساختمان های کتابخانه های ملی کانادا، ایران و استرالیا 181

پیوست 9: تصاویر وب سایت‌های کتابخانه های ملی کانادا، ایران و استرالیا 184

مقدمه و بیان مساله تحقیق :
سازمان‌ها، به ویژه در بخش عمومی و در سطح ملی، موجودیت‌های پیچیده‌ای هستند که پیدایش و تحول آن‌ها تحت تأثیر شرایط و مناسبات بی‌نهایت متنوع رخ می‌دهد. این شرایط و مناسبات در فرآیندهای تصمیم‌گیری مرتبط با آن‌ها تبلور می‌یابد. مقایسه روند رشد و توسعه پدیده‌های مشابه در بستر جوامع مختلف، به شرط آنکه واجد قدر کافی مشابهت باشند، می‌تواند منتهی به شناخت عمیق‌تر و دست یافتن به بصیرت در خصوص آن‌ها شود (در مورد پایه‌های معرفت شناختی مقایسه در فصل دوم بحث شده است).

سازمان مورد مطالعه در پژوهش حاضر کتابخانه‌ ملی ایران است. کتابخانه‌ها و آرشیوهای ملی هر کشور حافظ میراث مستند ملت خود هستند و در کنار آن به پیشرفت خدمات کتابخانه‌ای و آرشیوی در کشور نیز کمک می‌کنند. سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران نیز با عهده‌گیری این وظایف به عنوان اصلی‌ترین عنصر خدمات کتابداری و آرشیوی در کشور به شمار می‌رود. کتابخانه ملی و سازمان اسناد ملی ایران طی دو دهه گذشته شاهد تحولات عظیم بوده‌اند. از بیش از هفتاد سالی که از تأسیس کتابخانه ملی ایران می‌گذرد، جایگاه و کمیت و کیفیت خدمات آن ثابت و بدون تغییر نبوده است. ارتقای جایگاه کتابخانه ملی از بخش بالنسبه کوچک در وزارتخانه فرهنگ و آموزش عالی به معاونت ریاست جمهور بعد از تصویب اساسنامه در 1369، آن را به سازمانی بزرگ و خودمختار تبدیل کرد. به علاوه با جدا شدن سازمان اسناد ملی از سازمان مدیریت و برنامه‎ریزی و پیوستن آن به کتابخانه ملی (1381)، کتابخانه ملی و اسناد ملی به سازمان بزرگتری به نام سازمان‌ اسناد و کتابخانه ملی ایران تبدیل شدند. افزایش چشمگیر شمار نیروی انسانی سازمان جدید و ساخته شدن دو بنای عظیم برای دو بخش آرشیو و کتابخانه، مقدمات توسعه‌ این سازمان بزرگ و خودمختار بود. جایگیری دو سازمان کتابخانه ملی و اسناد ملی در پوسته جدید و هماهنگی آن‌ها با تحولاتی چون توسعه تکنولوژی اطلاعات و تغییر اشکال منابع اطلاعات، در عین گستراندن چشم انداز حیطه عمل، آینده پرچالشی را برای آن‌ها رقم می‌زند. مرور فعالیت‌های گذشته و بررسی و ارزیابی روند توسعه سازمان می‌تواند به برنامه‌ریزی درست در چنین شرایط متغیری کمک کند.

یکی از راه‌های سنجش عملکرد هر سازمان آگاهی از عملکرد سازمان‌های مشابه است. در مورد کتابخانه ملی ایران نیز مقایسه روند توسعه، ساختار و برنامه‌ها، با کتابخانه‌های ملی دیگری (به ویژه از نمونه‌های موفق در کشورهای توسعه یافته) می‌تواند رهنمودهای مناسبی در اختیار ما قرار دهد. در این میان، مقایسه با کتابخانه‌های ملی پیشرو نظیر کتابخانه کنگره آمریکا و کتابخانه ملی انگلستان به دلیل وسعت و سابقه بلند مدت این کتابخانه کمتر احتمال دارد به نتایج کاربردی منجر شود. اما مقایسه کتابخانه ملی کشور با کتابخانه‌هایی که شرایط مشابهی نظیر تاریخ تأسیس و اندازه کم وبیش مشابه دارند، می‌تواند جنبه‌هایی از روند توسعه آن‌ها را به نحوی به تصویر بکشد که برای الهام‌گیری قابل استفاده باشد. به همین دلیل کتابخانه‌های کانادا و استرالیا به دلیل شباهت‌هایی چون تاریخ تأسیس، اندازه و همچنین برخورداری از امتیازاتی چون بهره بردن از ارتباط با پیشگامان کتابداری (امریکا و انگلیس) نمونه‌های مناسبی برای مقایسه به نظر رسیدند. علاوه براین، سه کشور ایران، کانادا و استرالیا دارای شباهت‌هایی نظیر تنوع قومی و پراکندگی جغرافیایی هستند؛ وجود این شباهت‌های زمینه‌ای می‌تواند راهکارهای زیادی برای هماهنگی با شرایط موجود در کشور به دست دهد. لازم به ذکر است کتابخانه ملی کانادا علاوه بر شباهت‌هایی چون نزدیکی تاریخ تأسیس، مانند کتابخانه ملی ایران در سال‌های اخیر ادغام با آرشیو ملی را تجربه کرده است. بنابراین بررسی روند ادغام در دو سازمان، مدیریت، ساختار و فعالیت‌های‌آن‌ها می‌تواند نکات قابل توجهی را برای برنامه‌ریزی‌های آینده به دست دهد.

