2-3-2- اثر تراکم کاشت بر عملکرد و اجزای عملکرد. 11

2-3-3- اثر فاصله کاشت بر رشد رویشی.. 14

2-3-4- اثر فاصله کاشت بر عملکرد و اجزای عملکرد. 15

2-3-5- اثر آرایش و فاصله کاشت بر رقابت بین گیاهان زراعی و علف­های هرز. 17

2-4- اهمیت کنترل علف­های هرز. 20

2-5- روش­های کنترل علف­های هرز. 20

2-6- اثر علف­های هرز بر عملکرد و اجزای عملکرد. 26

 
3-1- موقعیت مکانی و زمانی انجام پژوهش…. 27

3-2- اطلاعات هواشناسی.. 27

3-3-ویژگی­های خاک مزرعه آزمایشی…28

3-4- طرح کلی آزمایش…. 29

3-5- صفات مورد آزمایش…. 29

3-5-1- ارتفاع گیاه 29

3-5-2- وزن خشک برگ…. 29

3-5-3- وزن خشک ساقه. 30

3-5-4- طول غلاف… 30

3-5-5–اجزای عملکرد. 30

3-5-6–اندازه­گیری عناصر. 30

3-5-7– وزن خشک علف­های هرز. 31

3-6- محاسبات آماری.. 31

فصل چهارم. 32

4-1- عملکرد غلاف 33

4-1-1- عملکرد غلاف در مرحله 1. 33

4-1-2- عملکرد غلاف مرحله 2. 35

4-1-3- عملکرد غلاف مرحله 3. 37

4-1-4- مجموع عملکرد غلاف… 38

4-2- ارتفاع گیاه در مرحله 1. 40

ب
4-3- ارتفاع گیاه در مرحله 3. 42

4-4- وزن خشک برگ مرحله 1. 43

4-5- وزن خشک برگ مرحله 3. 44

4-6- وزن خشک ساقه مرحله 1. 45

4-7- وزن خشک ساقه مرحله 3. 46

4-8- تعداد غلاف در متر مربع. 47

4-9- تعداد انشعابات در بوته. 48

4-10- طول غلاف… 49

4-11- نیتروژن کل.. 49

4-12- وزن خشك علف­های هرز. 50

4-13نتیجه گیری كلی.. 51

4-14-پیشنهادها……52

ج
فهرست منابع.53

چکیده

به ­منظور بررسی اثر فاصله کاشت و مدیریت علف­های هرز بر عملکرد لوبیا سبز، آزمایشی در سال 1392 در رامسر، شمال ایران، انجام شد. این آزمایش به­ صورت فاکتوریل و در قالب طرح پایه بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار به اجرا در آمد. فاکتور­های آزمایش عبارت بودند از: فاصله کاشت (20×50، 20×40 و 30×30 سانتی­متر در سانتی­متر) و مدیریت علف­های هرز (یک­بار وجین، دوبار وجین، کنترل شیمیایی با علف­کش بنتازون و عدم وجین). صفات مورد بررسی در این آزمایش شامل ارتفاع بوته، تعداد غلاف در بوته، تعداد انشعابات در بوته، طول غلاف، عملکرد سبز غلاف، وزن خشک برگ، وزن خشک ساقه، نیتروژن کل غلاف، و وزن خشک علف­های هرز بودند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثرات فواصل کاشت و مدیریت علف­های هرز بر عملكرد سبز غلاف در سطح احتمال 1 درصد معنی­دار بود، در حالی­كه اثرات متقابل بین فاکتورها بر عملکرد سبز غلاف معنی دار نبود. همچنین اثر اصلی مدیریت علف­های هرز بر وزن خشک علف هرز معنی­دار بود در حالی­که اثر اصلی   فاصله کاشت و نیز اثر متقابل بین مدیریت علف­های هرز و فاصله کاشت بر وزن خشک علف­های هرز معنی­دار نبود. نتایح مقایسه میانگین نشان داد که بیشترین عملکرد غلاف سبز مربوط به فاصله کاشت 20×40 سانتی متر بود و کمترین عملکرد غلاف سبز نیز به فاصله 30×30 سانتی­متر اختصاص داشت. همچنین حداكثر عملكرد غلاف سبز در صورت دو بار وجین علف­های هرز حاصل شد، در حالی­که حداقل آن در صورت عدم وجین و کنترل شیمیایی علف­های هرز بدست آمد. همچنین حداکثر و حداقل وزن خشک علف­های هرز به ترتیب در تیمارهای بدون وجین و دوبار وجین علف­های هرز مشاهده شد. بر اساس نتایج این آزمایش، جهت دستیابی به حداکثر عملکرد غلاف سبز، فاصله کاشت 20×40 سانتی متر و دو بار وجین علف­های هرز توصیه می­شود.

