به راستی خشم چیست؟ علل و ریشه‌های عصبانیت چیست؟

خشم و پرخاشگری[3] هیجانهای جهانشمولی هستند که در همه فرهنگها دیده می‌شوند. و یکی از شایعترین مشکلات رفتاری هستند که موجب ناراحتی و پریشانی دیگران می‌شوند  و بهداشت روانی جامعه را مختل می‌کنند (نمازی 1377)

نگاهی کوتاه به جهان اطراف به ما نشان خواهد داد که همان گونه که یکی از علمای اجتماعی معاصر گفته است:[4] «عصر ما عصر پرخاشگری است». بخش عمده اخبار رادیو و تلویزیون شرح و نمایش خشونتهایی است که در نقاط مختلف جهان از سوی انسانهایی نسبت به انسانهای دیگر اعمال می‌شود. کشتارهای جمعی، قتلهای انفرادی، تجاوز، تبعیض، محروم کردن از حقوق اولیه، همه و همه گویای چهره خشن و زشت انسان نسبت به همنوعان خود اوست و جای تعجب نیست که عالم اجتماعی دیگری گفته است:[5] «ما رفتارهای خشن انسانها را نسبت به یکدیگر حیوانی می‌خوانیم، ولی بررسی خشونتهای انسان نسبت به انسان نشان می‌دهد که به کار بردن صفت حیوانی در مورد این گونه رفتارها در واقع توهین به حیوانات است.» در حقیقت هم هیچ حیوانی نسبت به هم نوع خود تا این اندازه بی رحم و تا این اندازه خشن نیست (کریمی، 1377).

در طی بیست سال گذشته، برنامه‌های کنترل خشم افزایش یافته است (دل و کیروالیری، 2003). هدف کنترل خشم کاهش احساسات پرخاشگرانه و برانگیختگی فیزیکی است که خشم آن را بوجود می‌آورد. روشهای متعددی برای کنترل خشم مطرح شده است که از میان آنها می‌توان رفتار درمانی شناختی، شناخت درمانی، جرات آموزی، آرامش آموزی، آموزش مهارتهای حل مساله، درمان دارویی و درمانهای مرکب را نام برد. پژوهشهای متعددی در مورد کنترل خشم صورت گرفته، شور[6]  و اسپیواک[7] (1980) در پژوهشهای خود نشان دادند که ارائه مداخلات زود هنگام به دانش آموزان باعث کاهش پرخاشگری آنها می‌شود. (رافعی 1383)

بیان مسئله
در بین نهادهای مختلف اجتماع، کانون مقدس خانواده به عنوان بهترین تجلی گاه فرهنگ حاکم بر سایر نهادها، محل ارضاء نیازهای مختلف جسمانی و عقلانی و عاطفی شناخته شده است.

کانون خانواده پناهگاه و کانون ویژه‌ای برای نیازهای عاطفی، حل مشکل، روابط سالم و فرآیند نقشهای خانوادگی می‌باشد، خانواده چه از دیدگاه خویشاوندی، پیوندهای عاطفی و یا وابستگی ساختار آن با جامعه، مورد توجه قرار می‌گیرد، هر جا که امکانپذیر یا سودمند تشخیص داده شود، در مجموع رده بندی اجتماعی جایگاهی به آن اختصاص داده می‌شود. البته این رده بندی نه در قالب طبقات بلکه به شکل قلمروهای فرهنگی است و همچنین همه مذاهب به گونه‌های متفاوت اهمیت خانواده و چگونگی تشکیل این کانون، رفتار و وظایف هر یک از اعضاء آن را مشخص کرده‌اند (بخاریان، 1374)

خانواده نقش بسیار مهمی در رشد و پیشرفت توانائیها و استعدادهای اعضای خود دارد، و به عبارت دیگر نقش و وظایفی که هر یک از اعضاء خانواده بر عهده می‌گیرند در تقابل نزدیک با یکدیگر بوده و ایفای نقش هر یک از اعضاء می‌تواند موجبات رشد و تعالی خانواده را فراهم کند.

مسئله اساسی در پژوهش حاضر بررسی عملکرد خانواده و رابطه آن با کنترل خشم نوجوانان می‌باشد و منظور از عملکرد خانواده کیفیت روابط خانوادگی و روابط عاطفی پدر