2-1 ضرورت انجام تحقیق:

جایگاه و ساختار مناسب هر نظام سازمانی شرط پایه‌ای برای کارائی و اثرگذاری آن است و کمک بزرگی به تحقق اهدافش می‌کند. یکی از راهکارهای شناخته شده برای ارتقای یک نظام سازمانی، مقایسه آن با نظام‌های مشابه است. سازمان کتابخانه‌ها و خدمات کتابداری نیز از این قاعده مستثنی نیستند.

با در نظر گرفتن بعضی وظایف کتابخانه‌های ملی نظیر صیانت از میراث ملی، رهبری خدمات کتابخانه‌ای در کشور و شرکت در مجامع بین‌المللی کتابداری، می‌توان این سازمان را در بین کتابخانه‌های یک کشور بی‌همتا دانست. به بیان دیگر هیچ کتابخانه‌ دیگری در سطح و اندازه کتابخانه ملی در کشور وجود ندارد که بتوان عملکرد را با آن مقایسه کرد.

مقایسه فعالیت‌های کتابخانه ملی ایران با سازمان‌های مشابه در کشورهای دیگر با به تصویر کشیدن اهداف، رویکرد، مسائل و مشکلات و برنامه‌ها، می‌تواند معیاری برای سنجش عملکرد به دست دهد که استفاده از نتایج آن تأثیر مثبتی در برنامه‌ریزی‌های آینده خواهد داشت.

1-3. سوالات:

1– جایگاه کتابخانه و آرشیو ملی کانادا، سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران و کتابخانه ملی استرالیا در ساختار سیاسی و اجتماعی کشورشان چیست؟

2- این سازمان‌ها چگونه رهبری می‌شوند؟

3- ساختار سازمانی آن‌ها چگونه است؟ ( از چه زیر بخش‌هایی تشکیل شده‌اند؟ به صورت متمرکز اداره می‌شوند یا غیر متمر‌کز؟)

4- اهداف و خط مشی سازمان‌ها از چه قرار است؟

5- چه خدماتی و فعالیت‌هایی در آن‌ها ارائه و اجرا می‌شود ؟

1-4. هدف‌ها:

هدف این تحقیق بررسی ساختار، عملکرد و روند توسعه کتابخانه ملی در سه کشور ایران، کانادا و استرالیا با استفاده از رویکرد مقایسه‌ای است تا با کشف شباهت‌ها و تفاوت‌های آن‌ها، راه هایی برای توسعۀ کیفی خدمات کتابخانه ملی ایران ارائه شود.

1-5. چه کاربردهایی از انجام این تحقیق متصور است:

شیوه بررسی‌ای که در هدف به آن اشاره شد، کتابداری تطبیقی[1] خوانده می‌شود. مطالعات تطبیقی در کتابداری مقایسه نظر و عمل کتابخانه در کشورهای مختلف جهان است با هدف گسترش و تعمیق ادراک از مسائل حرفه کتابداری و راه حل‌های آن‌ها (سیمسوا و مک‌کی[2]، 1970، ص.15). نتایج این تحقیق می‌تواند با مقایسه روند پیدایش، توسعه، و موقعیت کنونی کتابخانه ملی ایران، کانادا و استرالیا به توسعه بصیرت خواننده برای ارتقا و بهبود عملکرد آن‌ها مدد رساند.

1-6. استفاده‌کنندگان از نتیجه این پایان نامه (اعم از موسسات آموزشی، پژوهشی، دستگاههای اجرایی و غیره):

اداره کل برنامه‌ریزی و توسعه سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران می‌تواند استفاده‌کننده اصلی از نتایج این تحقیق باشد .

