1-3  اهمیت موضوع تحقیق و انگیزه انتخاب آن…………….. 3

1-4  سؤالات و فرضیه های تحقیق(بیان روابط بین متغیر های مورد مطالعه)……5

1-5 مدل تحقیق………………………………………………… 6

1-6  تعاریف عملیاتی متغیرها و واژه های کلیدی…………… 7

1-6-1  شعور جمعی……………………………………………. 7

1-6-2 رفتارهای شهروندی………………………………………. 8

1-6-3 سازمان دانش آموزی…………………………………….. 9

1-7  روش تحقیق……………………………………………… 10

1-8  قلمرو تحقیق……………………………………………… 11

1-9   جامعه آماری و حجم آن………………………………….. 12

1-10  محدودیت ها و مشکلات تحقیق………………………. 13

فصل دوم:نظریات تحقیق……………………………………….. 14

مقدمه…………………………………………………………….. 15

2- 1  سیر تکاملی تعیین اجتماعی تفکر…………………….. 17

2-2 مفهوم معرفت……………………………………………… 26

2-2-1 رابطه معرفت وآموزش………………………………….. 26

2-2-2 رابطه معرفت وکنش……………………………………… 28

2-3   معرفت به مثابه فرهنگ………………………………….. 31

2-4 شعور جمعی……………………………………………….. 34

2-5 مفهوم شهروندی……………………………………………. 39

2-6 شعور جمعی و شهروندی…………………………………. 43

2-7 چارچوب نظری تحقیق……………………………………… 44

2-8  پیشینه تحقیقات………………………………………….. 46

فصل سوم روش شناسی تحقیق………………………………. 53

مقدمه…………………………………………………………….. 54

3-1 روش شناسی……………………………………………….. 54

3-2  روش تحقیق………………………………………………… 56

3-3 جامعه آماری و نمونه گیری…………………………………. 57

3-4  حجم نمونه و روش اندازه گیری…………………………… 58

3-5 ساخت ابزار تحقیق………………………………………… 59

3-6 ابزار جمع آوری اطلاعات……………………………………. 61

3-7  روش تجزیه و تحلیل داده ها………………………………. 62

فصل چهارم:تجزیه و تحلیل یافته های تحقیق……………….. 63

مقدمه…………………………………………………………….. 64

4-1 آمار توصیفی……………………………………………….. 64

4-1-1 متغیرهای زمینه ای……………………………………… 65

4-1-1-1 تفکیک نمونه بر حسب متغیر سن………………….. 65

4-1-1-2 جدول بافت نگار متغیر سن………………………….. 66

4-1-1-3 تفکیک نمونه بر حسب متغیر مدت عضویت………. 67

4-1-1-4 تفکیک نمونه بر حسب متغیر عضویت در تشکل….. 68

4-1-1-5 تفکیک نمونه بر حسب متغیر آموزش شهروندی….. 69

4-1-1-6 تفکیک نمونه بر حسب سوال 11…………………… 70

4-1-1-7  تفکیک نمونه بر حسب متغیر مشارکت مدنی……. 71

4-1-1-8  تفکیک نمونه بر حسب متغیر مشارکت سیاسی… 72

4-1-1-9  تفکیک نمونه بر حسب متغیر مشارکت اجتماعی…. 73

4-1-1-10  تفکیک نمونه بر حسب متغیر مشارکت ملی…….. 75

4-1-1-11  بررسی میانگین ابعاد مشارکت به تفکیک جنسیت….76

4-2 آمار  استنباطی:……………………………………………… 77

4-2-1  بررسی نرمال بودن داده ها ……………………………….79

4-2-2  بررسی فرضیه اصلی……………………………………… 79

4-2-2-1  بررسی اثر آموزش های شهروندی بر مشارکت ملی…80

 

4-2-2-2  بررسی اثر آموزش های شهروندی بر مشارکت سیاسی….81

4-2-2-3  بررسی اثر آموزش های شهروندی بر مشارکت اجتماعی….82

4-2-2-4  بررسی اثر آموزش های شهروندی بر مشارکت مدنی……..83

4-2-2 -5  کمیت و کیفیت بهره گیری از کلاس های آموزش شهروندی در شعور جمعی اعضاءسازمان دانش آموزی تأثیر دارد……84

4-2-2-7 بررسی اثر رضایت دانش آموزان از مربیان بر شعور جمعی دانش آموزان………..86

4-2-3 آیا مشارکت مدنی، سیاسی، اجتماعی و ملی دانش آموزان دختر و پسر دارای تفاوت معنی داری است؟……87

4-2-4 آیا رضایت از کلاس، علاقه به شرکت در کلاس و میزان شرکت در کلاس دانش آموزان دختر و پسر دارای تفاوت معنی داری است؟…..89

4-2-5 مدل تحقیق…………………………………………………….. 91

فصل پنجم:نتیجه گیری و پیشنهادات……………………………… 101

مقدمه………………………………………………………………….. 102

5-1  نتیجه گیری……………………………………………………… 102

5 – 2 پیشنهادات حاصل تحقیق…………………………………….. 106

5- 3  پیشنهادات پژوهشی………………………………………… 107

فهرست منابع فارسی……………………………………………… 108

فهرست منابع انگلیسی…………………………………………… 109

چکیده:

پژوهش حاضر با عنوان «نقش آموزش رفتارهای شهروندی در شعور جمعی اعضاء سازمان دانش آموزی(مورد مطالعه:اعضاء تشکل پیشتازان و فرزانگان دبیرستان های تهران سال1392)» به روش پیمایشی از نوع توصیفی و تبیینی و با ابزار پرسشنامه ی محقق ساخته با ضریب پایایی 88/0 بر روی یک نمونه 424 نفری شامل(212 نفر عضو پیشتازان (پسر) و 212 نفر عضو فرزانگان (دختر))انجام گرفت.نمونه مورد نظر با روش نمونه گیری تصادفی و سهمیه ای از میان دانش آموزان دبیرستانهای تهران، انتخاب شدند. با توجه به گستردگی مفهوم شعور جمعی و تقارب معنایی با فرهنگ شهروندی؛ « مشارکت مدنی »، « مشارکت سیاسی »، « مشارکت اجتماعی» و « مشارکت ملی »به عنوان مولفه های شعور جمعی در نظر گرفته شدند و بر اساس آنها پرسشنامه ای با 34 سوال تنظیم و توسط جامعه نمونه تکمیل شد. جهت بررسی فرضیه های تحقیق از آزمون همبستگی اسپیرمن و آزمون من ویتنی استفاده شد. مدل تحقیق مورد نظر از طریق تحلیل مسیر بررسی شد و ضرایب تحلیل مسیر از طریق رگرسیون بدست آورده شد. با توجه به نتایج بدست آمده،  میزان اثر مستقیم متغیر مشارکت مدنی بر شعور جمعی برابر 25/0(ضریب بتا استاندارد شده رگرسیونی) می باشد. اثر مستقیم مشارکت سیاسی بر شعور جمعی برابر 56/0 می باشد. اثر مستقیم مشارکت اجتماعی بر شعور جمعی برابر 269/0 می باشد. اثر مستقیم مشارکت ملی بر شعور جمعی برابر 32/0 می باشد و اثر مستقیم اموزش شهروندی بر شعور جمعی برابر 657/0 می باشد. بنابر این می توان نتیجه گرفت: آموزش شهروندی بیشترین تاثیر را بر شعور جمعی دارد.

فصل اول: کلیات طرح

1-1- بیان مسأله

 از آن جایی که هر انسانی  به صورت شخص، اجتماعی زاده نمی شود، بلکه از طریق آموزش های پی گیر در خانواده و سپس در مدرسه و جامعه، به صورت یک انسان اجتماعی تبدیل می شود. نقش آموزش و در پی آن شناخت و معرفت ناشی از آن مهم و اساسی شمرده می شود.در دوران کودکی تربیت در خانواده صورت میگیرد و با پا گذاشتن به مدرسه آموزش های خانواده در مدرسه ادامه پیدا کرده و کودک در پی این آموزش ها اجتماعی می شود و به دنبال این اجتماعی شدن می تواند فردی مسئول در قبال جامعه و شهر و محیط زندگی خود پرورش یابد یا فردی غیر مسئول نسبت به رفتار خود با دیگران و محیط زندگی خود.بنابراین آموزش های دوران کودکی و نوجوانی و همچنین تداوم آن در بزرگسالی می تواند در توانمند کردن افراد و در پی آن توانمندی جامعه مؤثر باشد.

    سازمان دانش آموزی در مدارس می تواند به صورت متمرکزتر این آموزش هارا به منظور ارتقاء شعور جمعی دانش آموزان به آنان منتقل نماید. شعور جمعی، معرفتی است که توسط جامعه شکل می گیرد و تأثیر گذار بر نظم اجتماعی می باشد، که یکی از عناصر مهم و حیاتی در بقاء و دوام هر جامعه ای می باشد و هرچه نظم و انسجام اجتماعی بیشتر باشد، زندگی برای افراد آن  جامعه خوشایندتر و دلپذیرتر است و تعالی همه جانبه افراد آن جامعه را باعث می شود.

    این تحقیق به دنبال پاسخ به این سئوال است که آیا آموزش هایی که در سازمان دانش اموزی به اعضاء این سازمان داده می شود آ ن ها را توانمندتر و مسئول تر نموده و موجب ارتقاء رفتار های شهروندی و در پی آن ارتقاء شعور جمعی افراد عضو می شود؟ آیا آموزش شهروندی تأثیری در میزان مشارکت سیاسی،اجتماعی، مدنی وشعور جمعی داشته است؟

2-1- هدف های تحقیق

هدف کلی این پژوهش از آنجا که به یک مسئله اجتماعی می پردازد،کاربردی است وهدف اصلی شامل: –  شناخت نقش آموزش رفتار های شهروندی در وضعیت شعور جمعی اعضاء سازمان دانش آموزی می باشد.به منظوررسیدن به هدف کلی،دستیابی به اهداف فرعی زیر لازم است:

1) تعیین نقش آموزش رفتارهای شهروندی دانش آموزان عضو سازمان دانش آموزی در ابعاد شعور جمعی (مشارکت مدنی،مشارکت سیاسی، مشارکت اجتماعی، مشارکت ملی)آنان.