کلمات کلیدی: فاصله کاشت، مدیریت علف­های هرز، لوبیا سبز.

 1-مقدمه

لوبیا به عنوان دومین لگوم پس از نخود در سراسر جهان از لحاظ تغذیه­ای حائز اهمیت می­باشد و با داشتن 22-25 درصد پروتئین، 56-58 درصد کربوهیدرات در بسیاری از کشورهای در حال توسعه به عنوان یکی از منابع مهم پروتئین گیاهی محسوب می شود. لوبیا سبز با نام علمی Phasaeolusvulgaris L. از خانواده Fabaceae گیاهی یکساله است که از غلاف سبز و دانه پخته آن استفاده می­گردد. لوبیا سبز از جمله محصولاتی است که می­توان آن را در زمان­های مختلف (بهار، تابستان و پاییز) کشت کرد. سطح زیر کشت آن در دنیا بالغ بر 3/27 میلیون هکتار با متوسط عملکرد حدود 660 کیلوگرم در هکتار است. در ایران سطح زیر کشت آن حدود 240 هزار هکتار با عملکرد متوسط 1500 کیلوگرم در هکتار می باشد (اسکیپتز، 2004).

عدم آگاهی از مدیریت صحیح محصولات زراعی یکی از عوامل اساسی در کاهش عملکرد گیاهان زراعی می­باشد. عملکرد هر محصول زراعی حاصل رقابت برون و درون بوته­ای بر سر عوامل محیط رشد می­باشد. حداکثر عملکرد زمانی حاصل می­شود که این رقابت­ها به حداقل رسیده و گیاه بتواند از عوامل محیطی رشد، حداکثر استفاده را بنماید (خواجه­پور، 1365). توزیع فضایی گیاهان در یک جامعه زراعی با جذب تشعشع در ارتباط است و این صفت، نقش تعیین­کننده­ای در ظرفیت فتوسنتزی و عملکرد دارد (ولز، 1991؛ اگلی، 1998)، زیرا سرعت رشد محصول تابعی از انرژی تشعشعی مورد استفاده در فتوسنتز است (توتیو و گورجنر، 1988؛ ولز و همکاران، 1993). نفوذ نامتعادل نور به پوشش گیاهی باعث افت عملکرد می­شود. به­طورکلی افزایش کارایی جذب تشعشع خورشیدی نیاز به سطح برگ کافی و توزیع یکنواخت برگ در پوشش گیاهی دارد. این هدف با تغییر تراکم و الگوی کاشت بوته­ها روی سطح خاک میسّر است (ایکدا، 1992؛ شیبلز و وبر، 1996). فواصل مناسب بین ردیف­های کاشت و بین بوته­ها در روی ردیف کاشت، تعیین­کننده فضای رشد قابل استفاده هر بوته می­باشد. تراکم مناسب و توزیع متعادل بوته­ها در واحد سطح، موجب استفاده بهتر از رطوبت، مواد غذایی و نور گردیده و موجب افزایش عملکرد می­شود (کوچکی و سرمدنیا، 1377). تراکم کاشت از جمله عواملی­است که به­طور مستقیم عملکرد محصول را تحت تأثیر قرار می­دهد. ­فاصله کاشت بوته­ها بستگی به هدف کاشت دارد. اگر هدف تولید بذر باشد باید فواصل کاشت افزایش داده ­شود تا کمیّت و کیفیت محصول افزایش یابد، اما اگر هدف تولید کود سبز و علوفه دامی باشد، تراکم بیشتر مد نظر خواهد بود (عبدحق، 1364). اگر فاصله کاشت گیاهان بیش از حد معمول باشد مسلماً تعداد بوته در واحد سطح کاهش یافته و عملکرد با نقصان مواجه می­شود. از طرفی دیگر اگر فاصله کشت خیلی کم بوده و تراکم کشت بالا باشد، رقابت درون­گونه­ای پیش می­آید و این امر خود موجب کاهش عملکرد خواهد شد (مظاهری، 1377). بنابراین یکی از نیازهای مهم در برنامه­ریزی زراعی با هدف دستیابی به عملکرد بالا و کیفیت مطلوب، تعیین بهترین فاصله کاشت محصول است (بابایی، 1377).