1-7. جنبه جدید بودن و نوآوری طرح در چیست؟

در کشور تا کنون هیچ گونه کار جدی برای مقایسه جامع کتابخانه ملی ایران با سایر کتابخانه‌ها انجام نشده است.

1-8. روش تحقیق

پژوهش مورد نظر در دسته مطالعات تطبیقی جای می‌گیرد و در آن برای مقایسه کتابخانه‌های ملی در سه کشور مورد نظر- ایران، کانادا و استرالیا- از روش مطالعات تطبیقی در کتابداری استفاده می‌شود. طبق تعریف دانتون[3]: «تطبیق در کتابداری رویکردی پژوهشی است برای تحلیل کتابخانه‌ها، سیستم‌های کتابخانه‌ای، جنبه‌های مختلف کتابداری و مسائل کتابداری در دو یا چند محیط متفاوت اجتماعی، فرهنگی، ملی با زمینه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، ایدئولوژیکی و تاریخی. هدف از این تحلیل، درک و توصیف شباهت‌ها و تفاوت‌ها برای استنتاج تعمیم‌ها و اصول معتبر است» (دانتون،1973، ص.52) .

در پژوهش حاضر با استفاده از مدارک موجود و در دسترس، پیدایش و سیر تحول این کتابخانه‌ها بررسی شده وضع گذشته، حال و برنامه‌های آینده آن‌ها تشریح و در نهایت مقایسه می‌شوند.

1-9. ابزار گردآوری اطلاعات

بعضی متخصصان استفاده از سیاهه‌های وارسی برای انتخاب اطلاعات، جمع‌آوری و سازمان‌دهی آن‌ها را در مطالعات تطبیقی در کتابداری پیشنهاد می‌دهد. البته از آنجا که سیاهه‌ها کار را انعطاف‌ناپذیر کرده و برداشتی خطی به دست می‌دهند بیشتر متخصصان محدود شدن به آن‌ها را توصیه نکرده‌اند (سیمسوا و مک کی، 1361). به نظر فاسکت اولین گام در مطالعه تطبیقی ایجاد چارچوبی است که بتوان در داخل آن اطلاعات را جمع‌آوری و منظم کرد. این کار در وهله اول چندان دقیق نبوده و در حقیقت فقط چیزی بیش از تصور عمومی از مسئله‌ای که می‌خواهیم مطالعه کنیم نخواهد بود. در طول مطالعه هر چه اطلاعات بیشتری جمع‌آوری می‌کنیم کار ما بیشتر شکل می‌گیرد و در داخل چارچوب بیشتر جا می‌افتد (سیمسوا، 1371).

 در مطالعه حاضر، از قسمت‌هایی از سیاهه وارسی دستنامه کتابداری تطبیقی سیمسوا (این سیاهه در پیوست شماره 1 ارائه می‌شود.) که با محدوده مطالعه مرتبط است به عنوان چارچوب کلی استفاده شد. در نهایت نیز تلاش شد با ایجاد ارتباط بین اطلاعات خام جمع‌آوری شده با سیاهه‌ها، و تفسیر آن‌ها به نتیجه رسید و پیشنهاداتی را برای بهبود شرایط کتابخانه ملی ایران ارائه داد.

اطلاعات مورد نیاز با استفاده از مدارک موجود (منابع دست اول نظیر گزارش‌های سالانه، قوانین کتابخانه‌ها، آمار کتابخانه‌ها، گزارش‌ها و… منابع دسته دوم شامل مونوگراف‌ها، کتاب‌ها، مقالات مجلات، مطالعات موردی قبلی و …)، در بعضی موارد با مصاحبه (در داخل کشور) یا با ایمیل اطلاعات کلی در مورد این کتابخانه‌ها جمع‌آوری شده است.

1-10. گروه هدف:

 گروه هدف شامل کل جامعه مورد مطالعه است که عبارتند از: کتابخانه ملی ایران، کتابخانه ملی کانادا  و کتابخانه ملی استرالیا. هرچند این سه کتابخانه در شرایط کاملا متفاوتی شکل گرفته و فعالیت می‌کنند اما شباهت‌هایی نیز دارند که آن‌ها را به نمونه‌های مناسبی برای مقایسه تبدیل می‌کند. به عنوان مثال تنوع قومی، پراکندگی جغرافیایی، جنبش‌های ملی و قیام‌های استقلال طلبانه در طی تاریخ معاصر از شباهت‌های کلی سه کشور استرالیا، کانادا و ایران است. علاوه بر این موارد کتابخانه‌های ملی