2) شناسایی وضعیت کمیتی(ساعات شرکت در جلسات،سابقه عضویت)و وضعیت کیفی (علاقه به مباحث ارائه شده و رضایت از آموزش دهنده)و تأثیر آن در شعور جمعی دانش آموزان عضو سازمان دانش آموزی.

3) تعیین تفاوت شعور جمعی دانش آموزان عضو سازمان دانش آموزی از نظر جنسیت

3-1- اهمیت موضوع تحقیق و انگیزه انتخاب آن

در آسیب شناسی هویت جمعی، در جوامع امروزی شاهدانحرافات متنوع و رو به تزایدی هستیم که موجب به هم ریختگی در هویت و شعور جمعی شده و در پی آن اختلال در نظم و انسجام اجتماعی را موجب می شود. مسائل و مشکلات عدیده‌ای که در بعد اجتماعی و سیاسی فراروی کشور قرار گرفته است نیز شایان توجه می‌باشد بحران‌ها و شورشهای اجتماعی، هنجار شکنی، ارزش ستیزی، زیر پاگذاشتن قوانین و مقررات اجتماعی و مهمتر از همه بی‌توجهی به ارزشهای اجتماعی چالش اساسی را فراروی جامعه قرار داده است. که شاید کلید اصلی این معما، بازاندیشی و تأملی مجدد بر وظایف و اهداف نظام آموزشی باشد که در کانون آن تربیت شهروندی قرار دارد، مقوله‌ای که غفلت از آن می‌تواند نتایج زیان بار‌تر از آنچه تاکنون تجربه کرده‌ایم، به دنبال داشته باشد.

آموزش و پررش رسمی وسیله مهمی برای تبدیل یک جامعه نامتجانس به جامعه ای یگانه و یک پارچه از طریق توسعه و تقویت فرهنگ و هویت مشترک است.از این رو ظهور دولت های ملی با ایجاد نظام های آموزشی همگانی متقارن بوده است. نهاد های آموزشی وظایف خطیری در ایجاد یگانگی و انتقال ارزش ها بر عهده دارند.

سازمان دانش آموزی، به عنوان یک نهاد آموزشی در درون مدارس می تواند به این مهم بپردازد. و در صورت اثبات عملکرد مناسب آن ها می تواند فراگیرتر شده و با گسترش دامنه فعالیت آن در سازمان های مشابه موجبات ارتقاء شعور جمعی جامعه را فراهم آورد.

امکانات و فرصتهای متعددی در اختیار نظام آموزش و پرورش قرار دارد که می‌توان از آن در جهت تربیت شهروندی بهره گرفت که از جمله مهمترین آنها افزایش توجه به این مقوله در برنامه‌های درسی مدارس بصورت یک برنامه درسی ویژه تحت عنوان «آموزش شهروندی» است. علاوه براین می‌توان از طریق آموزش معلمان و سایر پرسنل مدرسه، فضای مناسبی را برای آموزش شهروندی در سطح مدرسه و کلاس درس فراهم آورد و از کلیه فرصتهایی که بصورت رسمی و غیر رسمی در اختیار مدارس و معلمان قرار دارد،در این راستابهره گرفت.

امروزه در كشورهای بزرگ جهان بخش عظیمی از تحقیقات و منابع، مصروف كشف این حقیقت می شود كه شهروند مطلوب باید دارای چه خصوصیاتی باشد و چگونه می توان این ویژگی ها را در اقشار مختلف جامعه توسعه داد. در مطالعه ای كه با مشاركت بیش از بیست كشور جهان تحت عنوان «مطالعات شهروندی» انجام گرفته است. اهمیت تخصیص موارد فوق آشكار می شود و این در حالی است كه متأسفانه اكنون توجه چندانی به آموزش بنیادین شهروند خوب نمی شود. شهروندی مفهومی چندبعدی و دارای معانی مختلف است كه این اختلاف از تفاوت فلسفه های حاكم بر هر جامعه و ارزش های آن نشأت می گیرد. اما فاكتوری كه بیشتر مورد توجه جامعه شناسان است انطباق تعریف شهر با شهروند است. نتایج مطالعات نشان داده كه مفهوم شهروندی حداقل شامل چهار عنصر اصلی «هویت ملی، تعلقات اجتماعی و فرهنگی و فراملیتی، نظام اثربخش حقوقی و مشاركت مدنی و سیاسی است.» این مفاهیم دارای ارتباط درونی و تعامل با یكدیگرند و در حقیقت چهار انعكاس یك واقعیت هستند، یعنی مفهوم شهروندی.

4-1- سؤالات و فرضیه های تحقیق(بیان روابط بین متغیر های مورد مطالعه):

– سؤالات تحقیق

1) آیا نمود رفتار های شهروندی در بین دانش آموزان عضو سازمان دانش آموزی یکسان است؟

– آیا مدت آموزش، تفاوتی در شعور جمعی اعضاءسازمان دانش آموزی ایجاد می کند؟