علف­های هرز با رقابت بر سر منابع (آب، مواد غذایی، نور و …) مانع از دسترسی مطلوب گیاه زراعی به این منابع شده و در نتیجه کاهش تولید و افزایش هزینه آن را باعث می­شود (خداکرم­زاده و همکاران، 1377). علف­های هرز با تأثیر بر اجزای عملکرد، اثر خود را بر عملکرد اعمال می­کنند. نتایج تحقیقات مختلف نشان از اثر منفی علف­های هرز بر اجزای عملکرد محصولات زراعی دارد (احمدوند، 1381؛ سلیمی و انگجی، 1374؛ کادنی و همکاران، 1989 aوb ؛ موریشیتا و همکاران، 1991؛ ویور و ایوانی، 1998). امروزه بحث کاهش مصرف سموم شیمیایی به­علت مخاطرات زیست­محیطی مصرف علف­کش­ها به امری جدی مبدل گشته است (دیهیم­فرد و همکاران، 1383). بهره­گیری از مدیریت تلفیقی علف­های هرز به­عنوان راهکاری مناسب جهت دستیابی به مدیریت پایدار از طریق استراتژای­هایی مانند افزایش تراکم، استفاده از مالچ، شخم حفاظتی، کولتیواسیون و … موجب کاهش مصرف علف­کش­ها می­شود (نورس­ورتی و الویرا، 2004). مدیریت تلفیقی علف­های هرز که شامل ترکیبی از این عوامل به­همراه کاربرد علف­کش­ها است که از یک سو باعث افزایش توان رقابتی محصول در مواجهه با علف­های هرز می­شود و از سوی دیگر قادر است موجب کاهش دُز مصرف علف­کش­های رایج شود (نورس­ورتی و فردریک، 2005). به­واسطه این­که علف­های هرز عموماً از رشد نسبی بالایی برخوردارند؛ لذا حساسیت زیادی به سایه­اندازی دارند و در نتیجه می­توان رشد آن­ها را توسط گیاهان زراعی که کانوپی برگ آن­ها، علف­های هرز را می­پوشاند پایین نگه ­داشت (کانوسکان، 2000). با کاهش فاصله ردیف کاشت و افزایش فاصله بین بوته­ها استقرار به­حالت مربع نزدیک می­شود و گیاه به بهترین وجه از عوامل محیطی نظیر نور، آب، مواد غذایی و … استفاده می­کند (افشارمنش، 1386). بنابراین این آزمایش با هدف بررسی اثرات فاصله کاشت و مدیریت علف­های هرز بر عملکرد و اجزای عملکرد لوبیا سبز انجام شد.

1-2- فرضیات پژوهش

1- وجین دستی علف­های هرز باعث افزایش بیشتر عملکرد لوبیا سبز در مقایسه با کنترل شیمیایی علف­های هرز می­شود.

2- فاصله کاشت 30 × 30 نسبت به فواصل کاشت 20 × 40 و 20 × 50 اثر مطلوب­تری در کنترل علف­های هرز دارد.

3- عملکرد لوبیای سبز در فاصله کاشت30 × 30 بیشتر از فاصله کاشت 20 × 40 و 20 × 50 است.